Month: azaroa 2006

Herri bat historiaz erditzen

Sormen-talde bat hasi da herri bat asmatzen. Idazleak? Jainkoak?… Berdin zaigu. Kreatzaileak.

Kostalde batean kokatu dute herria. Ekialderuntz, mendebaldeko iparretik mugatzen duen itsasertza mendikate gero eta altuago bihurtzen da, baina orain ez da herri-mugarik, herri horren bizkarrezurra baizik, mendikate horren ipar eta hego-isurietan hedatu baita herria. Iparraldean eta ekialdean dagoena mendien artean bizi da eta mendebalderuntz, berriro, itsaso ertzarekin egiten du topo. Hegoaldekoa, mendikatea hegoruntz apaltzen doan heinean, bailara eta arro desberdinetan zehar hedatu da, ipar-mendebaldetik hego-ekialderuntz doan ibai handi batek egindako arro zabal eta emankorraren zati ederra okupatzeraino.

Multzo desberdinetan dago zatiturik herria, denboraren bilakaeran elkarrekiko lotura ezegonkorrak garatuz joan diren multzo anitzetan. Maiz, multzo bakoitzak kanpoko eta mugakideekin nahiago izan ditu harremanak estutu. Herri bat, baina…

Barne arazo ugari, kanpoko bezainbertze…

Saio anitz arazo horiek konpontzen… Konpontzen? Zer da

Ustezko errudunen santutzaileak

Milaka euskal herritar, eta espainiar Monarkiako bertze batzuk, sinatzen ari gara aste hauetan dokumentu bat, Auzitegi Nazional eta Estrasburgoko Epaitegiaren aurrean aurkezteko, non geure burua salatu eta 18/98 sumario erraldoian sar gaitzaten eskatzen dugun. Gutxiengo bat gara, baina nahikoak eta soberakoak irrigarri uzteko Garzonen eta espainiar sistema judizialaren ekimen burugabe hori: kontuan hartzen baldin bagaituzte, horrek suposatuko lukeelako (Garzonen tesien arabera) milaka euskal herritar eta espainiar Monarkiako bertze batzuk ETAkideak izan gaitezkeela onartzea; ezikusiarena egiten badute, horrek bitako bat suposatuko lukeelako: alegia, gehiago balio dutela polizia etxeetan denok ezagutzen ditugun metodoekin lorturiko deklarapenek guk geuk libreki egiten ditugunek baino, ala ezgai dela sistema judiziala bere ustezko delitu guztiak epaitzeko, delitugileek beraiek libreki aitortu arren.

Askoz gehiago izanen dira horrelako aitorpena eginen ez dituzten herritarrak. Milioika arrazoirengatik: beti deitoratzeko den jakinezarengatik, beti arriskutsua den axolagabearengatik, beti errespetagarria den beldurrarengatik, beti eztabaidagarriak diren konbikzio mota ezberdinengatik

Bigarren Trantsizioa ala Trantsizioa bigarrengoz?

Oroitu egiten dira tokiko zaharrenak (barka iezadazue erramoldea, hain urrun gelditu zaigunez hura) Trantsizio garaiez. Historialari batzuentzat, 1982.ean bukatu zen, PSOEk (antifrankistek) boterea hartzeak demokrazia sendotu zuelakoan; bertze batzuentzat, 1978.ean, Konstituzioa indarrean ezarri zenean; nik ez dakit ez ote zen itxi 1981.ean, Tejerazorekin eta honek ekarri zuen atzerakada autonomikoarekin. Trantsizio hark maila apaleko sistema demokratikoa ekarri bazuen, denboraren poderioz sakondu beharrekoa, Tejero zartailu izan zuen bunker politiko-militarrak agerian jarri zituen prozesu haren mugak, biluztu egin zuen Trantsizioaren funts demokratiko eskasa.

Gogoan dituzte tokiko helduek (psikologikoki urrun gelditu zaigu hau ere) Lizarra-Garazikoak sorturiko itxaropenak, Bigarren Trantsizio batean sartzeko, Leheneko hari moztuak birlotu eta ederrago ehuntzeko. Bertze bunker bat sortu zen, ordea, harako politiko-militarraren ordez, bunker politiko-judizial-mediatikoa alegia, frankismoaren kumeek eta garai bateko antifrankista askok osaturik, Lizarra-Garazikoa pikutara bidali ostean. Eta bunker berri hau dugu gaur egun, eskubide politiko eta zibil franko bahitu dituena, Prozesu berri honetan ehundu nahiko genukeen brodatuari hari guztiak lapurtzeko prest.

Zertan geldituko ote zaigu Bigarren Trantsizioa, honen alde gauden guztiok batera esnatu ezean? Lehen Trantsizioarekiko ametsetan? Bigarrengoz Lehen Trantsizioa jorratzean?…

Soziologia performatiboa

Soziologia, eta areago iragarlea (eta zer ez dugu erranen hauteskunde girokoaz), gero eta sofistikatuagoa da: ez du interesik etorkizuna aurreikusteko, etorkizuna moldatzeko baizik; performatiboa da, gero eta gehiago. Datuak direnak direlakoak izanen ote dira, lortu nahi zirenetatik (eta horiek lortzeko tresnerian jarririko konfiantzatik) urrun ala hurbilxeagoak, baina sukaldaritza- edo orrazketa-lanari ekinen dio beti performance-ko artistak, etorkizuna iragarri ez, moldatu nahi duen horrek. Kale-inkestek lehengaiak (jakiak edo ile-mototsak) ematen dituzte, gero tailer-artistek euren obsesioetako obra plazaratzeko. Obsesio-obra, jakina, ez da plater zoragarri bat, ez da orrazkera liluragarri bat, hurrengo urtaroko moda nagusia da. Nafar periferia honek obsesionaturiko gogoeta nirea, erran gabe doa.

Ahotsak

Atzo bertan, Lokarrik gonbidaturik, Akordioa liburuxkan kaleratu dituen proposamenei buruz neure iritzia adierazteko aukera izan nuen jendaurrean, nafar periferia honetan. Akordioa lortzeko gaur ikus daitezkeen zailtasunez aritu nintzen gehien bat, zailtasun horiek sortzen duten ezontsa akuilu bihurtu nahian, hor nonbait. Halako desoreka batean ibili ez ote nintzen banuen susmoa, askoz luzeago jardun bainuen zailtasunetan, akordiorako Lokarriren proposamen eta ahaleginen bertuteetan baino. Inozoa ni! Ez nekien atzo bertan, ilunabarrean ni mintzatu orduko, kalean zegoenik Prozesuko lehen mailako bi protagonista akordio batera helduak zeudelako berria: bai Otegik bai Zapaterok etentzat eman zuten Prozesua.

Zapateroren adierazpenak herenegungoak ziren; Otegik aldiz atzo bertan ziurtatu zuen etena, eta gaur dabil lau haizeetara zehaztasun gehiago ematen. Baina Zapaterorenak detaile bat omen zuen:

Irakurle delitugileak

Miresten ditut irakurle sortzaileak, euren irakurketetan beren mundu propioak sortzeko gai diren horiek, idazleak erran nahi duenetik gertu edo urrun. Ni neu horietako bat izaten saiatzen naiz. Baina sormen lan guztietan bezala, irakurle onak eta txarrak daude. Munstrokeria literarioak soilik gauzatzeko gai diren hainbat idazle nola, holaxe daude munduko azokan munstrokeriak bakarrik iradokitzeko gauza diren hainbat eta hainbat irakurle. Delitugile literarioak ditugu biak ala biak.

Nolako irakurleak dira espainiar epaileak, I

Aita Islaren biktimak

ETB1ean ikusi zintugun atzo, nire izenkide hori, Nafarroaz eta gure euskaltasunaz mintzo mahai inguru batean, gaurko Nafarroak Euskal Herriarentzako proiektu politiko batean parte hartu beharko lukeen ala ez, hor nonbait gaia. Ez zinen batere fin ibili, egia erran. Behintzat eta beharrik, aldamenean zenuen Juan Kruz Lakasta, serio demonio, hor entzun ziren hainbat gauzaren aurrean erran beharrekoak gogorarazteko.

Hunkiturik ikusi zintudan CDNkoak Nafarroaren bikaintasunak eta loriak errepasatu zituenean. Autarkiaren esne-mamitan txoratzeko zorian jarri zinen, hura entzunik gelditzen zen bide bakarrera jotzeko prest ia: Nafarroaren independentziara, Euskal Herritik kanpo, Espainiatik kanpo, Europatik kanpo, are planetatik kanpo ere. Baina, baina, hura aditzean, ez ote zinen oroitu XVIII mendeko Aita Islak izkiriatu zituen Grandes Horas de Navarra haiekin? Diputazioaren enkarguz, eta pozik bai pozik gelditu ziren Patres Patriae haiek emaitzarekin; konturatu gabe, euren katetotasunean, erretoriko hura espainierazko literaturaren gailurra izan zela bere garaian hiperbole sarkastikoetan eta Nafarroari buruzkoa haien harribitxi bikainenetariko bat suertatu zitzaiola. Atzoko CDNkoak, ziurrenik, ez du Aita Isla ezagutzen, baina Diputatu haietako bat izan zitekeen.

Ez, zalantzarik gabe, telebista ez da bizi-giro zuretzat, Bixente!