«Ez daukat ezer, ez daukat ezer zuretzat», dio J Martinak eta Ibil Bedi-k urte hasieran batera argitaratu zuten abestiak, baina aurkakoa erakusten dute Kattalin Barcenak (Larrabetzu, Bizkaia, 1997) eta Amets Arangurenek (Iruñea, 1998). Biek dute asko eskaintzeko, baita hausnartzeko ere: damutu dira elkarrizketan aipatutako gaien inguruan elkarrekin aurrez hitz egin ez izanaz. Esaten dutenak izan dezakeen oihartzunaren jakitun, ordea, hitz bakoitza neurtu dute. Ez dira, beraz, inozoen hitzak.

Zertan datoz bat Ibil Bedi eta J Martina?

AMETS ARANGUREN: Nire ustez, askoz azkarrago bukatuko genuke esango bagenu zertan ez gatozen bat. Ez naiz hasiko zerrenda bat egiten, baina askoz gehiago dira batzen gaituzten gauzak banatzen gaituztenak baino.

KATTALIN BARCENA: Niri gauza bat datorkit burura lehendabizi: heldu zaigun musika eredu batek eragindako erreakziotik jaio garela. Kontzienteago edo inkontzienteago, aurreko ziklo politiko batekin lotuta egon den musika eredu bat izan dugu Euskal Herrian, eta, momentu batean, haren agortzeagatik edo, erreakzio bat sortu da. Esango nuke horren aldean beste proposamen bat egiten dugula guk, eta bakoitzak bere berezitasunak dituela.

ARANGUREN: Ni ados horrekin, baina ez dakit hori ote den gure bereizgarria. Ez dakit gurea ote den hori egin duen lehen belaunaldia. Historikoki beti pasatzen den zerbait da: ez dakit guztia, baina asko da aurretik dagoenaren erreakzio bat.
 

"Aurreko ziklo politikoarekin lotuta egon den musika eredu bat izan dugu, eta, momentu batean, hura agortu delako edo, erreakzio bat sortu da"

Kattalin Barcena. J Martina taldeko musikaria

Orduan, jakingo zenukete zuen belaunaldiko musika taldeak bereizten dituen ezaugarriren bat esaten?

BARCENA: Aurretik aipatu dudana garatuko dut: uste dut momentu honetako panorama musikala guztiz lotuta dagoela koiuntura politikoarekin. Aurreko ziklo politikoan, Euskal Herrian, ENAMen inguruan, giro politiko indartsu bat bizi izan zen, eta horrek bazituen bere espresio artistiko, kultural edo musikalak.

Adibidez?

BARCENA: Negu Gorriak-ek musika politikoa egiteko eredu bat markatu zuen. Hortik sortu ziren hainbat talde, hainbat musika estilotakoak. Iruditzen zait zentzua zuela garai hartan, musika horrek, atzetik, bazuelako esaten zuena gorpuzten zuen proiektu politiko bat. Estrategia hori agortzearekin eta bizi izan duen asimilazio prozesuarekin, ordea, desertu politiko bat aurkitu du gure belaunaldiko jendeak. Ez dugu izan horrelako erreferentzia politikorik, prozesu iraultzaile bat gorpuzten zuen mugimendu politikorik. Iruditzen zait Euskal Herrian eredu hori erreproduzitzen jardun direla talde asko, baina musika horrek islatzen zuena gorpuztu gabe geratzen zela errealitatean. Guk ulertu izan dugu arrasto hori garaian desfasatutako zerbait balitz bezala, edukiz hustutako zerbait. Ez soilik letrei dagokienez, baita formei dagokienez ere. Horregatik iruditzen zait erreakzio moduan sortu direla talde asko, musika egiteko beste forma batzuk bilatuz.

Hor kokatzen duzu J Martina?

BARCENA: Bai, baita Ibil Bedi ere, eta beste talde batzuk ere bai. Gure asmoa, ordea, ez da soilik erreakzio bat izatea, baizik eta beste kultura politiko bat eta beste ziklo bat sortzea, eta gure musika horren parte izatea. Eduki politiko berri bat sortu, musika sortu, eta forma berri horiek elikatu.
 

"Sortu berri diren taldeak lehengo marko berean daude, baina marko horrek lehen onartzen ez zituen gauza batzuk onartzen ditu. Bada beldur galera bat"

Amets Aranguren. Ibil Bedi taldeko musikaria

ARANGUREN: Ni ados nago planteamendu horrekin; agian ez hitz konkretu horiekin, baina uste dut bide beretik goazela. Iruditzen zait sortu berri diren talde horiek Kattalinek aipatutakoaren haritik datozela, marko berean daudela, baina marko horrek lehen onartzen ez zituen gauza batzuk onartzen dituela. Hor barruan baziren halako zutabe batzuk oso finkoak zirenak, eta, begira, esanen nuke badela beldur galera bat. Edo sinestea marko horren barruan ere sartzen direla beste gauza batzuk arazorik gabe. Euskal Herrian beti ibiltzen gara ondoko estatu handiekin konparatzen, beti gabiltza haiek baino beranduago-edo, baina gure belaunaldiak azeleratu egin du hor, eta beldur batzuk edo hesi batzuk azkarrago bota ditu.

Estetika zaintzearena eta beste arte diziplina batzuei garrantzia ematearena dira gainditu diren hesi horietako bi?

ARANGUREN: Nik zalantzak ditut horrekin. Adibide bat jarriko dut. Gu disko berrian pentsatzen ari gara, eta, horretarako, kolaborazio moduko batzuk ari gara pentsatzen. Hori aurrerapena da, baina Herdoil taldeko Beñat Ziganda abeslaria laguna dugu, eta nahiko genuke hura nonbait agertzea gure gauza berri horretan. Komentatu genionean, dena ondo, eta, bukaeran, guztia proposatu nionean, esan zuen: «Baina ni ez nazazue jantzi zuen arropekin». Eta esan nuen: «Aizu! Ze problema duzu horrekin?». Ematen du orain arteko arau idatzigabe horiei jarraitzea ez dela estetikari garrantzia ematea. Tipo horrek Kattalinek edo nik bezainbesteko garrantzia ematen dio estetikari. Agian axola ez balitzaio bezala janzten da, baina agian gehiago inporta dio berari niri baino. Ez dakit, hori beldurrarekin lotzen dut, talde baten parte izaten ez segitzeko beldurrarekin.

BARCENA: Gaur egun existitzen dira gizarte kapitalistak ematen dizkigun joera kultural batzuk. Izan daitezke irudiaren garrantziaren gorakada, elektronikarekin lotutako musika egiteko modu berriak… hainbat fenomeno. Ezin dugu erori horiek gure egingo ditugula dioten diskurtsoetan. Apur bat populismoa da hori. Baina uste dut fenomeno horiek baliatu beharko genituzkeela gure proiektu musikalari jartzen dizkiogun helburuak betetzeko. J Martinaren helburua bada gertatzen ari denaren kontaketa egitea eta gure ingurua aldatzeko urgentzia eta beharra azaleratzea ahalik eta forma garaikideenean, aztertu beharko dugu orain zer fenomeno kultural, musikal eta artistiko dauden. Baita aurretik zeintzuk izan diren ere; zelan funtzionatzen duen bakoitzak; guk zer txertatu dezakegun hor; eta, Ametsek esan duen moduan, konplexurik gabe, beharrezkoa ikusten dugun hori geure egin.

Pentsatzen duzue benetako aldaketa bat izango dela Euskal Herriko paradigma musikalean? Hasiko gara karteletan talde ezberdinak ikusten?

ARANGUREN: Hasi gara, ez?

BARCENA: Hasi gara, nik uste, bai.

ARANGUREN: Dena den, ni pixka bat beldurtzen nau hausturaren irudi horrek. Ez dut uste zera denik: hau honaino, eta bat-batean, pun! Lehengoa bukatzen da eta beste gauza bat hasten da.

BARCENA: Batzuetan, zerbait berria egiteaz ari garenean, jendeak pentsatzen du albo batera uzten ari garela, adibidez, punka, rocka, edo oi! musika egitea. Argi utzi behar da hori ez dela horrela; ez garela ari musika estiloen inguruan berbetan, baizik eta musika egiteko moduez.

ARANGUREN: Ildo horretatik, nik sentitzen dut egiten dudan musika egin dezakedala badakidalako talde horiek existitzen direla, eta horregatik egin dezakedala egiten dudan moduan, horregatik idazten ditudala letrak idazten ditudan moduan, eta horregatik esaten dudala esaten dudana. Elkarrizketa batean baino gehiagotan atera izan da: Ibil Bedi-ren letrak ez dira esplizituak… hasteko, ez dakit esplizitu den hitza edo ez; agian panfletoarekin gehiago lotuko nuke. Nik bai ikusten dut talde horiek egoteko beharra. Beharrezkoa ikusten dut jende batek oso modu argi eta literalean esatea nik esaten ez ditudanak, eta badakit talde horiek existituko ez balira nik ardura bat sentituko nukeela gauza horiek modu horretan esateko. Mundu honetan sartu naizenean, ordea, sentitu izan dut hutsune hori betea zegoela, nik ez nuela deus gehitzeko hor. Beharra ikusiko banu, eginen nuke.
 

"Iruditzen zait posizionamendu politikoa, kontzeptu gisa, jende askok ulertzen duela futbol talde batekoa edo bestekoa izatearen moduan"

Kattalin Barcena. J Martina taldeko musikaria

GKSren eta IAren Gazte Topagune Sozialistako abestia J Martinak egin du; Ernairen Gazte Martxakoa, Ibil Bedi-k. Zeuk iritzi artikulu batean botatako galdera egingo dizut, Amets: hautatu behar da zeinen izenean jo?

ARANGUREN: Noski, beti hautatzen duzu.

BARCENA: Kontuan hartuta oso garai despolitizatuan bizi garela, iruditzen zait posizionamendu politikoa, kontzeptu gisa, jende askok ulertzen duela futbol talde batekoa edo bestekoa izatearen moduan. Kasik gauza irrazional bat balitz bezala. Politikoki eragile politiko batekin posizionatzeak esan nahi du momentu horretan errealitatearen analisi zehatz eta egokiena egin eta hori gainditzeko potentziala duen proiektu politiko batekin bat egin nahi duzula. Hori ez da erraza askotan, ez da erosoa, baina, beharrezkoa bada, egiten da. Uste dut oinarri horretatik ulertu behar dugula. Gu Mugimendu Sozialistaren parte gara arrazoi horregatik, ez beste ezergatik.
 

Zuen ustez, gazte mugimenduen artean sortutako distantzia hori murrizteko ardura ematen zaizue kulturgileoi?

ARANGUREN: Uste dut ardura hori ematen zaigula, baina beste asko ere bai. Uste dut Beñat Rodrigok esan zuela, Chill Mafiako abeslariak: «Kontziente naiz nik orain dudan rol hori dela-eta ardura bat dudala. Baina zenbateraino moldatu behar dut nire jarduna ardura hori dudalako?». Nik ere zalantzak ditut hor. Ematen du eredu bat izan behar dugula. Banaiz, baina ez dakit oso ongi zein den muga hori.

BARCENA: Nik uste dut ez dela hainbeste ematen zaigun ardura bat, baizik eta gure gain hartu beharko genukeen funtzio bat. Musika egiten dugunez gero, musika horrekin egiten dugunaren arduradun izan beharko genuke.

ARANGUREN: Noski, baina zuri ari zaizkizu eskatzen beste jende bati eskatzen ez diotena.

BARCENA: Baina nor ari da nori eskatzen? Nik, aspirazio eta konpromiso politiko batzuk izanda, beste jende askok bezala, horretan oinarrituta edo horretatik abiatuta egiten dut nire musika. Inor ez da niregana etorri nire musika nola egin behar dudan esatera; nik abiatzen dut nire musika ardura horretatik.

ARANGUREN: Bai, baina agian zorrotzago exijituko dizkizute gauza batzuk musikaria zarelako. Nik ere badut marjina nire kontraesanak eta hutsegiteak plazaratzeko. Bizi zaitezke arazorik gabe ardura hori zure gain hartuta, baina bada pisu gehigarri bat.

BARCENA: Pertsona publiko bat bihurtzen zarenean, nahitaez, eredu bat ez, baina kontuan hartzeko pertsona bat zara. Ni orain, adibidez, pentsatzen ari naiz zer esango dudan elkarrizketa honetan; ez nigatik, baizik eta transmititu nahiko nukeenaren arduragatik. Adibidez, Chill Mafiak El Mundo-n esan zuen Pablo Hasel, bere konpromiso politikoagatik kartzelan dagoen pertsona bat, gilipollas [astakirten] hutsa dela. Arduragabekeria handia iruditzen zait, jakinda jende askok jarraitzen dizula.

ARANGUREN: Ez dakit. Eta ez dut esaten hori babesten dudanik, baina ez dakit arduragabekeria bat den.
 

"Pertsona publiko bihurtzen zarenean, begi bat gehiago duzu gainean. Zenbateraino ibili behar dut esaten dudan guztia pentsatzen?"

Amets Aranguren. Ibil Bedi taldeko musikaria

Baina Chill Mafiak, aipatu duzuelako, izan beharko luke erreferentzialtasun hori?

ARANGUREN: Haiek aldarrikatzen duten lehenengo gauza zera da: «Gu ez gara inoren modelo, ez gara inoren erreferentzia». Nik neuk zertxobait ezagutzen ditut, eta, agian, esaten duten hori ez dute pentsatu ere egiten, ulertzen? Nik ez nuke horrela jokatuko, baina uste dut jende bat ez dela nire mundu berean ibiltzen gauza batzuetan, eta horrela ulertzen dut, distantzia horretatik begiratuta.

BARCENA: Nik uste dut artean aritzen garenok, gizarteko beste pertsona orok bezala, izan behar dugula ardura. Gustatuko litzaidake, edo nire aspirazioa da, gauzak aldatzeko konpromisoa izatea eta gauzak aldatzeko bidean gure jarduna borondate kolektibo batean oinarritzea.

ARANGUREN: Ni erabat ados nago horrekin, baina egia da pertsona publiko bihurtzen zarenean, eta are gehiago kulturaren munduan bazabiltza, baduzula presio puntu bat gehiago edo baduzula begi bat gehiago gainean: zer egiten duzun, nola, noiz… Zenbateraino ibili behar dut nik esaten dudan guztia pentsatzen? Horixe kontziente naizela oholtza batera igotzen naizenean edo elkarrizketa bat dudanean esaten dudanak eragina izango duela, eta interpretazio bat izango duela. Gainera, espero dut esaten ditudan gauza horiek guztiak hurrengo batean are hausnartuago egotea, eta hobe azalduak. Eta nire iritzia ere aldatuko dela.

BARCENA: Batzuetan iruditzen zait bi gauza aparte izango balira bezala berba egiten dugula gure ekoizpenaz eta ardura politiko-sozialez. Honela izango balitz bezala: guk gure ekoizpena daukagu, eta kanpotik zerbait izatea exijitzen digun ardura bat dago. Uste dut ez direla bi gauza bereizi. Nik, behintzat, sentitzen dut J Martinari dagokionez ardura horretatik jaiotzen dela gure ekoizpena eta, beraz, hori dela gure potentzia eta gure motorra. Ardura horrek buruhauste asko ematen ditu, baina gure musikari potentzia ematen dio.

Gaia aldatuz. Zuen abesti gehienak zuek ekoiztutakoak dira. Gaur egun demokratikoagoa da musika egitea edo musikaren industrian sartzea?

ARANGUREN: Errazagoa, bai. Nik honetaz ez dakit kasik deus, baina badakit grabatzen ahal duzula zure etxean mikro eta ordenagailu batekin kanta bat, eta edozein lekutara irits daitekeela. Bere gauza on eta txarrekin.

Eta zer alde txar du horrek?

ARANGUREN: Dituen ondorio guztiak har daitezke onerako edo txarrerako. Askoz ere azkarrago heltzen zara leku guztietara, baina askoz azkarrago desagertzen zara. Jendeak aukera du noiznahi eta nonahi nahi duena entzuteko, eta horrek ere baditu gauza onak eta txarrak. Horretan argiak dira kapitalismoaren ondorio horiek guztiak.

BARCENA: Askotan pentsatzen dugu jada ez garela diskoaren menpekoak, eta nik ere pentsatu izan dut hori zerbait positiboa dela, baina ez da hala; zerbait diferentea da. Orain, agian, ez duzu ordaindu behar ez dakit zenbat leku batera grabatzera joateko eta diskoa ateratzeko, baina zure ekoizpena asko baldintzatzen dute hedabideek. Asko baldintzatzen dute banatzaileek, entzuleek, bistaratzeek… baita iraupenak eta entzuteko formek ere. Hor beste baldintza batzuk sortu dira, eta ezin dituzu saihestu zure proposamena eskaintzen duzunean. Jendeak entzutea nahi baduzu behintzat.
 

Helburu bat da musika sortzetik bizitzea?

ARANGUREN: Uste dut ezin diodala galdera horri erantzun, ez dudalako sekula hori bizi izan. Ez dakit ilusioa galduko nukeen ala ez hori izanen balitz nire soldatapeko lan printzipala. Ez dakit zenbateraino egon ahal izango nintzatekeen gizartearen arauetatik eta sistema horretatik kanpo gauzak egiteko orduan. Orain arte, bada, bueno, puntu bateraino hortik ihes egiten saiatu naiz. Nire azken geltokia ezezkoa izanen da, baina agian bi hilabeteren buruan baiezkoa izanen da.

BARCENA: Nik esango nuke ezetz. Ez dut inola ere ukatzen; egiaz, orain ere kobratzen dugu lekuetan gure musika eskaintzearren. Gure helburua, ordea, ez da horretatik bizitzea, ez delako gure helburua guk egiten duguna horren menpe egotea. Horretatik bizi ahal banu, hau da, ikusiko bagenu diru bat irabazten dugula eta horrekin nahikoa dela bizirik irauteko, bada, aurrera, baina ez genuke gure ekoizpen musikala moldatu nahi horretarako.

ARANGUREN: Horretaz asko hitz egin dut taldekide batekin, Aretarekin [Senosiain], eta berak oso ongi azaltzen du. Esaten du gizarte honetan musika, edo antzerkia, edo beste arte adierazpenen bat, edozein, ez dela errentagarria gaur egungo parametroetan. Adibidez, Aretak badu soka kuarteto bat; entsegu ordu guztiak pagatu behar balitzaizkie, ikasketa ordu guztiak, bidaiak... zenbat ordaindu beharko genuke kontzertu baten sarrera? Flipatu egingo genuke. Merkatuaren arauak eta sistema nola moldatuta dauden ikusita, ez da posible. Hori guztia aldatuko balitz, ba, auskalo. Bakoitzak behar duen erritmoan lan egin ahalko balu, jende gehiagok jarraituko luke bide horretatik.
 

Nola ikusten duzue emakumeen egoera oholtza gainean?

BARCENA: Nik uste dut oraindik oso gutxi garela, baina bagarela batzuk, eta benetan pozgarria dela ikustea emakumeen parte hartzea nola ari den handitzen. Ez bakarrik oholtza gainean, baita musikaren gainontzeko esparruetan ere. Oraindik, ordea, gabezia handiak daude. Uste dut ez dela kasualitatea produkzioan eta teknikari moduan emakume gutxiago egotea eszenatoki gainean baino. Emakumeek musikaren industrian oro har gehiago parte hartzen badute ere, oraindik kultura zapaltzailearen interesen baitan aritzen dira; hau da, oraindik objektibizatuta agertzen gara, despolitizatuta, hipersexualizatuta... horrek esan nahi du, nahiz eta parte hartzea handitu, ez dela era askatzaile batean gertatu askotan. Lan handia dago egiteko gure leku hartze horretan, baina baita horren forman ere.

ARANGUREN: Horren harira: GRALa bertsolaritzari buruz egin dut, eta Nerea Ibarzabalek oso ongi azaltzen zuen Bizkaiko txapela irabazi ondorengo egunetan egindako elkarrizketa batean. Nahiz eta emakumezkoen presentziak gora egin duen, emakumezko batek askoz ere modu exijenteagoan egiten du lan oholtza batera atera behar badu hori defendatzera. Nereak hau zioen: «Gu ez gara igoko ez bagoaz perfektu egitera». Eta garaiezin izatera. Hori, talde barruan ere, askotan nabaritzen dut nik. Bi emakume eta hiru gizon gara, eta dinamika batzuetan nabaritzen da alde hori.

Egongo da beste kolaborazio bat Ibil Bedi-ren eta J Martinaren artean?

ARANGUREN: Bai, noski.

BARCENA: Ea, egingo bagenu ere ez genuke hemen esango, ez? Sorpresa puntu bat izan behar du.

ARANGUREN: Sekretua, bai.