Itzalean geratutako idazlea

«Gaur egun ezezaguna den arren, bere garaian aitzindari izan zen; kulturalki, politikoki eta linguistikoki erreferentzia». Hala mintzatu da Arnaut Abadiaren inguruan Kepa Altonaga. Abadiak Eskualduna aldizkarian hainbat urtetan astero kaleratzen zituen zutabeak bildu ditu Altonagak Arnaut Abadiaren zoo ilogikoa liburuan. Nekazaritzarekin lotutako zutabeak idazten zituen Abadiak, eta askotariko gaiak lantzen zituen. Animaliei buruzko artikuluekin osatu du liburua. Testuen alboko irudiak Asisko Urmenetak marraztu ditu.

Gerora erdi itzalean geratu den arren, Ipar Euskal Herrian Arnaut Abadia oso pertsona entzutetsua izan zela nabarmendu nahi izan du Altonaga biologoak: «1880tik aurrera Larresoroko seminarioaren zuzendari izan zen, eta kargu horretan egon zen hil arte». Garai hartan Larresoroko seminarioa unibertsitate baten gisakoa zela dio Altonagak, eta bertan egon zen eskola literarioko partaide eta irakasle izan zela. Jean Etxepare izan zuen ikasle, beste batzuen artean, Abadiak.

1892tik 1908ra artean lan egin zuen Eskualduna aldizkarian; astero Laborarier izeneko zutabea idatzita, biologoak adierazi duenez. Apaiza bazen ere, erlijioari oso aipamen gutxi egiten ziola ikusi ahal izan du Altonagak, eta horregatik aitzindari izan zela. Baita zientzia dibulgazioan ere.

«Zehatza eta ulergarria izateko nahia nabari zaio. Laborarien mundura gerturatzen zen, eta irakurlea beti buruan zuen». Irakurlearekiko hurbiltasun hori artikulu batzuetan antzeman daiteke; eurei erantzunez idazten baitie zenbaitetan. Altonagaren kalkuluen arabera, Abadiak guztira 751 zutabe idatzi zituen, eta animalien 55 artikulu bilduta egin du liburua: «Nire lana hautaketa egitea izan da. Gainera, euskara makillatu dut gaur egungo irakurlearentzat». Aldaketa ortografikoak egin, eta aditz laguntzaileak batuerara ekarri ditu Altonagak. Nolanahi ere, jatorrizko testuak Susaren webgunean daude eskuragarri. «Klasikoen xarma dute artikuluek; atseginez irakurtzeko modukoak dira», gaineratu du biologoak.

Askotariko animalien testuen aurretik Arnaut Abadiaren bizitza azaltzen duen sarrera dago liburuan. Garaia kokatu eta testuinguruan sartzeko baliagarria suertatuko zaio irakurleari. Eskualduna aldizkariaren inguruan ere mintzatu da Altonaga. Garai hartan gai laikoen trataeran aldizkaria aitzindari izan zela aipatu du, eta zabalkundeari eman dio garrantzia. Datu bat emate aldera; Iparraldean 1907an Eskualduna 7.000 erosle izatera iritsi zen astero.

Asisko Urmeneta izan da «bixtien» marrazkilaria. «Iparraldean piztiaren txikigarri esateko erabiltzen dute bixtia», adierazi du Urmenetak. Bilduma ilustratzea plazera izan dela esan du, «Altonagaren liburuetan zientziak eta letrak txortan era erakargarrian egiten dutelako».