https://www.berria.eus Bere azken artikuluak eu Fri, 24 Mar 2023 07:08:44 +0100 hourly 1 https://www.berria.eus/irudiak/berriaB.png https://www.berria.eus https://www.berria.eus/albisteak/224486/espetxe_politika_tresna_gisa.htm Mon, 01 May 2023 13:27:22 +0200 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/albisteak/224486/espetxe_politika_tresna_gisa.htm Sarek bukatutzat eman du euskal presoei ezarritako sakabanaketa politika Herrera de la Manchako espetxea 1979an eraiki zuten, eta Espainiako segurtasun handiko lehen presondegia izan zen. 1983ko urrian, PSOE Espainiako gobernura iritsi eta urtebetera, ETArekin harremana izateaz akusaturiko 48 preso Herrerara eramatea erabaki zuten, eta, hurrengo asteetan, lekualdatzeak ugaritu egin ziren, betiere espetxe berria helmuga izanik. Politika hori azaltzeko, «borroka antiterroristan ekimena berreskuratzea» eman zuen argudio gisa Espainiako Gobernuak. Espainiaren espetxe politikaren ikur bilakatu zen Herrera hurrengo hamarkadan. Euskal Herritik 620 kilometrora dago, eta presoei ezartzen zizkieten neurri gogorrek protesta ugari ekarri zituzten, espetxean bertan eta kanpoan. Lau euskal preso hil ziren Herreran hamarkada hartan: GRAPOko kide Juan Jose Crespo Galende 1981ean -97 eguneko gose greba baten ostean-, Joseba Asensio 1986an -detektatu gabeko tuberkulosi baten ondorioz-, eta Mikel Lopetegi eta Juan Carlos Alberdi 1988an. Amnistiaren Aldeko Batzordeek 1984ko Gabonetan antolatu zuten lehenengo martxa Herrerako espetxera. Mobilizazio horrek indarra hartu zuen hurrengo urteetan, eta goia jo zuen 1990ean: 10.000 lagunek parte hartu zuten urte hartako martxan. Azkenengoa 1992an egin zuten. Ordurako, presoen sakabanatzea indar betean zegoen, eta gutxi batzuk baino ez ziren gelditzen Herreran. Negoziazioak hautsi ostean Lehenengo lekualdatzeak 1988an izan baziren ere, 1989ko maiatzean orokortu ziren. Urte hartako urtarriletik martxora, ETAk eta Espainiako Gobernuak elkarrizketa prozesu bati ekin zioten, Aljerren. Prozesu horrek apirilaren hasieran porrot egin zuen ofizialki, eta, horren ostean, gobernuak azken bururaino eraman zuen sakabanatzeko politika. Espetxe politika berria abian jarri aurretik, motibazio politikoko presoak lau espetxetan atxikitzen zituzten: Herreran, Alcala-Mecon, Carabanchelgo emakumeentzako presondegian eta Langraizen. Horietatik azkena baino ez zegoen Euskal Herrian, Araban. PSOEren gobernuaren estrategia berriarekin, lehenagoko urruntzeari sakabanatzea gehitu zitzaion, eta urruntzea azken muturreraino areagotu zen. Zenbait preso Balear Uharteetara (Herrialde Katalanak), Ceuta eta Melilla Afrikako hirietara eta are Kanaria Uharteetako Salto del Negro espetxera ere bidali zituzten, Euskal Herritik 2.000 kilometrora baino gehiagora. Sakabanatzearen ondorioz, presoen egoera asko okertu zen: bizi baldintza gogorrak, bakartzeak, komunikazioak izateko zailtasunak eta abar. Baina, batez ere, senideek pairatu zituzten estrategia berriaren makurrak. Bidaietako arriskuak eta horien kostu ekonomikoa izugarri handitu ziren. 1989ko irailean Rosa eta Arantza Amezaga auto istripuz hil zirenetik gaur arte, hamasei senidek edo gertukok galdu dute bizia errepidean, presoen urruntzearen ondorioz. Espetxe politika berriak ez zuen kontrako erreakziorik sortu 1988ko urtarrilean Ajuriaeneko Ituna sinatu zuten indar politikoen artean. «Ez dut zuzenbidearen urraketarik ikusten, ezta zuzenbide konparatuaren argitara ere», adierazi zuen EAJren EBBko presidente Xabier Arzalluzek 1989ko abuztuan. «Presoen interesetarako, dauden moduan jarraitzea da egokiena», esan zuen Jose Antonio Ardanza Eusko Jaurlaritzako lehendakariak 1991ko urrian. Garai hartan, EAJk uste zuen sakabanatzeak balio zezakeela presoak ETAtik deslotu eta Langraiz bidea bultzatzeko. PPren aldian 1996ko martxoan PP gailendu zen Espainiako Gorteetarako hauteskundeetan, eta, maiatzaren 5ean, Jose Maria Aznar izendatu zuten gobernuburu. PP boterera iritsi izanak ez zuen aldaketarik ekarri espetxe politikan. Baina Aznarren gobernuarentzat ere, ETAren kontrako erreminta izan zen espetxe politika, eta komeni bezala erabili zuen beharrezkotzat jo zuenean. Izan ere, Aznarren agintaldietan 195 preso eraman zituzten Euskal Herrira edo Euskal Herritik gertuko espetxeetara, eta mugimendu horiek bat etorri ziren ETAk iragarritako su etenekin edo elkarrizketa prozesuekin. Hala izan zen, esaterako, 1996ko ekainean eta 1998ko irailean. ETAk 2011ko urrian iragarri zuen bere jarduera bukatutzat eman zuela. Horrek, baina, ez zuen aldaketarik ekarri Espainiaren espetxe politikan. ETA 2018ko maiatzean desegin zen, eta, hilabete geroago, Pedro Sanchez izendatu zuten Espainiako gobernuburu. Beste bost urte igaroko ziren sakabanatze eta urruntze politika amaitu arte.]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1943/010/001/2023-03-24/eusko_legebiltzarrak_baztertu_egin_du_bulego_bat_sortzea_ustelkeriaren_aurka.htm Fri, 24 Mar 2023 00:00:00 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/paperekoa/1943/010/001/2023-03-24/eusko_legebiltzarrak_baztertu_egin_du_bulego_bat_sortzea_ustelkeriaren_aurka.htm
EH Bilduko legebiltzarkide Josu Estarronaren iritziz, gaur egun «gabezia» handiak daude, eta gertatzen diren kasu guztietatik gutxi batzuk baino ez dira azaleratzen. Enpresa pribatuetara itzuli diren hamabi arduradun ohien kasua jarri du horren adibidetzat: «Arduradun horiek jakinarazi behar zuten arlo pribatura itzuliko zirela, ez zuten egin, eta kontrol mekanismoek ez zuten detektatu: ez dirudi oso eraginkorrak direnik».

Estarronaren ustez, EH Bilduk proposatutako bulegoa sortuko balitz ez litzateke egiturarik «bikoiztuko», «existitzen ez dena ezin baita bikoiztu». «Gaur egungo egiturek ez dauzkate bulego honetarako proposatzen ditugun ahalmen eta eskumenak».

EAJren legebiltzarkide Jon Andoni Atutxak aitortu du gardentasunaren eta kontrolaren inguruko gaur egungo lege esparrua «hobetzeko modukoa» dela Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, baina uste du indarrean dauden mekanismoak «baliagarriak» direla «gardentasuna bultzatzeko eta ustelkeriari aurre egiteko».

EH Bilduren jarrera kritikatu du Atutxak. Konpondu beharreko arazoari baino, «atarramentu politikoari» arreta handiagoa jartzea leporatu dio, eta «dena nahastea» egotzi: «EH Bildurentzat dena da ustelkeria, arlo etikoa, administratiboa eta are judiziala ere nahasten baititu bere interesen arabera». Atutxaren ustez, EH Bilduk proposatzen duen ereduak «errepresioa» du oinarri.

Hobetzeko beharra

Antzeko mezua helarazi du PSE-EEko legebiltzarkide Ekain Ricok. Hark ere esan du egungo funtzionamenduan «zabarkeriak, okerrak eta legez kanpoko noizbehinkako jarduerak» daudela, eta funtzionamendu hori «hobetzeko eta azkartzeko» beharra ere aipatu du. Baina, haren ustez, ez da zilegizkoa «susmoa» administrazio publikoaren jarduera kontrolatzeko ardura duten erakunde guztietara «hedatzea», edo iradokitzea erakunde horiek ez dutela ezertarako balio.

Elkarrekin Podemos-IUko Gustavo Anguloren esanetan, ustelkeriak «gero eta molde konplexuagoak» hartzen ditu, eta horri aurre egiteko mekanismoak, aldiz, zaharkiturik geratu dira: «Euskadin ustelkeria dago, begien bistakoa denez. Eta gaur egungo tresnekin hamabi urte eman ditugu orain arteko ustelkeria kasurik handiena bideratzeko eta, gainera, salaketa jarri zuena izan da ondoriorik larrienak pairatu dituztenetako bat».]]> https://www.berria.eus/albisteak/225933/legebiltzarrak_baztertu_du_ustelkeriari_aurre_egiteko_bulego_bat_sortzea.htm Thu, 23 Mar 2023 17:17:40 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/albisteak/225933/legebiltzarrak_baztertu_du_ustelkeriari_aurre_egiteko_bulego_bat_sortzea.htm https://www.berria.eus/albisteak/225920/espainiako_auzitegi_konstituzionalak_ontzat_jo_du_eutanasiaren_legea.htm Thu, 23 Mar 2023 14:18:24 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/albisteak/225920/espainiako_auzitegi_konstituzionalak_ontzat_jo_du_eutanasiaren_legea.htm https://www.berria.eus/albisteak/225872/indultu_partziala_eskatu_dute_de_miguelek_eta_telleriak.htm Wed, 22 Mar 2023 13:26:05 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/albisteak/225872/indultu_partziala_eskatu_dute_de_miguelek_eta_telleriak.htm hamar eguneko epea zuten kartzelara sartzeko, baina De Miguelen eta Telleriaren abokatuek zenbait idazki aurkeztu dituzte auzitegian, hori eragozteko asmoz. De Miguelek eskatu du legez kanpo elkartzeagatik ezarritako zigorra hiru urtetik bi urtera jaistea. Beste zenbait delitu ere egotzi zizkioten, baina kasu guztietan bi urte baino gutxiagoko zigorrak ezarri zizkioten. Bi urte baino gehiagokoa den zigor bakarra bi urtera jaitsiz gero, ez luke kartzelara sartu beharko. Haren abokatuak argudiatu du egotzi dizkioten delituak, banan-banan hartuta, ez direla «hain larriak». Telleriaren abokatuak ere indultua eskatu du, auzibideak hamalau urte iraun duela argudiatuta. Edonola ere, indultuak emateko prozesuak luzeak izaten dira, eta eskatu izanak ez du geldiarazten espetxera sartzeko prozesua; beraz, ez dirudi eskaera horien bidez espetxeratzea eragotzi ahal izango dutenik. Gaixotasuna Telleriaren abokatuak beste eskaera bat ere egin du: zigorra bertan behera uztea gaixotasunagatik. Kasu horretan, Arabako Probintzia Auzitegiak datozen egunetan erabaki beharko du eskaera aintzat hartzen duen edo Telleria espetxean sartzea agintzen duen. Albiste agentzien arabera, litekeena da auzian zigortua izan den beste batek, Koldo Otxandianok, berdin egitea eta gaixotasuna argudiatzea espetxera ez sartzeko, azken hilabeteetan ez baita lanera joan, gaixo agiria lortuta.]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1873/005/001/2023-03-22/susmoak_txosten_baten_argitara.htm Wed, 22 Mar 2023 00:00:00 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/paperekoa/1873/005/001/2023-03-22/susmoak_txosten_baten_argitara.htm
Txostena ez da oraingoa: 2020ko martxokoa da, eta EHU Euskal Herriko Unibertsitateko Unesco giza eskubideen eta botere publikoen katedrak egin zuen, Eusko Jaurlaritzaren Giza Eskubide, Bizikidetza eta Lankidetza Idazkaritzak eskatuta. Baina biktimen senideek duela gutxi izan dute horren berri, eta horrek harritu ditu gehien: orain arte horretaz ezer jakin ez izanak, are gehiago kontuan hartuta txostenaren gomendioetako bat dela ikerketa ezagutaraztea.

Pasaiako sarraskiko biktimen senideek bilera izan zuten joan den martxoaren 3an Jaurlaritzaren teknikariek osatutako batzorde batekin, auziaz hitz egiteko, eta bileraren amaieran eman zieten txostena. Irakurri zutenean, «harriturik» lotu ziren, baita «minduta» ere, Dionisio Aizpururen anaia Pello Aizpuruk azaldu duenez: «Nola liteke txosten hau hiru urtez kaxoi batean egon izana? Han azaltzen diren gomendioak irakurrita, nola liteke ezer ez egitea eta gu jakinaren gainean ez jartzea? Hau al da gurekin portatzeko era?».

Txostenaren hitzaurrean egileek argi utzi dute haien asmoa ez dela «gertaerak behin betiko argitzeko ikerketa» egitea, eta horretarako modurik, ahalmenik eta baliabiderik ere ez dutela, baina auziaren inguruan dauden informazioak bildu dituzte afera zertan den jasotzeko, eta ondorio batzuetara ere iritsi dira.

Datorren larunbatean, martxoak 25, gertatutakoa argitzeko eskatuko dute ekitaldi baten bidez Azpeitian, Azoka plazan, 19:00etan. Ekitaldi horretan, senitartekoek orain ezagutu duten txosten horren inguruko iritzia emango dute.

EXEKUZIOAREN HIPOTESIA

Txostenaren arabera, zantzu ugarik seinalatzen dute «epaiketarik gabeko exekuzioaren» hipotesia: autopsiak, hildako gazteek armak erabili zituztela frogatu ez izana, bertsio ofiziala gezurtatzen edo zalantzan jartzen duten testigantzak, operazioan parte hartu zuten agenteen nortasuna isilpean gorde izana, eta Poliziaren arduradunen ahaleginak auzibidea «atzeratu eta oztopatzeko», besteak beste.

Susmo horien aurrean, estatuak, justizia administrazioaren bitartez, «ikertzeko prestasuna eta ardura» erakutsi behar zuen, baina kontrakoa gertatu zen: «Auzibidea luzatu zuten, porrot egin zuen arte».

IKERKETARIK EZ

Horixe da, hain zuzen ere, txostenaren egileek nabarmendu duten gako nagusia: «Ikerketa judizial eraginkorrik» egon ez izana. Txostenaren arabera, estatu demokratikoak behartuta daude herritarren bizia bermatzera, «estatuari zilegitasuna ukatu eta legetik at kokatzen diren herritarrena ere bai», eta giza eskubideen urraketa larriak ikertu behar ditu, batez ere estatuaren agenteak urraketa horietan nahasturik agertzen direnean.

Txostenaren egileek diotenez, ikerketa abiarazteak ez du esan nahi horren ondorioak derrigorrez bat etorri behar duenik «ustezko biktimen hipotesiarekin», edo zigor epaia ekarri behar duenik ezinbestez; baina, edonola ere, ikerketa horrek «zorrotza, independentea, azkarra, publikoa, biktimaren senideei irekia, eta indarraren erabilera justifikaturik ote zegoen ebazteko modukoa» izan behar du. Txostenaren argitara, badirudi horrelakorik ez zela egon Pasaiako sarraskiaren auzian.

HIRU MUGARRI

Espainiako justizia administrazioak auzi honetan erakutsitako pasibotasuna ilustratzeko, prozesuaren hiru mugarri nabarmendu dituzte txostenean: batetik, sarraskia jazo eta hiru hilabetera auzibidea artxibatu izana «operazioaren ondorio larriak gorabehera»; bestetik, 1986an Rosa Maria Jimenori eta Joseba Merinori deklarazioa hartu ostean fiskaltzak «ikerketa sustatu» ez izana: «Jarrera proaktiboa izan beharrean, fiskaltza edozein ikerketa egitearen aurka azaltzen da ia beti».

Azkenik, 2016an auzibidea artxibatzeko Gipuzkoako Lurralde Auzitegiak erabilitako argudioetan «bere burua justifikatzeko xedea» dagoela uste dute txostenaren egileek, eta, adibidez, deigarri egiten zaie Polizia gai ez izatea Pasaian tiro egin zuten agenteak identifikatzeko, eta auzitegiak hori ontzat ematea.

Oztopo horiek guztiak ikusita, txostenaren egileek uste dute zalantzak «ugaldu» baino ez direla egiten: «Giza eskubideen urraketa larriaren kasu paradigmatiko baten aurrean gaude».

POLIZIAREN JARRERA

Txostenean, justizia administrazioak izandako jarrerari buruzko zalantzak agertzen dira, baina Poliziaren jokabidea ere ez dago kritikatik salbuetsita. Txostenaren egileen ustez, ez da «sinesgarria» inork ez jakitea nor izan zen operazioaren arduraduna eta nortzuek parte hartu zuten tiroketan. Txostenean jaso denez, hura idatzi zuten arte lau polizia baino ez zituzten identifikatu, eta haietatik inork ez zuen parte hartu ikertutako gertaeretan, eta ez zuten baliozko informaziorik eman.]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1872/006/001/2023-03-21/ezinbestekoak_ikusezin.htm Tue, 21 Mar 2023 00:00:00 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/paperekoa/1872/006/001/2023-03-21/ezinbestekoak_ikusezin.htm
Dozena pare bat langile elkartu ziren Galdakaoko erietxeko sarrera nagusiaren aurrean, protesta egiteko. Bi izan ezik, den-denak emakumeak: «Gurea oso sektore feminizatua da, eta susmoa dugu horrek baduela zerikusia gatazka konpontzeko erakusten duten axolagabekeriarekin», azaldu zuen Kontxi Saez de Egilaz Izaola Basurtuko ospitaleko garbiketako langileak. «Metaleko langileek lortu dute azkenean hitzarmena sinatzea, eta hor Jaurlaritzak eskua sartu zuen. Guri, berriz, bitartekari bat jarri digute, baina gutaz paso egiten du erabat».

Mobilizazioa hasi eta gutxira, eskuorriek eta paper xehatuek zorua estali zuten. Bi ertzain gerturatu ziren: batez ere, langileei ospitalera sartzea galaraztea zuten helburu. Langile batek eskukada bat paper xehatu bota zuen ospitaleko sarreran, eta hor hasi zen eztabaida ertzainekin eta zinpeko zaindariekin, grebalariak atea zeharkatu ote zuen edo ez.

Tirabirak ez zuen aparteko ondoriorik izan: «Aurreko greba deialdian oso gogor aritu ziren», esan zuen Galdakaoko ospitaleko garbitzaile Pili Bolañok. «Lotsagarria izan zen. Ertzainak bidali zizkiguten, gu gaizkileak bagina bezala, eta Gurutzetako ospitalean bi lagun atxilotu zituzten, beste bati ubeldurak eragin zizkioten indarrez zorutik altxatzen saiatu zirenean eta abar. Oso giro txarra egon zen. Hortik aurrera, ertzainak ospitale guztietan egon ziren, guri sartzen ez uzteko».

Sarrera nagusiaren aurrean protestak jarraitu zuen: «Garbikuntza borrokan», «Garbialdi errudun, Osakidetza arduradun», «Lehen txaloak, orain zartakoak», «Sailburua, dimisioa» eta antzeko oihuak egin dituzte grebalariek. Ospitaleko leiho batetik, bi erizainek eskuz agurtu zituzten behean protestan zeudenak.

Bolañok azaldu zuenez, homologazioari eustea da haien eskakizun nagusia. 2007an lortu zuten haien lana Osakidetzako zerbitzuetako langileenarekin parekatzea. Horrek ekarri zien gainerako langileen eskubide berak izatea, adibidez, garapen profesionalari dagokion ordainsaria jasotzea, baina betebehar berak ere ekarri zizkien: «2012ko krisian murrizketak iritsi zirenean, inork ez zigun esan guri ez zizkigutela aplikatuko Osakidetzako langileak ez ginelako; murrizketak ezarri zizkiguten, eta guk onartu egin genituen».

Garapen profesionalaren saria ere galdu zuten murrizketa garai hartan, baina orain 2022ko deialditik kanpo utzi nahi dituztela salatu zuten grebalariek: «Ogi apurrak eman nahi dizkigute, baina garapen profesionala izendapena kenduta; hori homologazio printzipioa urratzea litzateke, eta atzetik datozen langileentzat eskubide bat galtzea».

2018tik ari dira hitzarmen kolektiboa negoziatzen, eta orain arte 50 bilera baino gehiago egin dituzte, baina ez dute lortzen ados paratzea, eta garapen profesionalaren auzi hori da oztopo handienetako bat: «Garbialdi enpresa ezezkoan dago, eta hura denez enpresa nagusia, ez dugu aurrera egiten. Enpresek ez dute konpromisorik hartu nahi Osakidetzak dirua jarriko ote duen jakin gabe».

«Lehen, ezinbestekoak omen ginen, eta txalo egiten ziguten», esan zuen Bolañok, pandemiaren garairik gogorrena gogoan; «orain, txaloak desagertu dira, eta ikusezin bilakatu gaituzte».

ELAren salaketa

ELAk greba mugagabera deitu zuen Osakidetzak azpikontratatutako garbiketa zerbitzuan joan den otsailaren 27an, eta orain salatu dute Osakidetzak agindu duela Donostiako ospitalean «ohiz kanpoko garbiketa nagusia» egitea. Sindikatuaren ustez, greba eskubidea urratzen du erabaki horrek.

«Ohiz kanpoko garbiketa honen helburu bakarra da grebalariak zigortzea», esan du ELAk: «Gatazka ez da konponduko ohiz kanpoko garbiketekin edo gutxieneko zerbitzuak handituz».]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1881/004/001/2023-03-18/garamendik_ez_ditu_azaldu_etika_publikoko_batzordearen_filtrazioak.htm Sat, 18 Mar 2023 00:00:00 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/paperekoa/1881/004/001/2023-03-18/garamendik_ez_ditu_azaldu_etika_publikoko_batzordearen_filtrazioak.htm
Hain zuzen ere, informazioa sekretupean gordetzeko betebehar hori urratu izana leporatu zion EH Bilduk batzordeari joan den astean. Koalizioak esan zuenez, duela zenbait hilabete Unai Fernandez de Betoño legebiltzarkideak Garraio Plangintzako zuzendari Ivan Pedreiraren kasua eraman zuen Etika Batzordera, eta ondoren Pedreiraren abokatuaren mezu elektroniko bat jaso zuen, nahiz eta teorian batzordeko kideek baino ezin zuten jakin hura izan zela salatzailea.

Estarronak uste du gertatutakoa «larria eta onartezina» dela, eta Garamendiri leporatu dio «ezer egin ez izana» mehatxuen harira, «hasiera-hasieratik izan arren horren jakitun»; izan ere, abokatuak Garamendiri ere igorri zion mezua kopian. Zenbait galdera egin zizkion atzoko saioan: «Espero dut filtrazioa zeuk egin ez izana, baina batzordea osatzen duten gainerako lauretatik nor izan da? Lehenago ere filtraziorik egon da? Pentsatu duzu honen harira zerbait egitea? Eta gertatutakoaren ostean, nor ausartuko da ordezkari publiko baten jokabidea salatzera?».

Garamendik erantzun zion beti saiatu dela «zorroztasun juridikoz eta gardentasunez» jokatzen, eta Estarronak aipatutako gaiak jorratu dituztela batzordean, baina legeak galarazten diola horretaz adierazpenak egitea. «Gauzak nahastea» eta «funtzionario publikoen jarduera susmopean jartzea» leporatu zion Estarronari.

«Susmo arrazoituak»

Oposizioko beste taldeek ere galdetu zuten batzordearen jardueraz, bereziki ate birakarien auziari lotuta. Elkarrekin Podemos-IUko legebiltzarkide Miren Gorrotxategik gogorarazi zuen batzordeak orain arteko bere jardunean oso gutxitan egin dituela ordezkari publikoen jokabidea txarretsi duten ebazpenak. «Hala ere, susmo arrazoituak daude ate birakariak zabalik daudela pentsatzeko», erantsi zuen.

Gorrotxategiri Iñigo Urkullu lehendakariak erantzun zion. Haren ustez, kargudun publikoen interesen kontra hain ebazpen gutxi egin izanak erakusten du «ordezkari gehien-gehienak zintzotasunaren eta gobernantza onaren irizpideen arabera» aritzen direla.

PP-C's taldeko Jose Manuel Gilek, berriz, «eskandalutzat» jo zuen enpresa pribatuetan lanean hasi diren bost kargudun ohien auzia.]]> https://www.berria.eus/albisteak/225666/garamendik_ez_du_azaldu_nola_gertatu_diren_filtrazioak_etika_batzordean.htm Fri, 17 Mar 2023 13:15:10 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/albisteak/225666/garamendik_ez_du_azaldu_nola_gertatu_diren_filtrazioak_etika_batzordean.htm batzordean izandako filtrazioen auzia eraman du saiora, eta horretaz galdetu dio Gobernantza Publiko eta Autogobernu sailburu Olatz Garamendiri. Sailburuak erantzun dio batzordeko kideek betebeharra dutela han jorratzen duten informazioa sekretupean gordetzeko eta, beraz, legeak galarazten diola jendaurrean horretaz hitz egitea. Edonola ere, Estarronari leporatu dio «gauzak nahastea» eta «funtzionario publikoen jarduera susmopean» jartzea. Hain zuzen ere, informazioa sekretupean gordetzeko betebehar hori urratu izana leporatu zion EH Bilduk batzordeari joan den astean. Koalizioak esan zuenez, duela zenbait hilabete Unai Fernandez de Betoño legebiltzarkideak Garraio Plangintzako zuzendari Ivan Pedreiraren kasua eraman zuen Etika Batzordera, haren jokabidean «interes gatazka nabarmena» egon zela iritzita. Batzordeak kasua ebatzi ostean, legebiltzarkideak Pedreiraren abokatuaren mezu elektroniko bat jaso zuen, nahiz eta, teorian, batzordeko kideek baino ezin zuten jakin bera izan zela salatzailea. Mezu horretan, abokatuak auzitara eramatearekin egin zion mehatxu. Bere hitzaldian, Estarronak esan du gertatutakoa «larria eta onartezina» dela, eta Garamendiri leporatu dio «ezer egin ez izana» mehatxuen aurrean, «lehen minututik horren jakitun egon arren»; izan ere, abokatuak Garamendiri ere igorri zion mezua kopian. Zenbait galdera egin dizkio: «Espero dut filtrazioa zeuk egin ez izana, baina batzordea osatzen duten gainerako lauretatik nor izan da? Lehenago ere filtraziorik egon da? Pentsatu duzu honen aurrean zerbait egitea? Eta gertatutakoaren ostean, nor ausartuko da ordezkari publiko baten jokabidea salatzera?». Garamendik erantzun dio beti saiatu dela «zorroztasun juridikoz eta gardentasunez» jokatzen, eta Estarronak aipatutako gaiak jorratu dituztela batzordean, baina legeak galarazten diola horretaz adierazpenik egitea. Ate birakariak Oposizioko beste taldeek ere galdetu dute batzordearen jardueraz, bereziki ate birakarien auziari lotuta. Elkarrekin Podemos-IUko legebiltzarkide Miren Gorrotxategik gogorarazi du kode etikoa arautzen duen legea 2014an onartu zela, eta Etika Publikorako Batzordeari dagokiola hori betetzen dela bermatzea, baina orain arteko bere jardunean oso gutxitan egin dituela ordezkari publikoen jarduera txarretsi duten ebazpenak. «Hala ere, susmo arrazoituak daude ate birakariak zabalik ote dauden», erantsi du. Gorrotxategiri Iñigo Urkullu lehendakariak erantzun dio. Haren ustez, Etika Publikorako Batzordeak bere eginkizuna betetzen du, «eta hala egingo du aurrerantzean ere». Esan duenez, kargudun publikoen interesen kontra hain ebazpen gutxi egin izanaren arrazoia da «ordezkari gehien-gehienak zintzotasun eta gobernantza onaren irizpideen arabera» aritzen direla. Gorrotxategik ihardetsi du ezen, batzordearen jarduera gorabehera, «zalantzaren itzala» hor dagoela oraindik, eta Jaurlaritzaren goi mailako bost ordezkari ohien kasuak aipatu ditu: guztietan, esparru publikoan aritzen ziren jarduerarekin zerikusia duten enpresetan hasi dira lanean kargu publikoa utzi eta denbora laburrera: «Badirudi gobernuak ez duela desberdintzen ordezkari politikoek lanera itzultzeko duten zilegizko eskubidea eta karguaz edo alderdiaren txartelaz baliatzea». Gorrotxategik zalantzan jarri du Etika Publikorako Batzordearen osaketa, kide zenbait «alderdi politiko bati lotuta» daudelakoan, eta lehendakariari eskatu dio «ardura hartzeko eta egoera aldatzeko». Horren aurrean, Urkulluk erantzun du EAEk arlo honetan duen legezko esparrua «aitzindaria, zorrotza eta gardena» dela, eta «munduko demokraziarik aurreratuenen artean» dagoela: «Susmoa dut ate birakarien auzi honetan batzuk nahita ari direla nahasmena eragiten». "Harreman zuzena" PP-Ciudadanos taldeko Jose Manuel Gilek ere ate birakarien auziaz galdetu du, eta «eskandalutzat» jo du enpresa pribatuetan lanean hasi diren bost kargudun ohien auzia: «Gizartean kezka dago gai honen inguruan, eta badirudi zuk ez beste guztiok ikusten dugula arazoa». Urkulluk erantzun dio ordezkari publikoek badutela lanean aritzeko eskubidea kargua utzi ondoren, eta horri legeak eragozpen bakarra jartzen diola: ardura utzi eta hurrengo bi urteetan ezin izatea aritu ordezkari publiko izandako garaian «harreman zuzena» edukitako enpresetan. «Legeak ondo zehazten du zer den eta zer ez den harreman zuzena», erantsi du. ]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1888/008/001/2023-03-14/ate_birakarien_auzian_sorgin_ehiza_salatu_du_garamendik.htm Tue, 14 Mar 2023 00:00:00 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/paperekoa/1888/008/001/2023-03-14/ate_birakarien_auzian_sorgin_ehiza_salatu_du_garamendik.htm
Adierazpen horiekin, azken egunotan plazaratutako informazioei erantzun nahi izan die Garamendik. Azken atala izan da Gara egunkariak atzo argitaratutakoa: horren arabera, azken bi urteotan dozena bat kargu publikodun arlo pribatura itzuli da bateragarritasun baimena eskuratu barik. Legearen arabera, kargudun bat arlo publikoko ardura utzi eta enpresa pribatuetara itzultzen denean, baimena eskatu behar dio Langileen Erregistro Zibilari. Horrek aztertu behar du kargudun ohiaren lanbide berria bateragarria ote den arlo publikoan zeukan zereginarekin, eta, hala bada, horretarako baimena ematen dio.

Gara-ren informazioaren arabera, zenbait kargudunek ez dute baimen hori eskatu eta, beraz, eman ere ez diete egin; hala ere, lanean hasi dira alor pribatuan. Horien artean sailburuorde izandako hiru eta zenbait zuzendari ohi daude.

Agerraldian, Garamendik gogorarazi du Langileen Erregistro Zibilari dagokiola bateragarritasunari lotutako gaiak kudeatzea, eta hori «erabateko autonomiaz» egiten duela.

«Erabateko autonomiaz»

Garamendiren azalpenen arabera, Langileen Erregistro Zibilak aztertzen ditu kargu publikodunen eskaerak arlo pribatura pasatzeko, eta ondoren erabakitzen du «espedienteen ebazpen proposamena sailburuari aurkeztuko dion ala ez, sinatzeko». Gogorarazi du horren funtzionamendua arautzen duen legea legebiltzarrak onartu zuela «adostasun handiz».

Edonola ere, Garamendik zehaztu du Langileen Erregistroak ebazpen proposamenik egin ez izanak ez duela esan nahi «tratu iluna» egon denik: «Legeak dio enpresa pribatu batean sartzeko asmoari buruzko zerbait eskatzen ez bazaio edo jakinarazten ez bazaio, enpresa pribatuan sar daitekeela».

Sailburuak esan duenez, ez da egia legeak «debeku orokorra» ezartzen duela ardura publikoa utzi ostean enpresa pribatu batean sartu ahal izateko, edo kargu publikoren bat izan dutenek galarazia dutela hurrengo bi urteetan alor pribatuan aritzea. Horren arabera, debeku bakarra da kargu publikoduna ezin dela sartu aurreko jardunean «zuzeneko harremana» izan duten enpresetan.

Errespetua funtzionarioei

Garamendik «errespetua» eskatu du kargu publikoak bete dituzten pertsonentzat, bai eta bateragarritasunaren inguruko ebazpenak egin behar dituzten funtzionarioentzat ere. Haren ustez, azken egunotako adierazpenekin «susmopean» jarri dituzte.

Halaber, Jaurlaritzaren kontrako «sorgin ehiza» ere salatu du Garamendik. Haren ustez, badago «sistema osoa alde batera utzi eta gobernuari zuzenean erantzukizun politikoak eskatu» nahi dizkionik. Asmo horren atzean «interes orokorrarekin zerikusirik ez duten arrazoiak» badaudela uste du. Jaurlaritzak gardentasunarekin duen konpromisoa goretsi du.

Haren iritziz, horrelako jokabideek «basamortu» bilaka dezakete alor publikoa, horretan aritzea erabakitzen duten pertsonei «epaiketa publikoa» egiten bazaie, eta, gainera, ardura utzi ostean «dagokien eremuan edo sektore pribatuko beste edozein esparrutan lan egitea debekatzen bazaie».]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1879/008/001/2023-03-11/etika_batzordeari_jaurlaritza_zuritzea_egotzi_dio_eh_bilduk.htm Sat, 11 Mar 2023 00:00:00 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/paperekoa/1879/008/001/2023-03-11/etika_batzordeari_jaurlaritza_zuritzea_egotzi_dio_eh_bilduk.htm
EH Bilduko legebiltzarkide Unai Fernandez de Betoñok esan duenez, berak Garraio Plangintzako zuzendari Ivan Pedreiraren kasua eraman zuen Etika Batzordera, haren jokabidea okerra izan zelakoan. Fernandez de Betoñok egindako salaketa horren ondorioz, batzordeak gaitzetsi egin zuen Pedreiraren jokabidea, «etika kodea ez betetzeagatik».

Etika Batzordeko kideek obligazioa dute lan horretan jasotzen duten informazio guztia sekretupean gordetzeko, eta, beraz, Pedreiraren kontrako salaketa nork egin zuen ere batzordekideek baino ezin zuten jakin. Baina, batzordeak ebazpena egin eta bederatzi egun geroago, Fernandez de Betoñok Pedreiraren abokatuaren mezu elektroniko bat jaso zuen: han, abokatuak auzitara eramatearekin mehatxu egin zion.

Garamendiri kritika

Hori guztia 2022ko uztailean gertatu zen. Geroztik, eta EH Bilduko legebiltzarkideek esan dutenez, Garamendik ez du «ezer» egin auzia argitzeko, nahiz eta horren jakitun egon, abokatuak hari ere bidali ziolako Fernandez de Betoñori igorritako mezua: «Pedreiraren kasua salatu zuenaren izena filtratu dela jakinda, legebiltzarkide batek bere organoan egindako salaketaren ondorioz mehatxua jaso duela jakinda, atzamar bat bera ere ez du mugitu», esan du Josu Estarrona legebiltzarkideak; «salatuak salatzaileak baino hobeto babesten ditu».

Hori ikusita, Estarronak iragarri du gaia legebiltzarreko kontrol saiora eramango dutela, eta Garamendiri eskatu dio identifika dezala «salatzaileen anonimotasuna bermatzeko obligazioa urratu duen batzordekidea», eta ondoren «dagozkion neurriak» har ditzala.

Estarronak esan duenez, horrelako jokabideekin batzordearen sinesgarritasuna «kolokan» dago: «Agerikoa da sailburua ez dela Etika Batzordean dituen funtzioak behar bezala betetzen ari, eta funtzionatzeko modu horrekin batzordeak berak ez duela ezertarako balio». Haren iritziz, batzordearen eginkizuna, «praktika desegokiak detektatu» ordez, «Jaurlaritzaren jarduera zuritzea» da. Horregatik, «organo independente bat» sortzeko eskatu dute.

EP-IUren susmoak

Elkarrekin Podemos-IUk ere baditu susmoak Etika Publikorako Batzordearen jardueraren inguruan, eta legebiltzarrean bi galdera erregistratu ditu, Jaurlaritzari eta Gobernantza Publiko eta Autogobernu Sailari zuzenduak. Lehenago ere eginak zituzten horren inguruko galderak, Mahaiari zuzenduak, baina erantzunik jaso ez dutenez, berriro erregistratzea erabaki dute.

Batzordearen osaketaren ingurukoak dira galderak, eta EP-IU-k jakin nahi du batzordekideetatik zenbatek duten lotura EAJrekin. Miren Gorrotxategi bozeramaileak esan duenez, batzordea osatzen duten bost kideetatik hiru EAJkoak dira.

Gorrotxategiren ustez, batzordea horrela osatuta, haren jarduna «politizatuta» dago, eta ez du «inpartzialtasunik»: «EAJko goi kargudunak ikertu behar dituena EAJko kideen gehiengoa duen batzorde bat baldin bada, ate birakariak ez dira desagertuko. Horiek betikotzeko baino ez du balio batzordeak».]]> https://www.berria.eus/albisteak/225359/etika_batzordean_salatzaileen_anonimotasuna_urratu_dela_salatu_du_eh_bilduk.htm Fri, 10 Mar 2023 14:02:38 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/albisteak/225359/etika_batzordean_salatzaileen_anonimotasuna_urratu_dela_salatu_du_eh_bilduk.htm https://www.berria.eus/albisteak/225296/gizon_bat_atxilotu_dute_donostian_bi_bortxaketa_egotzita.htm Thu, 09 Mar 2023 12:16:28 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/albisteak/225296/gizon_bat_atxilotu_dute_donostian_bi_bortxaketa_egotzita.htm https://www.berria.eus/paperekoa/1879/010/001/2023-03-08/de_miguel_ez_dute_kaleratu_haren_kontrako_epaia_irmoa_den_arren.htm Wed, 08 Mar 2023 00:00:00 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/paperekoa/1879/010/001/2023-03-08/de_miguel_ez_dute_kaleratu_haren_kontrako_epaia_irmoa_den_arren.htm
Tapiak agerraldia egin zuen atzo Eusko Legebiltzarrean, Elkarrekin Podemos-IUk eskatuta, De Miguel auziaren nondik norakoak azaltzeko. Haren hitzetan, Arabako Probintzia Auzitegiak De Miguelen kontrako epaia atera zuenean, hark bazuen «instantzia bikoitzerako eskubidea», hau da, epaiari helegitea jartzeko aukera zuen, eta, helegitea ebatzi bitartean, epaia ezin zen irmotzat hartu: «2019an De Miguel kaleratu izan bagenu, kaleratze bidegabea izango zen hura. Guk oinarrizko eskubideak bermatzera jo dugu».

Joan den urtarrilean, berriz, Espainiako Auzitegi Gorenak berretsi zituen De Miguel auzian inplikatutako akusatuen zigor nagusiak. Tapiak onartu du Gorenaren ebazpenaren ostean epaia irmoa dela, baina erantsi du ezin dela halakotzat hartu akusatuei eta aldeei jakinarazi arte, eta Jaurlaritzak oraindik ez duela horren komunikaziorik jaso.

Tapiak iragarri du Jaurlaritzak idazkia bidali diola Arabako Probintzia Auzitegiari, eta eskatu diola autoa bidaltzeko. Hori jasotakoan hartuko dituzte De Miguelen kontrako neurriak.

Oposizioa, asebete gabe

Tapiaren azalpenek ez dituzte asebete oposizioaren ordezkariak. EP-IUko David Sotok, Tapiaren agerraldia eskatu duen legebiltzarkideak, esan du De Miguel kargutik kentzeko modua bazegoela, Haziren hitzarmenean ez baita zehazten epaiak irmoa izan behar duenik horrelako neurri bat hartzeko. «Edonola ere, kaleratzea ezinezkoa bazen, bazegoen aukera beste neurriren bat hartzeko: soldata etetea, zigor bat ezartzea, mailaz jaistea eta abar, baina hori ere ez duzue egin», adierazi du Sotok.

Hazin beharrean egon den bitartean De Miguelek izandako lan baldintzak ere eztabaidagai izan dituzte batzordean. Tapiak esan du De Miguelek C maila zeukala, baina «behin-behinean» beste lankide bat ordezkatzen ari zenez A maila zegokiola. Antzeko azalpen bat eman du De Miguelen soldata justifikatzeko: berez, urtean 39.000 euro inguru jasotzea zegokion, baina, bere lanpostutik kanpoko beste lan batzuk egiten zituela-eta, azkenean 57.400 euro inguru poltsikoratzen zituen urtean. Sotok ironiaz erantzun die Tapiaren azalpenei, esanez aurrerantzean «Haziren etorkizunaz kezkatuta egoteko arrazoiak» badaudela, «De Miguelek fundazioan zenbat betekizun zeukan kontuan hartuta».

EH Bilduko Josu Estarronak ere kritikatu du auzi honetan Jaurlaritzak izandako jokabidea, eta esan du horren «jarrera» begitantzen zaiola kezkatzeko modukoa: «Ez duzue jarrera aktiborik erakutsi, eta azalpenak emateko ere berandu ibili zarete». De Miguelen eskubideak «erakundeen irudiaren gainetik» jartzea ere leporatu die Estarronak.

EAJk eta PSE-EEk, aldiz, Jaurlaritzaren jarrera babestu dute. EAJren legebiltzarkide Mikel Arruabarrenak esan du auzi honetan «gardentasuna» handia izan dela eta kontrolerako mekanismoek «funtzionatu» dutela. Oposizioari, berriz, «bazterrak nahasten» ibiltzea leporatu dio, eta erantsi du «zilegizko kritika politikotik harago» jardun dutela oposizioko alderdiek.

PSE-EEko Gloria Sanchezek ere ontzat eman ditu Tapiaren azalpenak: «Guk ezin dugu hedabideen arabera funtzionatu; neurriak hartzeko, epai irmoa behar dugu, eta hori orain arte ez da komunikatu. Sailburuak esan du epaia jaso bezain pronto berehala erantzungo duela, eta guk ontzat jotzen dugu hori».]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1943/010/001/2023-03-07/otegiren_ustez_nazio_auziak_agenda_politikoan_jarraituko_du_gerora_ere.htm Tue, 07 Mar 2023 00:00:00 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/paperekoa/1943/010/001/2023-03-07/otegiren_ustez_nazio_auziak_agenda_politikoan_jarraituko_du_gerora_ere.htm
EH Bilduk proposamen bat egin du Eusko Legebiltzarrean, berriro ekin diezaioten Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako estatus juridiko-politiko berriaren inguruko eztabaidari. EAJko legebiltzarkide Iñigo Iturratek esan du proposamenari «hauteskunde sunda» dariola.

Nueva Economia foroak antolatutako hitzaldi sortan parte hartu du Otegik. Batez ere, ekonomia gaiak izan ditu hizpide, baina bestelakoak ere jorratu ditu. Maiatzean izango diren foru eta udal hauteskundeen inguruan, esan du EH Bilduren aurreikuspenak «oso onak» direla: «Bost urte daramatzagu handitzen, eta orain ere handitzen jarraituko dugu. Lehenengo udal indarra izango gara aurrerantzean ere, alde handiagoz, eta Hegoaldeko lau hiriburuetatik hirutan alkatetza lortzeko lehian egongo gara».

Edonola ere, Otegik nabarmendu du garrantzitsuena ez dela emaitza onak izatea, «emaitza horiekin zer egiten den» baizik, eta alde askotako itunak egiteko aukera planteatu du: «Herri askotarikoa garela esaten dute maiz, eta hala da, baina, gero, itunak berdinak eta norabide berekoak izaten dira beti. Gu prest gaude batzuekin eta besteekin itunak egiteko, baina beti beste politika batzuk gauzatzeko».

Espainiako Gobernuak egindako ibilbideari dagokionez, Otegik esan du «orain arte ibili gabeko esparru batzuk» jorratzeko balio izan duela, baina beti dagoela «78ko erregimenaren aldeko itunetara» itzultzeko arriskua.]]> https://www.berria.eus/albisteak/225155/otegiren_ustez_nazio_auziak_agenda_politikoan_jarraituko_du_gerora_ere.htm Mon, 06 Mar 2023 15:50:24 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/albisteak/225155/otegiren_ustez_nazio_auziak_agenda_politikoan_jarraituko_du_gerora_ere.htm https://www.berria.eus/paperekoa/1937/009/001/2023-03-05/itun_sozial_bat_proposatu_dute_eskola_segregazioa_amaitzeko.htm Sun, 05 Mar 2023 00:00:00 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/paperekoa/1937/009/001/2023-03-05/itun_sozial_bat_proposatu_dute_eskola_segregazioa_amaitzeko.htm Segregazioaren ezaugarritze eta ulermen partekatua: erronkak kudeatzeko proposamenak da txostenaren izenburua, eta, hartan, gainditu beharreko «erronkak» identifikatzeaz gain, «itun sozial bat» proposatzen dute xede horiek erdiesteko. Bilbon egindako jardunaldi batzuetan aurkeztu dute txostena.

2022ko ekainaren 4an eta irailaren 17an lan saioak antolatu zituzten gaiaz eztabaidatu, horren inguruan dauden adostasunak eta desadostasunak identifikatu eta ekarpenak jasotzeko asmoz. Bi lan saio horien emaitza da orain aurkeztu den txostena. Horren arabera, segregazioa da «lurralde eta hezkuntza maila bereko ikastetxeen arteko ikasleen banaketa desberdina eta desorekatua, euren jatorri, genero, kultura, hizkuntza, gaitasun, etnia, erlijio edo, batik bat, maila sozioekonomikoaren arabera».

Txostenaren arabera, segregazioak «aukera berdintasuna hautsi eta desberdinkeria sortzen du», eta, beraz, gainditu beharreko gaitza da «justizia sozialak eta ekitateak ardazten duten jendartea» lortzeko bidean. Hezkuntzak «bizitza egitasmoa garatzeko aukera berdintasuna» bermatu behar die ikasleei, eta euskara «ikasleen kidetasuna eta jendartearen kohesioa lortzeko ezinbesteko zutabe» izatea proposatzen dute.

Bost erronka nagusi

Eusko Ikaskuntzako Beatriz Akizuk eta EHUko Idoia Fernandezek aurkeztu dituzte txostenean aipatzen diren bost erronka nagusiak. Alde batetik, beharrezkoa da gizarte osoaren inplikazioa: agintariena, udalena, arautu gabeko hezkuntzan aritzen diren eragileena eta abarrena. Beste aldetik, «lidergo politiko partekatua» ere proposatzen da; Fernandezek esan duenez, «erabakiak hartu behar dituzten politikariek ausartak izan behar dute, eta horretarako komenigarria da blindatzea eta konfiantza giroa sortzea».

«Kulturartekotasuna» ere bada heldu beharreko erronka, txostenaren arabera, eta «etorkizuneko ikasle euskalduna nola irudikatu», Fernandezen hitzetan. Formakuntzari dagokionez, irakasleen betekizunak «berriro definitu» behar dira; eta, azkenik, auzian zeresana baduten eragileen arteko gobernantza eredu partekatua ere proposatzen da.

Txostenaren xehetasunak azaltzeaz gain, zenbait adituk iritzia eman dute haren edukien inguruan. Eduardo Ruiz Vieytez Deustuko Unibertsitateko Gizarte eta Giza Zientzietako Fakultateko dekanoak nabarmendu du segregazioaren definizioan garrantzi handia ematen zaiola maila sozioekonomikoari, baina identitatearekin eta kulturarekin zerikusia duten beste aldagai batzuk ere aipatzen direla, hala nola hizkuntza, etnia, jatorria eta abar. «Identitatearekin zerikusia duten ezaugarri horiek konplexuak dira, ez dira sailkatzeko errazak, eta askotan mobilizazio soziala eragiteko gaitasuna izaten dute», azaldu du.

Batez ere, kulturaren eta identitatearen arlo hori jorratu du Ruizek bere hitzaldian. Esan duenez, askotan hitz egiten da kulturartekotasunaz eta kultur aniztasunaz, eta horiek sustatu beharreko balio positiboak direla nabarmentzen da. Ruizen ustez, baina, diskurtsoak eta errealitatea aldendu egiten dira askotan: «Kulturartekotasuna aipatzen da, baina, benetan, asimilazionismo adeitsu bat jartzen da praktikan. Kontrakoa esan arren, oraindik pentsatzen dugu aniztasuna arazo bat dela, eta besteak integratu egin behar direla».

Txostenaren arabera, euskarak «gizarte kohesioaren ardatz» izan behar du. Ruizek zalantzan jarri du hori: «Ez dakit noraino eska dakiokeen minorizaturik dagoen hizkuntzari funtzio hori betetzea».

Kataluniaren eredua

Lleidako Udaleko aholkulari Juan Jose Palcok azaldu du Katalunian zer egin den segregazioaren aurka. Esan duenez, arazoari heldu ahal izateko, bi baldintza dira beharrezko: ausardia politikoa eta gizartearen kontzientzia. «Gizarteak argi eduki behar du segregazioa onartezina dela eta amaitu behar duela, eta politikariek tinko jokatu behar dute, batez ere ekitatearen eta ikastetxea aukeratzeko askatasunaren arteko tentsioa azaleratzen denean, orduan hasten baitira arazoak».]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1879/007/001/2023-03-04/klima_aldaketaren_auzian_ere_desberdin.htm Sat, 04 Mar 2023 00:00:00 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/paperekoa/1879/007/001/2023-03-04/klima_aldaketaren_auzian_ere_desberdin.htm Klima aldaketa Euskadin genero ikuspegitik izeneko ikerketa ondu dute elkarlanean, klima larrialdiaren eta trantsizio energetikoaren auzia berdintasunarekin eta genero ikuspegiarekin uztartzeko asmoz. Ikerketaren ondorio nagusia da emakumeek eredu iraunkorragoak baliatzen dituztela zenbait arlotan, hala nola leku batetik bestera mugitzeko edo elikatzeko, eta, beraz, haien eragina txikiagoa dela klima aldaketan; baina, aldi berean, emakumeak dira klima aldaketaren ondorio negatiboak gehien pairatzen dituztenak.

Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Jasangarritasun sailburuorde Amaia Barredok azaldu ditu ikerketaren nondik norakoak. Txostenean jasotzen denez, oraindik ere emakumeei zainketak eta etxeko lanak egozten zaizkie, eta, horren ondorioz, ibilbide laburragoak egiten dituzte, eta ibilbide horiek oinez edo garraio publikoa erabilita egiteko joera handiagoa dute. Gizonek, berriz, gehiagotan erabiltzen dute ibilgailu pribatua. Barredok azaldu duenez, umetan sexuen arteko desberdintasun hori ez da hain nabaria, baina, nerabezarotik aurrera, oso agerikoa da gizonezkoek ibilgailu pribatua eta emakumeek garraiobide iraunkorragoak erabiltzeko joera.

Elikadurari dagokionez, andreek barazki eta fruta gehiago kontsumitzen dituzte, eta gizonek, berriz, animalia jatorriko elikagai gehiago. Horren guztiaren ondorioz, emakumeek, oro har, eragin txikiagoa dute klima aldaketan.

Baina horren ondorioak emakumeek nozitzen dituzte eskuarki. «Denok dakigu pobreziak emakume hazpegiak dituela, eta klima aldaketak pobreei eta baliabide gutxien dituztenei eragiten die batez ere», azaldu du Barredok. Lehorteak jotako landa eremuetan eta alderdi pobreenetan, emakumeak nagusitzen dira, eta klima aldaketak eragindako migrazio prozesuetan ere, iheslari klimatiko gehienak emakumezkoak izaten dira.

Beste ondorio bat agertzen da ikerketan: inkesta eta galdetegi guztietan emakumeek agertzen dute ohiturak aldatzeko eta klima larrialdiaren kontrako neurriak hartzeko jarrera positiboagoa, baina, aldi berean, emakume gutxik parte hartzen du horrelako neurriak eta erabakiak hartzeko boterea duten guneetan.

«Hau erradiografia bat da, eta, beraz, joerak identifikatzeko balio du», esan du Barredok. Edonola ere, ikerketan argi gelditzen da ingurumen politikak ere generoari lotuta daudela, eta genero aldagaia aintzat hartu behar dela politika horiek diseinatzen direnean.

Lau arlo nagusi

Ikerketan lau arlo aipatzen dira, energia trantsizioan genero ikuspegia txertatzeko orduan «erronka» gisa agertzen direnak, eta arlo horietan aplikatu beharreko hogei bat neurri zehatz ere. Hasteko, txostenean proposatzen da genero ikuspegia eta ikuspegi ekofeminista sartzea klima aldaketaz hausnartu eta erabakiak hartzen dituzten lekuetan. Bestalde, «pertsonak interes ekonomikoen aurretik jarri» eta eredu sozial eta ekonomiko iraunkorragoak bultzatu behar dira, ikerketaren arabera.

Horrez gain, klima aldaketara egokitzeko neurrietan ere genero ikuspegia txertatzea proposatzen da txostenean. Azkenik, ikerketan berresten da energia trantsizioa eta genero ikuspegia gainerako auzi guztiak zeharkatzen dituzten gaiak direla eta, beraz, administrazioaren jardueran ere zeharka agertu behar dutela.

Osagai «berritzailea»

Emakundeko zuzendari Miren Elgarrestak horrelako ikerketak egitearen garrantzia nabarmendu du: «Gero eta gehiago dira genero aldagaia kontuan hartzen duten ikerketak. Hori osagai berritzailea da, eta administrazioari oso lagungarri zaio erabakiak hartu behar dituenean».

Elgarrestaren ustez, klima larrialdiaren kontrako lana eta emakumeen eskubideen aldeko borroka «konektaturik» daude: «Berdintasun faltak arlo guztiak ukitzen ditu; klima aldaketa ere bai». Horregatik, beharrezko deritzo ingurumen politiketan «ikuspegi feminista» txertatzeari.]]> https://www.berria.eus/albisteak/225063/andreek_eragin_txikiagoa_dute_klima_aldaketan_baina_ondorioak_gehiago_nozitzen_dituzte.htm Fri, 03 Mar 2023 15:37:23 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/albisteak/225063/andreek_eragin_txikiagoa_dute_klima_aldaketan_baina_ondorioak_gehiago_nozitzen_dituzte.htm https://www.berria.eus/paperekoa/2161/005/003/2023-03-03/belaunaldi_gazteak_euskararen_aldeko_borrokara_batzeko_bideak.htm Fri, 03 Mar 2023 00:00:00 +0100 Gotzon Hermosilla https://www.berria.eus/paperekoa/2161/005/003/2023-03-03/belaunaldi_gazteak_euskararen_aldeko_borrokara_batzeko_bideak.htm Hamargarren urteurrenaren harira, hainbat ekitaldi antolatu ditu Ernaik han-hemenka: hitzaldiak, bertso bazkariak, musika emanaldiak, ekitaldi politikoak eta abar. EHUren Leioako campusean (Bizkaia) mahai inguru bat egin zuten atzo, Euskara Herria: oraina, etorkizuna eta erronkak izenburupean. Bi emakume aritu ziren hizlari: Maialen Arteaga Gazte Euskaltzaleen Sareko kidea eta Idurre Eskisabel Euskalgintzaren Kontseiluko idazkari nagusia. Biak dira euskaltzaleak, biak dira feministak, biek lan egin dute komunikazioaren arloan, baina nork bere talaiatik begiratzen dio hizkuntzaren aferari, belaunaldi desberdinetakoak izaki.

Euskararen egoerari dagokionez, Eskisabelek uste du aspaldiko partez «adostasuna» dagoela euskalgintzan diagnosiaren inguruan: «Egoera kritikoan gaude. Duela gutxi, Jon Sarasuak elkarrizketa batean adierazi zuen euskara 'minbiziak jota' dagoela. Iñaki Iurrebaso soziolinguistaren ikerketa batek erakutsi du euskarak ez duela erreprodukziorako adina masa kritikorik. Eta Kontseilua ere ez dago diagnostiko horietatik urrun».

Eskisabelen ustez, bi arrazoi nagusi daude ikuspegi ezkor horretarako: «Alde batetik, aurreikuspenak ez dira betetzen ari. Batzuek uste zuten hezkuntzaren bidez belaunaldi berriak euskalduntzea lortuko zela eta horrek erabileran eragina izango zuela. Errealitateak erakutsi du hori ez dela horrela. Eta, beste aldetik, egoera etengabe aldatzen ari da, eta orain aldaketak gero eta bizkorragoak dira». Horren ondorioa etsigarri samarra da: «Ez dut uste euskara galtzeko arriskurik dagoenik. Baina hizkuntza bizi moduan iritsiko al da XXII. mendera? Nik zalantzak ditut».

Arteaga bat dator horrekin, haren ikuspegia desberdina bada ere: «Gure belaunaldiarentzat euskararen kontrako zapalkuntza ez da hain agerikoa, gure gurasoek ezagutu zutenarekin alderatuta. Askotan esan digute zorionekoak garela, baditugulako garai batean ez zeuden zenbait tresna eta erraztasun. Baina errealitatea da gaur egun gazteok ezin garela euskaraz bizi inon».

Arteagak dioenez, «geldialdian» dago euskara gaur egun. Eta, haren iritziz, hori ez da «aukera bat»: «Ezin gaitezke kontsolatu txarrera ez goazelako. Aurrera ez bagoaz, atzera goaz».

Orain arte, euskararen aldeko diskurtso askok konpromiso pertsonala nabarmendu dute. Arteagaren ustez, hori ondo dago, baina ezin da ahaztu hizkuntzarena «auzi politikoa» ere badela: «Motxilaren zama guztia ezin da norbanakoen bizkar utzi, horrek estres linguistikoa areagotzea baino ez dakarrelako. Herri oso baten bultzada behar da».

Politizazioaren beharra

Euskara despolitizatzeko aldarrien aurrean, Arteagak zein Eskisabelek politizazioaren beharra nabarmendu dute: hau da, hizkuntzarena «egiturazko auzi bat» dela onartzea, «hizkuntzak botere harremanek zeharkatuta egoten direlako». «Hizkuntza gatazka bat dagoela onartzeak ez du zertan negatiboa izan», zehaztu du Eskisabelek. «Gakoa da gatazkari zer irtenbide ematen zaion».

Eta borroka horretan zein izan daiteke belaunaldi gazteen ekarpena? Arteaga: «Askotan esaten da gazteok garela euskararen biziraupenaren bermea, baina zama hori ezin da utzi gazteen bizkar. Gazte euskaltzale gehiago behar ditugu, euskararen aldeko militante gehiago, baina euskararen aldeko herri estrategia oso bat behar dugu: helduleku berriak, diskurtso berriak, erreferentzia berriak, euskaraz arituko diren pantaila gehiago, Irati gehiago behar ditugu».

Estrategia euskaltzale horretan «gazteen ikuspegia txertatzea» beharrezkotzat jotzen du Arteagak. Eta estrategia hori garatzean, aliantzak ezinbestekoak direla uste du: «Aliantzak feminismoarekin, hortik zer ikasi badagoelako; aliantzak etorkinekin, euskara harrera hizkuntza izan dadin, eta abar».

Eskisabelek gogorarazi duenez, inertziak erdaren alde jotzen du. Erdara erabiltzea da errazena, eta horren ordez euskaraz egitea, aldiz, «etengabe berritzen den hautu kontziente bat», askotan «nekagarria» ere izaten dena. «Orduan, zergatik egin esfortzu hori? Erantzunak askotarikoak izan daitezke, eta kontakizun hori poliedrikoa izatea komenigarria da». Eskisabelen iritziz, horretan datza, hain zuzen ere, belaunaldi gazteek egin beharreko ekarpenetako bat: haien ikuspegi propiotik «zoru diskurtsibo berri hori» lantzea.]]>