Odolaren gorriak, minaren sorrak biktima guztiak ditu berdintzen. Minaren errentak desberdintzen.
Egi handia, ez dago dudarik. Mendez mende, Herri txiki horren lurra bere semerik bipilenen odolak blaitua izan da beti. Joandako mendean gertatu zen azken gerrak, odoltsu eta mingarria ez ezik, beste konotazio bat izan zuen: biktimen nahitaezko isiltasuna. Izan ere, arriskutsua, oso arriskutsua zen garai haietan desagertutako ahaide edo lagunen azken helbideaz kezkatzea. Sarritan, fusilatzen zirenen gorpuak edozein lubaki edo ezpondetan lurperatzen ziren ahaideen isilean. Sarritan, biktimaren borreroarekin topo egiten duen ahaideak edo lagunak isilik jarraitu behar zuen bere bidetik besterik ezean. Bada ez bada ere.
Baina, euskal atsotitz batek dioenez: “urrutik bolura dator ura”.
Orduan, uztarriaz askatzeko asmoz, berriro odolaz blaitu zen Euskal Herriko lurra. Ez zen hain odoltsua izan azken gatazka hura, hala ere, mina eta herra franko utzi zituen Herriaren maila askotan.
Dena dela, alde handi bat dago biktimen artean: gerrakoek, 75 urte igaro arren, oraindik haien ahaide edo lagunen gorpuzkinen bila dabiltza inolako laguntzarik bildu gabe estatuko erakunde “demokratiko”etatik.
Azken gatazkakoek, aldiz, badute beren elkartea, komunikabide guztietan izaten dira baita eskoletan ere, ahaleginak egiten dituzte alderdi politikoekin parekatuak izan dezaten, Europako legeak ez onartzea exijitzen dute, sekulako agerraldi errebantxista antolatzen dute estatuko hiriburan eta gainera (legezkoa dena) estatuko bedeinkazio eta laguntza ekonomikoak atxikitzen dituzte.
Izan ere, Odolaren gorriak, minaren sorrak biktima guztiak ditu berdintzen. Minaren errentak desberdintzen.

Karrikakide batek, egin ez zuen hilketa bat leporatu ondoren, lau urte zinez latz iragan zian espetxean. Arras eri jalgi zuan presondegitik eta, han egondako denborari esker, laster hil zuan. Nehork ez dik espetxeratzerik jasan huts gaitz hau burutu duen arren.

Bertze etxe batekoek ikusi zitean nola eraman zieten seme nagusia. Gero entzun behar izan zitean eramandakoa desagertu egin zela eta geroago itorik agertu zela. Kasu honetan ere nehork ez dik zigorrik jaso. Tira, nehork ez erraitea sobera duk. Semea nola eraman eta nola itzuli dieten ikusi zutenek zigor latza jaso zitean, zigortu bakarrak hauexek.

Donibaneko okin bat hil zitean teoriaz gizakiok zaintzeko dauden “langile” horietariko batek. Bere dendan, hots, berak ordaindu, erabili eta zaintzen zuen dendan zeukan txartela kendu nahi ez izaiteagatik hil zian trantsizio eredugarrian are jokabide eredugarriagoa erakutsi ei zuen instituzioko soldatakoak.
Hiru kasu baizik ez. Nork ez dik halakorik ezagutu? Hauen senideen mina ez dituk aintzatetsi biktimei buruzko txosten nahiz omenaldietan. Hauen zaurien gainean ozpin eta gatza zinez gaitzez bota ditek. Gaizkileen alde egin dik Justiziaren alde egon behako zukeen anitzek. Halaxe kontuak telebistetan agertzen ez diren biktimen artean.

Egon bizkor.

"Eta dolua indarkeriak eragindako heriotza batengatik baldin bada? Eta indarkeria Baskistanen azken hamarkadetan pairatutakoa baldin bada? Maisuki adierazten du Anjel Lertxundik zer diren biolentzia mota hauek ekarri dituzten sufrimendua eta mina, eta sufrimendu eta min horien errentak.

Gorrotoa eta mendeku gosea ulergarriak dira, baina giza sentimendu moduan beste batzuk interesatzen zaizkit. Borreroa eta biktima aurrez aurre eserita, hizketan, osatze bideari ekiten ikusten ditudanean, orduan bai. Topaketa horiek debekatzen dituztenean, gainera, argiago ikusten dut horixe dela bide egokia. Enpatia, komunikazioa, mina arindu… Dolu trabatuak gainditzea izan beharko zen helburua, azken finean. Kasu gutxitan lortzen da hori, akaso. Eta ziur aski aukera gehiago egongo dira elkarteetatik (“lobby”-etatik) aparte badabiltza inplikatuak.

Begiek hitz egiten dutenean. Quan els ulls parlen."