Herritar orok du etxebizitza duin eta egoki bat izateko eskubidea. Legeak hala dio. Eta logikak ere hala agintzen du. Hala ere, utopia izan beharko ez lukeenak bide hori hartu zuen aspaldi. Hirurehun lagunetik gora bizi dira etxerik gabe Bilbon. Eta 8.400 herritar etxebizitza bat alokatzeko zain daude. Arazoa ez da etxe falta gutxien jota 5.453 etxebizitza huts dauden hirian. Datu hori eman du Bilboko Udalak. Kopuru horri, erabilera gutxiko beste 3.269 gehitu dizkiote. Beste elkarte eta talde batzuek bestelako zenbakiak eman dituzte. Eskubide sozialen aldeko Elkartzen elkarteak 15.000 direla azaldu du, Gaindegia elkartearen datuak baliatuta. 2014koak dira datuok. Antzeko kopuruak utzi zituen agerian Bilboko Auzo Elkarteen Federazioak 2010ean egindako azterketak: 15.170 etxe huts zeudela ondorioztatu zuen; etxebizitza guztien %10.
Zer dela eta gorabehera horiek kopuruetan? Legeak ez du aurre-ikusten etxebizitza hutsen definiziorik. Elkartzen elkarteak uste du Euskal Herri osoarentzako etxebizitza lege batek gauzak erraztuko lituzkeela. Eta, batez ere, etxebizitzak eskubide bat izan beharko lukeela azpimarratu dute.
Udalak etxebizitza bat hustzat jotzeko bete behar dituen baldintzak zeintzuk diren azaldu du Goyo Zurro Bilboko Etxebizitza zinegotziak. Oinarrian, herritarrik erroldatuta ez duten etxebizitzak hartu zituzten ikerketa abiatzeko. 16.000 baino gehiago ziren. Eta horiek beste erregistro batzuekin erkatuta, lau etxebizitza mota bereizi dituzte. Hustzat jotzeko, hiru aldaeratako bat betetzea hartu dute irizpide: “Erroldarik ez duten eta ur kontsumorik ere ez duten etxebizitzak. Erroldarik ez dutenak eta ur hornidurarako kontraturik ere ez dutenak. Edota norbait erroldatuta egon arren ur kontsumorik ez duten etxebizitzak”.
Beste bereizketa bat egin dute, eta erabilera gutxikotzat jo dituzte laugarren batzuk: ez dago inor erroldatuta eta ur kontsumoa edozein pertsonak bataz beste kontsumituko lukeenaren herena da. “Osasunaren Mundu Erakundearen arabera, bost minutuko dutxa batean 95 litro ur inguru kontsumitzen ditugu. Beraz, oso erabilera baxukotzat jo ditugu egunean 57 litroko ur kontsumoa izan ditzaketenak”. Hala ere, kasuan kasu aztertzeko asmoa iragarri du. Hori dela eta, urtarrilean ikerketarekin jarraituko dute, etxe hutsen eremuetara gerturatu, eta galdetegiak eginaz.
Elkartzen elkarteak bestelako irakurketa egin du. Uste dute beste aldagai batzuk hartu beharko liratekeela kontuan. Eztabaidarako zabalik daude, eta definizio bat ere proposatzen dute: etxebizitza hutsa urtean 295 egun baino gehiagoz eta justifikaziorik gabe bizilagunik hartzen ez duen etxea da. Halaxe dio Regina Maiztegik ere: “Ditugun jai edo atsedenerako egunen %50etan etxea ez badago okupatuta, hutsik dagoela deritzogu. Alegia, urtean gutxienez 70 egunetan ez badago inor etxean, hustzat jotzen dugu”.
Iruzurrerako tartea
Udalak uraren gutxienezko kontsumoari erreparatuta egin dituen sailkapenak ez dituzte jotzen oso fidagarritzat, “iruzurra egin daitekeelako. Posible dut hutsik dudan etxera joan eta iturria zabalik uztea egun batez. Hala, beharrezkotzat jotzen den besteko kontsumoa egingo nuke”.
Legeak etxe hutsen definizioa egin egin behar duela azpimarratu du. “Zer dago definizio hori ez egitearen atzean? Benetan etxebizitza hutsen arazoa ez bukatzeko nahia”.
Etxe hutsen kopurua zehazteko irizpideak irizpide, arazoari irtenbidea emateko proposamenetan ere iritzi desberdinak dituzte batzuek eta besteek. Elkartzen elkarteak, hasteko, sakoneko aferari heldu behar zaiola uste du. “Guretzako arazo nagusia da etxebizitza ez dela ulertzen eskubide bat bezala. Merkatuan dago, espekulaziorako bide bat bihurtu da, eta horrek eragiten du prezioak asko igotzea, eta jende askok etxebizitza duin bat izateko eskubidea bermatuta ez izatea”. Etxebizitza “gaur egungo pobretze dinamikaren barruan” faktore oso garrantzitsu bihurtu da. Beraz, lehen eginbeharra horixe da: “Ulertzea etxebizitza eskubide bat bezala”.
Etxebizitza huts horiei erabilera emateko lanean jarraitzeko asmoa dauka Bilboko Udalak. Erabilera gutxiko etxebizitzen benetako egoera zein den ebatzi, bestelako etxeak eta eraikinak zelan dauden ikusi eta jabeek etxeok hutsik izateko arrazoiak zeintzuk diren argitzeaz gain, bestelako neurri batzuk ere jarriko dituzte martxan. Otsailaren erdi alderako alokairurako bitartekaritza bulego bat zabalduko dute. Zehaztu gabe dute zer nolako eredua izango duen.
Era horretako baliabide batek alokairua susta dezakeela sinetsita dago Bilboko Etxebizitza zinegotzia. “Baliteke balizko maizterrik aurkitzen ez duten etxe-jabeak egotea; edota balizko maizter horrek kontratuan jasotako betebehar guztiak beteko dituen bermerik ez izatea. Eta, maizterrei dagokienez, alokairuaren prezioa izan daiteke traba. Edo egoera onean dagoen etxebizitzarik edo kontratuak jasotako betebeharrak beteko dituen jaberik aurkitu ezin izatea. Sinetsita gaude alde batek eta besteak euren arteko akordioak eta kontratuak betetzeko bermeak eskain ditzakegula”. Europako beste herrialde batzuetan darabiltzaten formulak aztertzen ari dira udalean euren bulegoa eratu ahal izateko.
Alokairuaren prezioa zein etxebizitza eskatzaileen baliabideak eta bestelakoak ere aztertu beharko dituzte, noski. “Kalkuluak egin, eta arrazoizko proposamena egin beharko dugu. Hala ere, helburua argia da: etxebizitza hutsak alokairurako mugiaraztea”.
Oraingoz, hori da abian jarriko duten neurria. Hala ere, ez dute baztertu bestelakoak ere martxan jartzea. Etxebizitzek funtzio soziala betetzeari uko egiten dioten jabeei ondasun higiezinen gaineko zerga igotzea da aukeretako bat. Hala ere, Zurrok azaldu du erabakita dagoen bakarra, bitartekaritza bulegoa irekitzea dela.
Erreportaje osoa Bizkaiko Hitzan.
