Gripea eta izua eskutik berriro

Gripea eta beldurra banaezinak dira aspaldian, eta, tandemaren agerraldi akutu horietako baten erdian gaude oraintxe. Oraingoan, hegaztien H5N1 gripe-birusarekin egindako bi ikerketa dira protagonista, eta ikerketa horien emaitzen aurrean biosegurtasunaren izenean egin diren eskaerak.

Joan den irailean sortu ziren agerraldiaren lehen seinaleak, Maltan, Europako Gripearen Zientzia Lantaldeak (ESWI) antolatutako biltzar batean. Han, hegaztien H5N1 gripe-birusarekin lortutako emaitza batzuen berri eman zuen Rotterdamgo Erasmus ikerketa medikorako zentroko Ron Foulchier ikertzaileak: laborategian mutazio bidez sortu zuten birusaren aldaera bat gai zen birulentziarik galdu gabe hudoetan aerosol bidez kutsatzeko. Arnasbideetatik kutsatzen den giza gripearen azterketak egiteko eredurik onena dira hudoak, eta emaitza kezkagarria zen, aditzera ematen zuelako hegaztien H5N1 birusak aurreikusi baino aukera handiagoa dezakeela gizakien artean gripe-pandemia eragiteko.

Ikerketekin segitzeko beharra aldarrikatzen dute ikertzaileek, gripearen birusek gizakitik gizakira kutsatzeko gaitasuna nola hartzen duten jakiten lagun dezaketelakoan.

Lortutako emaitzak zehatz-mehatz zein diren ez dakigu, ordea, ez baitira argitaratu oraindik. Egoera berean dago hasieran aipatutako bigarren ikerketa ere, eta uste da antzekoak izan litezkeen ondorioetara iritsi direla. Estatu Batuetan egindakoa da hori, Wisconsin-Madison Unibertsitatean, eta lehenengoari buruz baino askoz ere informazio gutxiago zabaldu dute, besteak beste, ikertzaile nagusiak ez duelako publikoki hitz egin nahi izan eztabaida lehertu zenetik.

Abenduaren 20an gertatu zen leherketa, Ameriketako Estatu Batuetako gobernuak eskatu zienean, egileei eta ikerketen emaitzak argitaratzekoak diren Science eta Nature aldizkariei, kentzeko artikulutik metodologiari buruzko xehetasunak, ez zabaltzeko emaitzak errepikatu ahal izateko adina informazio, segurtasunaren izenean, ez daitezen egon balizko bioterroristen eskura. Jakin behar zutenek modu konfidentzialean izango zuten xehetasunen berri, baina, gainerakoan, handiagoak ziren informazioa zabalduz hartutako arriskuak onurak baino.

Zentsuratzat, eta ikertzeko zein emaitzak konpartitzeko askatasunaren erasotzat hartu dute neurria batzuek —Foulchier-ek berak tartean—, eta, besteak beste, galdegiten dute ea nork erabakiko duen zein diren xehetasunak jakiteko beharra duten pertsona eta erakundeak, eta nola hartuko den erabakia. Eta ez dira galdera hutsalak. Izan ere, informazioa mugatzeko gomendioa Estatu Batuetako Biosegurtasunaren Aholku Batzordeak (NSABB) eman zuen, eta batzorde hori, hain zuzen, Estatu Batuetan izan ziren antrax-erasoen ondotik sortu zen, autorregulatzeko organo gisa.

Halaber, neurria desegokitzat hartu dutenek uste dute informazioa mugatzea halako ikerketek osasun publikoari ekar diezazkioten onurak arriskuan jartzea dela. Beste aldean, berriz, arriskutsuak izan daitezkeen birusak gaizkileen eskuetan ez erortzeko, edo istripuz laborategietatik ihes ez egiteko, neurriak lehenesten dituzte osasun publikoarentzako onuratzat.

Iritzi-trukeak eta ikertzaileek zein aldizkariek jasotako presioa ez da txikia izan, besteak beste, Estatu Batuetako gobernua bera baita ikerketen ordaintzailea. Oraingoz, ez dute behin betiko erabakirik hartu. Joan den urtarrilaren 20an, baina, gutun bateratu bat argitaratu zuten bi ikerketa-taldeek, esanez, 60 eguneko borondatezko luzamendua jarri dietela beren ikerketei: «Jakitun gara bai guk eta bai gainerako zientzia-komunitateak argitasunez azaldu behar dugula zein diren ikerketa garrantzitsu honen onurak, eta zein diren izan ditzakeen arriskuak minimizatzeko hartutako neurriak. (...) Ohartzen gara munduko erakunde eta gobernuek denbora behar dutela, lan honetatik sortzen diren aukera eta erronkentzat konponbide onena aurkitzeko», diote. Bi hilabete ez dirudite aski halako korapiloa askatzeko, eta ikusteko dago zein izango diren gripe-beldur tandemaren agerraldi honen azken biktimak, baina jokoan dagoena ez da gutxi.