Juan Ignazio Zulaika

Hilabetea: azaroa 2022

Amesgaiztoa

Bart amesgaizto bat eduki dut. Bai, oso gaizki pasa dut. Oheratu nahiko asaldatuta oheratu nintzen. Izan ere, Baionatik eskainitako Bertso Txapelketa segitu nuen telebistatik eta buruan nituen nire baitan asmatutako errimak. Ni neu ere, bertsolariaren antzera, lehian banenbil bezala. Errimen gurpil zoroan, nire kasuan.
Pilotan nenbilenean ere gertatzen zitzaidan antzerako zerbait. Etxera ailegatu, nekatuta oheratu eta ezin begirik bildu. Buruan bueltaka pasatzen baitzitzaizkidan partidako tanto gehienak. Hau egin izan banu, edo beste hura…; alferrik, ordea, behin ura pasatu eta gero presa egiten hastea.

Ez dakit zein ordutan hartu ninduen loak. Kostata izan zela, hori bai. Ez dakit gaueko zein momentutan hasi nintzen ametsetan. Halakorik ez baita jakiten.
Pilotalekuan nengoen, Ipar Amerikako Jai-Alai batean, Floridan, Tampakoan; aldageletan nengoen eta kiniela-partida hastear zen. Soinean neraman elastiko morean zortzi zenbakia jartzen zuen. Xistera eta kaskoa hartzera abiatu nintzen zintzilik edukitzen genituen horretarako jarritako leku aproposera, kantxako kaiolaren atarian. Hasi naiz nire saskiaren bila eta ez dut inon topatzen. Badaude beste batzuk, baina nirea ez da ageri. Nire kaskoa ere ez dut ikusten.
Moskeatu naiz. Beti leku berean uzten baitut, erritual bati jarraituz. Beste errepaso bat. Nire saskia eta kaskoa ez daude.

Kiniela-partida laster hasiko da. Txirrinak jo du eta berehala, minutu gutxi barru, desfileari ekingo zaio pasodoble musikaren erritmoan. Ohikoa den moduan harmailak lepo daude, apustu egitera etorri diren 3.000 edo 4.000 lagunez gainezka. Aldageletatik sumatzen da jendearen marmarra. Tarteka esatariaren ahots trumoitsuak apustu egiteko gomendatzen du bozgorailuetatik.
¡Ladies and gentlemen, place your bets!

Goiko solairura abiatzen naiz laster batean. Agian, saskiak gordetzen ditugun gelan utzi ote dut nirea?; ez dut uste baina, badaezpada ere, ez zait ezer kostatzen begiratzea. Berahala konturatzen naiz nire xistera ez dagoela bertan. Urduritasuna gero eta nabarmenagoa da neure baitan.

Behera joan naiz berriro, eskailerak binaka jaitsi ditut. Beste errepaso bat erremintak zintzilik edukitzen ditugun hormari. Nirea ez da agertzen. Txirrinak azken abisua eman du eta hasi dira pilotariak desfilatzen, elastiko gorrian bat zenbakia daraman bikotea lehendabizi; atzetik doaz hilaran bia eta hirua osatzen duten bikoteak, ondoren gainontzekoak; zortzigarren bikoteak ixten du zerrenda. Azken bikote honek, ordea, kide bakarra du. Ni neu falta naiz.
Gero eta urduriago ari naiz jartzen.

Posible da desfileari ekitea pilotari bat falta dela, gertatu izan da. Okerrena —ez dut pentsatu ere egin nahi. Okerrena da bikotearen baten txanda tokatzen denean eta pilotari bat falta bada, epaileek jokoa eten egin behar dutela.
Non da? Hasiko da intendentea lehendabizi. Halako jardunaldietan, harmailak jendez gainezka daudenean eta apustuak gori-gorian… intendentea nerbioetatik egoten da.
Arregi jauna, intendentea, pertsona jatorra da eta, aldi berean, oso zorrotza. Lege-zaharreko diziplina maite duena. Ilea motz motza eta txorakeria gutxi kantxa barruan.

Pasatzen zait burutik beste pilotari baten saskia hartzea eta beste baten kaskoa. Kontua da kiniela-partida horretara irtetea. Pasa-pasa egin behar bada, egin eta kito. Gero, konponduko naiz. Hitz egingo dut konfiantzazko pilotari batekin.
“Hi, hau eta hau… utzidak zesta bat, puskatzen bazait konponduko gaituk”.

Amesgaizto honekin hain asaldatuta sentitzen nuen nire barrua, esnatu egin naizela. Eserita jarri naiz ohearen gainean eta komunera joatea erabaki dut. Bueltan oheratu, amets zitala moztu eta ahaztuko naizen esperantzarekin.
Bai zera!

Ametsa utzi dudan eszenatoki berberera itzuli naiz. Berriro ikusi dut neure burua saskiaren bila. Okerrena da ez daukadala ordezko xisterarik. Bere garaian ez nion saskigileari beste bat enkargatu, neukanarekin denboraldia bukatuko nuelakoan. Eta hara non zestarik gabe aurkitzen naizen une honetan,… kantxara nahi eta nahi ez atera behar dudanean.

Nirea ez den zesta bat hartzea okurritu zait. Eta ezer esan gabe egiten badut? Beste hainbeste kaskoarekin. Pilotari batenak hartu eta kito! Total, kiniela-partida jokatzea nuen helburu; ataka hartatik atera eta gero gerokoa.
Hain dira pertsonalak xisterak, eta garestiak… ez naiz ausartzen ezer esan gabe bat eskuratzeko eta kantxara irteten.
Nerbioetatik jota nago, azkar pentsatu behar dut, soluzioren bat aurkitu. Baina desfilea hasia da…
Eta intendentearengana jotzen badut?
“Aizu, Arregi jauna, beroketak egiten txorkatilean zartada izan dut, hezurraren ondoan, ezin dut ezta oina lurrrean jarri ere”…
Arregi jauna, intendentea, oso nerbioso jartzen da harmailak mukuru daudenean. Aurpegia itxuragabetuta edukitzen du.
“Orain esaten didak suspenditu behar duzula!? Irten hadi kantxara kojoka edo nahi duzun moduan. Hitz egingo diagu kiniela bukatzean!

Berriro igo ditut eskailerak korrika, saskiak gordetzen ditugun gelara itzuli naiz. Iñaki Gerena lagunaren saski bat eskuratu dut. Punta izorratuta dauka, uztaia ere apurtuta. Horrekin ezin dut kantxara irten. Xistera dagoen kondizioetan, ez naiz kapaz izango pilota frontisera jaurtitzeko.
Ai ze erridikulua!
Bozgorailuetatik zabaltzen da lau haizeetara esatariaren ahotsa. Elastiko beltzean bost zenbakia soinean daraman bikotea kantxan da jada. Laster helduko da gure txanda. Ohartu ote dira ni falta naizela kaiolan?
Ez! Bestela intendenteak bidaliko zuen dagoeneko ball-boya nire bila.

Halako batean, zesta bat hartu dut apal batetik. Asis II.a izena dago idatzita xisteraren takoan. Ez da saski normal bat: eskuz egin, zumitzarekin eta gaztainarekin egindakoa; plastikozkoa ematen du, saihetsak ez ditu zurezkoak, polimero batekin edo auskalo zer materia klaserekin egina dagoen. Zumitzaren arre kolorea baino geruza zuri bat du. Muturra ere ez dauka biribildua. Zapala. Eskuzerra baten punta ematen du.
Xistera honekin ateratzen banaiz kantxara asmatuko al dut? Nora joango zait pilota?
Juezari eskatzen badiot pilota bat jaurtitzeko baimena, mundu guztia ohartuko da ez dela nire xistera, Asis II.arena dela.
Nahikoa biharamunean Arregi jaunak kontratua eteteko eta etxera, Euskal Herrira, bidaltzeko.

Urduri nago, blokeatuta. Zer egin ez dakidala.
Arregiri ezin dudala jokatu esatea berriro pasatzen zait burutik. Hain desesperaturik bainago.

Halako batean, despertadorearen burrunbak atera nau amesgaiztotik. Izerditan nago eta ohean eserita. Nahigabeak jota utzi nau. Sentsazio txarra, benetan, amesgaiztoarena!

Nor eta Gehiagoka

Joan den igandeko partida gogoangarriari buruz zer idatzi pentsatzen ari nintzela.
“Joseba Ezkurdiak hirugarren aldiz jantzi du lau t´erdiko txapela”… Berriaren mezua azaldu zait pantailaren izkina batean.

Nola jokatu liteke horrenbeste hasi eta bukatu arte, intentsitate horrekin, maila gorenean?, galdezka ari nintzaion nire buruari.

Halako batean, Andoni Egaña bertsolariaren hitzak etorri zaizkit gogora. “Barruan gaude” podcast-en zera zion bertsolari zarauztarrak:
“Txapelketa norgehiagoka da. ´Norgarrantzitsuagoa da ´gehiago´ baino. Gehiago´ soilaren hurrengo urteetan plazan ez duzu irauten…Nor´ bazara, bai.
Biak baldin bazara momentu batean, ba, oso ondo… Baina ez bazara Noren´ alde egin,Gehiagoren´ ordez”.

Kirola garaipenaren diktaduran oinarritzen da. Gizarteak irabazlea saritzen du. The glory of victory and the agony of defeat. Gizartea ez da galdezka hasten zer egin duen irabazteko, bidea nolakoa izan den. Garaipenak balio du soilik. Etxeko taldeak gol bakar bategatik, azken minutuan eta penaltiz irabazi arren, zalea pozez txoratzen etxeratuko da.
Zure pilotari kutunak tanto bakar bategatik irabazten badu, gauza bera, irabazi egin du. Saria hor dago eta hori baloratzen da.
Gazte-gaztetatik garaipenean jartzen da fokua. Emaitzak balio du, 22ra ailegatzea nola ahala.
Badira kalte ordainak, ordea, latzak gainera. Emaitzen mende bizi den kirolaria txotxongilo bat bihurtzen da. Lehentasuna markagailuari ematen dionak, morroi hauskor bilakatzen da. Une bateko norbere buruaren konfiantzaren mende. Irregularra, hitz batean.
Presio ikaragarri batean bizi da eta gogotik sufrituz, gainera.
“Yo-yo” efektua deitzen diote.

Zergatik Ezkurdia eta Altuna III.a iristen dira finaletara halako joko maila erakutsiz?
Nortasuna dutelako, oroz gain. Egañaren Nor´ horren aldeko apustua egin dutelako,Gehiagoren´ alde baino. Urteen poderioz heldutasuna, identitate bat lortu dutelako. Txapeldunena.
Bidea, ordea, ez da samurra. Pilota eskoletan ez da azpimarra jartzen benetako txapelduna izateko zer baliabide behar diren. Emaitza-zale dira nik ezagutu ditudan monitore gehienak.
Denbora behar da, landu egin behar. Autodidaktak izaten dira.

“Txapelaren bila?” galdetzen dio kazetariak lau aldiz txapela jantzi zuen Egañari. “Ez pentsa. Ahal den ondoen egitera. Eromena litzateke txapelaren bila joatea. Bizirautea izaten de helburu”.
Txapeldun handiak ondoen egitera plazaratzen dira, etxetik lanak eginda. Nortasuna lortu duenak badaki zein den bidea eta baliabideak. Eta halako batean, astroak alde agertzen badira, ondorio gisa, sari bat moduan, amaiera bikaina emanez. Nahiz tanto bategatik izan.

Nekez jokatu liteke gehiago lau t´erdian Ezkurdiak eta Altuna III.ak jokatu zutena baino Bizkaia pilotalekuan. Ondoen egitera plazaratu ziren. Egañak esanda bezala.
Noren´ alde apustua egin zuten hasi eta bukatu arte Ezkurdiak eta Altuna III.ak.

Joan den igandean, biak,`Nor´ eta `gehiagoka´, Joseba Ezkurdiak lortu zuen. Baina egon lasai, izango dute elkarren berri datozen urteetan.

Gernikan: bi aldeetako plekariak

Gernikako Jai-Alai pilotalekuan, Winter Seriesen (Neguko Txapelka), zortzi bikotek hartzen dute parte. Bederatzi pilotari dira Hegoaldekoak eta mendiz bestaldekoak, zazpi.

Hirugarren jaialdian jokatuko den partidan hiru pilotari dira Iparraldekoak: Olharan, Urrutia eta Basque; erdaldunak hirurak. Laugarren pilotaria, Aimar, Berriatukoa (Bizkaia), euskaraz egin dezakeen bakarra.

Euskal Herriko bi aldeetako plekariek (pilotari puntistak) elkarrekin nahastuta aritzen dira hainbat jaialditan, urtean zehar. Udan, Lapurdin batik bat; tarteka Hondarribian, Donostian, Mutrikun, Markina-Xemeinen ere bai.
Ez da Euskal Herrian beste kirolik halako fenomenoa bizi duenik. Zesta-punta profesionala da modalitate bakarra.

Aspaldiko kontuak dira hauek, ez pentsa. Esku artean dut Jean Elissalderen Zerbitzariren Idazlan Hautatuak´, Jabier Kaltzakortak paratutako liburu mardula. Bada liburu honetan atal bat,`Oraiko pilotariak´, oso interesgarria iruditu zaidana. Hainbat pilotari omenen erretratua egiten baitu. Zerrenda luzeena da Iparraldeko pilotariei dagokiena: Chilar, Sarako Chantrea, Larralde, Darraidau, Leon Dongaitz, Chiki eta abar.

Mendiz bestaldekoak, berriz: Vitoriano Embil (Jorge Oteiza eskultorearen osaba), semea Enrique, Piztia, Errezabal… Bada agertzen den beste bat ere: Porteño, Montevideon (Uruguay) jaioa.
Artikulu solteak dira, behinola Gure Herria aldizkarian jasotakoak.

Errebotean (joko zaharra, aurrez aurre jarduten dena, tenisean bezala) egiten zuten aipaturiko pilotariek. Baita plekaz ere (xisteraz, horma nagusiaren kontra). Pilotarien zerrenda luzea da Zerbitzarik aipatzen duena. Izan ere, taldeka jokatzen zenez (errebotean bost lagunek osatzen dute taldea), ugariak dira XX. mende hasierako pilotariak. Begi-bistakoa da xisteraz jokatutako moldeak berebiziko indarra zuela mugaz bi aldeetan. Iparraldean batik bat. Plazen zerrenda ikusita, ematen du herri gehienetan aritzen zirela pilotan. Ez horrenbeste Hegoaldean.

Zerbitzarik aipatzen dituen pilotalekuak hauek dira: Donostia, Oiartzun, Tolosa, Usurbil, Villabona eta Orio. Bilbaon ere izaten omen ziren partidak bi aldeetako pilotariez osatuta.
Argentinara edo Uruguayra joaten ziren denboraldiak egitera garai beretsuan edo lehenago, XIX. mendearen bukaeran, alegia.

Ehun bat urte edo gehiago pasa dira baina bi aldeetako pilotarien beharrak berean segitzen du, taxuzko partidak antolatu nahi badira.

Sasoi haiek oraingoekin alderatuz gero, badute zerbait bereizteko modukoa: elkarrekin komunikatzeko hizkuntza.

Ez du Zerbitzarik gai hau kroniketara ekartzen. Hain xuxen, mugaz bi aldeetako pilotarien hizkuntza euskara izaki, bakoitzak bere erara baina den denek euskaraz.

Gernikan parte hartuko duten zazpi pilotari frantsesetatik bakar batek ere ez du euskaraz egiten. Gazteleraz, ordea, nahiko poliki moldatzen dira. Derrigorrez ikasi behar, ulertuak izan nahi badute.
Gainontzeko bederatzi pilotariak, Hegoaldekoak, denak gai dira euskaraz egiteko. Nahiz eta, kantxan, batzuek bestela egiten duten, gazteleraz, alegia. Paparrean daramaten mikroa horren lekuko.

Euskal Herriak bizi duen egoera soziolinguistikoa?
Hala dirudi.

Niri, behinik behin, belarriko mina eta bihotzean tristura sortzen dit euskaraz dakitenek euren artean jo eta su erdaraz entzuteak. Jende aurrean batik bat, telebista lekuko.

Hau esanda putzu batean sartzen ari naizela iruditzen zait. Ni, neu ere, tarteka, erdaraz aritzen naizelako hainbat euskaldunekin.
Baina, ez al dugu behingoz —Euskaraldian gaude— kontzientzia apur bat norberaganatu eta ahaleginak egingo euskaraz aritzeko?
Ez al dute kameren aurrean jarduten diren pilotariek abagune ezin hobea eredugarri izateko?

Mundu guztiak aipatzen du zer nolako susperraldia bizitzen ari den zesta-punta. Bolo-bolo dabil “Olatuarena”, beste hizpiderik ez da.

Plekaren (zesta-punta) urak gorantz doazenean, euskararenak, aldiz, itsasbehera bizi du. Eta ez du ematen mugituko direnik. Zikloa erabat “normalizatutzat” hartzen badugu.
Has gaitezen, beraz, norberarengandik hasita, ahalik eta gehien euskaraz egiten pilota plazetan, Zerbitzariren garaietan bezala.

Iritsiko al dira 22ra?

Sekulako jipoia ematen ari zitzaion Altuna III.a Dariori Tolosako Beotibar pilotalekuan, Lau eta Erdiko txapelketa jokoan.
Partida hasi bezain pronto, 20 tanto egin zituen Altuna III.ak jarraian. Deseroso sentitzen ari nintzen partidaren norabidea ikusita.

Ez ahal du egingo tantoren bat, nire artean. Bakar bat bederen. 0 itsusi hori alde batera utziz.
Halako batean, lortu zuen Dariok tanto bat egitea; beste bat segidan.
A zer lasaitasuna!
Markagailuak 20 eta 0 seinalatzen zuen. Handik gutxira 22 eta 3. Sufrimenduaren bukaera?
Lur jota egon behar du, pentsatu nuen. Aurretik partida ondo prestatu, ilusio handiz, konfidantzaz gainezka kantxaratu eta, derrepente, dena pikutara doala sentitzen duzu. Jarraitzaile eta familia osoaren aurrean.

Ezagutzen dut sentsazio mingots hori. Ez porrotarena, azken finean, porrot ugari izaten direlako pilotari baten ibilbidean; baizik eta, erradikularena, lotsarena, jipoi handienen estatistikara pasatzea. Inoiz ahaztuko ez duzun emaitza. Gogorra da, oso ankerra.

Dario, ordea, gizon elegantea da. Kameren aurrean ez zen ezkutatu. Duinak bere adierazpenak ETBko kazetariaren galderei erantzutean.
“Gauza okerragoak badaude. Min gehio ematen dit nire familiarengatik eta animatzen nauen jendearengatik. Nik baino gehiago sufritu dute”.

Altuna III.a ere, deseroso azaldu zen kameren aurrean adierazpenak egiterakoan. Errukituta halako astindua emateagatik.
Erantzunen arabera, ematen zuen Dariok hobeto ulertzen duela kirola zer den, Jokin Altunak baino.

Kalean hurbildu zait pertsona bat galdezka ea Zulaika naizen. Hizketan hasi gara. Ume denborako auzokideak Tolosan, lanak izan ditut orain dela 55 urteko kontuak freskatzen. Non bizi zen eta zer familiatakoa. Eskolapioetan elkarrekin ibilitakoak.

Kafe bat hartzera gonbidatu dut. Pilota, zesta-punta zale amorratua omen. Ikusi nauela telebistan, erreportaje batean edo bestean. Bere bizitzaz galdetu diot.

Kontatzen hasi bezain prest, tantoak galtzen joan da, errenkadan. Noraezean ibilitakoa munduan zehar: Londresen, Italian, Australian nahiz Indian. Larre motzean beti, bakardadeak inguratuta. Sosik gabe, hala moduz bizitzen. Baita Euskal Herrian ere.

Gauza batzuk ezin dizkidala kontatu, baina kontatu dizkidanak deseroso sentiarazi naute, partidak aurrera egin ahala. Dario eta Altunaren neurketaren aurrean bezala sentitu naiz.

Ez da samurra de calle galtzen ikustea norbait. Nire begien aurrean nuen Vascos por el mundon inoiz ikusiko ez duzuen norbait. Nahiz bera ere munduan zehar ibili euskalduntasunaz harro sentituz.

Despeditu garenean, ukituta nengoen, Altuna III.a bezala. Ez dut kalibratu bizitzea zer den. Beti ez dela 22ra ailegatzen. Batzuetan, hiru tanto soilik ez direla egiten.
Berak, ordea, Darioren itxura zuen. Onartuta dauka tokatu zaiona, eta aurrera egin behar duela. Baditu egitasmo batzuk, idatzi, argazkigintza…
Dariok ere bi-bitako txapelketa du begiz jota. Buru-belarri nahi du prestatu.
Iritsiko al dira 22ra?

© 2023 Kontrakantxatik

Theme by Anders NorenUp ↑

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer