Batzuetan, intentzioak ele hutsez iragartzen dira; beste batzuetan, gauzatuz ezagutarazten dira. Ipar Euskal Herriko Hitza-k mezu elektroniko bidez ukan zuen Ortzaizeko Herriko Etxearen delibero baten berri: batere galdetua izan ez zen diru laguntza bat eskaintzen zion astekari horri, euskarazko beste hedabideei bezala. Zerrenda bereko hamabost hautetsi berrik osatzen duten kontseilu berrituak nahi zuen «lehen urtetik hasi erakusten sostengua euskaraz ari diren eragileei; lekuko prentsari ere nahi genion sostengua erakutsi», Xantxo Lekunberri zinegotziaren erranetan, ideia hori «naturalki jin» zaie.
Euskal hedabideekin egin bezala, euskarazko irakaskuntzan ari diren zenbait egiturari ere laguntza eman die Ortzaizek: Euskal Haziak, Ikas-Bi, Seaska. Oraingoan lagundu dituzten hedabide gehienek bezala, irakaskuntzako eragile orok ez zuten aitzineko herriko etxearen laguntza ukaiten: hedabideetan Irulegiko Irratiak eta irakaskuntzan Ikas-Bik soilik eskuratzen zuten herriaren ekarpena.
Aurtengo urratsa elkarteen arteko «harmonizazio» gisa definitzen du Lekunberrik. Diru aldetik, oreka bat bilatu dute; aitzineko urteetan, adibidez, Izpurako klinikaren kudeatzaile zen Luro fundazioari eskaintzen zitzaion «aski emaitza handia» ez da berritu, ospitale publikoa bilakatu baita. Hor eman ez den dirua beste elkarteei eman diete, besteak beste.
Kontseilu berritua da, Jean-Marc Ozafrain buru duena, aitzineko auzapeza eta haren zerrenda osoa «uzkaili» eta hamabost kontseilari berriek osatua. 2020ko diru laguntzak hauteskundeetatik landa —martxo hondarrean— bozkatzekoak zituzten hastapenean, baina konfinamendua gertatu da. Aitzinetik finkatua zen aitzinkontua baliatu dute, baina banaketa manera desberdinez antolatuz.
«Emeki-emeki» hasi dira herriko etxearen ibilmoldean sartzen, eta sortu dituzten batzordeen artean elkarteez arduratzen den bat da, herriko eta kanpoko elkarteen artean diru laguntzak banatu dituena. Batzordeko kide Xantxo Lekunberrik dio orain arteko laguntzak berriz ikusi dituztela. «Orain arte ez zen baitezpada irizpide finkorik; ematen zen hola, nahi zen elkarteari. Aurten bide bertsua segitu dugu, salbu gehitu ditugula sostengatu nahi genituen elkarteak».
Ildo politiko baten seinalea
Ildo politikoa aski argi da, hizkuntza aldetik bederen. «Zinez euskararen alde ari diren arlo guztietan entseatu gara, batzuetan sinbolikoa bada ere, erakusten herriko etxeak sostengatzen dituela», erran du Xantxo Lekunberrik. Kanpainatik jadanik talde berriaren kolorea iragarria zenez, hautetsiaren arabera «ez zen sorpresa bat» halako deliberoak hartzea, laguntzarik galdetu ez duten egitura batzuentzat hala izan bada ere.
Baina «argi eta garbi da Ortzaizeko herriko etxe berriaren hizkuntza euskara dela: hautetsi bat izan ezik, denak euskaldunak dira, eta batzorde guztietan euskarak «badu bere lekua, frantsesak bezala», gehitu du hautetsiak. Egiten ari diren webgunea ere elebiduna izanen dela iragarri du, bide beretik.
Erabileraz eta diru laguntzez harago ere, euskararen alde egin daitezkeen urrats gehiago egiteko manera ikertzen ari dira ortzaiztarrak, beste herri batzuekin batean: aitzineko agintaldietatik jadanik euskaltzaleak ziren herriekin eta azken hauteskundeetan agertu berriekin; Itsasurekin, adibidez. Berriki Uztaritzen juntatu ziren herri horiek, beste batzuetako ordezkariekin, Europako Hizkuntza Gutxituen Ituna zer heinetan plantan ezartzen ahal duten aipatzen hasteko. Abiapuntua baizik ez da, Lekunberriren erranetan: «Gogoetetan hasiak gara; zer eginen dugun zuzen ezin dugu erran, ez baitugu gaia aski jorratua, baina eginahalak oro eginen ditugu herrian euskarari behar duen lekuaren emateko».
