https://www.berria.eus Bere azken artikuluak eu Fri, 24 Mar 2023 06:44:53 +0100 hourly 1 https://www.berria.eus/irudiak/berriaB.png https://www.berria.eus https://www.berria.eus/paperekoa/1914/017/001/2023-03-24/txina_da_eragiteko_gaitasuna_duena.htm Fri, 24 Mar 2023 00:00:00 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/paperekoa/1914/017/001/2023-03-24/txina_da_eragiteko_gaitasuna_duena.htm
Su etena egiteko eskaera bat ere jasota dago proposamenean. Izan ere, azken hamarkadetan jarrera ez- gerrazalea eduki du Txinak, eta aurtengo lehendabiziko asteak baliatu ditu munduan egoteko modu hori indartzeko. Aurrena, Wang Yi diplomazialari gorenak bira bat egin zuen Europan. Gero, Saudi Arabiak eta Iranek harreman diplomatikoak berrezarri zituzten, Txina bitartekari zela; hau da, eragile bihurtu da Ekialde Hurbileko guda geopolitikoan. Eta asteon Xik Putini eskatu dio tentsioa apaltzeko, hori delakoan herrialde gehienek nahi dutena; gainera, ez dio muzin egiten Volodimir Zelenski Ukrainako presidentearekin hitz egiteari.

Txina aspalditik —XXI. mendearen hasieratik— azpimarratzen ari da nazioarteko harremanetan multipolaritatea delakoa duela helburu. 1945ean Bigarren Mundu Gerra bukatu ondoren ezarritako mundu ordenan, Mendebaldeko herrialdeek dute pisu handiena, eta Pekinek balantza hori orekatu nahi du. NATO Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundeak bere kontzeptu estrategiko berria aurkeztu zuen iazko ekainean, eta, hartan, aurrenekoz aipatu zuen Asiako erraldoia, leporatuz aliatuen «segurtasunari eta balioei» desafio egiten diela, eta mundu ordena «irauli» nahi duela. Txinak Mendebaldeari — eta batik bat AEBei— egozten dio statu quo-ari militarki eustea, eta bere jokatzeko modua aldarrikatzen du; alegia, etxetik kanpoko jardunean gutxienez lotura ekonomikoen bidez eragitea taula geopolitikoan.

Ekonomia da Txinaren nazioarteko harremanen zutarria, eta, inbasioaren ostean Mendebaldeak Kremlini jarritako zigorren ondorioz, nagusiki Pekinek egindako erosketei esker eutsi ahal izan dio zutik Errusiako ekonomiak. Europarantz zihoazen gasaren eta petrolioaren iturriak itxi ditu Moskuk, bai, baina Txina energia beharrean dago, eta, orduan, abagunea dela eta, inoiz baino gehiago inportatu du Errusiatik. Hori batetik. Eta, bestetik, aintzat hartu behar da bai AEBekin, baita Europarekin ere, harreman komertzial sendoa duela Pekinek, tentsioak gorabehera. Eta, orokorrean, haren interesentzat garrantzitsua den eremu bateko egonkortasuna astintzen ari da gerra.

Ez, Txinari ez datorkio ondo gerra luzatzea. Dena den, eta gertatzen ari denari testuinguru zabalago bat emanda, gatazkak aukera ematen dio bere kontrario geopolitiko behinena, AEBak, Europara begira lanpetuta edukitzeko, eta ikusteko ea modu horretan apur bat galtzen duen Asia-Pazifikoan — Taiwanen, hain justu— jarria duen arreta. Washingtonen erantzuteko gaitasunari begira dagoela, alegia.

Mundu multipolarra gogoan, Txinari ez zaio komeni Errusiak Ukrainan galtzea. Hori ziurtatu ahal izateko bide bat litzateke Errusiari armak ematea. AEBak ohartarazten ari dira Moskuk Pekini eskatu dizkiola, eta Pekinek ez duela aukera baztertzen. Biek ukatu dute. Horrek tenkatze are handiago bat eragingo luke Mendebaldearen eta Txinaren arteko harremanetan.

Mendebaldeak Xi Jinpingi eskatu izan dio Putinengan eragiteko, eta, bere modura, horretan ari da. Inbasioaren aurretik, Emmanuel Macron Frantziako presidenteak agertu nahi izan zuen, batez ere, bitartekari moduan; eta Turkiak ere rol hori jokatu izan du, eta, oraindik jokatzen du, tarteka. Baina aldagai guztiak mahai gainean jarrita, Txinak du, berez, horretarako gaitasuna.]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1979/002/002/2023-03-22/bakhmut_higatze_bataila_bat.htm Wed, 22 Mar 2023 00:00:00 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/paperekoa/1979/002/002/2023-03-22/bakhmut_higatze_bataila_bat.htm
Ikusi gehiago: Ukrainak ere nahi du Xirekin bildu

Irailean eta urrian, baina, inbasioaren hasieran konkistatutako eremu dezente galdu zituen Errusiak Kharkiven eta Khersonen, eta, hortaz, Donbassko frontean jarri zituen indarrak. Izan ere, aintzat hartu behar da hango bi eskualdeak (Luhansk eta Donetsk) anexionatu zituela urrian, nahiz eta bigarrenaren erdia pasatxo besterik ez duen kontrolpean. Orduan, bi aldeak Donetsk eskualdeko Bakhmuten kateatuta daude orain: Errusia hiria konkistatzeko erasoan, eta Ukraina defentsan. 2022. urtearen amaieratik, borrokak areagotu egin dira. Dena den, ez dago adostasunik hura kontrolpean edukitzeak balio estrategikoa duela esateko orduan. Bien bitartean, alde bateko eta besteko indarretako kideak hiltzen ari dira, higatze bataila batean. Hona hemen gako batzuk.

ZER GERTATZEN DA?

«Haragia xehatzeko» leku bat da Bakhmut. Egoera zer-nolakoa den definitze aldera, hori adierazi zuen duela ez asko Wagner mertzenarioen buru Jevgeni Prigozhinek. Talde paramilitar horrekin ari da Errusia han borrokatzen, eta azken asteetan esaten ari dira pixkanaka bada ere aurrerapausoak ematen ari direla azken helburua lortzeko: hiri guztia konkistatzea. «Ia guztiz inguratuta dago», jakinarazi zuen Prigozhinek martxo hasieran. Aldi berean, ordea, onartu du bataila «oso zaila» dela, ukrainarrak «metro bakoitzarengatik» borrokatzen ari direlako. Volodimir Zelenski Ukrainako presidentearen hitzetan, «oso mingarria» da egoera.

Alde batean eta bestean, soldadu asko hiltzen ari dira. Bakoitzak bere datuak ematen ditu. Martxoaren 5ean, Ukrainak esan zuen Errusiak egunero 500 bat kide galtzen dituela hildakoen eta zaurituen artean. Eta martxoaren 13an, Errusiak adierazi zuen aurreko 24 orduetan Ukrainako 220 soldadu hil zituela.



NOLA DAGO HIRIA?

Bonbardaketen ondorioz, hiria ia guztiz txikituta dago, eta eraikin gutxik eusten diote zutik. Hala ikus daiteke irudietan. Inbasioaren aurretik 70.000 biztanle inguru zituen, eta, Ukrainako iturri ofizialek ostegunean emandako datuen arabera, gutxi gorabehera 3.000 lagun daude han oraindik; tartean 33 haur, nahiz eta adingabe guztiak «derrigorrez» ebakuatzeko agindua emanda dagoen. Agintariek nabarmendu zuten zibil askok ez dutela hiritik ateratzea nahi.

Donbass zen Ukrainaren industria eremu nagusia gerraren aurretik, eta Bakhmuten gatza eta igeltsua ateratzetik bizi ziren, nagusiki.

ZER ERAGIN DU BATAILAK?

Martxoaren aurreneko egunetan ematen zuen Bakhmut erortzear zegoela, Errusia hura konkistatzear zegoela. Oleksandr Sirski Ukrainako armadaren lurreko indarren komandanteak aitortu zuen, gainera, ez zutela baztertzen «estrategikoki» handik erretiratzea baldin eta «guztiz beharrezkoa» balitz. Egun horietan, Jens Stoltenberg NATO Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundeko idazkari nagusiak esan zuen litekeena zela Errusiako indarrek «egun gutxi barru» kontrolpean hartzea hiria.

Baina Zelenskik Ukrainaren jarrerari buruzko zalantzak uxatu zituen joan den astean, armadaren buruzagitzarekin bildu eta gero: «Helburua argi dago: etsaiari ahalik eta min handiena egitea». Horregatik, Ukrainak jakinarazi du soldadu gehiago bidali dituela hara. Aditu militar batzuek azken asteetan nazioarteko hedabideetan adierazi dutenez, ordea, horrek gauza bakarra ekar dezake, edozein etekinen gainetik: Ukrainako armadaren baliabideak xahutzea. Errusia, gainera, Wagnerrekoekin ari da borrokan; hau da, ez da armadako soldaduak galtzen ari.

NBE Nazio Batuen Erakundearen arabera, talde paramilitar horrek Errusiako kartzeletan errekrutatzen ditu kideak. The Wall Street Journal AEBetako egunkariak erreportaje bat kaleratu zuen martxo hasieran, eta, hartan, azpimarratu zuen saldoka bidaltzen dituztela borrokara, entrenatu gabe kasik, heriotza ia ziurra izanik, frontean metro batzuk aurreratze hutsagatik. Wagnerreko buruak salatu du Errusiako Defentsa Ministerioak ez diela behar beste munizio ematen, eta ohartarazi du fronte guztia eroriko dela mertzenarioek erretiratzea erabakiz gero.

ZER BALIO DU BAKHMUTEK?

Zenbait adituk adierazi dute azkeneko asteotan Bakhmutek ez duela balio estrategiko nabarmenik, eta Erresuma Batuko Gobernuaren informazio zerbitzuek ere hori ondorioztatu zuten 2022aren amaieran. Halere, Sergei Xoigu Errusiako Defentsa ministroak hilabete honen hasieran esan zuen Bakhmut hartzeak aukera emango liekeela Ukraina ekialdean erasoaldia zabaltzeko. Duela hilabete batzuk, iritzi berekoak ziren adituak ere. Kremlini iruditzen zaio tropak Kramatorsk eta Sloviansk hirietara hedatu ahal izango lituzketela, eta Donetsk eskualdea osorik konkistatzeko moduan egongo liratekeela. Institute for the Study of War AEBetako think tank-ak pentsatzen du, baina, Bakhmutekoaren ondotik Errusiak zailtasunak eduki ditzakeela erasoaldiari eusteko hurrengo hilabeteetan. NATOko idazkari nagusiak uste du Bakhmuten gertatzen dena ez dela «mugarri» izango.

Balio estrategikoa gorabehera, beraz, Bakhmut konkistatzeak balio sinbolikoa edukiko luke Errusiarentzat. Izan ere, nahiz eta aurreko udan Luhansk eskualdea ia guztiz hartu zuen, udazkenean nabarmen atzera egin behar izan zuen Kharkiven, baita Khersonen ere, eta, orduan, garaipen bat behar du.]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1952/002/001/2023-03-22/ukrainak_ere_nahi_du_xirekin_bildu.htm Wed, 22 Mar 2023 00:00:00 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/paperekoa/1952/002/001/2023-03-22/ukrainak_ere_nahi_du_xirekin_bildu.htm Corriere della Sera egunkarian egin zioten elkarrizketa batean. Iruditzen zaio solasaldi hori «aurrerapauso bat» litzatekeela.

Errusiako eta Txinako estatuburuak herenegun bildu ziren, eta atzo beste bilera bat egin zuten, Kremlineko San Jurgi aretoan. Errusiako Gobernuak jakinarazi zuenez, lankidetza estrategikoari eta elkarreragin ekonomikoari buruzko dozena bat dokumentu sinatu zituzten bi liderrek. Aliatu geopolitikoak eta bazkide estrategikoak dira bi estatuak. Eta bezperan bezala, atzo ere hizpide izan zuten Txinak Ukrainako gatazka konponbidean jartzeko aurkeztutako egitasmoa. Batzarraren ondoko agerraldian Kremlineko buruak nabarmendu zuenez, Pekinek aurkeztutako planaren «puntu askok» bat egiten dute «Errusiaren ikuspegiarekin», eta uste du «puntu horietako asko» direla «Mendebaldean eta Kieven ezartzeko modukoak».

Txinak otsailean plazaratutako hamabi puntuko dokumentuak eskatzen du, besteak beste, herrialde guztien subiranotasuna eta lurralde batasuna errespetatzeko, estatuen «segurtasun kezka zilegiak» kontuan hartzeko, zigor ekonomikoak baztertzeko eta areagotze militarra eragozteko. Gainera, su eten bat eskatu die aldeei, eta bake elkarrizketei berriro heltzeko baldintzak eta plataformak sortzeko adierazi dio nazioarteari. Txinako hedabideek atzo jaso zutenez, herenegun Xik esan zion Putini «herrialde gehienek» nahi dutela gatazkako «tentsioa apaltzea», eta atzoko agerraldian adierazi zuen Txinaren jarrera «inpartziala» dela. Etxe Zuriaren arabera, su eten bat gertatzeko Errusiak tropak atera beharko lituzke Ukrainatik aurrena.

Mendebaldeak ez bezala —oro har—, Kievek aukera bat eman dio Txinak Ukrainako gatazka konponbidean jartzeko planteatutako «bake egitasmoari». Washingtonek eta Bruselak hoztasunez hartu dute, eta, Xik eta Vladimir Putin Errusiako presidenteak herenegun Moskun egindako bileraren ondoren, Antony Blinken AEBetako Estatu idazkariak Pekini leporatu zion aurkeztutako planarekin «babes diplomatikoa» ematea Kremlini.

Kievek ez du tonu horretan hitz egin. Verestxukek pentsatzen du Txina «modu orekatuan eta pragmatismoz» jokatzen ari dela. «Ez dut uste Xiren asmoa denik konfrontazio ireki bat edukitzea Mendebaldearekin, era horretan Errusiarekin duen lankidetza errazteko. Pekinek ez du arriskatzerik nahi, zigor ekonomikorik eta tirabira gehiagorik izan ez dadin». Azken asteetan hurbiltze bat egon da Pekinen eta Kieven artean. Joan den astean, esaterako, Qin Gang Txinako Atzerri ministroak Dmitro Kuleba Ukrainako bere homologoarekin hitz egin zuen telefonoz. Pekinen esanetan, Kulebari adierazi zioten Txinak «jarrera objektiboa» eduki duela auzian, eta «bakea sustatzeko» konpromisoa duela. Kulebaren arabera, «lurralde batasunaren printzipioaren garrantzia» izan zuten eztabaidagai.

Kishida, Zelenskirekin

Txinaren eta Errusiaren arteko harremanarekin lotuta, NATO Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundeko idazkari nagusi Jens Stoltenbergek atzo adierazi zuen «zantzu batzuk» ikusi dizutela adierazten dutenak Errusiak Txinari eskatu diola armak emateko. Mendebaldea esaten ari da Txinak mahai gainean duela Errusia militarki laguntzeko aukera, baina, Josep Borrell Europako Batasuneko diplomaziaburuak herenegun esan zuenez, ez dago ebidentziarik esateko Pekin modu horretan laguntzen ari zaiola Moskuri. Txinaren egitasmoaren harira, bestalde, Mendebaldeko aliantza militarreko buruzagiak nabarmendu zuen Ukrainari dagokiola irtenbide bakezale baterako «baldintzak» jartzea.

Bestalde, Fumio Kishida Japoniako lehen ministroa Kievera joan zen atzo, Zelenskirekin biltzeko. Bisita ez zegoen aurreikusita, eta, hain zuzen, Txinako estatuburua Moskun dagoenean heldu da. Kishidak urtarrilean adierazi zuen Kievera joango zela horretarako baldintzak «egokiak» balira. Japoniak du orain G7koen presidentetza, eta, maiatzean, goi bilera bat egingo dute Hiroshiman. Munduko herrialderik industrializatuenen taldeko liderren artean, Kishida zen Zelenskirekin batzartu gabe zegoen bakarra.]]> https://www.berria.eus/albisteak/225820/ukrainak_ere_nahi_du_xirekin_bildu.htm Tue, 21 Mar 2023 10:00:13 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/albisteak/225820/ukrainak_ere_nahi_du_xirekin_bildu.htm Bakhmut, higatze bataila bat Errusiako eta Txinako estatuburuak atzo bildu ziren, eta gaur beste bilera bat egin dute; oraingoan, Kremlineko San Jurgi aretoan. Errusiako Gobernuak jakinarazi duenez, lankidetza estrategikoari eta elkarreragin ekonomikoari buruzko dozena bat inguru dokumentu sinatu dituzte bi liderrek. Izan ere, aliatu geopolitikoak eta bazkide estrategikoak dira. Eta, bezperan bezala, gaur ere hizpide izan dute Txinak Ukrainako gatazka konponbidean jartzeko aurkeztutako egitasmoa. Batzarraren ondoko agerraldian Kremlineko buruak nabarmendu duenez, Pekinek aurkeztutako planaren «puntu askok» bat egiten dute «Errusiaren ikuspegiarekin», eta iruditzen zaio «puntu horietako asko» direla «Mendebaldean eta Kieven ezartzeko modukoak». Txinak otsail amaieran plazaratutako hamabi puntuko dokumentuak eskatzen du, besteak beste, herrialde guztien subiranotasuna eta lurralde batasuna errespetatzeko, estatuen «segurtasun kezka zilegiak» kontuan hartzeko, zigor ekonomikoak baztertzeko eta areagotze militarra eragozteko. Gainera, su eten bat eskatu die aldeei, eta bake elkarrizketei berriro heltzeko baldintzak eta plataformak sortzeko adierazi dio nazioarteari. Txinako hedabideek gaur jaso dutenez, Xik atzo esan zion Putini «herrialde gehienek» nahi dutela gatazkaren «tentsioa murriztea», eta esan du gaurko agerraldian Txinaren jarrera «inpartziala» dela. Etxe Zuriaren arabera, su eten bat gertatzeko, Errusiak, aurrena, tropak atera beharko lituzke Ukrainatik. Oro har Mendebaldeak ez bezala, Kievek aukera bat eman dio Txinak Ukrainako gatazka konponbidean jartzeko planteatutako «bake egitasmoari». Washingtonek eta Bruselak hoztasunez hartu dute, eta, Xik eta Vladimir Putin Errusiako presidenteak atzo Moskun egindako bileraren ondoren, Antony Blinken AEBetako Estatu idazkariak Pekini leporatu zion aurkeztutako planarekin «babes diplomatikoa» ematea Kremlini. Ikusi gehiago: Xik adierazi dio Putini «antzeko helburuak» dituztela Kiev ez da tonu horretan hitz egiten ari. Verestxuki iruditzen zaio Txina «modu orekatuan eta pragmatismoz» jokatzen ari dela. «Ez dut uste Xiren asmoa denik konfrontazio ireki bat edukitzea Mendebaldearekin, era horretan Errusiarekin duen lankidetza errazteko. Pekinek ez du arriskatzerik nahi, zigor ekonomikorik eta tirabira gehiagorik izan ez dadin». Azken asteetan hurbiltze bat egon da Pekinen eta Kieven artean. Joan den astean, esaterako, Qin Gang Txinako Atzerri ministroak Dmitro Kuleba Ukrainako bere homologoarekin hitz egin zuen, telefonoz. Pekinen esanetan, Kulebari adierazi zioten Txinak «jarrera objektiboa» eduki duela Ukrainako auzian, eta «bakea sustatzeko» konpromisoa duela. Kulebak Twitterren idatzi zuen «lurralde batasunaren printzipioaren garrantzia» izan zutela eztabaidagai. Ikusi gehiago: Mendebaldearentzat, Txinak Ukrainarako eginiko proposamenak ez du sinesgarritasunik Eta Txinaren eta Errusiaren arteko harremanarekin lotuta, NATO Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundeko idazkari nagusi Jens Stoltenbergek gaur adierazi duenez, ikusi dituzte «zantzu batzuk» adierazten dutenak Errusiak eskatu diola Txinari armak emateko. Mendebaldea esaten ari da azken asteetan Txinak mahai gainean duela Errusia militarki laguntzeko aukera, baina, Josep Borrell Europako Batasuneko diplomaziaburuak atzo esan zuenez, ez dago ebidentziarik esateko Pekin ari zaiola Moskuri modu horretan laguntzen. Txinaren egitasmoaren harira, bestalde, Mendebaldeko aliantza militarreko buruzagiak nabarmendu du Ukrainari dagokiola irtenbide bakezale baterako «baldintzak» jartzea. Kishida eta Zelenski Fumio Kishida Japoniako lehen ministroa Kievera joan da, han Zelenskirekin biltzeko. Hori jakinarazi dute Japoniako hedabideek. Bisita ez zegoen aurreikusita, eta, hain zuzen, Txinako estatuburua Moskun dagoenean heldu da. Kishidak urtarrilean adierazi zuen Kievera joango zela horretarako baldintzak «egokiak» balira. Japoniak du orain G7koen presidentetza, eta maiatzean goi bilera bat egingo dute Hiroshiman (Japonia). Munduko herrialde industrializatuenen taldeko liderren artean, Kishida zen Zelenskirekin batzartu gabe zegoen bakarra. Bestalde, NBE Nazio Batuen Erakundearen Segurtasun Kontseiluaren bilera informal bat egin asmo du Errusiak apiril hasieran, Errusiara deportatutako adingabe ukrainarren «benetako egoeraz» hitz egiteko. Associated Press berri agentziak kaleratu duenez, Errusiak NBEn duen enbaxadore Vassili Nebenziak atzo egindako agerraldi batean azpimarratu zuen bilera hori planteatua zutela NZA Nazioarteko Zigor Auzitegiak Putin haurrak deportatzea egotzita atxilotzeko eskatu aurretik. Aurreko ostiralean egin zuen eskaera Hagak. Nebenziaren esanetan, adingabe ukrainarrak Errusiara deportatu dituzte azkeneko hilabeteetan, hain zuzen, jarduera militarrak eragin dezakeen arriskua «eragotzi» nahi dietelako. ]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1881/013/001/2023-03-18/naton_sartzeko_atea_ireki_dio_turkiak_finlandiari.htm Sat, 18 Mar 2023 00:00:00 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/paperekoa/1881/013/001/2023-03-18/naton_sartzeko_atea_ireki_dio_turkiak_finlandiari.htm
Finlandiako presidente Sauli Niinisto eta Erdogan Ankaran batzartu ziren atzo, eta ondoren agerraldi bateratua egin zuten. Turkiako estatuburuak ez zuen zehaztu berrespena noiz eramango duten parlamentura, baina aintzat hartu behar da presidentetzarako bozak egingo dituztela maiatzaren 15ean; berreste prozesua horiek baino lehenago gauzatzea espero du Erdoganek.

Iazko otsailean Errusiak Ukrainako inbasioa hasi eta gutxira hasi zen Finlandiako Gobernua hitz egiten NATOko kide bihurtzeko aukeraz. Suedian ere gauza bera gertatu zen. Horrenbestez, Europa iparraldeko bi herrialdeek elkarrekin aurkeztu zuten, iazko maiatzaren erdialdean, aliantzako kide bihurtzeko eskaera. Hori gogoan, Niinistok nabarmendu zuen Finlandiaren bat egitea ez dagoela «osatuta» Suedia gabe. Bien asmoa zen batera bihurtzea aliantzako kide.

NATOko estatu kideek beto eskubidea dute, eta Turkiak betoa ezarri zien bi herrialdeei, ekintzaile kurduei, hau da, PKK Kurdistango Langileen Alderdiari eta YPG Herriaren Babes Unitateei, babesa ematen dietela leporatuta. Biak ala biak «terroristak» dira Turkiarentzat. Aliantzak ekain amaieran Madrilen egindako goi bileran, baina, beto hori kendu zuen, hiru herrialdeek dokumentu bat sinatu ondoren. Ankararen arabera, bi estatuek konpromisoa hartu zuten «guztiz kooperatzeko» beraiekin «PKKren eta bere adarren aurkako borrokan».

Erdoganek pentsatzen du Helsinkik bete dituela jarri zizkion baldintza guztiak; horietako bat da, esaterako, bere lurraldean saihestea Ankarak «terroristatzat» jotzen dituen taldeen jarduerak. Turkiako estatuburuak uste du, ordea, Suediak ez duela berdin jokatu, eta hori azaldu zuen atzo: «Ez gaude Suediaren kontra, baina Suediak beso zabalik hartu ditu terroristak eta kaleak ireki dizkie. Esan nion Suediako lehen ministroari 120 terrorista bidaltzeko. Ez dizkigutenez eman, ezin dugu haienganako jarrera positibo bat eduki. Finlandiarekin ez da hori gertatu, eta gure posizioa positiboa da».

Stoltenberg, pozik

Azken hilabeteetan Ankara haserretu duten pare bat gertakari izan da Suedian; biak, urtarrilean. Stockholmen egin zuten protestan, Erdogan urkatzea itxuratu zuten. Hori, batetik. Eta, bestetik, eskuin muturreko militante batek Koranaren ale bat erre zuen Ankarak Suedian duen enbaxadaren aurrean. Horrek Suediaren kontrako protestak eragin zituen Turkian.

Jens Stoltenberg NATOko idazkari nagusiak atzo azpimarratu zuenez, «inportanteena» dela Suedia laster bihurtzea aliantzako kide, nahiz eta ez izan Finlandiarekin batera. «Pozik hartu dut Turkiaren erabakia. Finlandiaren, Suediaren eta NATOren segurtasuna indartuko ditu», adierazi zuen ohar batean, eta gogoratu aliantzaren «historia modernoko» berreste prozesurik azkarrena izaten ari dela bi herrialdeena.]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1912/013/002/2023-03-18/putin_atxilotzeko_agindu_du_hagak_haurrak_deportatzea_egotzita.htm Sat, 18 Mar 2023 00:00:00 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/paperekoa/1912/013/002/2023-03-18/putin_atxilotzeko_agindu_du_hagak_haurrak_deportatzea_egotzita.htm
Dena den, Errusia ez da organo horretako kidea. Horrenbestez, ez dago auzitegiarekin kolaboratzera behartuta. Hori nabarmendu zuen, atzo, Maria ZakharovaAtzerri Ministerioko bozeramaileak; ez dagoela «behartuta». 2016an atera zen -1998an sortu zuten-, auzitegiak ebatzi zuelako Errusiak Krimean egindakoa «okupazio bat» izan zela. Esaterako, Txina, AEBak eta India ere ez dira kideak.

Hain zuzen ere, aste honen hasieran HRW Human Rights Watch GKE gobernuz kanpoko erakundeak salatu zuen inbasioa hasi aurretik Ukrainako instituzioen kargu zeuden milaka adingabe Errusiara deportatu dituztela, behartuta. Eta horrekin guztiarekin lotuta, NBE Nazio Batuen Erakundeak ikerketa bat kaleratu zuen, herenegun, azpimarratuz Errusiak «askotariko gerra krimenak» egin dituela Ukrainan.]]> https://www.berria.eus/albisteak/225681/finlandiari_natoko_kide_izateko_atea_ireki_dio_turkiak.htm Fri, 17 Mar 2023 18:06:12 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/albisteak/225681/finlandiari_natoko_kide_izateko_atea_ireki_dio_turkiak.htm NATOn sartzeko betoa kendu die Turkiak Finlandiari eta Suediari NATOko estatu kideek beto eskubidea dute, eta Turkiak betoa ezarri zien bi herrialdeei, ekintzaile kurduei, hau da, PKK Kurdistango Langileen Alderdiari eta YPG Herriaren Babes Unitatei babesa ematen dietela leporatuta. Biak ala biak «terroristak» dira Turkiarentzat. Ekain amaieran, baina, beto hori kendu zuen, hiru herrialdeek dokumentu bat sinatu ondoren. Ankararen arabera, bi herrialdeek konpromisoa hartu zuten «guztiz kooperatzeko» beraiekin «PKKren eta bere adarren aurkako borrokan». Erdoganek pentsatzen du Helsinkik bete dituela jarri zizkion baldintza guztiak; horietako bat da, esaterako, bere lurraldean saihestea Ankarak «terroristatzat» jotzen dituen taldeen jarduerak. Turkiako estatuburuak uste du, ordea, Suediak ez duela berdin jokatu, eta hori azaldu du gaur: «Ez gaude Suediaren kontra, baina Suediak beso zabalik hartu ditu terroristak eta kaleak ireki dizkie. Esan nion Suediako lehen ministroari 120 terrorista bidaltzeko. Ez dizkigutenez eman, ezin dugu haienganako jarrera positibo bat eduki. Finlandiarekin ez da hori gertatu, eta gure posizioa positiboa da». Stoltenberg, pozik Azken hilabeteetan Ankara haserretu duten pare bat gertakari izan dira Suedian; biak urtarrilean. Stockholmen egin zuten protestan, Erdogan urkatzea itxuratu zuten. Hori batetik. Eta bestetik, eskuin muturreko militante batek Koranaren ale bat erre zuen Ankarak Suedian duen enbaxadaren aurrean. Horrek Suediaren kontrako protestak eragin zituen Turkian. Jens Stoltenberg NATOko idazkari nagusiak azpimarratu du «inportanteena» dela Suedia laster bihurtzea aliantzako kide, nahiz eta ez izan Finlandiarekin batera. «Pozik hartu dut Turkiaren erabakia. Finlandiaren, Suediaren eta NATOren segurtasuna indartuko ditu», adierazi du ohar batean, eta gogoratu aliantzaren «historia modernoko» berreste prozesurik azkarrena izaten ari dela bi herrialdeena. ]]> https://www.berria.eus/albisteak/225670/putin_atxilotzeko_agindu_du_nazioarteko_zigor_auzitegiak.htm Fri, 17 Mar 2023 17:34:42 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/albisteak/225670/putin_atxilotzeko_agindu_du_nazioarteko_zigor_auzitegiak.htm Kieven kargupeko milaka haur Errusiara deportatu dituztela salatu dute Bestalde, Xi Jinping Txinako presidenteak bidaia ofiziala egingo du Errusiara datorren astean, eta han egongo da astelehenetik asteazkenera. Azken lau urteetan hara egindako lehen bisita izango da. Vladimir Putin Errusiako presidentearekin batzartuko da astelehenean eta asteartean; Pekinek otsail amaieran proposamen bat plazaratu zuen Ukrainako gatazka konponbidean jartzeko, eta, hain zuzen, proposamena aurkeztu eta hilabetera bilduko dira bi estatuburuak. Bi aldeek baieztatu dute bilera, eta iragarpena heldu da, hain justu, Txinako Atzerri ministroak Ukrainako bere homologoarekin hitz egin ondorengo egunean. Xi, gainera, Volodimir Zelenski Ukrainako presidentearekin telefonoz mintzatzekoa da datorren astean, azken egunetan haien gertuko iturriak aipatuz zenbat hedabidek kaleratu dutenez; dei hori, ordea, ez dago baieztatuta. Auziari irtenbide bat emateko «bake elkarrizketak» sustatzerakoan, «rol eraikitzaile bat» jokatu asmo du Txinak, Qin Gangek gaur nabarmendu duenez. Joan den otsailaren 23an negoziazio horiek bultzatzeko kaleratu zuen hamabi puntuko dokumentuan su eten bat eskatu zien bi aldeei, eta elkarrizketa horietarako baldintzak sortzera deitu zuen nazioartea. Horiek izan ziren berritasun nagusiak. Izan ere, bestela, Errusiak inbasioa hasi zuenetik plazaratutako mezu bera eman zuen Pekinek; hau da, herrialde guztien subiranotasuna eta lurralde batasuna errespetatu behar direla, baina kontuan hartu behar direla estatuen «segurtasun kezka zilegiak» ere. Ikusi gehiago: Mendebaldearentzat, Txinak Ukrainarako eginiko proposamenak ez du sinesgarritasunik Mendebaldeko herrialdeek, dena den, eszeptizismoz erreakzionatu dute. Proposamenak sinesgarritasunik ez edukitzea leporatzen diote Txinari. Aintzat hartu behar da Txina eta Errusia aliatu geopolitikoak direla, iaz inbasioa hasi baino aste batzuk lehenago «mugarik gabeko lankidetza hitzarmen bat» sinatu zutela, eta azken urtean beren arteko harreman komertziala sendotu dutela; Pekin da Errusiari petrolio gehien erosten dion herrialdea, eta diru iturri hori ezinbestekoa da Moskurentzat. Horrekin guztiarekin lotuta, Txina abstenitu egin da NBE Nazio Batuen Erakundearen batzarretan Errusiaren jokabidea gaitzesteko testuak onartzeko bozketetan, eta, gainera, ez dio zigor ekonomikorik jarri Moskuri. Ikusi gehiago: Txinak eta Errusiak adierazi diete AEBei bat eginda daudela Nolanahi ere, eszeptizismoa gorabehera, AEBentzat «berri ona» litzateke Zelenskiren eta Xiren arteko solasaldi bat. Hori adierazi zuen atzo John Kirby AEBen Segurtasun Nazionalerako Kontseiluko bozeramaileak. Dena den, ohartarazi zion Txinari ez dezala eduki gatazkaren «aldebakarreko» ikuspegi bat. Txinaren armak Jardun militarrerako erabil daitekeen ekipamendua bidali zion Txinak Errusiari iaz. Hori kaleratu du AEBetako Politico hedabideak, aduanetako joan-etorriak biltzen dituen etxe baten datuetarako sarbidea eduki ondoren. 2022ko ekaina eta abendua bitartean, Txinako enpresa batzuek mila bat erasorako fusil, droneetarako piezak eta balen kontrako txalekoen hamabi tona saldu zizkioten Kremlinekin lotura duen enpresa bati. Bestalde, Eslovakiak jakinarazi du hamahiru gerra hegazkin emango dizkiola Ukrainari. Era horretan Kiev lagunduko duen bigarren herrialdea da, Poloniak atzo iragarri baitzuen Ukrainaren esku utziko dituela bere armadaren lau borroka abioi. Mendebaldeak ez du, dena den, erabaki bateraturik hartu auziaren inguruan. Horren harira, gaur, Dmitri Peskov Kremlineko bozeramaileak NATO Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundeari egotzi dio gatazkan duen «parte hartze zuzena» areagotzea. ]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1877/012/001/2023-03-17/nbe_errusiak_askotariko_gerra_krimenak_egin_ditu_ukrainan.htm Fri, 17 Mar 2023 00:00:00 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/paperekoa/1877/012/001/2023-03-17/nbe_errusiak_askotariko_gerra_krimenak_egin_ditu_ukrainan.htm
«Batzordeak ondorioztatu du Errusiako indar armatuek erasoak egin dituztela jendea zegoen eremuetan, gutxietsiz, antza, zibilen sufrikarioa eta mina», azpimarratu dute. «Neurririk gabeko erasoak izan ziren». Hiru pertsonak osatu dute batzordea —Norvegiako Erik Mosek; Bosnia eta Herzegovinako Jasminka Dzumhurrek; eta Kolonbiako Pablo de Greiffek—, eta, lana ontzeko, zortzi aldiz bidaiatu zuten Ukrainara, 56 hiritara joan ziren, eta 600 bat pertsona elkarrizketatu zituzten; gainera, txikitutako tokiak ere bisitatu zituzten. Datorren astean aurkeztuko diote txostena NBEren Giza Eskubideen Batzordeari.

Dokumentuan nabarmendu dutenez, Errusiako indarrek Ukrainan aurrera egin ahala, handituz joan ziren gerrarekin zerikusirik ez zuten zibilen hilketak. Beste batzuk, ordea, atxilotu egin zituzten, eta atxikitze zentroetara eraman. Leku horietan torturak egin ziren, «ukraineraz hitz egiteagatik» edo, esaterako, «Errusiako ereserkiaren hitzak ez gogoratzeagatik». Orduan, besteak beste, deskarga elektrikoak jasan zituzten, edo sabaitik zintzilikatu, «loroaren jarrera» hartuz. Zentroetatik kanpo sarekadak egitean, Errusiako soldaduek sexu indarkeria baliatu zuten emakumezkoen eta gizonezkoen kontra egiteko, edo hori erabiltzearekin mehatxatu zituzten.

Adingabeen deportazioari dagokionez, ikerketarako elkarrizketatutako lekuko batzuek adierazi dute adinez txikienek beren familiekiko harremana behin betiko galdu dutela, «beharbada».

Txostena osatu duen batzordeak azpimarratu du, aldi berean, gizateriaren kontrako krimentzat hartu beharko liratekeela Errusiako indarrek Ukrainako energia azpiegituren aurka egindako erasoak. Horiek ehunka milaka pertsona utzi zituzten berogailurik eta argindarrik gabe udazkeneko eta neguko hilabeterik hotzenetan.

Genozidio arrastorik gabe

Horiek guztiak horrela, gertatutakoa NZA Nazioarteko Zigor Auzitegiak ikertzeko modukoa dela uste dute NBEk Ukrainara bidalitako adituek. Aintzat hartu behar da, hain zuzen, The New York Times egunkariak herenegun kaleratutako informazio baten arabera, auzitegi horren asmoa dela Errusiako funtzionarioen kontrako bi auzibide irekitzea, gerra krimenak leporatuta adingabeak bahitzeagatik eta energia azpiegiturei nahita eraso egiteagatik .

Volodimir Zelenski Ukrainako presidenteak egotzi izan dio Errusiari Donbassen «genozidioa» egitea. Baina ikerketaren egileek jakinarazi dute ez dutela halakorik egiaztatu. Erantsi dute, ordea, horrekin lotuta, «zenbait alderdik» zalantzak eragin ditzaketela.

Ukrainako indarrek urratutako giza eskubideak eta gehiegikeriak ere aztertu dituzte, gainera, NBEren adituek, eta adierazi «urraketa gutxi batzuk» egin direla, zeintzuetan Errusiako soldaduak torturatuak edo tirokatuak izan ziren.]]> https://www.berria.eus/albisteak/225627/nberen_ikerketa_baten_arabera_errusiak_askotariko_gerra_krimenak_egin_ditu_ukrainan.htm Thu, 16 Mar 2023 19:37:25 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/albisteak/225627/nberen_ikerketa_baten_arabera_errusiak_askotariko_gerra_krimenak_egin_ditu_ukrainan.htm Errusiak AEBen dronea uretaratu zueneko bideoa argitaratu dute Dokumentuan nabarmendu dutenez, Errusiako indarrek Ukrainan aurrera egin ahala, ugarituz joan ziren gerrarekin zerikusirik ez zuten zibilen hilketak. Beste batzuk, ordea, atxilotu egin zituzten, eta atxikitze zentroetara eraman. Eta leku horietan torturak egin ziren, «ukraineraz hitz egiteagatik» edo, esaterako, «Errusiako ereserkiaren hitzak ez gogoratzeagatik». Orduan, besteak beste, deskarga elektrikoak jasan zituzten, edo sabaitik zintzilikatu, «loroaren jarrera» hartuz. Zentroetatik kanpo sarekadak egitean, Errusiako soldaduek sexu indarkeria baliatu zuten emakumezkoen eta gizonezkoen kontra egiteko, edo hori erabiltzearekin mehatxatu zituzten. Adingabeen deportazioari dagokionez, ikerketarako elkarrizketatutako lekuko batzuek adierazi dute adinez txikienek beren familiekiko harremana behin betiko galdu dutela «beharbada». Txostena osatu duen batzordeak azpimarratu du, aldi berean, gizateriaren kontrako krimentzat hartu beharko liratekeela Errusiako indarrek iazko urritik aurrera Ukrainako energia azpiegituren aurka egindako erasoak. Horiek ehunka mila pertsona utzi zituzten berogailurik eta argindarrik gabe udazkeneko eta neguko hilabeterik hotzenetan. Genozidiorik ez Horiek guztiak horrela, gertatutakoa NZA Nazioarteko Zigor Auzitegiak ikertzeko modukoa dela uste dute NBEk Ukrainara bidalitako adituek. Aintzat hartu behar da, hain zuzen, The New York Times egunkariak herenegun kaleratutako informazio baten arabera auzitegi horren asmoa dela Errusiako funtzionarioen kontrako bi auzibide irekitzea, adingabeak bahitzeagatik eta energia azpiegiturei nahita eraso egiteagatik gerra krimenak leporatuta. Volodimir Zelenski Ukrainako presidenteak berak egotzi izan dio Errusiari Donbassen «genozidioa» egitea. Baina ikerketaren egileek jakinarazi dute ez dutela halakorik egiaztatu. Erantsi dute, ordea, horrekin lotuta, «zenbait alderdik» zalantzak eragin ditzaketela. Ukrainako indarrek urratutako giza eskubideak eta gehiegikeriak ere aztertu dituzte NBEren adituek, eta adierazi «urraketa gutxi batzuk» egin direla, zeintzuetan Errusiako soldaduak torturatuak edo tirokatuak izan ziren. ]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1877/015/001/2023-03-16/errusiak_aebei_eskatu_die_aireontzi_militarrak_bere_mugetatik_urruntzeko.htm Thu, 16 Mar 2023 00:00:00 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/paperekoa/1877/015/001/2023-03-16/errusiak_aebei_eskatu_die_aireontzi_militarrak_bere_mugetatik_urruntzeko.htm
AEBen arabera, haren armadako MQ-9 drone bat «errutinazko zaintza lanak» egiten ari zen Itsaso Beltzean, nazioarteko aire eremuan. Iazko otsailean inbasioa hasi zenetik, ohikoa izan da Errusiako eta AEBetako aireontziek itsaso horren gainean hegan egitea. Pentagonoak salatu zuen Errusiaren Su-27 gerra hegazkin batek dronea atzeman zuela, erregaia isuri ziola, eta ondoren kolpea eman ziola. «Kalteen ondorioz, Itsaso Beltzean jo du behea», nabarmendu zuten AEBek.

Ikusi gehiago: Erdoganek iradoki du Finlandiari NATOko atea irekitzear direla

Errusiako Defentsa Ministerioaren esanetan, Krimeako penintsulatik gertu -2014an anexionatu zuen Kremlinek- detektatu zuten aireontzia, eta AEBei leporatu zien droneko gailu bat itzalita sartzea beretzat daukan aire eremuan eta hura «urratzea». Eta Antonovek esan zuen «kezkatuta» daudela AEBetako armadak Errusiatik gertu duen jardunarekin. «Denok dakigu oso ondo zertarako erabiltzen diren piloturik gabeko errekonozimendurako eta erasorako ibilgailu horiek». Eta galdera erretoriko bat egin du: «Zer egiten dute AEBetatik milaka kilometrora? Argi dago: inteligentziako informazioa biltzen ari dira, zeina gero Kieveko erregimenak erabiltzen duen gure indar armatuei eta gure lurrari eraso egiteko». Herenegun, John Kirby AEBen Segurtasun Nazionalerako Kontseiluko bozeramaileak azaldu zuen aurrerantzean ere egingo dituztela hegaldiak «nazioarteko aire eremuan», eta ez dutela behar «errusiarren baimenik». Dmitri Peskov Kremlineko bozeramaileak laburbildu du nolakoak den bi herrialdeen arteko harremana: «Penagarriak».

Errusia, hondakinen bila

Eta atzo CNN telebista katean egin zioten elkarrizketa batean, Kirbyk berak esan zuen Antonovi adierazi diotela Errusiaren aireontziek «arreta handiagoarekin» hegan egin beharko luketela nazioarteko aire eremuan. Horren harira, Nikolai Patruxev Errusiako Segurtasun Kontseiluaren idazkariak Errusiako telebista batean jakinarazi zuen saiatuko direla Itsaso Beltzera eroritako dronearen hondakinak bilatzen. Kirbyren hitzetan, AEBetako armadak ezin izan du aireontzia «berreskuratu«, eta ez dago ziur horretarako «gai» izango ote diren.

MQ-9 droneak zaintza lanetarako diseinatuta daude -30 bat orduko autonomia dute-, baina borrokarako gaitasuna ere badute. AEBetako indar armatuen webgunean zehaztuta dagoenez, orduko 480 kilometroko abiadura har dezakete gehienez, eta 2.200 kilo pisatzen dituzte. Antovoven hitzetan, 1.700 kilo lehergai garraia ditzake; Washingtonen arabera, zortzi misilentzako lekua dute. Drone bakoitza 52 milioi euro kostatzen da.]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1923/015/002/2023-03-16/erdoganek_iradoki_du_finlandiari_natoko_atea_irekitzear_direla.htm Thu, 16 Mar 2023 00:00:00 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/paperekoa/1923/015/002/2023-03-16/erdoganek_iradoki_du_finlandiari_natoko_atea_irekitzear_direla.htm
Bi herrialdeek egindako eskaera aintzat hartuz, Mendebaldeko aliantza militarrak Finlandia eta Suedia berekin bat egitera gonbidatu zituen, formalki, iazko uztailean. Baina Turkiak betoa jarri zien biei, ekintzaile kurduei babesa ematen dietela leporatuta. Azken asteetan, Ankarak behin baino gehiagotan goratu du Helsinkiren jarrera. Suediaz, ordea, ez du iritzi bera. Iruditzen zaio ez dituela bete betoa kentzeko ezarritako baldintzetako batzuk; esaterako, «terrorista» gisa definitzen dituen erakundeen jarduerak eragoztea. Horiek horrela, Turkiak planteatu izan du bi herrialdeen bat egitea ez dadila aldi berean gertatu.

Ikusi gehiago: https://www.berria.eus/paperekoa/1877/015/001/2023-03-16/errusiak-aebei-eskatu-die-aireontzi-militarrak-bere-mugetatik-urruntzeko.htm

]]> https://www.berria.eus/albisteak/225560/aireontzi_militarrak_bere_mugetatik_urruntzeko_eskatu_die_errusiak_aebei.htm Wed, 15 Mar 2023 09:04:54 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/albisteak/225560/aireontzi_militarrak_bere_mugetatik_urruntzeko_eskatu_die_errusiak_aebei.htm AEBek Errusiari egotzi diote beren drone bat suntsitzea Errusiako Defentsa Ministerioaren esanetan, Krimeako penintsulatik gertu -2014an anexionatu zuen Kremlinek- detektatu zuten aireontzia, eta leporatu zien AEBei droneko gailu bat itzalita sartzea beretzat jotzen duen aire espazioan, hori «urratuz». Eta Antonovek esan du «kezkatuta» daudela AEBetako armadak Errusiatik gertu duen jardunarekin. «Denok dakigu oso ondo zertarako erabiltzen diren piloturik gabeko errekonozimendurako eta erasorako ibilgailu hauek». Eta galdera erretoriko bat planteatu du: «Zer egiten dute AEBetatik milaka kilometrora? Erantzuna argi dago: inteligentziako informazioa biltzen ari dira, zeina gero Kieveko erregimenak erabiltzen duen gure indar armatuei eta gure lurrari eraso egiteko». Atzo, John Kirby AEBen Segurtasun Nazionalerako Kontseiluko bozeramaileak azaldu zuen «nazioarteko aire espazioan» hegaldiak egiten jarraituko dutela, eta horretarako ez dutela behar «errusiarren baimenik». Dmitri Peskov Kremlineko bozeramaileak laburbildu du zein den bi herrialdeen arteko harremanaren egoera: «penagarria». Eta Kirbyk berak esan du, gaur, CNN telebista katean egin dioten elkarrizketa batean, Antonovi adierazi diotela Errusiaren aireontziek «arreta handiagoarekin» hegan egin beharko luketela nazioarteko aire espazioan. Horren harira, Nikolai Patruxev Errusiako Segurtasun Kontseiluaren idazkariak jakinarazi du Errusiako telebista batean, saiatuko direla Itsaso Beltzera eroritako dronearen hondakinak bilatzen. Kirbyren hitzetan, AEBetako armadak ezin izan du aireontzia «berreskuratu«, eta ez dago ziur horretarako «gai» izango ote diren. Ikusi gehiago: «AEBetako armadak gerrak behar ditu bere jarduna justifikatzeko» MQ-9 droneak zaintza lanetarako diseinatuta daude -30 bat orduko autonomia dute-, baina borrokarako gaitasuna ere badute. AEBetako indar armatuen webgunean zehaztuta dagoenez, orduko 480 kilometroko gehienezko abiadura har dezakete, eta 2.200 kiloko pisua dute. Antovoven hitzetan, 1.700 kilo lehergai garraiatu ditzake; Washingtonen arabera, zortzi misilentzako lekua dute. Drone bakoitzak 52 milioi euroko kostua dauka. Turkia, Finlandia onartzekotan Recep Tayyip Erdogan Turkiako presidenteak iradoki du, gaur, litekeena dela etzi ematea baiezkoa Finlandiak NATO Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundeko kide izateko aurkeztutako hautagaitzari. Izan ere, Finlandiako bere homologo Sauli Niinistorekin biltzekoa da ostiralean, Ankaran. «Hala espero dut. Gure obligazioak beteko ditugu. Ostiralean [Finlandiako] presidente jaunarekin batzartuko gara, eta emandako hitza beteko dugu», nabarmendu du Erdoganek, ekitaldi publiko batean, auziaz galdetu diotenean. Horrekin lotuta, Reuters berri agentziak kaleratu du, Ankarako bi funtzionario aipatuz, estatuburuaren asmoa dela maiatzaren 14an egitekoak diren presidentetzarako hauteskundeen aurretik onartzea Finlandiaren hautagaitza. Bi herrialdeek egindako eskaera aintzat hartuz, Mendebaldeko aliantza militarrak Finlandia eta Suedia berekin bat egitera gonbidatu zituen, formalki, iazko uztailean. Baina Turkiak betoa jarri zien biei, ekintzaile kurduei babesa ematen dietela leporatuta. Azken asteetan Helsinkiren jarrera behin baino gehiagotan goratu dute Ankaratik. Suediaz, ordea, ez du iritzi bera. Iruditzen zaio ez dituela bete betoa kentzeko ezarritako baldintzetako batzuk; esaterako, «terrorista» gisa definitzen dituen erakundeen jarduerak eragoztea. Horiek horrela, Turkiak planteatu izan du bi herrialdeen bat egitea ez dadila aldi berean gertatu. ]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1893/016/001/2023-03-15/itsaspeko_nuklear_mota_berri_bat_garatuko_du_aukus_aliantzak.htm Wed, 15 Mar 2023 00:00:00 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/paperekoa/1893/016/001/2023-03-15/itsaspeko_nuklear_mota_berri_bat_garatuko_du_aukus_aliantzak.htm
Adierazpen bateratu batean zehaztu zutenez, prozesuaren amaieran, Australiak eta Erresuma Batuak propultsio nuklearreko SSN-AUKUS itsaspeko berriak egingo dituzte, AEBen teknologia baliatuta. Bidenek azaldu zuenez, 65 urtean lehen aldiz, beren itsaspeko nuklearren teknologiari buruzko informazioa emango dute.

Hasteko, Australiak Virginia motako propultsioko hiru itsaspeko erosiko dizkie AEBei 2030eko hamarkadan, eta beste bi erosteko aukera izango du, gainera. Horietako bakoitzak 3.200 milioi euro inguru balio du.

Erresuma Batuak propultsio nuklearreko zazpi itsaspeko ditu orain, baina, adostu dutena aintzat hartuta, berriek horiek ordezkatuko dituzte, eta asmoa da hemeretzi ontzi nuklear edukitzea. Sunakek azaldu zuenez, helburua da, batetik, hiru armadek gaitasuna edukitzea batzuen zein besteen ontziak erabiltzeko, eta, bestetik, horretarako teknologia partekatzea. Downing Streeteko 10. zenbakiko ugazabak ohartarazi zuen, bide batez, «Txinaren asertibitate gero eta handiagoa» eta Iranen eta Ipar Korearen jokabide «ezegonkorra» munduarentzako «mehatxu bat» direla.

Itsaspeko arrunten aldean, zeintzuek diesel erregaia baliatzen duten funtzionatzeko, erreaktore nuklear batek propultsatzen ditu iragarritakoak, eta denbora gehiago iraun dezakete ur azalera atera gabe. AEBek, Errusiak, Txinak, Erresuma Batuak, Frantziak eta Indiak badituzte jada propultsio nuklearreko itsaspekoak.

IAEAren iragarpena

Iazko otsailean batzartu zirenean, Xi Jinping Txinako presidenteak eta Vladimir Putin Errusiakoak adierazi zuten kezka sortzen ziela AUKUSek, eta atzo, aliantzako herrialdeen iragarpenaren ondoren, antzera mintzatu ziren Pekin eta Mosku. Txinako Atzerri Ministerioko bozeramaile Wang Webinek agerraldi batean azaldu zuen erabakiak kalte egingo diela eskualdearen «egonkortasunari eta bakeari», eta «arma lasterketa bat» elikatzeko soilik balioko duela.

Kremlineko bozeramaile Dmitri Peskovek auzitan jarri zuen AUKUSekoen asmoa, eta Sergei Lavrov Errusiako Atzerri ministroak nabarmendu zuen «urte askotarako gatazka baterako» oinarriak ezartzen ari dela «mundu anglosaxoia», NATO Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea Asiarantz hedatzearekin.]]> https://www.berria.eus/albisteak/225512/itsaspeko_nuklear_mota_berri_bat_garatzea_adostu_dute_aebek_erresuma_batuak_eta_australiak.htm Tue, 14 Mar 2023 16:31:11 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/albisteak/225512/itsaspeko_nuklear_mota_berri_bat_garatzea_adostu_dute_aebek_erresuma_batuak_eta_australiak.htm Zer da AUKUS? Itsaspeko arrunten aldean, zeintzuek diesel erregaia baliatzen duten funtzionatzeko, erreaktore nuklear batek propultsatzen ditu iragarritakoak, eta denbora gehiago iraun dezakete ur azalera atera gabe. AEBek, Errusiak, Txinak, Erresuma Batuak, Frantziak eta Indiak badituzte jada propultsio nuklearreko itsaspekoak, eta, iragarritakoa betez gero, Australia bilakatuko da gisa horretako itsasontziak dituen zazpigarren herrialdea. Finean, eskualdean Txinaren gaitasun militarrei aurre egiteko erabaki bat da hartutakoa. Bidenek justifikatu du esanez AEBek hamarkadatan «babestu» duela «Indo-pazifikoko egonkortasuna», eta eskualdeko herrialdeek «etekin handia» atera diotela horri. Txinaren eta Errusiaren kritikak Iazko otsailean batzartu zirenean, Xi Jinping Txinako presidenteak eta Vladimir Putin Errusiakoak adierazi zuten kezka sortzen ziela AUKUSek, eta gaur, aliantzako herrialdeen iragarpenaren ondoren, antzera mintzatu dira Pekin eta Mosku. Txinaren Atzerri Ministerioko bozeramaile Wang Webinek agerraldi batean esan du erabakiak eskualdeko «egonkortasuna eta bakea» kaltetuko dituela, eta soilik balioko duela «arma lasterketa bat» elikatzeko. Penny Wong Australiako Atzerri ministroak, ordea, Wangen hitzak deitoratu ditu, iritzita ez direla gertaeretan oinarritzen. Erresuma Batuko The Guardian egunkariari emandako elkarrizketa batean adierazi du «argi» dagoela Australia ez dela ari arma nuklearrak erosten, eta bakea duela akuilu. Kremlineko bozeramaile Dmitri Peskovek auzitan jarri du AUKUSekoen asmoa, eta Sergei Lavrov Errusiako Atzerri ministroak ekitaldi publiko batean nabarmendu du «mundu anglosaxoia» ari dela horrekin, eta, NATO Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundearen Asiaranzko hedatzearekin, «urte askotarako gatazka baterako» oinarriak ezartzen. Bestalde, IAEA Energia Atomikoaren Nazioarteko Agentziak iragarri du, gaur, Australiak egin duela eskaera bere kontroletarako akordioa egokitzeko, modu horretan material fisionagarria erabiltzeko aukera eduki dezan itsaspekoak egiterakoan. ]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1877/014/001/2023-03-14/europak_47_handitu_du_arma_inportazioa_azkeneko_bost_urteotan.htm Tue, 14 Mar 2023 00:00:00 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/paperekoa/1877/014/001/2023-03-14/europak_47_handitu_du_arma_inportazioa_azkeneko_bost_urteotan.htm
«Are, munduan salerosketak apaldu direnean ere, Europara bidalitako arma kopuruak nabarmen egin du gora, Errusiaren eta Europako beste estatu gehienen arteko tentsioengatik», adierazi du txostenean Pieter Wezeman SIPRIren Armak Transferitzeko Programaren ikerlari nagusiak. «Inbasioaren ondoren, Europako estatuek arma gehiago inportatu nahi dituzte, eta azkarrago». Beste datu bat horrekin lotuta: NATO Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundeko kide diren Europako herrialdeek %67 arma gehiago inportatu dituzte epe berean.

Arma hornitzaileei dagokienez, AEBak, Frantzia eta Hego Korea izan dira Mendebaldeko aliantza militarrean dauden Europako estatuei arma gehien saldu dizkietenak azken bost urteetan; Ukrainaren hornitzaile nagusiak, bestalde, AEBak, Polonia, Alemania eta Erresuma Batua izan dira.

Xi eta Zelenski

AEBak dira material militar gehien esportatzen dutenak, eta merkatuko kuota handitu egin dute 2018tik 2022ra: %33tik %40ra. Ukrainara bidalitakoari dagokionez, kopurua asko handitu zen iaz, baina Washingtonek Kievi baino material gehiago bidali zien Kuwaiti, Saudi Arabiari, Qatarri eta Japoniari. Txostenean jaso dutenez, hori gertatu da Ukrainari emandako ekipamendu militarra ez dagoelako hain garatua, nagusiki bigarren eskukoa delako, eta beste laurek arma berriak jaso zituztelako; tartean, gerra hegazkinak eta aireko defentsa sistemak.

Bestalde, Errusia da oraindik bigarren arma hornitzailea, baina merkatu kuota %22tik %16ra murriztu du. «Litekeena da Ukrainako inbasioak are gehiago apaltzea Errusiaren arma esportazioak. Izan ere, Errusiak lehentasuna emango dio bere indar armatuak hornitzeari», azaldu du SIPRIko Wezemanek. Frantziak, munduko hirugarren hornitzaileak, duela bost urte baino gehiago esportatzen du: %7,1etik %11rakoa izan da gorakada.

Bestalde, Reuters berri agentziak atzo argitaratu zuen Xi Jinping Txinako presidentearen asmoa dela datorren astean bidaia ofizial bat egitea Errusiara. Eta The Wall Street Journal AEBetako egunkariak auziaren gertuko iturriak aipatuz jaso duenez, Volodimir Zelenski Ukrainako presidentearekin telematikoko hitz egitekoa da Xi datorren astean.

Nikolai Petruxev Errusiako Segurtasun Kontseiluko buruaren arabera, Ukrainako Gobernua ez dago Nord Stream gas hodien leherketaren atzean. «Kievek ez du ez ezer irabazi, ez ezer galdu horiei eztanda eginarazita», esan zion atzo Errusiako egunkari bati.]]> https://www.berria.eus/albisteak/225464/europako_herrialdeek_47_arma_gehiago_inportatu_dituzte_azken_bost_urteotan.htm Mon, 13 Mar 2023 09:13:35 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/albisteak/225464/europako_herrialdeek_47_arma_gehiago_inportatu_dituzte_azken_bost_urteotan.htm https://www.berria.eus/paperekoa/1942/017/001/2023-03-12/riaden_eta_teheranen_arteko_itunak_txina_eragile_bihurtu_du_eskualdean.htm Sun, 12 Mar 2023 00:00:00 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/paperekoa/1942/017/001/2023-03-12/riaden_eta_teheranen_arteko_itunak_txina_eragile_bihurtu_du_eskualdean.htm
Beraz, AEBek badute eskualdera arretaz begiratzeko beste motibo bat. Izan ere, aintzat hartu behar da beren etsai nagusietako bat Iran dela, eta helburu zutela Israelekin eta Saudi Arabiarekin batera Teheranen aurkako ardatz bat osatzea. Baina Washingtonen eta Riaden arteko harremanak ez daude bere onenean Joe Biden Etxe Zurira heldu zenetik.

Txinak hori baliatu du pixkanaka Saudi Arabiara hurbiltzeko. Duela hiru hilabete, esaterako, Xi Jinping Txinako presidentea Riadera joan zen; hain zuzen, Saudi Arabiak eta Iranek atzo kaleratutako ohar bateratuan nabarmendu zuten Txinako presidenteak akordioa bultzatzeko orduan jokatutako rola. Gogoan izan behar da, gainera, posizionamendu horien harira, aurreko urrian LPEE+Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundean biltzen diren arabiar herrialdeak eta haien aliatuak -tartean Errusia- Moskurekin lerrokatu zirela eta ekoizpena murriztea erabaki zutela.

Ikusteko dago zein bide egingo duen akordioak, zer ekarriko duen, baina nazioarteak, oro har, begi onez hartu du. Ekialde Hurbileko herrialdeek goratu egin dute, eta Egiptok, zeinak 1979tik ez duen harreman diplomatikorik Iranekin, espero du «lagungarria» izatea eskualdeko tentsioa baretze aldera. EB Europako Batasuna ere antzera mintzatu da, eta AEBek «ongietorria» eman diote. Hori bai, John Kirby Pentagonoko bozeramaileak abagunea baliatu du Iranen jarrera zalantzan jartzeko. «Ez da bere hitza betetzeko ohitura duen erregimen bat». Israel ez da posizionatu, baina Tel Aviveko iturriek Reutersi adierazi diotenez, itunak ez die eragingo Riadekin dituen harremanei.

RIAD ETA TEHERAN ZERGATIK EZ DIRA ONDO KONPONTZEN?

Musulmanen artean sunitak dira, nabarmen, gehienak -%85 inguru munduan-, eta Saudi Arabiako agintariek beren burua hartzen dute talde horren zaintzaile nagusitzat. Iranen, aldiz, xiitena da korronte nagusia. Eta 1979ko Irango Iraultza Islamikoaren ondoren areagotu egin zen bi herrialdeen arteko lehia erlijiosoa. Teheranek deitu zuen monarkiak eroraraztera -Saudi Arabiakoa, esaterako-, eta Riadek, berriz, Bagdad babestu zuen Iranen eta Iraken arteko gerran (1980-1988), Teheranen iraultza islamikoaren hedatzea eragozteko.

Bestalde, lehia horrek badu, era berean, aldagai ekonomiko bat, eta hori da, hain justu, petrolio salmentarako merkatuen kontrola.

NORK BABESTEN DU NORESKUALDEKO GATAZKETAN?

Ez da egon bi herrialdeen arteko gerrarik, baina beste eragile batzuk erabilita ari dira elkarren aurka borrokan. Yemengo gerran, esaterako, Saudi Arabiak eta Arabiar Emirerri Batuek osatutako koalizioak nazioartearen aitortza duen gobernua babesten du, eta Iranek, aldiz, milizia huthiak, zeinak xiitak diren.

Siriako gerran, berriz, Iranek gobernuarekin bat egin du, eta Saudi Arabiak matxinoak babestu ditu. Hezbollah Libanoko milizia xiitaren aliatua ere bada Iran. Teheranek ukatu egiten du, ordea, huthiak edo Hezbollah armatzen dituela.

ZER GERTATU ZEN 2016AN?

Saudi Arabiak kleriko xiita bat exekutatu zuen 2016ko urtarrilean, «terrorismoa» leporatuta. Erantzun gisa, Saudi Arabiak Iranen zuen enbaxadari su eman zioten.

ZERGATIK HURBILDU DIRA?

Saudi Arabiaren petrolio instalazio bati eraso egin zioten huthiek 2019ko irailean. Riadek espero zuen Washingtonek irmo erantzungo ziola Teherani, baina ez zen halakorik gertatu. Orduan, azken urteetan zenbait analistak adierazi dutenez, horrek Txinara eta Errusiara hurbiltzera bultzatu zuen Saudi Arabia: Iranekin harreman ona duten bi herrialdetara, alegia.

Gainera, Bidenek auzitan jarri izan du Saudi Arabiaren jokabidea giza eskubideei dagokienez. Jamal Khaxoggi kazetariaren hilketaren harira -Saudi Arabiaren Istanbulgo (Turkia) kontsuletxean hil zen, 2018an-, 2020ko presidentetzarako bozen kanpainan esan zuen Saudi Arabia «estatu paria bat» bihurtuko zuela. Nolanahi ere, azken urtean tonua baretu du, eta ez da hautsi bi herrialdeek azken hamarkadetan landutako aliantza estrategikoa.]]> https://www.berria.eus/paperekoa/1877/015/001/2023-03-10/errusiak_mendekuz_bonbardatu_du_ukraina_eta_bederatzi_zibil_hil_ditu.htm Fri, 10 Mar 2023 00:00:00 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/paperekoa/1877/015/001/2023-03-10/errusiak_mendekuz_bonbardatu_du_ukraina_eta_bederatzi_zibil_hil_ditu.htm
Errusiako Defentsa Ministerioak «mendeku» gisa justifikatu zuen erasoa. Igor Konaxenkov jeneralak, bozeramaileak, egunero argitaratzen duten iragarpenean adierazi zuenez, «Kievek joan den martxoaren 2an Briansk eskualdean [Errusia] antolatutako ekintza terroristen erantzun modura» agindu zuten erasoaldia. Moskuk orduan zabaldu zuenez, «sabotatzaile ukrainarrek» auto batean zihoazen bi zibil hil zituzten tiroz. Kievek, ordea, ukatu egin zuen.

Ukrainako armadak plazaratutako datuen arabera, Errusiako indarrek 81 misil jaurti zituzten atzo Itsaso Beltzetik, baita zortzi drone ere, eta Mendebaldeko herrialdeek emandako aireko defentsa sistemek 34 misil eta lau drone erorarazi zituzten.

Oinarrizko azpiegiturak hondatu zituzten erasoek, eta herrialdeko argindar konpainiak jakinarazi zuen programatutako etenak egingo zituztela, «prebentzioz». Zelenskiren esanetan, energia sistema konpontzeko ahaleginean ari dira. Urritik hona ohikoak izan dira bai energia azpiegituren kontra Errusiak egindako erasoak, baita, horrenbestez, argindar etenak ere.

Dena den, Ukrainako armadaren buruzagitzak azaldu zuen «etsaia» Donbassen ari dela egiten ahaleginik handienak, herrialdearen ekialdean. Donetsk eskualdeko Bakhmut hiriko bataila aipatu zuen, zehazki. Azkeneko hilabeteetan Wagnerreko mertzenarioekin ari da Errusia han erasoa egiten, eta talde paramilitarreko buru Jevgeni Prigozhinek azpimarratu zuen, herenegun, jada kontrolpean dutela hiri haren ekialdea. Herenegun, NATO Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundeko idazkari nagusi Jens Stoltenbergek ohartarazi zuen, bide batez, Bakhmut «datozen asteetan» gera daitekeela Errusiaren menpe. Ukrainako armadak ez du, ordea, amore emateko asmorik. Oleksandr Sirski lurreko indarren komandanteak atzo azpimarratu zuen hiriaren defentsa gero eta garrantzitsuagoa dela. «Horrek modua ematen digu erreserbak eta etorkizuneko erasorako operazioak prestatzeko. Gainera, gotorleku hau konkistatzeko borrokan, gaituen dagoen armadaren zatia galtzen ari da etsaia: Wagnerren unitateak».

Leku estrategikoa da Bakhmut Errusiarentzat, hura konkistatuta Kramatorsk eta Sloviansk hirietara hedatu ahal izango lukeelako erasoaldia, eta Donetsk eskualdea osorik konkistatzeko moduan egongo litzatekeelako. Stoltenbergek nabarmendu zuen, halere, Ukrainak hiria galtzeak ez duela zertan «inflexio puntu bat» izan gerraren garapenean.

Errusia ez da fio

Zaporizhiako zentral nuklearra, Europako handiena, elektrizitaterik gabe egon zen goizaldean gertatutako bonbardaketaren ondorioz. Orduan, diesel sorgailuen bidez aritu zen funtzionatzen, eta hamar bat ordu geroago hasi zen atzera elektrizitatea erabiltzen. Iazko otsailean inbasioa hasi eta gutxira okupatu zuten instalazioa Errusiako indarrek. Energoatom elektrizitate konpainiak zehaztu zuen, atzo, azkeneko urtean sei aldiz «itzali» dutela zentrala, bonbardaketengatik. IAEA Energia Atomikoaren Nazioarteko Agentziak baieztatu zuen diesel sorgailuen menpe egon zela instalazioa.

Bestalde, Kremlineko bozeramaile Dmitri Peskovek atzo esan zuen, egunero egiten duen prentsa agerraldian, zalantzak dituela Nord Stream gasbidean gertatutako eztandak estatu baten laguntzarik gabe gerta ote zitezkeen. The New York Times egunkariak eta Alemaniako Die Zeit astekariak asteartean argitaratu zuten «talde ukrainazale batek» lehertu zituela hodiak joan den irail amaieran. Informazio horien arabera, Ukrainako Gobernuak ez zuen zerikusirik izan operazio horrekin, ez Errusiakoak ere. Alemaniako Fiskaltzak jakinarazi zuen, herenegun, leherketekin lotuta ontzi bat miatu zutela. Horren guztiaren harira, Maria Zakharova Errusiako Atzerri Ministerioaren bozeramaileak atzo EB Europako Batasunari leporatu zion ez duela hitz egin nahi gertatutakoa ikertzeari buruz.

Eta zerealen esportazioen akordioan neutraltasunez ez jokatzea egotzi zion, atzo, Sergei Lavrov Errusiako Atzerri ministroak Antonio Guterres NBEren idazkari nagusiari.]]> https://www.berria.eus/albisteak/225302/errusiaren_erasoek_bederatzi_zibil_hil_dituzte_ukrainan.htm Thu, 09 Mar 2023 16:28:29 +0100 Igor Susaeta https://www.berria.eus/albisteak/225302/errusiaren_erasoek_bederatzi_zibil_hil_dituzte_ukrainan.htm