deontologia >> Jarraibideak >> Bereizkeriarik gabeko tratamendua >> Sexismoa

›Gizonei eta emakumeei tratu simetrikoa ematen ahaleginduko da BERRIA.

›Emakumeek ez dute talde homogeneorik osatzen. Beraz, estereotipoak eta topikoak saihestu beharra dago. Bai elkarrizketatuei eginiko galderetan, bai albisteari emaniko tratamenduan, kazetariak baztertu egingo ditu hala genero rolei loturiko galdera topikoak nola estereotipoak sendotzen dituzten klixeak.

emakumeak	gizonak
menpekotasuna	independentzia
familia loturak	profesionalak
etxekoandreak	plazagizonak
edertasuna, arropa	kirolariak eta kirolzaleak
emozionala	arrazionala

[] Kubaz mintzatzean, musika, paisaia eta neska ederrak datozkigu burura.

›Informazio iturriak orekatzen saiatuko da BERRIA, gaia zeinahi dela. Emakumeek, albisteko protagonista ez ezik, informazio iturri ere izan behar dute. Emakumeen presentzia handitzeko eginahalak egingo ditu BERRIAk, eta, alde horretatik, oreka zainduko du aditu eta iritzi emaileengana jotzeko orduan ere.

›Informazioaren alderdi grafikoa ere zaindu behar da, ideien artean nahi gabeko lotura inplizituak sortzea eragozteko.

›Indarkeria matxista.

a. Giza eskubideen urratzea da, pertsonen askatasunaren eta duintasunaren kontrakoa, eta hala tratatuko da BERRIAn. Gizarte egiturak sorturiko arazoa izanik, ezin aurkeztuko da maitasun gehiegiaren edo erotasunaren ondorio gisa.

b. Horrelako gertaerak deskribatzeko orduan, pertsonen duintasuna errespetatuko da, eta sentsazionalismoa baztertuko.

c. Biktimen intimitate eskubidea zorrotz errespetatuko da, eta beti aintzat hartuko da beren izen-abizenak jakinaraztea nahi duten edo ez.

›Hizkera sexistarik ez da onartuko.

a. Gizon hitza gizonezko adierazteko erabiliko da. Bi sexuetako pertsonak izendatzeko, pertsona, jende edo gizaki idatziko da.

Oro har mintzatzeko, -lari eta -ri atzizkiak erabiliko  dira, eta ez -gizon: esaterako, legelari, eta ez legegizon. Orobat jokatuko da genero marka duten beste atzizkiekin: gizon-emakumeez aritzeko, iruindar erabiliko da, eta ez iruinseme.

b. Tradiziorik gabeko hitzetan, -sa atzizkia ez da erabiliko: esaterako, aktore idatziko da, eta ez aktoresa*; dantzari, eta ez dantzarisa*.

c. Beste hizkuntzetatik itzultzeko orduan, kazetariak saiatu behar du egoki euskaratzeko informazioa biltzen. Esaterako, jakin behar du children, enfants edo hijos zer diren zehazki: seme-alabak, semeak edo alabak. Informazio hori biltzea ezinezkoa bazaio, seme-alabak idatziko du, eta txikiak badira, haur eta ume ere erabil ditzake. Modu berean jokatuko du euskaraz hitz elkartuak erabiltzen diren beste kasuetan ere: neska-mutikoak, errege-erreginak, maisu-maistrak, jaun-andreak, andre-gizonak, neba-arrebak...

d. BERRIAn ez da erabiliko estereotipo sexistei loturiko adjektiborik.

[] Angels Barcelo kazetari beltzarana

e. Familia loturen aipamen alferrikakorik ez da egingo. Albisteari estu loturiko datua baldin bada bakarrik aipatuko da ahaidetasuna edo harreman pertsonala. Dena dela, betiere izen-abizenak idatziz identifikatuko dira pertsonak, eta sekula ez familia lotura hutsekin.

[] Putin eta bere emaztea atzo iritsi ziren Parisera.

f. Albisteetako protagonistak aipatzeko, irizpide berak erabiliko dira beti, aipatua gizona izan zein emakumea izan. Hala, lehen aldian izen-abizenak idatziko dira, eta hortik aurrera, abizena bakarrik.

[] Gurrutxagak ere ale politak utzi zituen, Mendiluzek bezala, baina Maialenen eta Maiaren lana izan zen biribilena.
    [] Gurrutxagak ere ale politak utzi zituen, Mendiluzek bezala, baina Lujanbioren eta Maiaren lana izan zen biribilena.

[] Guztira 13,5 milioi lagunek ikusi zuten Barbara Walters kazetariak Hillaryri eginiko elkarrizketa.
    [] Guztira 13,5 milioi lagunek ikusi zuten Barbara Walters kazetariak Hillary Rodhman Clintoni eginiko elkarrizketa.

›Emakumeez mintzatzean, ez dago zertan genero aldetik markatua den hitzik erabili, gizonei buruz ari garela pareko hitzik erabiltzen ez bada. Hala, gogoan izan gazte bat mutil bat nahiz neska bat izan daitekeela, eta abar.

[] Aitor Perez motz aritu zen, baina Alize Mendiburu andereak osatu zuen.

[] Aitor Perez motz aritu zen, baina Alize Mendiburuk osatu zuen.

idazkuntza >> Estiloa >> Testu hasiera, irakurlearentzako amua >> Erreportajeetan

Erreportajeetan, idazkera literarioagoa da, eta sarrera ere hala izan ohi da. Gainera, albisteetan ez bezala, sarreran ez dago informazioaren muina eman beharrik, eta bestelako heldulekuak ondu ohi dira, testua abiatzeko. Mota askotakoak izaten dira helduleku horiek; hona hemen batzuk:

›Anekdota bat, betiere testuaren hariari ondo doakiona.

›Deskribapen fisikoa: pertsona, keinuak, egoera, tokia, koloreak, itxurak...

›Adierazpen biribil bat, esandakoen funtsa laburrean biltzen duena.

›Metafora bat, errealitatearen ispilu adierazkorra izango dena.

›Sarrera humanoa, pertsona baten kasua aipatuz gaiari gertuagotik heltzeko abiaburua emateko modukoa.

›Ezusteaz baliatuz harridura sortzen duen esaldi erakargarri bat.

›Eta kazetariak, sormena eta sena lagun, aukera ditzakeen beste hainbat baliabide.

idazkuntza >> Esaldiaren antolamendua >> Aposizioak >> Aposizio komaduna, batzuetan traban

›Aposizio komadunak traba egiten du galdegaiaren eta aditzaren artean dagoenean. Beraz, horrelakoetan hobe da ordena aldatzea.

[] Alemanian, Lutherren sorterrian, egin dute batzar nagusia.

[] Alemanian egin dute batzar nagusia, Lutherren sorterrian.

[] Lutherren sorterrian egin dute batzar nagusia, Alemanian.

›Menpeko perpaus baten barrenean, hobe da komarik gabeko formak erabiltzea.

[] Dick Cheneyk, AEBetako presidenteordeak, esan duenez, ez dago ados batzordeko buruekin.

[] Dick Cheney AEBetako presidenteordeak esan duenez, ez dago ados batzordeko buruekin.

[] AEBetako presidenteorde Dick Cheneyk esan duenez, ez dago ados batzordeko buruekin.

Beste aukera bat ere badago: menpekoa esaldi nagusi bihurtzea.

Dick Cheneyk, AEBetako presidenteordeak, esan du ez dagoela ados batzordeko buruekin.

›Noren eta nongo kasuekin, komeni da komarik gabeko formak erabiltzea, eten handiegia sortzen baitu koma tarteak:

[] Asko gustatu zaio Steven Cohenen, Bill Clintonen kolaboratzailearen, ideia.

[] Asko gustatu zaio Bill Clintonen kolaboratzaile Steven Cohenen ideia.

[] Asko gustatu zaio Steven Cohenen ideia. Bill Clintonen kolaboratzaile da Cohen.

›Aposizioak esaldia zamatzen badu, hobe da aditzaren ondora eramatea.

[] Juventuseko entrenatzaileak, gainera, Roberto Padini, taldeko jokalaririk zaharrena, beste postu batean jarri zuen.  

[] Juventuseko entrenatzaileak, gainera, beste postu batean jarri zuen Roberto Padini, taldeko jokalaririk zaharrena.

idazkuntza >> Esaldiaren antolamendua >> Aposizioak >> Aposizio itxurako tartekiak

Zenbaitetan, tarteki moduko batzuk egoten dira aposizioaren tokian, egiaz aposizio izan gabe. Dagokien sintagma absolutiboan (nor kasuan) egonez gero, ez dago arazorik:

Sei mila atleta, 35 eta 95 urte artekoak [denak/guztiak...], Donostiara etorri dira egunotan.

Gainerako kasuetan, ordea, komeni da marra luzeen artean jartzea, tokiz aldatzea edo beste esaldi bat egitea.

[] Europako atletek, 35 eta 95 urte artekoak, proba guztietan hartuko dute parte Beteranoen Munduko Txapelketan.

[] Europako atletek —35 eta 95 urte artekoak [denak/guztiak...]— proba guztietan hartuko dute parte Beteranoen Munduko Txapelketan.

[] Europako atletek proba guztietan hartuko dute parte Beteranoen Munduko Txapelketan. Guztiak 35 eta 95 urte artekoak dira.

idazkuntza >> Puntuazioa >> Zertarako erabiltzen den >> Puntuazioa eta estiloa

Beti-beti joskera eta puntuazio eskema bera erabiliz gero, testuak oso monotonoak gertatzen dira. Izan ere, egitura ez ezik, erritmoa eta musika ere ematen die puntuazioak testuei. Puntuazioa aberastuz, testu landuagoa idatziko dugu.

Oro har, kazetaritzako testuetan puntuazio markatugabea erabiltzen da, barrokismorik gabea. Baina, testu mota zein den, zilegi da, jakina, puntuazio modu erretorikoagoak erabiltzea.

Puntuazioaren oinarri-oinarrizko konbentzioak betetzeak ez du galarazten norberaren estiloa; aitzitik, modua ematen du, irakurleari interpretazio arazorik sortu gabe, estilo bat edo bestea erabiltzeko. Esaterako, estilo enfatiko edo hanpatua sortuko dugu puntua erabiliz testua ohi baino gehiago eteten badugu, batez ere koma erabili ohi den kasuetan.

Eguneko soldataren truke aritzen zen lanean. 31 urte zituen. Lanean ari zela joan ziren haren bila. Sorora. Etxekoek ez zuten berriz ikusi. Inoiz ez.

Sutea gertatu da. Suaren ostean, erre usaina. Errautsa. Kea. Suntsipena. Ezereza. Bizi oro hiltzen eta estaltzen duen geruza besterik ez.

idazkuntza >> Puntuazioa >> Koma >> Noiz erabiltzen den

›Esaldi koordinatuak lotzeko erabili ohi da.

Bi esaldi eta, baina edo edo erabiliz koordinatzen baditugu, koma jarriko dugu juntagailuaren aurretik: [, eta], [, baina], [, edo].

Oroitarria jarriko dute, eta eguerdian bertsotan ariko dira.

Denboraldi baterako joango da, baina baliteke Iruñera berriro ez itzultzea.

Konturatu ere ez naiz egiten oroitzapen horiek hor daudela, edo erdizka besterik ez naiz jabetzen, edo pasatu eta gero konturatzen naiz.

Esaldi koordinatuetako batean aditz laguntzailea isildua baldin badago ere, berdin jokatzen da. Laguntzailea agerian duen aditzarekin egiten da komunztadura.

Taldeko kideek, oroitarria jarri, eta bertsotan jardun dute eguerdian.

Taldeko kideak, oroitarria jarri, eta bertsotan aritu dira eguerdian.

Hark arkumea ekarri, eta nik prestatuko dut.

›Estilo zuzeneko esaldiak mugatzeko ere erabiltzen da.

Izan ere, aipua eta kazetariaren diskurtsoa komaz bereizten dira —aipu markekin mugatzeaz gain—.

«Naval erosi gura dugu», berretsi du ontziolako presidente Joanes Labairuk.

›Enumerazioetan, osagaiak komaz bereizten dira.

Etxean gordeta zeuzkan ordenagailuak, liburuak, DVDak eta bideoak. [Enumerazio itxia da: eta duena]

Ehun irudi ditu liburuak: itzulpenen azalak, liburu batzuetako ilustrazioak, hainbat artistaren argazkiak... [Enumerazio irekia da: eta-rik gabea]

Batzuetan, errepikapen efektua emateko, eta erabiltzen da sail guztian, komaren ordez.

Gasteizko gizonik aberatsena zen; denetik zuen, eta denetik franko: lurrak eta etxeak eta errotak eta zer ez.

Enumerazioen atalen barruan komak badaude, koma ez baizik puntu eta koma erabili beharko dugu atal bat eta hurrengoa bereizteko.

Gaurko bilerara sail hauek etorriko dira: Jaurlaritzako Lehendakaritza; Osasuna; Nekazaritza, Abeltzaintza eta Arrantza; eta Kultura.

Gerta liteke enumerazioaren elementu batek barnean eta izatea; halakoetan, koma batez markatzen da elementu horren bukaera, nahiz eta azken-aurrekoa izan.

Izaro, Niña Coyote eta Chico Tornado, eta Zazkel 

›Esaldi zerrendetan ere erabil daiteke.

Enumerazio modu bat dira, eta bi osagai baino gehiago lotzen dituzte, gainerako enumerazioek bezala.

Azken urteotan, bertsolaritza ofizializatu egin da, nolabait: bertso eskoletan udaletako euskara sailak sartu dira, irakasleak profesionalak dira, beste babes mota batzuk ere badaude...

›Bokatiboak komaz markatzen dira.

Esaldi hasieran, noski, ondotik jartzen da koma; eta esaldi bukaeran, aurretik.

Agur eta mila esker, Mosku.

Zuk, Silveira, ika-mika sortu izan duzu behin baino gehiagotan hainbat bertsorekin.

Koma kentzeko lizentzia hartzekotan, esapide bihurturikoetan bakar-bakarrik:

Bai jauna!

›Tarteki txikiak ere mugatzen ditu komak, esaldiari estu loturikoak.

Jokalariak, pozez zoratu beharrean, kopa hartu zuen esku artean.

Barrez erantzun zien, pozik, galdera guztiei.

›Aposizio batzuk koma tartean idazten dira.

Dmitri Pitermani, Alaveseko presidenteari, asko kostatzen zaio hitzak neurtzea.

Horrelako aposizioetan, bi osagaiak deklinatzen dira: aposizioa eta dagokion sintagma.

›Koma tartean idatzi behar dira lokailuak eta testu antolatzaileak. Hona hemen batzuk:

gainera, bestalde / bertzalde, era berean, halaber, orobat, berebat, behintzat, bederen, bederik, behinik behin, bestela / bertzenaz, osterantzean, gainerakoan, ordea, berriz, aldiz, ostera, aitzitik, alta, alabaina, dena dela, dena den, hala ere, hala eta guztiz ere, haatik, beraz, bada, hortaz, horrenbeste, halatan, hala, izan ere, hau da, alegia, azken batean, azken finean, hain zuzen ere, horregatik, batetik, bestetik, azkenik, lehenik, bigarrenik, hirugarrenik...

Esaldi hasieran edo bukaeran egokitzen badira, aurretik edo atzetik puntua edo puntu eta koma izango dute, noski.

Bada salbuespen bat: hala nola lokailuak aurretik bakarrik izan ohi du koma, eta ondotik ez.

Pasarte batean, gainera, Bukowski irakurtzen agertzen da Kat.

Nobela aspaldidanik ari da, ordea, beste genero batzuekin nahasten.

Dena den, bakoitzak bere iritziaren arabera bozkatuko du.

Hori dela eta, enpresa berria nola finantzatu aztertuko dugu.

Bada besterik, beraz.

Ez dago batere ados, hala ere.

Salbuespena: hala nola.

Atzerrian bizi diren kurdu siriarrek protestak egin zituzten Europako zenbait hiritan, hala nola Bruselan, Genevan eta Berlinen.

Kontuan izan testu antolatzaile batzuk galdegai izan daitezkeela; esaterako, horregatik eta hori dela eta. Galdegai direnean, ezin da komarik jarri haien eta aditzaren artean.

Bertsolaria, hain justu, hori da, edozein girotara egokitzeko gai dena. Horregatik bereizten dira bertsolaria eta bertsotan egiten dakiena.

Hori dela eta galdegaia denean, marratxoz idatziko dugu:

Hori dela-eta etorri gara.

› Beste galdegai bat gehitzen denean, komaz bereizten da.

1860. urtean jaio zen Txirrita, Hernanin. [Noiz jaio zen? Non jaio zen?]

Sariak ostiralean banatuko dituzte, Zarauzko Zinema pilotalekuan. [Noiz banatuko dituzte? Non banatuko dituzte?]

Aurreneko kanporaketa igandean jokatuko da, Lekunberrin. [Noiz jokatuko da? Non jokatuko da?]

›Mintzagaia markatzeko ere koma erabiltzen da, batez ere mintzagai hanpatua markatzeko.

Mintzagaia esaldiaren hasieran egon ohi da; lehendik dakigun informazioa errepikatu ohi dugu mintzagaian, edo, bestela, gure diskurtsoaren unibertsoa mugatu.

Mintzagaia izaten dira, esaterako: -ri dagokionez, -ri doakionez, horri buruz, -ren ustez, -ren iritziz, -ren irudiko. Horrelakoak beti komarekin idazten dira, non eta ez diren mendeko baten parte.

Batzuetan, zilegi da koma kentzeko lizentzia hartzea, baina inola ere ez honelako kasuetan:

a) Anbiguotasuna sortzen denean.

[] Lehen herriaren ondorearen artisautza egiten nuen, orain neure obrarena. [lehenbiziko herria?]

[] Lehen, herriaren ondorearen artisautza egiten nuen; orain, neure obrarena.

b) Esanahia aldatzen denean.

Koma jarri edo ez, esanahia aldatu egiten da askotan. Esaldi honetan, esaterako:

Agurrean «eginiko lagunak» goraipatu eta Eibar mailaz igoko dela ziurtatu du Karmonak.

Dagoen-dagoenean, hau ulertu beharko genuke: Karmonak lagun batzuk egin ditu agurrean; gainera, goraipatu egin ditu, eta Eibar igoko dela ziurtatu.

Logikak salatzen du ez dela horrela izan, agurrean ziurtatu duela, eta ez agurrean lagunak egin. Horrelakoetan, koma jarri egin behar da, ez baitago lizentzia hartzerik:

Agurrean, «eginiko lagunak» goraipatu, eta Eibar mailaz igoko dela ziurtatu du.

Hona hemen beste adibide batzuk:

80ko hamarkadaren hasieran hiesa denon arazoa zela gogoratu zuen. [ = 80 hamarkadaren hasieran izan zen hiesa denen arazoa]

80ko hamarkadaren hasieran, hiesa denon arazoa zela gogoratu zuen. [ = 80 hamarkadaren hasieran gogoratu zuen]

Modu sotilean, emakume askok euren buruari egiten dizkioten galderak egiten dituzte aktoreek taularen gainean. [ = Modu sotilean egiten dituzte aktoreek galderak]

Modu sotilean emakume askok euren buruari egiten dizkioten galderak egiten dituzte aktoreek taularen gainean. [ = Modu sotilean egiten dituzte emakume askok galderak]

›Mendeko perpaus batzuk markatzeko ere koma erabiltzen da.

Hain da pisua, non hamar lagunek ere ezin jaso baitute.

Gezurra esango balu, segituan igarriko nioke.

Ama etorri zenean, isildu egin zen.

Lanean aritu zen, harik eta eguna argitu zuen arte.

Artziniegako museoa kalera aterako dute, lihoarekin egiten zen lana erakusteko.

Txapelketa hankamotz geratu da, bi zerrendaburuk ez baitute jokatzerik izango.

Hiria bete-betean harrapatu ez duenez, uste baino kalte txikiagoak egin ditu.

Gustura biziko nintzateke Patagonian, nahiz eta hemendik oso urrun egon.

Berandu iritsi bazen ere, osorik ikusi zuen filma.

Liburu batean oinarriturik, dantza ikuskizun ederra prestatu du.

Menpeko perpausa esaldiaren erdian badago, koma pareak mugatzen ditu hasiera eta bukaera.

[] Beste batzuk hemengoak badira ere, ez dakite euskaraz.

[] Beste batzuek, hemengoak badira ere, ez dakite euskaraz.

Mendeko perpausa galdegaia bada, ez da jartzen komarik.

Gezurra esan zidalako haserretu nintzen. [Zergatik haserretu nintzen]

Ama etorri zenean isildu zen. [Noiz isildu zen]

Adierazpen perpaus osagarri edo konpletiboak ez dira bereizten halako komarekin esaldi nagusitik (-ela, -enik, zehar galderetako –en, -enetz).

[] Arazoa oso larria dela, esan zuen.

[] Arazoa oso larria dela esan zuen.

[] Ez dakigu, etorriko den.

[] Ez dakigu etorriko den.

[] Ez dugu uste, etorriko denik. 

[] Ez dugu uste etorriko denik.

›Aditza isildua dagoenean, koma baliatzen dugu elipsia markatzeko.

Añanako gatzagak, barrutik ezagutzeko moduko altxorra.

Janowskyk orkestra zuzenduko du, eta Sainz Alfarok, abesbatza.

Urkulluk adierazi du nabarmentzeko «joko hutsa» dela, eta Madrazok, «nahasmendua» ekarriko lukeela. [Alegia: Urkulluk adierazi du nabarmentzeko «joko hutsa» dela, eta Madrazok adierazi du «nahasmendua» ekarriko lukeela]

Azken esaldian, aditz isilduari dagokion koma —eta koordinazioari dagokiona— janez gero, beste esanahi bat hartuko luke esaldiak.

Urkulluk adierazi du nabarmentzeko «joko hutsa» dela eta Madrazok «nahasmendua» ekarriko lukeela. [Alegia: Urkulluk adierazi du Madrazok «nahasmendua» ekarriko lukeela]

Mintzagai-galdegai jokoa ere kontuan hartu behar da. Hala, galdegaiaren atzean ez da komarik jartzen, nahiz eta aditza isildua egon.

Marek Janowsky poloniarrak zuzenduko du orkestra, eta Sainz Alfarok abesbatza. [Alegia: Sainz Alfarok zuzenduko du abesbatza]

Irabaztea helburu. [Alegia: Irabaztea dute helburu]

›Helbideetan, kalearen eta zenbakiaren artean koma jartzen da, bai eta zenbakiaren eta solairuaren artean ere.

Plaza Barria, 17, 2. ezk.

Gaztelu plaza, 6, behea.

›Hamarrenak komaz markatzen dira.

CAC 40 indizeak %1,71 irabazi du aste honetan.

ortotipografia >> Letra etzana >> Etzanez idaztekoak >> Metahizkuntza eta matematika

›Metahizkuntza.

Damutu zaio herritar hitza sekula ez erabilia.

Ahalegindu esan diezun arren, saiatu idazten dute kazetari askok, eta jaramon egin esan eta kasu egin idatzi.

Mintzaldian, behin eta berriz esan zuen ingelesezko hitz bat: eye (begia).

Baina inoren izena galdetu eta ematen denean, ez da hartzen metahizkuntzatzat, eta, beraz, letra arruntez idazten da. Beste hainbeste gertatzen da modu erretorikoan X izeneko tokian eta gisakoak erabiltzen direnean.

Zein izen duen galdetu diot, eta Axun dela erantzun dit.

Uste dut ahaztu egin zaigula Irak izeneko herrialde hori.

›Formula matematikoetako letra latinoak eta testu atalak izendatzen dituzten letra xeheak.

Jo dezagun x + y = z dela.

Legeak b eta c paragrafoetan dioena gogoratu du.

Baina formula kimikoetakoak, letra arruntez: H₂O; CO₂.

ortotipografia >> Letra etzana >> Nola deklinatu

›Deklinabide atzizkia letra arruntez idatziko dugu, eta marratxoz lotuko diogu hitzari.

Herria-ko artikulua; Argia-ko kazetaria

›Izenburuak deklinatzean, ahal dela hobe da ondotik hitz bat jartzea eta hura deklinatzea.

Obabakoak liburuko ipuina 

›Deklinatu beharrik ez izateko, jakina, absolutiboan jartzea da onena (nor kasuan), baina ezina da beti horrela jokatzea.

Salbuespenak: bestelako adiera edo ironia adierazten duten euskal hitzak; auziak eta eskandaluak izendatzeko modu arrunta; lege, plan eta batzordeen izen laburtuak; eta zenbaki erromatarra duten goitizenak eta ontzi izenak. Horrelakoetan, deklinabide atzizkia ere etzanez idazten da.

Makarragoa ematen zuen orduan.

Otano auziak soka luzea ekarri du. 

Watergate auziaren oihartzuna ez da itzali oraindik. 

Mariano Juaristik, Atano III.ak, txapelketa asko irabazi zituen.

Neil A. Armstrong, Edwin Aldrin eta Michael Collins joan ziren Apolo 11n.  

ortotipografia >> Letra larria, xehea eta maiuskula txikia >> Letra larria, izen bereziak markatzeko >> Erakundeak eta taldeak

›Erakundeak, organismoak, elkarteak, taldeak eta enpresak, eta haietako gobernu eta kudeaketa organo nagusiak.

Laborantza Ganbera; Nafarroako Gobernua, Ekonomia Ministerioa; Bizkaiko Aldundia; Oiartzungo Udala; Zuzenbide Fakultatea; Legebiltzarreko Mahaia

Baina erakundeak ofiziala ez den modu batean izendatzen direnean, letra xehez idazten dira.

Iruñeko gobernua; Sanzen gobernua

Erakundeak pluralean edo adjektibo edo erakusle batekin agertzen direnean, letra xehez.

Euskal Herriko Unibertsitatea

Baina: unibertsitate hori

Arabako Foru Aldundia 

Baina:  hiru foru aldundiak

Ekonomia Ministerioan 

Baina:  Ekonomia ministerioetan

Erresuma Batuko Gobernua 

Baina: Londresko gobernua, Tony Blairren gobernua, laboristen gobernua

Baionako Udala

Baina: udal hori, udala

Italiako Estatua 

Baina: estatu arrazoia

Lehen Auzialdiko 2. Epaitegia

Baina: epaitegi hori

›Kasu berezi bat bada: Eliza erakundea aipatzean, larriz idazten da beti, nahiz eta adjektiboa erantsi.

Eliza katolikoa; Eliza anglikanoa 

Baina eraikinez ari garenean, xehez.

San Paulo katedrala; San Joan Bataiatzailearen eliza 

ortotipografia >> Letra larria, xehea eta maiuskula txikia >> Letra xehea

Hona hemen zalantza sortzen duten zenbait kasu, denak ere letra xehez idaztekoak:

›Herritar izenak.

europar; donibandar; iruindar

›Puntu kardinalak.

Kenyako ipar-ekialdea; Malaysiako hegoaldean; Lapurdiko iparraldea; Asiako hegoaldea

Baina toponimo baten edo errealitate historiko edo geopolitiko baten zati direnean, larriz.

Hego Amerika; Ekialde Hurbila; Ekialde Urruna

›Karguak.

aita santua; dalai-lama; erregea; erregina; lehen ministroa; Ekonomia ministroa; lehendakaria; Hezkuntza sailburua; Justizia sailburua; alkatea

›Noblezia tituluak.

Scheleswig-Holsteingo dukea; Merteuileko markesa; Urbiaingo markesa

›Familia, leinu eta dinastien izenak.

agaramontarrak; agirretarrak; borboiak

Baina: Ming dinastia; Agirre familia, Felipe Borboikoa

›Herrietako festak.

sanferminak; sanjoanak; sanpedroak

Baina: San Fermin jaiak; San Joan festak

›Otoitzak.

aitagurea; kredoa

›Arte, ideologia eta kultur mugimenduak.

fauvismoa; minimalismoa; marxismoa

Baina orokorragoak izanik aldi historikoa ere adierazten dutenak, larriz.

Erreforma; Errenazimentua; Erromantizismoa; Ilustrazioa

›Musikako notak.

do; re; mi; fa; sol; la; si

›Zientzia arloak eta diziplina akademikoak, oro har, baina ez katedra, fakultate edo institutu jakinak.

Aditua da zuzenbide zibilean.

Liburu bat argitaratu du informatikari buruz.

›Hezkuntza zikloen izen generikoa.

batxilergoa; lehen maila

Baina izen berezia denean, larriz.

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza

›Mahats eta sagar motak.

cabernet sauvignon; hondarribi zuria; chardonnay; pedro ximenez mahatsa; urtebi handiak; txalakak

›Koktelak eta antzeko edariak.

Ezer esan aurretik, manhattan bat edan zuen.

›Hiriei-eta ematen zaizkien izendapenak, generiko deskribatzaileak direnean.

hiri betierekoa [Erroma]; argiaren hiria [Paris]; 

kontinente zaharra [Europa] 

Baina: Sagar Handia [New York]

ortotipografia >> Zenbakiak >> Ordinalak

›Puntuarekin idazten dira. Enumerazioetan, zilegi da azkenari bakarrik jartzea.

Arkitektoen Elkargoen 50. Biltzarra; XIX, XX eta XXI. mendeetan

›Erromatarrez idazten dira beti: mendeak, milurtekoak, Egiptoko faraoien dinastiak; liburukiz osaturiko obra batzuen izenak; itsasontzi eta beste ibilgailu batzuen izenak; eta errege-erreginen, aita santuen, enperadoreen eta kirolarien izenak.

›Jaialdiak, biltzarrak, olinpiar jokoak, txapelketak, sariketak eta historiako gertakariak, erromatarrez hogeigarreneraino (hogeigarrena barne); hortik gora, arabiarrez.

Vatikanoko II. Kontzilioa; XV. Maitaldia

Baina: 45. Zinemaldia

›Gainerako kasuetan, hogeigarreneraino letraz idazten dira, eta hortik aurrera zifraz.

Bosgarren egin du.

Bortzgarren aldia da.

Zenbatgarren biltzarra da?

›Tauletan eta grafikoetan, beti zifraz.

›Ordinala eta dagokion hitza ezin dira bereizi bi lerrotan. Edo biak pasatu hurrengo lerrora, edo hitza zatitu.

Antso V.a [Antso//V.a*]

ortotipografia >> Izen bereziak nola deklinatu >> Taldeen izenak

›Absolutiboan dauden izenak.

Neurri batean, behinik behin, deskribatzailetzat jo daitezke hainbat talderen izenak. Horrelakoak, izen arruntak bezala deklinatzen dira, eta, beraz, -a(k) artikulutzat hartzen da.

Eusko Alderdi Jeltzaleko; Eusko Alkartasunetik; Ezker Batutik; Ibilaldira; Ikasle Abertzaleek; Kilometroetara; Osasunbideko; Senideetako

Deskribatzailetzat nekez jo daitezkeenetan, aldiz, -a(k) berezkotzat hartzen da.

Osasunako; Osasunara; Osasunatik; Hertzainak-ek; Negu Gorriak-ekin

›Bestelakoak.

Absolutiboaz besteko kasuetan bukatuak diren izenak marratxoz idazten dira deklinatzen direnean.

Bide Ertzean-eko; Elkarri-k; Nafarroa Oinez-era

Talde izena aditz partizipio bat denean, ez da marratxorik erabiltzen:

EH Bilduko alkatea; Kolpaturen kontzertua; Sortuko kidea

Aditz jokatu bat denean, aldiz, bai.

Etzakit-eko bateria jotzailea; Ahal Dugu-ko idazkaria; Gure Esku Dago-ren alde; Egia Esateko-ren egitasmoa

idazkuntza >> Gramatika >> Deklinabide arazoak >> Amaiera -au eta -ai duten hitzak nola deklinatu

Edozein bokalez amaitutakoak bezala deklinatzen dira, salbu gau hitza eta -ai amaierako silababakarrak (gai, jai, dei, lei...).

lege orokorra: arau	salbuespena: gau (kasu hauetan bakarrik)
arauz	gauez
arauko	gaueko
arauan	gauean
arautik	gauetik
araura	gauera

 

lege orokorra: garai	salbuespenak: gai, dei, jai, lei... (instrumentaleko mugagabean bakarrik)
garaiz	gaiez, deiez, jaiez, leiez

 

idazkuntza >> Gramatika >> Deklinabide arazoak >> 'Hiru' eta 'lau' zenbatzaileen deklinabidea

Deklinabide berezia dute hiru eta lau zenbatzaileek. Mugatuan, kasu guztietan -r- daramate biek ala biek (hirurak etorri dira...), beste zenbatzaileek ez bezala (biak etorri dira...).

mugatua	mugagabea
hirurak/laurak etorri dira [alegia, etortzekoak ziren hirurak/laurak...]	hiru/lau etorri dira
hirurek/laurek egin dute	hiruk/lauk egin dute
hirurei/laureri eman diete	hiruri/lauri eman diete
hirurentzat/laurentzat	hirurentzat/laurentzat
hirurez/laurez mintzatu da	hiruz/lauz mintzatu da
hiruretan/lauretan asmatu du	hirutan/lautan asmatu du

Orduak ematean, adibidez, hirurak dira eta laurak dira esaten da (baina seiak dira, zazpiak dira…).

Hemen azaldutako erabilerez gain, izen balioa ere badute hiru eta lau zenbatzaileek (beste edozeinek bezala), eta orduan honela jokatzen dira: hirua [hiru zenbakiko jokalaria] ongi aritu da, laua zenbaki magikoa da niretzat...

idazkuntza >> Gramatika >> Deklinabide arazoak >> Instrumentaleko atzizkiak: -z, -az, -ez

Nortaz, zertaz, zerez deklinabide kasuko atzizkia ez da -etaz euskara batuan. Pluralean -ez da, eta mugagabean, berriz, -z edo -ez, hitza bokalez edo kontsonantez amaitzen den.

ez	bai
jokalaritaz	jokalariz [mugagabea]
jokalarietaz	jokalariez [plurala]
bi artistataz	bi artistaz [mugagabea]
bi artistetaz	bi artistez [plurala]
bi lagunetaz	bi lagunez [mugagabea]
bi lagunetaz	bi lagunez [mugatu plurala]

idazkuntza >> Gramatika >> Deklinabide arazoak >> Izenlagunak: noiz '-ren' eta noiz '-ko'

Zenbaitetan garbi badago ere (jabetza zentzuan -ren eta lekuzko zentzuan -ko), hainbat eta hainbatetan zalantza sortzen da loturarekin. Nekez bil daiteke kasuistika guztia, baina hona hemen kasu ohikoenak.

noiz '-ren'	adibideak
jabetza	ETBren egoitza  kontserba etxearen jabea Iraken etorkizuna herriaren izena liburuaren izenburua Atarrabiaren Eguna Euskal Herriaren sinboloa Frantziaren irudia Israelen enbaxada [Israelek duen enbaxada] Israelen Egiptoko enbaxada [Israelek Egipton duen enbaxada]
egilea-eginikoa	Sinn Feinen batzar nagusia EAJren eta EH Bilduren bilera
eginikoa-egilea	Aste Nagusiaren sortzaileak Zinemaldiaren babesle ofiziala Zinebiren antolatzaileak filmaren zuzendaria proiektuaren zuzendaria liburuaren idazlea egunkariaren irakurlea elkartearen sustatzailea deialdiaren arduradunak
objektua-ekintza	delituaren salaketa aldizkariaren harpidetza (eta aldizkariaren harpideduna) partidaren amaiera irailaren hasiera Nafarroako Parlamentuaren eraketa
objektua-ezaugarria	izatearen garrantzia gereziaren gorria
osoa-partea	liburuaren lehen zatia Europaren bihotzean filmaren parte bat
alde	sei tantoren aldea bi golen aldea
zale	musika klasikoaren zalea kolore bizien zalea Realaren zalea [realzalea]
alderdia-hura nagusi den erakundea	EAJren udala PPren gobernua
	Arte Ederren Museoa Zuzenbide Historikoaren Institutua
zerbaiten balioa, guztira	hogei euroren gasolina [hogei euroren truke ematen dutena] bi euroren intxaurrak [bi euroren truke ematen dituztenak] txakur txiki baten karameluak [txakur txiki baten truke ematen zituztenak]

 

noiz '-ko'	adibideak
tokia	gelako armairua  etxeko ataria hango berri taldeko kidea Nafarroako Gobernuko presidentea EAEko lehendakaria Alaveseko jokalaria BERRIAko itzultzailea NBEko idazkaria EAJko alkatea
denbora	gaurko egunkaria heriotzako ordua azken judizioko eguna
arloa, esparrua	Erizaintzako Unibertsitate Eskola [erizaintzaren arlokoa] kimika organikoko irakaslea [kimika organikoaren arlokoa]
nolakotasuna	bihotz oneko jendea lau hankako mahaia garrantzi handiko erabakia
prezioa	1,90 euroko gasolina [litroa 1,90 kosta da] lau euroko intxaurrak [kiloa lau euro kosta da]
besterik	Euskal Herriko mapa

Badira kasu batzuk bi atzizkiak onartzen dituztenak, ikuspegia zein den edo zer esan nahi den. Hona hemen halako batzuk:

-ko	-ren
Osasunako entrenatzailea [Osasunan duten entrenatzailea]	Osasunaren entrenatzailea [Osasuna entrenatzen duena]
BERRIAko zuzendaria [BERRIAn duten zuzendaria]	BERRIAren zuzendaria [BERRIA zuzentzen duena]
Alfako akzioak [norbaitek Alfan dituen akzioak]	Alfaren akzioak [Alfak dituen akzioak]
Italiako Gobernuko bozeramailea [gobernuan duten bozeramailea]	Italiako Gobernuaren bozeramailea [gobernuak duen bozeramailea]
Hezkuntza Ministerioko ordezkaria [ministerioan duten ordezkaria]	Hezkuntza Ministerioaren ordezkaria [ministerioa ordezkatzen duena]
monasterioko burua [monasterioan duten burua]	monasterioaren burua [monasterioak duen burua]
armadako buruzagia [armadan duten buruzagia]	armadaren buruzagia [armadak duen buruzagia]
ikastolako arduradunak [ikastolan dituzten arduradunak]	ikastolaren arduradunak [ikastolaren ardura dutenak]
Nafarroako konkista [Nafarroan eginiko konkista]	Nafarroaren konkista [1. Nafarroa konkistatu zutenekoa. 2. Nafarroak eginiko konkista]
Euskal Herriko historia [Euskal Herrian izaniko historia]	Euskal Herriaren historia [Euskal Herriak izaniko historia]
EAJko hautagaia [EAJkoa den hautagaia]	EAJren hautagaia [EAJk aurkeztu duen hautagaia]
Greziako egoera [Grezian dagoen egoera]	Greziaren egoera [Greziak duen egoera]

 

idazkuntza >> Gramatika >> Izenaren arazoak >> Artikulua ala ‘bat’?

Zalantza franko sortzen du euskaraz zer BAT eta zerA aukerak. Esaldi batzuetan, argi dago -a artikulua erabiltzen dela hizkera guztietan: 

ez	bai
Txapel bat zeraman buruan	Txapela zeraman buruan [Interpretazio generikoa]
Telefono bat jarri dute etxean	Telefonoa jarri dute etxean [Interpretazio generikoa]

Gogora ekarri behar da bat euskaraz ez dela zenbatzailea bakarrik. Izan ere, sarritan ezezagun/ezagun oposizioa adierazteko erabiltzen da bat mugatzailearen eta -a artikuluaren arteko jokoa. Horregatik, maiz gertatzen da zerbaiten berri ematean lehen agerraldian zer BAT esatea, eta handik aurrera zerA, ordurako ezaguna denez gero. Esate baterako, istripuen berriak honela hasten dira gehienetan:

ez	bai
Mundu hobearen alde ari gara	Mundu hobe baten alde ari gara
Familia burgeseko semea da	Familia burges bateko semea da

ez	bai
Mago on batek aktore on bat izan behar du	Mago on batek aktore ona izan behar du [Nolako aktorea?]
	Mago onak aktore ona izan behar du [Interpretazio generikoa. Nolako aktorea?]

Hona hemen eskema orokor bat, kasu batzuen argigarri:

Liburu zahar bat da [Zer da?]

Liburu zaharra da [Nolako liburua da? Liburuetatik zein da?]

Auto handi bat da [Zer da?]

Auto handia da [Nolakoa da? Autoetatik zein da?]

Zer da hori? Ura da [zenbakaitza]

Zer da hori? Mahai bat da [zenbakarria]

Gizartea hobetzeko balio duen erreminta bat da [Zer da?]

Gizartea hobetzeko balio duen erreminta da [Zer erreminta da?]

Auto zahar batean etorri dira [Nola etorri dira?]

Auto zaharrean etorri dira [Zer autotan etorri dira?]

ikus-entzunezkoak >> Abiapuntua: belarrirako idatzi, begirako agertu >> Natural jarduteko landuta

Kameraren edo mikrofonoaren aurrean diharduena bere-berez ariko balitz bezala esatekoak dira ikus-entzunezkoetako diskurtsoak.Mintzo denak sinesgarri aritu behar du: kamera aurrean, irakurri gabe kontatu, aurkeztu edo galdetu behar du, eta gehienez ere eskema edo ohar orokor batzuk izango ditu eskura, begiratu batean kontsultatzeko; kamerarik ez dagoenean, zilegi da paperari begira aritzea, baina irakurtzen ari garela ez nabaritzeko moduan betiere. Azken batean, bada irakurriz aritu beharreko generorik, eta halaxe jarduten da, esaterako, dokumentaletako offeko ahotsa jartzean, baina halakoetan ere modua egin behar da kontatzen ari garen irudipena emateko.

Naturaltasun hori lortuko bada, oso ondo landu behar dira bai kasuan kasuko gaia eta gidoia edo testua, bai norberaren ahozko gaitasuna. Azken batean, ez da inprobisatu behar: aitzitik, ondo prestatu eta landu behar da, baita inprobisaziora gehien hurbiltzen diren generoetan ere, hala nola solasaldietan.

ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Ahoskatzeko jarraibideak >> Kontsonanteak

›Nola ahoskatu < j > eta < g >

Off-eko ahotsean, araututako ahoskera zainduan ebakiko dira biak.joan [yoan]; jakin [yakin]; jende [yende]

filologia [filologia]; gene [gene]; geologia [geologia] (hau da, gaur hitzean bezala)

Aurkezleek eta elkarrizketatzaileek ere ahoskera jaso hori erabiltzea gomendatzen da, baina onartzen dira hizkera batzuetako aldaerak ere: [χ] (gaztelaniazko jarro bezalakoa) eta [ʒ] (frantsesezko je bezalakoa).

filologia [filoloχia]; magia [maʒia] eta [maχia]; garaje [garaʒe] eta [garaχe]

Gogoan izan behar da Hego Euskal Herriko hitz batzuk gaztelaniazko jarro bezala ahoskatzekoak direla beti.

aje, bejoindezula (bejondeiala, bejondeinala, bejondeiola...), erloju, gajo, ijito, jertse, jipoi, jira, jota (kanta mota), kalejira, traje

Mailegu berri-berrietan, kontuan hartu behar da nola ahoskatzen den jatorrizko hizkuntzan.

gin [yin]

›< s, z, ts, tx, tz >

Ondo bereiztekoak dira hots horiek jendaurreko jardunean. Kontuan izan ondo ulertzea bera ere jokoan egon litekeela batzuetan. [hasi] / [hazi]; [hotz] / [hots]; [ezker] / [esker]

›Hasperena: <h>

Hizkera gehienetan ez da hasperenik egiten: BERRIAn, norberaren hizkeran nola, halaxe ariko dira kazetariak. Era berean, egokia da Hego Euskal Herrikoek [χ] ahoskatzea joan aditzaren forma batzuetan (gaztelaniazko jarro bezala).

zihoan [ziχoan]; zihoazen [ziχoazen]

›Bustidura: < in, il >

Tradizioko bi moduak erabiliko dira BERRIAn.

baina [baña] eta [baina]; bilatu [billatu] eta [bilatu]; mina [miña] eta [mina]; kanpaina [kanpaña] eta [kanpaina]

Yeismoa, berriz, ez da onartzekoa, arrotza baita euskal ahoskeran. Hala, [ll] ahoskatzeko debekua izanez gero, [il] ebaki behar da.

maila [malla] eta [maila], ez [maya]

neskatila [neskatilla] eta [neskatila], ez [neskatiya]

Mailegu berri askotan, ordea, < in > ahoskatzean ez da bustidurarik egiten.

aspirina [aspirina], dioxina [dioksina], bitamina [bitamina]

Ingelesezko hitz -ing bukaeradunak ebakitzean, berriz, Hegoaldean busti edo palatalizatu ohi da, idazkera egokituta eduki zein ez.

marketina [marketiña]; dopina [dopiña]; cateringa [kateriña]; parkinga [parkiña]

›Nola ahoskatu < x >Hitz gehienetan, tradizioko ahoskera du: [ʃ].

pixka, Xabier, afixa, axola, klixe, xanpain, xake, xabalina

Maileguetan, ordea, badira salbuespenak.

—Bokal artekoak eta hitz bukaerakoak honela ebakitzen dira: [ks].

sexu [seksu], taxi [taksi], toxiko [toksiko], box [boks]

—Grekotiko hitz batzuen hasieran, [s] ahoskatzen da.

xenofobo [senofobo], xerografia [serografia], xilografia [silografia], xilofago [silofago]

—Kontsonante talde baten parte diren mailegu batzuetan ere [s] ebakitzen da.

marxismo [marsismo]

›Maileguetako < w >

Ingelesetik datozen hitzetan, [ua], [ue], [ui], [uo] ahoskatzen da, diptongoa eginez.

wifi [uifi], ez [guifi]; waterpolo [uaterpolo], ez [guaterpolo]; web [ueb], ez [gueb]

Alemanetik datozenetan, berriz, [b] da Hegoaldean, eta [v] Iparraldean.

wagnertar [bagnertar] eta [vagnertar]; walkiria [balkiria] eta [valkiria]

›Ez ekarri gaztelaniazko zeta euskarara

Euskal hitzetan ez dago gaztelaniazko [ɸ] soinua (gaztelaniazko cereza). Bi kasu hauetan asko zabaltzen ari denez, ordea, erne ibili behar da, eta euskal moldean jardun.

—Euskal izen berezietan

Zabala [zabala], ez [ɸabala], Zerain [zerain], ez [ɸerain], Zumalakarregi [zumalakarregi], ez [ɸumalakarregi]

—Maileguetan

prozesu [prozesu], ez [proɸesu]; sozial [sozial], ez [soɸial]; Zambia [zanbia], ez [ɸanbia].

ikus-entzunezkoak >> Irakurtzekoak >> Azpidatzien konbentzio batzuk >> Zer letra mota komeni den

›BERRIAk beste euskarrietarako aukeraturiko tipografia bera erabiliko da bideoetan ere.

›Hobe da serifik gabeko letra tipoa erabiltzea, halakoak aiseago eta bizkorrago irakurtzen baitira pantailan.

›Oro har, letra estilo arrunta erabiliko da, eta etzana ere bai, hala dagokion kasuetan (izenburuak, beste hizkuntza bateko hitzak, eta abar).

›Letra xehez idazten da adierazpenen testua, eta ohiko kasuetan erabiltzen da letra larria: izen berezien lehen letrak, esaldi hasierak eta abar.

›Izenburuak, gaiak, medailetako izen-deiturak eta halako elementu bereziak, berriz, letra larriz idatz daitezke.

LEHORTEA

ERRIBERAKO UZTA, KINKA LARRIAN

 

ALBERTO ALFARO

Nekazaria

›Onena letra zuria erabiltzea da, baina beti kontuan hartu behar da nolakoa den atzeko irudia, ez baita komeni bideoan gehien agertzen den kolore berekoak izatea letrak. Letra zuriak ez badu kontraste nahikorik egiten atzeko irudiarekin, letra beltza erabiltzen da, testua ongi irakur dadin, eta egokia izan liteke letrei itzala jartzea edo ertza beste kolore batez markatzea. Irudiaren kolorea moteltzea ere lagungarria izan liteke. Bi koloretako letrak erabili behar izanez gero, horia izango da bigarren kolorea.

ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Esateari ekin >> Nola jokatu elkarrizketetan

›BERRIAren balio editorialei jarraikiz, bai kazetariek eta bai gainerako profesionalek begirunez tratatu behar dituzte pertsona guztiak, adeitsu eta berdintasun printzipioak betez.

›Kazetariak distantzia profesionala zaindu behar du, eta elkarrizketatuei zuka egin, haiekin konfiantza izan zein ez. Beraz, hitanorik ez da erabiliko elkarrizketetan, ez baitira lagunarteko solasaldiak. Dena dela, genero informal batzuetan, aztertzekoa izan liteke hitanoa erabiltzea, eta kasuan-kasuan erabakiko da.

›Elkarrizketatua aurkeztean, agur laburra egin behar zaio, luzamendutan ibili gabe, baina garbi adierazita haren izen-deiturak, kargua edo lanbidea, eta zergatik den haren iritzia garrantzizkoa hizpide den gaian.

›Kazetariak entzuten jakin behar du, elkarrizketatzaile ona izango bada: elkarrizketatuaren esanei adi badago, gai izango da harira datozen galderak inprobisatzeko eta solaskideari bere onena ateratzeko.

›Adeitasuna ezinbestekoa da, eta ez da zorroztasunaren etsai; aitzitik, kazetariari lagungarria zaio arreta guztia eztabaidaren edo solasaldiaren mamian jartzeko orduan.

›Elkarrizketatzaileak interesa agertu behar du mintzagaiaren inguruan, eta inola ere ez du apatia edo asperdura seinalerik egingo.

›Kazetariak zenbat dakien erakustea ez da elkarrizketen helburua: gonbidatuen erantzunak ahalik eta interesgarrienak izan daitezen erabili behar du gaiaz dakiena.

›Galderak argiak, laburrak eta zehatzak izango dira, eta banan-banan egitekoak. Kazetariak ez du zertan egin prestatutako galdera guztiak: solastatu ahala moldaketak egin ditzake, eta horrek freskotasuna eta malgutasuna emango dio lanari.

›Bukaeran, eskerrak eman behar zaizkio elkarrizketatuari, BERRIAren gonbita onartzeagatik.

 

MALAWI

Hizkuntzak: chewera (ofiziala), ingeles (ofiziala), yaoera, tumbukera, lomweera, tongera eta beste.
Biztanleak: 15,9 milioi (NBE, 2012). Txewa, nyanja, tumbuka, yao, lomwe, sena, tonga, ngoni, asiar, europar.
Erlijioak: protestante (%55), katoliko (%20), musulman (%20), sinesmen tradizional.

ezinbesteko arrazoi, ezinbesteko kasu. (es: fuerza mayor; fr: force majeure).

kasu 1. Gehiegi erabiltzen da. Bera Berako jokalariek ez dakite zer egin horrelako kasuetan*[e.] Bera Berako jokalariek ez dakite zer egin horrelakoetan. // Kasurik onenean ere, dirua galduko dute*[e.] Onenean ere, dirua galduko dute. // Osakidetzan atzemandako bularreko minbizi kasuak*[e.] Osakidetzan atzemandako bularreko minbiziak.

kasu 2* e. esaterako, adibidez, hala nola, kasurako.

kasu autoktono. Gaixoez mintzatuz, bere herrialdean kutsatu dena.

kasu bat baieztatu, kasu bat egiaztatu.

kasu inportatu. Gaixoez mintzatuz, kanpoan kutsatu dena.

kasu isolatu* e. kasu bakan. Kasu isolatu batzuk izan dira*[e.] Kasu bakan batzuk izan dira.

Kasu, kasu, ostalariak kexu. Ostalari taldea.

kontaktu kasual. Gaixotasunez mintzatuz, gaixo batekin toki berean egon dena, baina gertu eta luzaroan egon gabe.

-en berri eman, -ko berri eman. Osagarri bat behar du, '-en' edo '-ko' kasukoa. Berri ematera joan da*[e.] Hango berri ematera joan da. Hango egoeraren berri ematera joan da. // Lehengusuaren berri eman zion. Gazako berri emateko.

-na. Hona hemen banatzaileak osatzeko era: 'mila bana' (milana*), 'hiruna mila' (hiru milana*), 'milioi bana' (milioina*), 'bosna milioi' (bost milioina*). Banatzaileak erabili ahal izateko, ezinbestekoa da subjektua edo 'nori' kasua plurala izatea. Gainera, singularrean jokatu behar da 'bana'-ri dagokion aditza. Etxe bana erosi dituzte Arkaitzek eta Maialenek*[e.] Etxe bana erosi dute Arkaitzek eta Maialenek. // Disko eta liburu bana erosi du Arkaitzek*[e.] Disko bat eta liburu bat erosi ditu Arkaitzek. Milioi bana egokitu zaie loterian. Bina sagar jan dituzte.

-z gainera. Instrumentala eta 'gainera' egitura erabiltzen denean, ezinbestekoa da 'nor' kasuan egotea korreferentea. Hala izan ezean, erabili 'ez ezik'. Liga horretaz gainera, Gipuzkoan ere ari dira bizkaitarrak*[e.] Liga horretan ez ezik, Gipuzkoan ere ari dira bizkaitarrak.

Airbnb. Kasu marka gehitzean, erabili marratxoa. Airbnbren arrakasta*[e.] Airbnb-ren arrakasta.

Araba Euskaraz. Arabako ikastolen jaia. Kasu marka jartzean, marratxoa erabiltzen da. Araban Euskaraz-era jende asko bildu zen.

Arabako Hitza. Etzanez idazten da, eta kasu marka marratxoz lotzen zaio, etzanik gabe. 'Arabako Hitza'-n argitaratua .

Aroztegia eta gero zer?. Aroztegiko turismo proiektuaren aurkako taldea, Baztangoa. Kasu marka jarri behar izanez gero, ahal dela hobe da ondotik hitz bat jartzea eta hari eranstea. 'Aroztegia eta gero zer?' taldeak ez du bat egingo.

arrisku eremu. Gaixotasun kutsakor batez mintzatuz, infekzio kasu asko dagoen eskualdea.

atzeman. Detektatu. Hogei COVID-19 kasu atzeman dituzte.

Bardoak. Nafarroako bertso txapelketa. Kontuz kasu markak eranstean. Bardoak-en finalean*[e.] Bardoen finalean.

barne 2. Osagarriak 'nor' kasuan behar du. Ezkerreko joera politiko gehienek bat egin dute deialdiarekin, abertzaleek, komunistek, ezker muturrekoek eta PSko sektore batek barne*[e.] Ezkerreko joera politiko gehienek bat egin dute deialdiarekin, abertzaleak, komunistak, ezker muturrekoak eta PSko sektore bat barne.

batean, baten. Euskaltzaindiak bi forma horiek onartu ditu 'non' kasurako.

batzuk, batzuek. Gogoan izan 'nor' kasuan 'batzuk' dela erabiltzekoa (ez batzu*), eta 'nork' kasuan, berriz, 'batzuek' (ez batzuk*).

Berria.eus. Etzanez idazten da, eta kasu marka marratxoz lotzen zaio, etzanik gabe.

Bizkaiko Hitza. Etzanez idazten da, eta kasu marka marratxoz lotzen zaio, etzanik gabe.

black. Bankiaren kasuaz mintzatuz, zuzendaritzakoek erabili eta ogasunari ezkutatzen zizkioten banku txartelak. 'Black' txartelen eskandalua.

cc. Ibilgailuen zilindroak adierazteko sinboloa. Punturik gabe idazten da, eta marratxoz lotzen zaio kasu marka. 250 cc.-tan, Hector Barbera izan zen bizkorrena*[e.] 250 cc-koan, Hector Barbera izan zen bizkorrena. // Gabor Talmacsi txapeldunak egin zuen denborarik onena 125 cc.-etan*[e.] Gabor Talmacsi txapeldunak egin zuen denborarik onena 125 cc-koan.

COVID-19 gaitza. SARS-CoV-2 koronabirusak eragindako gaixotasuna. Laburturik, 'COVIDa'. COVID-19 gaitza edo COVID-19a. Gaur, 48 COVID-19 kasu atzeman dituzte.

Dakar rallya, -a. Kontuz kasu marka eranstean. Moto gidari bat hil da Dakarrean*[e.] Moto gidari bat hil da Dakar rallyan. Moto gidari bat hil da Dakarren.

detektatu. Aurkitu, hauteman. Beste bost kasu detektatu dituzte.

fokua jarri* e. arreta jarri, erreparatu, ardatz izan, kasu egin, kasu eman, begiradapean egon... Lurramako egitarauak klima larrialdian jarriko du fokua*[e.] Lurramako egitarauak klima larrialdian jarriko du arreta. Lurramako egitarauak klima larrialdiari erreparatuko dio batez ere. Lurramako egitarauak klima larrialdia izango du ardatz.

goranzko. Adjektiboa da. Beraz, ez da 'goraldi' eta 'gorakada' hitzen sinonimoa. COVID-19 kasuen «goranzko txiki bat» detektatu dute osasun erakundeek*[e.] COVID-19 kasuen «goraldi txiki bat» detektatu dute osasun erakundeek.

haren, bere. Gogoan izan lehen aukera 'haren' dela, baina 'bere' erabiltzen dela aditzean 'nor', 'nori' edo 'nork' kasuan sarturiko norbait edo zerbait aipatzen denean. Emakumea haren amaren etxetik ateratzen ari zen (beste norbaiten ama da). Emakumea bere amaren etxetik ateratzen ari zenean (emakumearen ama da).

Hitzak. Argitalpenoi buruz pluralean mintzatzean, etzanez idazten da izena, kasu marka eta guzti. Hitzetan, Hitzetako, Hitzek.

inor gutxik (inork gutxik*). Esamolde honetan, 'inor' hitzak ez du kasu markarik hartzen. Inork gutxik ulertzen du zertarako balio duten*[e.] Inor gutxik ulertzen du zertarako balio duten.

intzidentzia tasa. Gaixotasun batez mintzatuz, epe jakin batean diagnostikatzen diren kasu berrien kopurua.

isolatu*, isolamendu 1* e. bakartu, bakartze, bakan, bakandu. Kasu isolatu batzuk izan dira*[e.] Kasu bakan batzuk izan dira. // Isolamendu ziega*[e.] Bakartze ziega.

jarraitu 2. Ez erabili 'kasu egin', 'ikusi', 'entzun' edo 'aztertu' adierazteko. Telebistatik jarraitu zuten partida*[e.] Telebistan ikusi zuten partida. // Jarraitu duzu legebiltzarrean izaniko eztabaida?*[e.] Kasu egin diozu legebiltzarrean izaniko eztabaidari? // AEBetako presidente izateko lehia jarraitzen ari den aditu bat*[e.] AEBetako presidente izateko lehia aztertzen ari den aditu bat.

tartean. Osagarriak 'nor' kasuan behar du. Ezkerreko joera politiko gehienek bat egin dute deialdiarekin, abertzaleek, komunistek, ezker muturrekoek eta PSko sektore batek tartean*[e.] Ezkerreko joera politiko gehienek bat egin dute deialdiarekin, abertzaleak, komunistak, ezker muturrekoak eta PSko sektore bat tartean.

zentzu komun* e. sen on, zentzu, zentzu on. Zentzu komunari kasu egin behar liokete*[e.] Sen onari kasu egin behar liokete. // Zentzu komunez jokatu behar dugu*[e.] Zentzuz jokatu behar dugu.

zero pazientea, -a (paziente zero*). Gaixotasunez mintzatuz, identifikatutako lehen kasua.

[sigla] CEAR. /zear/ Iheslariak Laguntzeko Espainiako Batzordea. EAEkoak 'Zehar-Errefuxiatuekin' izena du; kasu marka jarri behar izanez gero, 'Zehar' erabiliko dugu. CEAR Euskadik laguntza eskatu du*[e.] Zeharrek laguntza eskatu du. CEAR Nafarroak argitu du*[e.] Nafarroako CEAR-ek argitu du.

Telekomunikazioak

Feminismoa

Gaixotasun infekziosoak