Proposamena

2013-04-30 by Anjel Lertxundi | 6 Comments

Bitxia bezain mamitsu entretenitua Paul Auster eta J.M. Coetzee idazleek lau urtez (2000-2011) elkarri idatzitako gutunen Hemen eta Orain izeneko bilduma. Gutunotan, beren kezka literarioez gainera, adiskidetasuna, kirola edo Gabonetako menua bezalako kontuak dituzte trukagai. Lehendabizikotako gutun batean, krisia ekonomikoaren hastapenetan (Zapaterok ia goizero krisia hitzaren eufemismo berri bat oparitzen zigunean kafesnetan bustitzeko), Austerrek justizia ekonomiko unibertsal baten premiaz jardun zitzaion lagunari. Merkatua unibertsala bada, merkatua bridatuko duten legeek ere hala behar lukete: unibertsalak. Bestela, nork eta nola zigortu milioika pertsona miseria totalaren zangetara bota dituzten finantzariak?

Proposamena egin bezain aise, Austerrek etsipen erabatekoa adierazten dio lagunari:

Ilunpean

2013-04-28 by Anjel Lertxundi | 3 Comments

Lagun baten etxean geundela afaltzen, argia joan zen. Luze jo zuen lehen minutuak, luzeago bigarrenak. Etxe honetan ez al dago kandelarik!, bota zuen batek. Ez zeukaten kandela ziztrin bat ere. Agian ez zeukaten pospolorik ere erretzeari laga ziotenetik. Eskerrak ilargi betearen argiak gure plateretakoa erdi ikusten lagatzen zigun!

Hamar minutu doi iraun zuen argi faltak, baina aski izan zen mahai inguruan geunden guztion gogoa iluntzeko. Argi elektrikorik gabeko mundu bat aipatu zuen afaltiar batek, argi elektrikorik gabeko mundu bat imajinatzen hasi ginen guztiok. Akabo egun ezagutzen ditugun moduko gauak, agur gure sukaldeetako erosotasunari, ixo irrati-telebistak, adio betiko Interneti! Munduaren akabera ezagutuko dutenak ez dira gu geunden baino askoz ere abailduago sentituko.

Argia egin zenean, Bibliaren hasierako fiat lux! hartan unibertsoak sentituko zuen poza etorri zitzaidan burura.

Hutsari izu

2013-04-27 by Anjel Lertxundi | 2 Comments

Klasikoek Horror vacui deitzen zioten espazio huts bat ezer gabe uzteari. Bete espazioak, bete denbora, ez utzi hutsari tarte txikienik ere! Bete gabeko espazioek, bete gabeko denborek gure baitako hutsa zizelatzen digute: barren hutsa habia epela da izuarentzat.

Espazio guztia bete eta bete nahi duen artearen kontra doa Oteitzaren egoskorkeria jenialaren borroka, hutsa ulertzeko ahalegin ezinezkoa. Beckett-en pertsonaien farfaila etengabeek ere denbora asetzea dute helburu, Godot-en esperoak (hutsak) eragiten dien izua uxatzeko.

Mugitu, alferrik badarik ere!, diosku etengabe gure izaera materialistak. Gauzez eta gauzez betetzen dugu espazioa, gauzak egiten eta gauzak egiten pasatzen dugu denbora. Baina bizitzan jarritako esperantzek porrot egiten dutenean, hutsaren izua sentitzen dugu. Krisi ekonomikoa krisi existentzialen iturri baita beti, izua sentitu dugu berriro langabeziaren datuekin.

Gainezka

2013-04-26 by Anjel Lertxundi | 3 Comments

Ibai ondoko horma zaharrean marra bat ikusi duzu, zure begiak baino dezentez gorago. Marratik behera, lokatz zaharrek orbandua dago horma. Marratik gora, zuri-zuri, kareztatu berri. Marraren ondoan, data bat. Datarik ez balego ere: ez zaizu ahaztu uholde sekulakoek herri guztia hartu zuten urtea.

Horma zaharrekoa bezalako marrak dauzkazu zeure memoriaren paretan ere. Ez bat, asko baizik: zure baitako ibaiak goraka egin duenekoak dituzu. Hor duzu gogoaren paretan senide edo adiskide min bati laguntza ukatu zenioneko orbana. Ez dira falta zure printzipioen kontrako proposamen tentagarriei ezetz esaten jakin ez zenituenekoak. Hutsak, ahuldadeak, traizioak. Zure baitako uholdeek zure memorian utzitako lokatzak. Orban baten atzetik beste bat. Eta beste bat. Zuk ezagutzen dituzu, beste inork ez.

Trena, etxe

2013-04-25 by Anjel Lertxundi | 2 Comments

Verlaine omen da trena kantatu zuen lehen poeta: bizitzaren gorabeherak bagoiaren erritmo bortitz suabearekin konparatu zituen. Lizardiren trenak, berriz, mendiko paisaietatik beeko bear gorira ekarri gintuen. Euskal poetak iraganaren nostalgia transmititu zigun. Pirandellok, aldiz, gauaren erdian trenetik botatzen duten ibiltari baten gisa irudikatu zuen gizakia, jaio beharraren

Hatz artetik

2013-04-24 by Anjel Lertxundi | 4 Comments

Italiako politikaz mintzatzean, beti irudikatzen dugu lehertzeko zorian dagoen eltze borbortsu bat. Bertan bizi den atzerritarrak ia gauero pentsatzen du:

Disfrutatzen

2013-04-23 by Anjel Lertxundi | 3 Comments

Liburu elektronikoak ez du espero zen goraldirik egin; paperezkoak, aldiz, nabarmen egin du behera, salmentetan behintzat. Liburu-denda askok jo du erreka; liburutegietako publikoa ez da, ordea, hazi. Argitaletxeak estuasun itogarrien zurrunbiloan dabiltza; banatzaileek liburu-itzuleren beldurrez hasten dute eguna. Urteroko likidazioengatik balitz, likidatuta legoke idazle-kasta gehiena. Itzultzaileek ez dute garai batean adina enkargurik jasotzen, haien lan-baldintzak eskasten ari dira. Agintariek ohiko hitz dotoreekin laudatzen dute liburuaren egitekoa, baina inoiz baino praktika lukurragoekin murrizten liburugintzaren laguntzak.

Panorama beltzaren erdian, liburuaren onkeriazko prestigioa erruz jasotzen ari da interes faltatik, eta ez dago argi zer den hobe, liburuaren inguruko hipokresia, edo sektore askotan nagusitzen ari den liburuarenganako destaina.

Gaur, Liburu Eguna. Irakurleok, disfrutatu.

OHARRAK (Post scriptum)

Zein ote da Max Ernster-en grabatuko emakumea irakurtzen ari den liburua, zerk jarri ote du bertutearen eta bekatuaren artean erabaki beharreko trantzean?
Liburu pornografiko bat da lehendabizi bururatzen zaiguna. Edozein izan liteke, ordea. Galderaren bat eragiten duen edozein liburu esan nahi dut. Liburua, gure autonomiaren sinbolo.
Zein ote da emakumea irakurtzen ari den liburua?

Ez da ekonomia soilik, kaikua!

2013-04-22 by Anjel Lertxundi | 2 Comments

Gure patrika balitz krisi ekonomikoak hondatu duen guztia, gaitz erdi. Baina, tamalez, suntsitzen ari da, tsunami bat balitz bezalako bortxaz, balio etikoak, kulturalak edo politikoak ere. Bidean harrapatutako guztia hondatzerainoko indarra erakusten ari da krisia. Lekuko eta biktima gaitu.

Demokraziaren ahuleziak baliatu zituzten krisia ekarri zutenek, demokrazia bera da krisiaren oldarrak azpian harrapatu duena. Sekulakoa da krisia demokraziari egiten ari zaion zuloa, inork ez daki nola jokatu behar den zuloan, zer egin behar den zulotik irteteko. Zulotik irtetea dugu helburu. Bost axola nola. Demokraziaren bizkar jarduteak ekarri zuen krisia, eragile askok pentsatzen du demokraziaren bizkar