Espetxe-zigor arbitrario eta isolatuen pean, iraganean baizik ez dira oinarritzen etorkizuneko egitasmoak, iragana bera da etorkizun eta etorkizuna nostalgia huts. Adierazgarriak, bai horixe, Viktor Franklen hitz hauek Gizakia zentzu bila liburuan, Lontxo Oihartzabal eta Miren Arratibelen euskal hizkeraz:

«Bizi izandako iraganean pentsatuz bizitzera behartu omen zuen etorkizun-eza hain sakonetik bizi izanak, hildako baten iragana omen zirudien-eta bere bizimoduak han […].

»Etorkizunean inolako xederik jarri ezin zuela-eta, […] iraganekotzat baino ezin jo zezakeen han zeraman barne-biziera».

Espetxeratu guztien sentipena: iragana dutela etorkizun alegia. Ene espetxealdian bururaturiko poematxo batean, erdaraz baizik ezin nuena egin garai haietan, horixe aipatu nuen, gaur honela euskaraturik. “Hautsaren zama hau” jarri nion titulu, egoera hartako sentimena zerion poemari, sentimen uherregia estetika primarioegian zehar irazirik, baina lerro eta erdi hau zuen, hain justu Franklek dioenaren adibide garbia: “Zenbat ordu // oroitzapenak egitasmoz jantziz…”.