Albistea entzun

Despedida bat zortzi hitzetan. Stop.

Azpeitiko Urrestilla auzoan (Gipuzkoa) jaioa, 1963an. Poesia, narrazio bilduma eta nobela ezagunak argitaratu ditu (Urari ostutako poemak, Auto-stopeko ipuinak eta Urregilearen orduak, adibidez), eta baita antzerki lanak, saiakerak, kronikak eta biografiak ere. Hedabide askotan kolaboratu izan du.

Pako Aristi -

2015eko abuztuak 23

Joder! Joder! Joder! Hasi zaio ordenagailua gauza arraroak egiten! Noiz, eta, justu gogoeta sakon egin duen aste hauen ondoren bere neskari despedidako gutuna idazten hasi den unean!

Kaka zaharra!

Sorgina behar du izan neska horrek. Izan ere, harremanak iraun duen urte bete honetan sorginduta bezala sentitu baita Kepa, neska haren begiradak sortzen zion ikara eta, era berean, deseoaren mende. Kasik borondate propio barik egon da, neskak nahi zuena egiten. Hori bai: plazer emaile ona zen neska, nola uko egin? Baina inoiz ez du lortu urduritasun larri hura gainetik kentzerik. Neska fijo-fijo begira geratzea aski zen, tenk geratzeko: bere onetik ateratzen zuen, bere txarrena emateraino. Horregatik agian haserretu zaio familia, galdu ditu lagunak, eta bihurtu da bere baitan bildutako tipo bakarti, petral eta likits!

Puta mierda karnabal!

Bostehun kilometrora dago neska, baina seguru sorginkeriaren bat bidali diola ordenagailuari, despedida gutunik idatzi ez dezan.

Sarasolaren hiztegia hartu du Kepak, apur bat erlaxatzeko. Hitzak begiratuz eguzki sarrera liluragarriak dakartzaten posterrei behatuz bezala lasaitzen da. Hitzen definizioak pasta goxoak bailiren dastatzen ditu ahoan. Hitzak dira mundua ulertzeko biderik onena, besteen aurrean geure burua agertzeko eta kokatzeko daukagun tresnarik zorrotzena. Horregatik dira arriskutsuak, zorrotzak direlako. Apur bat labainduz gero, zast!, ebakia egiten digute. Behar ez den lekuan kokatuz gero, danba!, eztanda egiten dute. Diru asko ordaintzen da hitzengatik, eta are gehiago zenbait hitz ezkutatzeagatik.

Horregatik ongi aukeratu nahi ditu Kepak bere hitzak. Eta badu bat buruan bueltaka dabilkiona, bere neskari eskaintzeko: DESAPEGOA! Karolina beti izan da hitz berezien zalea, unean propio egokiak ziren hitzen bilatzailea. Ezta filologia ikasi balu ere! kamarera ez zen ba!

Desapegoa. Hori da hitza hori: borobila, luzea, sakona, 'pegoa' ematen duena. Beste esplikaziorik behar ez duena. Denok ulertzen dugu berehala desapegoa, ezta? Apegoa zer den badakigulako. Hain da sinplea: 'Pegar' aditzari 'a' jartzen badiogu 'apego' sustantiboa daukagu, eta hortik berehala gaude desapegoan. Hau askatasuna! Hitz bat, eta agur Karolina, agur!

Baina euskaraz? 'Pegar' itsatsi da; 'apego' atxikimendu… kauen sos! Sartu gara arazoetan! Nola ote da 'desapego'?

Sarasolaren hiztegian aurrera egin du Kepak espektazioz. Bere beldurra konfirmatu egin da.

ATXIKITASUNIK EZA: Pentsakor geratu da. A-txi-ki-ta-su-nik e-za! Hitzak ez du konbentzitzen. Badirudi pilota partida bati buruz ari dela: 'Irujok bere atxiki-tasun eza berretsi zion epaileari'. Gainera hizki artean irakur daitekeen 'txikitasun' horrek ez du zerikusirik Karolinak bere zakilari eragiten zion handitasunarekin. Utikan!

Beste adiera bat dakar hiztegiak: AXOLAGABETASUNA. Hori bai ez dela zuzena. Badirudi piperrik inporta ez zaizun zerbaitez ari dela, baina Kepari asko axola zaio bere oreka mentala. Hitzak dionaren guztiz kontrakoa da bere kasua: axola zaiolako doa desapegoaren bila.

Ez du itxaropenik galdu, baditu oraindik beste bi hiztegi, eta euskal hiztegien batasunik eza ezagututa, izango ditu esamolde berriak bere jarrera zehatz-mehatz adierazteko.

Mugikarena ireki du, zaharra baina dotorea, pasta gogorra daukana, granatea.

HOZTASUNA: Ez, obsesio amoroso bat konpontzea ez da gradu kontua, egun osoan horretaz pentsatzeari uztea baizik. Distantzia kontua da.

ATZETASUNA: Ezta okurritu ere! Hala esan zion Karolinak atzeko aldeko pasabideez hasi zitzaion batean. Gainera, 'atzetasunak' hezetasuna oroitarazten dio.

GRINARIK EZA: Hombre! No me jodas, Mugika! Grina 'pasión', 'ansia' baldin bada, grinarik eza nola izango da ba 'desapego'? Gehiago dirudi inpotentzia adierazteko hitza! Eta hori bai ezetz! Mikel ez dago hori onartzeko prest!

Hirugarren hiztegiari oratu dio, Elhuyarrena, itxaropen handirik gabe, 'euskal hiztegietan ibiltzea astakerien artean nabigatzea da', pentsatuz.

ARROZTEA: Buajjj! Arrozesnea gogoraratzen dio, eta ez, hori ez, ezin du, ez du lortu hori gainditzerik, egun batean, Karolinari musu ematen zion bitartean arrozesnetan euli handi bat erori eta berak ikusi gabe goilara sartu eta zast, oso-osorik ahosabaian sentitu zuenetik. Gainera inmigrazioko lege baten izenburua dirudi: Arroztearen arau eta baldintzak…

ALDENTZEA: Mesedez! Esaiozu txakur bati 'Alde hemendik!' eta ederki ulertuko dizu; orain, 'Desapega zaitez' esaiozu… Argi dago ez dela berdina.

ATZETZEA: Ezta okurritu ere! Esan zion Karolinak bigarren aldiz atze aldeko pasabideez hasi zitzaionean. Gainera, 'tzetze' horrek euliak dakarzkio berriro gogora, eta eulien artean bat, beltza eta handia, arrozesnetan… Buajjj!

Etsita dago Kepa. Ezingo dio adierazi Karolinari bere erabakia, berak zerbait asmatu ezean.

Itxoin. Orain gogoratzen dela… Nola esan zion taroteko sorgin hark, nola definitu zuen Karolinarekin zeukan lotura hura… A! Bai! 'Enkoñatua' zegoela esan zion. Enkoñatua. Jar dezagun 'ñ'a euskal grafian: Enkoinatua. Oso ondo sonatzen du, ezta? Engaiamendua bezala. Enkoinatua… Beraz, lotura hori etengo balu, desenkoinatua legoke. Aportazio bikaina, ezta? Ea Keparen baitan filologo bat dagoen! Beraz, desapegoa izan liteke… eureka! Desenkoinamendua!

Atea jo dute Keparen euforia une bete-betean. Postaria da. Zer arraro! Postaria arratsaldeko lauretan!

Telegrama bat dakar.

Ez zekien telegramak etxera eramaten zituztenik.

Gaur egun norbaitek bidaltzen al du telegramarik?

Filmetan bai, 'zure senarra hil da gerrako misio berezi batean', 'NOBEL saria eman dizugu' eta holakoak komunikatzeko… Kepak ez du inoiz telegrama bat bota, ezta jaso ere.

Zer ilusio. Karolinarena da. Zer urduritasun.

Kepa maitea stop

Norbait ezagutu dut

Gureak jadanik egin du stop

Ez zihoan inora

Desapegaturik ikusten zintudan aspaldian stop

Zaindu zaitez

Musu kasto bat stop

Beno, ondo da. Kezka bat gutxiago. Baina itxoin… Nola ote da 'kasto' hori euskaraz? Eta 'jodido'? Eta 'hecho una puta mierda'?

Sareko BERRIAzalea:

Irakurri berri duzun edukia eta antzekoak zure interesekoak badira, eskari bat egin nahi dizugu: Berria diruz babestea.

Zuk eta zure gisako sareko milaka irakurlek egindako ekarpenarekin, eduki gehiago eta hobeak sortuko ditugu. Eta, zuekin osatutako komunitateari esker, publizitateak eta erakundeen laguntzek bermatzen ez diguten bideragarritasuna lortuko dugu.

Euskarazko kazetaritza libre, ireki eta konprometitua eskaini nahi dizugu egunero; bizi zaren munduaren eta garaiaren berri ematen segitu.

Albiste gehiago

Ezker-eskuin, Oriol Roch, Robert Treviño eta Bingen Zupiria, atzo, Euskadiko Orkestrak Donostian duen egoitza nagusian. ©JON URBE / FOKU

Artea, gizakia eraldatzeko tresna

Miren Mujika Telleria

«Sona handiko» zuzendariak izango dira Euskadiko Orkestraren 2023-2024ko denboraldian. Denera, 50 kontzertu emango ditu Euskal Herrian. 2024ko otsailean, kontzertu bira bat egingo dute Austrian
Uxue Razkin Ereineko editorea eta Jon Alonso idazle, itzultzaile eta liburuko hitzaurrearen autorea. ©MAIALEN ANDRES / FOKU

'Hamabost egun Urgainen' nobela beltza argitaratu dute berriro

Iraia Vieira Gil

Gaur egungo irakurleek uler dezaten kaleratu dute Jose Antonio Loidiren lanaren bertsio berria. Jon Alonsok idatzi du hitzaurrea

Getxoko hiru espaziotan daude ikusgai erakusketak. ©OSKAR MATXIN EDESA / FOKU

Getxophoto jaialdiak etena aldarrikatuko du, gaurtik hilaren 25era bitartean

Erredakzioa

Hainbat herrialdetako 22 sortzailek beren lanak erakutsiko dituzte beste horrenbeste erakusketatan. Aire zabalean ikusi ahalko dira gehienak
Eztena jaialdiaren antolatzaile taldeko zenbait kide, gaur, Donostian. ©Maialen Andres / Foku

Eztena antzerki jaialdia kaletartuta eta gaztetuta dator

Andoni Imaz

Ekainaren 9an, 10ean eta 11n egingo dute Eztena antzerki jaialdia, Errenterian. Kalea kontzeptuaren inguruan osatu dute egitaraua.

Astekaria

Asteko gai hautatuekin osatutako albiste buletina. Astelehenero, ezinbesteko erreportajeak, elkarrizketak, iritziak eta kronikak zure posta elektronikoan.

Iruzkinak kargatzen...