Auzitegi Konstituzionalak behin-behinean baliogabetu du Erreferendum Legea

Kataluniako prozesuan azken urteotan etengabe erabili da trenen arteko talka esamoldea, Kataluniako eta Espainiako gobernuek akordiorik lortu ezean sortuko litzatekeen gatazka izendatzeko; aurrekaririk gabeko gatazka. Bada, herenegun Kataluniako Parlamentuak Erreferendum Legea onartu eta gobernuak galdeketera deitzeko dekretua sinatu ondoren, talka hori hasi da itxura hartzen. Espainiako Auzitegi Konstituzionalak behin-behinean bertan behera utzi ditu Kataluniako Parlamentuak herenegun onartutako Erreferendum Legea eta Carles Puigdemont presidenteak gobernuko kideekin batera sinatutako dekretua, Espainiako Gobernuak aurkeztutako helegiteak tramiterako onartu baititu. Mariano Rajoy Espainiako presidenteak Kataluniako agintariei ohartarazi die ez dutela «deus baztertuko» erreferenduma eragozteko ahaleginean. «Kereilen tsunamiari demokraziaren tsunami batekin aurre eginen diogu. Karrikak jendez beteko ditugu», erantzun zion Puigdemontek.

Espainiako Gobernuak eskatu bezala, Auzitegi Konstituzionalak Puigdemonti, haren gobernu osoari, Kataluniako alkate guztiei, mossoei eta hedabide publikoei zuzenean jakinaraziko die erreferendumaren aldeko ekintza guztiak geldiarazi edo eragotzi behar dituztela; hori egin ezean, delituren bat egin lezaketela ohartaraziko die. Rajoyren gobernuak lau helegite aurkeztu ditu: Erreferendum Legearen aurka, erreferendumera deitzeko dekretuaren aurka, dekretu horren arau osagarrien aurka, eta Hauteskunde Sindikaturarako bortz kideen aukeraketaren aurka. Konstituzionalak ez du baloratu helegitearen edukia, baina tramiterako onartzeak automatikoki eragiten du eztabaidagai diren legeak bertan behera uztea.

Rajoyren deia herritarrei

Herenegun Soraya Saenz de Santamaria presidenteordeak jakinarazi zuen Espainiako Gobernuaren jarrera, Erreferendum Legea onartu baino ordu batzuk lehenago. Atzo, Rajoyk egin zuen agerraldia. Jarrera gogorrarekin, ez zuen zalantzarako tarterik utzi nahi izan: «Erreferendum hau ezin du Espainiako presidente bakar batek ere onartu edo negoziatu». Rajoyren arabera, «Espainian edonor izan daiteke independentista, edo burujabetza nazionala haustea defendatu dezake, baina, beti, horretarako bideak errespetatuta». Azaldu zuenez, Espainiako Konstituzioa aldatzea litzateke bide bakarra. Horregatik, Kataluniako Parlamentuaren gehiengoari «autoritarioa» eta «antidemokratikoa» izatea leporatu zion.

Kolektibo zehatz batzuei zuzendu zitzaien Rajoy. Alde batetik, Kataluniako herritarrei eta funtzionarioei erran zien «inork» ez dituela behartuko «legez kanpoko zerbait» egitera, nahiz eta oroitarazi zien haien «betebeherra» ere badela «legea ez urratzea». Bertzetik, Kataluniako oposizioari eta parlamentuko zerbitzu juridikoei eskerrak eman zizkien «legalitatea eta duintuasuna defendatzeagatik». Eta, hirugarrenik, «Espainiako gainerako herritarrei» mintzatu zitzaien: «Inoiz ez dugu ikusi izaera honetako erasorik gure elkarbizitzarako akordioaren aurka. Ez itzazue gertakari hauek ikusi zuekin zerikusirik ez duten zerbait balira bezala. Kezka sorrarazi behar dizuete; eta anitz, gainera». Hala ere, «lasai» egoteko eskatu zien. «Inork ez du zalantzarik eginen. Demokraziak erantzunen du. Sendo eginen du, konfiantzarekin, zuhurtziaz eta duintasunez».

Fiskaltzaren kereila

Goizean, Auzitegi Konstituzionalak tramiterako onartu zuen Espainiako Gobernuak herenegun aurkeztutako epaia betearazteko intzidentzia. Kataluniako Parlamentuko mahaiak Erreferendum Legea tramitatzeko egin zituen akordioen aurka aurkeztu zuen Madrilek, Saenz de Santamariak erran zuenez, Auzitegi Konstituzionalak 2015etik emandako ebazpenak urratu zituelakoan. Konstituzionalaren erabaki horrekin, ordea, akordio horiek ez dira berehala bertan behera gelditu. Kataluniako Parlamentuak eta Fiskaltzak larunbatera arteko epea dute alegazioak aurkezteko. Trantsiziorako legea tramitatzeko erabakiaren aurka ere epaia betearazteko bertze intzidentzia bat aurkeztu zuen atzo Espainiako Gobernuak.

Saenz de Santamariak herenegun Carme Forcadell Kataluniako Parlamentuko presidentea paratu zuen jomugan, eta Auzitegi Konstituzionalak onartu du betetarazteko intzidentziaren ondorioz Forcadelli lekukotza hartzea. Ez du onartu, ordea, Forcadellek Konstituzionaleko hamabi epaileak errekusatzeko aurkeztu zuen eskaria. «Desegokia eta gehiegizkoa» dela ebatzi dute epaile horiek beraiek.

Gobernuak sustatutako ekintza judizialekin batera, Espainiako fiskal nagusiak Carles Puigdemont Kataluniako presidentearen eta haren gobernuko kide guztien aurkako kereila bat aurkeztu du, «desobedientzia, prebarikazioa eta funtsak bidegabe erabiltzea» leporatuta. Polizia guztiei —mossoei barne— agindu die «delitu izan litekeen edozein ekintza» ikertzeko, eta erran du erreferenduma egiteko balio lezakeen «edozer gauza» atzematea aginduko duela.

Rajoyk Espainiako oposizioko hiru alderdi nagusietatik biren babesa bermatuta dauka. Pedro Sanchez PSOEko idazkari nagusiarekin elkartu zen atzo, eta hark «babes osoa» eman zion Espainiako Gobernuari.

Dena den, Kataluniako Gobernuak eta indar independentistek tinko eutsi diote bide orriari. Junts Pel Sik eta CUPek trantsiziorako legea aste honetan onartzeko konpromisoa mantendu dute. Parlamentuko osoko bilkuraren bigarren eguna, ordea, lehenbizikoa bezain trabatua izan zen gutxienean. Bertze behin, oposizioak Forcadelli eta mahaiko kide independentistei leporatu zien parlamentuko araudia bidegabe erabiltzea legea tramitatu eta bozkatu ahal izateko; independentistek, berriz, azken bi egunotan Katalunian sona handia hartu duen solas batekin definitu zuten oposizioaren jarrera: «Filibusterismoa». Edizio hau ixterakoan, trantsiziorako legearen bozketa ez zuten egina, eta osoko bilkura gaur arte luzatzeko erabakia hartua zuen parlamentuko mahaiak.