Frantsesa baztertzea leporatuta

Euskara frantsesaren hein berean jartzeagatik epaitu dute Uztaritzeko Herriko Etxea (Lapurdi), baina euskara frantsesaren gainetik ezarri nahi izana iradokita. Izan ere, Pauen (Okzitania) atzo eginiko auzian oroitu zutenez, frantsesa da Frantziako hizkuntza ofizial bakarra, eta, beraz, bertze hizkuntza bati estatus bera ematea konstituzioaren aurkakoa litzateke. Hala dio, hain zuzen, konstituzioaren bigarren artikuluak: «Frantsesa da errepublikako hizkuntza».

Argudio hori behin eta berriro entzun zen atzo Paueko Administrazio Auzitegian, baina, funtsean, ez da deus berririk izan herriko etxearen defentsarentzat. «Ez dugu sorpresarik izan», erran zuen Maite Haran Uztaritzeko axuant eta hizkuntz arduradunak. Hain justu, epaiketaren errepikapena izan zen atzokoa: abenduaren 16an egin zuten lehen aldiz, eta, prozedura akats bategatik gibelatuta, atzo berriro egin zuten. Urtarrilaren 27an emanen dute deliberoa, eta orduan jakinen da Uztaritzeko Herriko Etxeak euskara ofizial egiteko erabakia gibelera bota beharko duen ala ez.

Florence Reau defentsako abokatuak azaldu duenez, espero zuten txostengileak erabakiaren aurkako iritzia erakustea: «48 ordu lehenago idatziz adierazitako bera eskatu du, hau da, herriko etxearen erabakia gibelera botatzea». Gehiago harritu zuen abenduan gertatutakoak. Izan ere, epaiketa lehen aldiz egin zutelarik, txostena herriko etxearen aldekoa zen, baina ahoz irakurtzean alderantzizkoa erran zuen magistratuak. «Prozedura mailan hori ezinezkoa da: horregatik egin da berriz».

Haranek ere uste zuen halakoa izanen zela txostengilearen jokabidea, baina ez, ordea, epailearena. «Behin eta berriz aritu da erraten frantsesa baztertuko dugula, baina ez da egia. Ez dugu sekula erran frantsesa desagerraraziko dugunik; bakarrik euskara frantsesaren hein berean ezarriko dugula». Praktikan jada egiten dutela oroitu du, gainera: «Galdetu digute euskara ofizial eginez gero dokumentu guziak euskarara itzuli beharko ote genituen, baina hori egiten dugu jadanik». Bertze herri batzuetan eta herri elkargoan ere hala lan egiten dutela adierazi du axuantak, eta bide beretik mintzatu da Reau abokatua ere: «Nahi dugun bakarra da praktikan eta egunero egiten duguna ofizialki egin ahal izatea».

Konstituzioaren barnean

Frantziako hizkuntza frantsesa dela dio konstituzioaren bigarren artikuluak, baina bada bertze hizkuntzei lekua ematen dienik ere; erraterako, testu bereko 75.1 atala. Honela dio: «Eskualdeko hizkuntzak Frantziako ondarearen parte dira». Reauk salatu duenez, ordea, magistratuak ez du argudio hori aintzat hartu txostena osatzerakoan.

Azkenaldian Frantzian eta nazioartean hamaika aldiz aipatu den adierazpen askatasunari ere egin dio keinua abokatuak epaiketan: «Konstituzioak bat egin beharko luke adierazpen eta komunikazio askatasunarekin, eta dagoen errealitatea kontuan hartu». Hain zuzen, Uztaritzeko herritarren nahia da, haren ustez, euskara hizkuntza ofiziala izatea. «Euskaraz ikasi eta irakasteko aukera dugu, irrati eta telebistak ere baditugu euskaraz, administrazioko dokumentu ugari bi eletan dira... Herritarrei aukera eman nahi diegu haien ama hizkuntza ofizialki erabiltzeko».

Auzitegiaren deliberoa ezein izanik ere hartutako erabakia ez dela alferrikakoa berretsi du Haranek: «Ez da porrota, zeren eta pentsatzen baikenuen erantzuna ezezkoa izan zitekeela». Bertze udalerri batzuk urrats bera egitera deitu ditu: «Beharbada aitzindariak garelako erran digute ezetz, baina lortuko dugu».