Maddi Iztueta Olano | Berria.eus

Macron marra gorriak planteatzekoa da Korsikako Asanblean

Maddi Iztueta Olano — Wed, 27 Sep 2023 15:53:10 +0200

Frantziako presidente denetik laugarrenez bidaiatu du Korsikara Emmanuel Macronek. Ostiralera arte izango da han, eta, berez, hauxe da bisitaren arrazoi ofiziala: 80 urte bete dira Bigarren Mundu Gerran Korsika nazien kontroletik aske gelditu zenetik. Edonola ere, urteurrena aitzakia izango da Macronek Korsikako mugimendu nazionalistak eskatutako autonomia legegilearen inguruan hitz egin dezan. Uharteko gobernuburu Gilles Simeonirekin biltzekoa da bihar, eta gero agerraldia egingo du Korsikako Asanblean, 10:00etan. Korsikako hainbat hedabidek adierazi dutenez, Eliseoko zenbait iturrik herenegun esan zuten Macron prest legokeela hainbat erreforma instituzional egiteko. Baina baldintza bat jarri du: uharteko nazionalistekin adosten duten akordioa «Frantziako egungo marko legalaren barruan egotea». Gainera, aintzat hartu behar da nazionalisten zenbait eskaerak gainditu egiten dituztela Parisentzat «marra gorriak» liratekeen zenbait muga; hala nola korsikeraren koofizialtasuna indarrean jartzea eta Korsikako biztanleei egoiliar estatusa aitortzea. Hortaz, ez dago bermatuta bisita honetan Parisek eskaera horri behin-behineko baiezkorik edo ezezkorik ematea. Halere, haren hitzei gertutik erreparatuko diete hainbatek; esaterako, Core in Fronte alderdi independentistako buru Paul-Felix Benedetti, Corse Matin egunkariari azaldu dionez. «Emmanuel Macronen adierazpenaren irismen politikoari adi egongo gara nire taldea eta ni». Gero, azpimarratu du Korsikako Asanblean alderdi nazionalistek adostutako deliberazioa dela «kontuan hartu beharreko akordio bakarra». Hain justu, uharteko alderdi nazionalistek uztailaren 6an adostu zuten Korsika autonomia legegile bihurtzearen aldeko deliberazio komun hori, Korsikako Asanblean. Bi indar autonomistek -Femu a Corsica eta PNC Korsikako Nazioaren Alderdia- eta bi indar independentistek -Core in Fronte eta Corsica Libera- bozkatu zuten alde. Ezusteko handiena eskuineko Un Soffiu Novuko ordezkari Pierre Ghiongak eman zuen, alde bozkatu zuelako -haren alderdiko kideek, ordea, aurka egin zuten-. Denera, ganberan 63tik 46 botoren babesa izan zuen indar nazionalisten deliberazioak. Bost atal ditu testuak, 24 artikulutan banatuta. Hiru ideia nabarmentzen dira: lehenik, Korsikako herriaren aitortza, korsikeraren koofizialtasuna eta egoiliar estatusa; bigarrenik, titulu bat Frantziako Konstituzioan, estatutua biltzen duen lege organiko bat eta Korsikako herritarrak erreferendum baten bidez kontsultatzea; eta, azkenik, autonomia estatutua «progresiboki» sartzea indarrean, Parisekin finkatutako egutegi baten bitartez. Berandu baino lehen uhartearen estatusarekin zer gertatuko den jakin nahi dute Korsikako alderdi nazionalistek, eta, horretarako, egutegi bat finkatu nahi dute Frantziako Gobernuarekin. Halere, aldizkakoak izan dira orain arte bi aldeen bilerak. Gerald Darmanin Frantziako Barne ministroa aritu da gobernuaren ordezkari gisa, eta hamalau hilabetean bost aldiz elkartu da Korsikako ordezkariekin. Hango zenbait hedabideren arabera, «garai kritiko» batera iritsi da afera, eta «aurrera edo atzera egiteko garaia da». Finean, Frantziako Gobernuak erabaki behar du Korsikarentzat autonomia legegilea onartu edo ez. Baina, onartuko balu ere, gerora beharrezkoa litzateke Frantziako Kongresuaren hiru bostenen babesa, eta Macronek eta haren aliatu parlamentarioek ez dute gehiengo osorik. Beraz, ezer ez dago bermatuta. Errautsetatik jaio dena Mende erdiko «borroka eta gatazka» bizi izan du Korsikako mugimendu nazionalistak, deliberazio komuna onartu zuten egunean Simeonik hala esanda. Gatazka hori are gehiago hauspotu zuen Yvan Colonna militante independentistaren heriotzak, horren harira hasi baitzen Korsika autonomia legegile egiteko prozesua. Iragan urteko martxoaren 2an jipoitu zuten Colonna, espetxean, eta hogei egun geroago hil zen. Haren heriotzak haserre handia eragin zuen Korsikan, eta batez ere gazteek antolatutako manifestazioak ugaritu egin ziren zenbait astez. Protestek etenik ez zutela ikusita, «taburik gabe» autonomiaz negoziatzea onartu zuen Parisek.

Kaledonia Berriko independentistak, estreinakoz Senatuan

Maddi Iztueta Olano — Tue, 26 Sep 2023 00:00:00 +0200

Lehen begi kolpean irudi dezake ez zela aldaketa handirik izan igandeko Frantziako Senaturako bozetan. Baina izan zen estreinako gertakari bat: lehenengoz, Kaledonia Berriko independentistek ordezkaritza lortu dute goi ganberan. Askatasun Nazionalerako Fronte Sozialista Kanakeko (FLNKS) kide Robert Xowiek eskuratu zuen eserlekua, bigarren itzulian gailendu ondoren.

Barruti berean, Senatuan eserlekua lortzeko hautagai zen Sonia Backes Kaledoniako Errepublikanoak (LRC) alderdiko presidentea. Baina lehenengo itzulian hirugarren izanda, goi ganberara iristeko aukerarik gabe gelditu zen —bi hautagai lehiatu ziren bigarren itzulian—. Behin betiko emaitzak jakinarazi eta gutxira, zera idatzi zuen Facebook sare sozialean: «Datozen asteetan ikusiko ditugu alde ez-independentistaren saldukeriaren ondorioak». Georges Naturel Elkarretaratzea alderdi kontserbadore eta loialistako hautagaiari mintzatu zitzaion hala. Hura zen eserlekua lortzeko beste hautagaia, eta lehen itzulian Backesi aurrea hartuta, bigarren itzulira iritsi zen. Bada, hari eta haren boto emaileei «traizioa» eta «hautagai independentistaren alde» egitea leporatu zien.

Ikusteko dago independentisten garaipenak nolako ondorioak izango dituen, baina igandeko bozek argi adierazi zuten Kaledonia Berriko independentismoa indartsu dagoela. Frantziako Gobernuak, eta independentistek eta loialistek, iazko azaro amaieran berrabiarazi zituzten Ozeaniako uhartediaren etorkizunari buruzko negoziazio politikoak. Oraingoz, bien arteko desadostasunak nabarmenak dira. Subiranistentzat, elkarrizketen oinarriak «independentziara iristea» izan behar du; Frantziako Gobernuarentzat, berriz, «proiektu berri bat eraikitzea Frantziaren barnean».

Azken urteotan, deskolonizazio prozesuko hiru independentzia erreferendum egin dituzte Kaledonia Berrian: 2018an, 2020an, eta 2021ean. Galdeketa horietan guztietan, emaitza ez zen subiranisten aldekoa izan, baina azkenak hautsak harrotu zituen. Izan ere, boikota egin zuten independentistek, eta horrek eragin zuen ezezkoak irabaztea.

Eskuinak du gehiengoa

Frantziako goi ganberako eserlekuen erdiak berritu zituzten igandeko bozetan —348 eserleku ditu, eta 172 berritu zituzten—. Berritasunak izan ziren arren, indar orekan ez zen aldaketa nabarmenik izan, oraindik ere eskuindarrek baitute gehiengoa.

Errepublikanoak (LR) alderdiak du ordezkaritzarik handiena, duela hiru urte baino sei senatari gehiagorekin, 151 guztira. «Garaipen eder bat» izan zen haientzat, alderdiko buruzagi Eric Ciottiren arabera. Eskuindarrek goi ganberan duten indarraren adibide da, hain zuzen, Senatuko presidente Gerard Larcher; 2008an, 2014an eta 2017an ere izendatu zuten.

Hala, LRk atzetik ditu Alderdi Sozialista eta Batasun Zentrista talde parlamentarioa. Emmanuel Macron Frantziako presidentearen Errepublika Martxan (LREM) alderdiak, berriz, beherakada nabarmena izan du beste behin. Zazpi senatari soilik lortu zituen, 2020an baino hamahiru gutxiago. Bestalde, eskuin muturreko Batasun Nazionalak (RN) hiru senatari lortu zituen. Alderdiko buru Marine Le Pen pozik agertu zen emaitzarekin: «Honek ahalbidetuko du patriotak Senatuan ordezkatuta egotea».

Hiru urtetik behin egiten dituzte Frantziako Senaturako hauteskundeak, baina goi ganberako senatariak ez dituzte herritarrek aukeratzen, horien ordezkari politikoek baizik; alegia, diputatuek, senatariek, kontseilariek eta hautetsiek. Denera, 89.000 «hautesle handik» eman zuten botoa.

Kaledonia Berriko independentistek lehenengoz ordezkaritza lortu dute Frantziako Senatuan

Maddi Iztueta Olano — Mon, 25 Sep 2023 14:22:52 +0200

Lehen begi kolpean, irudi dezake ez zela aldaketa handirik izan Frantziako Senatuaren eserlekuen erdiak berritzeko atzoko bozketan. Baina izan zen estreinako gertakari bat: lehenengoz, Kaledonia Berriko independentistek ordezkaritza lortu dute goi ganberan. Askatasun Nazionalerako Fronte Sozialista Kanakeko (FLNKS) kide Robert Xowie izango da ordezkaria, bigarren itzulian gailendu ondoren. Harekin batera, senatuan eserlekua lortzeko hautagai zen Sonia Backes Kaledoniako Errepublikanoak (LRC) alderdiko presidentea. Baina lehenengo itzulian hirugarren izan ondoren, goi ganberara iristeko aukerarik gabe gelditu zen -bi hautagai lehiatu ziren bigarren itzulian-. Behin betiko emaitzak jakinarazi eta gutxira, zera idatzi zuen Facebook sare sozialean: «Datozen asteetan ikusiko ditugu alde ez independentistaren saldukeriaren ondorioak». Elkarretaratzea alderdi kontserbadore eta loialistako hautagai Georges Natureli zuzendu zizkion hitz horiek. Bera zen eserlekua lortzeko beste hautagaia, eta lehen itzulian Backesi aurrea hartuta, bigarren itzulira iritsi zen. Bada, hari eta haren boto emaileei «traizioa» eta «hautagai independentistaren alde» egitea leporatu zien. Ikusteko dago independentisten garaipenak zer eta nolako ondorioak izango dituen, baina atzoko bozek argi adierazi zuten Kaledonia Berriko independentismoa indartsu dagoela. Frantziako Gobernuak, eta independentistek eta loialistek, iazko azaro amaieran berrabiarazi zituzten Ozeaniako uhartediaren etorkizunari buruzko negoziazio politikoak. Oraingoz, bien arteko desadostasunak nabarmenak dira. Subiranistentzat, elkarrizketen oinarriak «independentziara iristea» izan behar du; Frantziako Gobernuarentzat, berriz, «proiektu berri bat eraikitzea Frantziaren barnean». Azken urteotan, deskolonizazio prozesuko hiru independentzia erreferendum egin dituzte Kaledonia Berrian: 2018an, 2020an, eta, azkena, 2021ean. Galdeketak huts egin zuen horietan guztietan, baina azkenak hautsak harrotu zituen. Izan ere, boikota egin zuten independentistek, eta horrek eragin zuen ezezkoak irabaztea. Eskuina, lehen indarra berriro Frantziako goi ganberako eserlekuen erdiak berritu zituzten atzoko bozetan -348 ditu, eta 172 eserleku berritu zituzten-. Hiru urtetik behin berritzen dute senatuaren erdia, baina goi ganberako senatariak ez dituzte herritarrek aukeratzen, horien ordezkari politikoek baizik; alegia, diputatuek, senatariek, kontseilariek eta hautetsiek. Denera, 1.829 hautagai zeuden atzo eserlekuari eusteko edo horra iristeko lehian, eta 89.000 «hautesle gorenek» eman zuten botoa. Berritasunak izan ziren arren, indar orekan ez zen aldaketa nabarmenik izan, eskuindarrek gehiengoa izaten jarraituko baitute. Errepublikanoak (LR) alderdiak izango luke ordezkaritza handiena, duela hiru urte baino sei senatari gehiagorekin, 151ra iristeraino. «Garaipen eder bat» izan zen atzokoa haientzat, alderdiko buruzagi Eric Ciottiren arabera. Eskuindarrek goi ganberan duten indarraren adibide da, hain zuzen, senatuko presidente Gerard Larcher. Laugarren aldiz eutsiko dio karguari, 2008an, 2014an eta 2017an bezalaxe. Bestalde, eskuin muturreko Fronte Nazionalak (FN) hiru senatari lortu ditu. Alderdiko buru Marine Le Pen pozik agertu zen emaitzarekin. Haren arabera, eskuin muturrak goi ganberan ordezkaritza izateak ahalbidetuko du «patriotak senatuan behar bezala ordezkatuta egotea eta Frantziaren alde sustatzen dituzten ideiak defendatzea». LRk atzetik izango lituzke Alderdi Sozialista eta Batasun Zentrista talde parlamentarioa. Emmanuel Macron Frantziako presidentearen Errepublika Martxan (LREM) alderdiak, berriz, beherakada nabarmena izan du beste behin. Zazpi senatari soilik lortu ditu, iaz baino hamahiru gutxiago.

Poloniako Gobernuak iragarri du ez dituela arma gehiago bidaliko Ukrainara

Maddi Iztueta Olano — Fri, 22 Sep 2023 00:00:00 +0200

Poloniak ez dizkio Ukrainari arma gehiago bidaliko, Poloniako lehen ministro Mateusz Morawieckik atzo iragarri zuenez. Halere, ondoren argitu zuen aurretik adostutako armamentu guztia bidaliko dutela. Haren arabera, herrialdeko armada indartzea eta «modernizatzea» lehenetsiko dute orain, eta horregatik hartu dute erabaki hori. Edonola ere, azken egunotan Ukrainako zerealen inportazioen harira izandako talken ondoren eman zuen horren berri, eta baliteke zerikusia izatea bi estatuen artean areagotu den tentsioarekin.

Joan den maiatzetik, Ukrainako zerealak inportatzea debekatuta egon da Europa ekialdeko zenbait herrialdetan; zehazki, Bulgarian, Errumanian, Eslovakian, Hungarian eta Polonian. Horien arabera, tokiko merkatuak «aldrebesten» zituzten Ukrainako zerealen prezioek, eta, batez ere, kalte egiten zieten hango nekazariei. Horregatik adostu zuten bost estatuek debekua EB Europako Batasunarekin, baina iragan ostiralean iraungi zen, eta ez luzatzea erabaki zuen EBk, iritzita zerealen prezioek jada ez zietela kalterik egiten herrialde horietako merkatuei.

Eslovakiak, Hungariak eta Poloniak, ordea, berehala adierazi zuten ez zeudela ados, eta iragarri zuten urte amaierara arte eutsiko diotela debekuari. Kievek berehala erantzun zion erabakiari. Hiru estatu horien aurkako salaketa aurkeztu zuen MME Munduko Merkataritza Erakundean.

Egun gutxira, asteartean, beste pauso bat eman zuen Ukrainako presidente Volodimir Zelenskik Nazio Batuen Erakundeko Batzar Nagusian; batzar hori igandera arte egingo da, New Yorken. Eslovakiari, Hungariari eta Poloniari mintzatu zitzaien, eta zera esan zien: «Kezkagarria da ikustea gure Europako lagun batzuek elkartasunez jokatzen dutela maila politikoan baina thriller bat egiten dutela zerealaren kontuarekin. Irudi dezake beren antzerki propioaren jabe direla, baina, egiaz, antzezlekua prestatzen ari dira Moskurentzat».

Hitz horiek Poloniako lehen ministroaren haserrea hauspotu zuten: «Gatazka areagotu nahi badute, beste produktu batzuk gehituko dizkiogu inportazioen debekuari. Ukrainako agintariek ez dute ulertzen zerealen inportazioaren ondorioz zenbateraino ezegonkortu den Poloniako nekazaritzaren sektorea. Poloniako nekazariak babesten ari gara orain».

Horixe argudiatuta aurkeztu zuen Poloniak Ukrainako zerealen inportazioaren debekua luzatzeko asmoa. Baina haiek ez dira Morawiecki buru duen gobernuak babestu nahi dituen bakarrak. Urriaren 15ean egingo dituzte parlamenturako bozak han, eta nekazariak dira orain agintean dagoen alderdiaren —Legea eta Justizia eskuindarra— boto emaile asko.

Bi bide konponbiderako

2022ko otsailean gerra hasi zenetik, Ukrainaren aliatu handienetako bat izan da Polonia. Ekipamendu militarrarekin hornitzeaz gain, urte eta erdian milioi bat errefuxiatu ingururi aitortu die asiloa. «Lehenak izan ginen Ukrainari laguntza eskaintzen, eta horregatik espero dugu orain haiek gure interesak zein diren ulertzea», esan zuen atzo Morawieckik. Bataren eta bestearen azken ekintzek, ordea, kolokan jarri dute harremana. Eta Poloniako Atzerri Ministerioaren esanetan, MMEn salaketa aurkeztea ez da bi herrialdeen arteko desadostasunak konpontzeko «metodo egokia».

Gaur-gaurkoz, Poloniak nahiago du afera eztabaidaren bidetik konpondu. Atzo AFP berri agentziak jakinarazi zuenez, auziaren inguruan hitz egin zuten bi estatuetako Nekazaritza ministroek. «Argi utzi diot [Ukrainako Nekazaritza ministroari] MMEn Poloniaren aurka aurkeztutako salaketak kalte besterik ez diola egingo gure harremanari. Salaketa hori bertan behera utzi behar dute, berehala», esan zuen Poloniako Nekazaritza ministro Robert Telusek. Datozen egunetan eztabaidekin jarraituko dute.

Bien bitartean, EBk berretsi zuen atzo erakundearen «babes osoa» duela Ukrainak, eta hala izaten jarraituko duela «baita militarki ere». Zerealen inportazioen debekuaren inguruan, Europako Batzordeak abisua eman zien Eslovakiari, Hungariari eta Poloniari. Ohartarazi zien posible dela klubak hiru estatuen aurkako arau hauste prozedurak abian jartzea.

Edonola ere, baliteke Eslovakia salbu egotea delako zigor horretatik, zerealen inportazioen debekua desblokeatzeko akordio batera iritsi baitziren atzo hango eta Ukrainako Nekazaritza ministroak. Trukean, Kievek MMEn bere aurka jarritako salaketa kendu dezala eskatu du Bratislavak.

Poloniak iragarri du ez dizkiola arma gehiago bidaliko Ukrainari

Maddi Iztueta Olano — Thu, 21 Sep 2023 16:59:24 +0200

Poloniako lehen ministro Mateusz Morawieckik atzo iragarri zuen ez dizkiotela arma gehiago bidaliko Ukrainiari. Gobernuak argitu du aurretik adostutako armamentu guztia bidaliko duela, baina orain herrialdeko armada indartzea lehenetsiko duela. Edonola ere, azken egunotan Ukrainako zerealen inportazioen harira izandako talken ondoren iritsi da erabakia, eta baliteke horrek ere zerikusirik izatea. Joan den maiatzetik, Ukrainako zerealak inportatzea debekatuta egon da Europa ekialdeko zenbait herrialdetan; zehazki, Hungarian, Polonian, Bulgarian, Errumanian eta Eslovakian. Horien arabera, tokiko merkatuak «aldrebesten» zituzten Ukrainako zerealen prezioek, eta, batez ere, kalte egiten zieten hango nekazariei. Horregatik adostu zuten bost estatuek debekua EB Europako Batasunarekin, baina iragan ostiralean iraungi zen, eta ez luzatzea erabaki zuen EBk, iritzita zerealen prezioek jada ez zietela kalterik egiten herrialde horietako merkatuei. Poloniak, Eslovakiak eta Hungariak, ordea, berehala adierazi zuten ez zeudela ados, eta iragarri zuten urte amaierara arte eutsiko diotela debekuari. Erabakiari berehala erantzun zion Kievek. Hiru estatuen aurkako salaketa aurkeztu zuen MME Munduko Merkataritza Erakundean. Pauso bat harago eman zuen Ukrainako presidente Volodimir Zelenskik herenegun, NBE Nazio Batuen Erakundeko Batzar Nagusian, zeina igandera arte egingo baita, New Yorken. Poloniari, Eslovakiari eta Hungariari mintzatu zitzaien, eta zera esan zien: «Kezkagarria da ikustea nola gure Europako lagun batzuek elkartasunez jokatzen duten maila politikoan, baina nola egiten duten thriller bat zerealaren kontuarekin. Irudi dezake beren antzerki propioaren jabe direla, baina, egiaz, antzezlekua prestatzen ari dira Moskurentzat». Hitz horiek Poloniako lehen ministroaren haserrea hauspotu zuten: «Gatazka areagotu nahi badute, produktu gehiago gehituko dizkiogu inportazioen debekuari. Ukrainako agintariek ez dute ulertzen zenbateraino ezegonkortu den Poloniako nekazaritza sektorea. Poloniako nekazariak babesten ari gara». Herrialdeko nekazariak babestea argudiatuta aurkeztu du Poloniak Ukrainako zerealen inportazioaren debekua luzatzeko asmoa. Baina haiek ez dira Morawiecki buru duen gobernuak babestu nahi dituen bakarrak. Urriaren 15ean egingo dituzte parlamenturako bozak han, eta, hain justu, nekazariek osatzen dute orain agintean dagoen alderdiaren -Legea eta Justizia eskuindarra- boto emaileen zati handi bat. Bi bide konponbiderako 2022ko otsailean gerra hasi zenetik, Ukrainaren aliatu handienetako bat izan da Polonia. Ekipamendu militarrarekin hornitzeaz gain, urte eta erdian milioi bat errefuxiatu ingururi aitortu die asiloa. «Lehenak izan ginen Ukrainari laguntza eskaintzen, eta horregatik espero dugu orain haiek gure interesak zein diren ulertzea», esan du gaur Morawieckik. Bataren eta bestearen azken ekintzek, ordea, kolokan jarri dute harremana. Eta, Poloniako Atzerri Ministerioaren esanetan, MMEn salaketa aurkeztea ez da bi herrialdeen arteko desadostasunak konpontzeko «metodo egokia». Gaur-gaurkoz, Poloniak nahiago du afera eztabaidaren bidetik konpondu. AFP berri agentziak jakinarazi duenez, auziaren inguruan hitz egin dute gaur bi estatuetako Nekazaritza ministroek. «Argi utzi diot [Ukrainako Nekazaritza ministroari] MMEn Poloniaren aurka aurkeztutako salaketak kalte besterik ez diola egingo gure harremanari. Salaketa hori bertan behera utzi behar dute, berehala», esan du Poloniako Nekazaritza ministro Robert Telusek. Bien bitartean, EBk berretsi du erakundearen «babes osoa» duela Ukrainak; eta hala izango dela aurrerantzean ere, «baita militarki ere». Zerealen inportazioen debekuaren inguruan, Europako Batzordeak abisua eman die Hungariari, Poloniari eta Eslovakiari. Gogorarazi die «EBk soilik» duela eremuko merkatuaren gaineko eskumena, eta posible dela klubak hiru estatuen aurkako arau-hauste prozedurak abian jartzea. Edonola ere, baliteke delako zigor horretatik salbu egotea Eslovakia, zerealen inportazioen debekua desblokeatzeko akordio batera iritsi baitira gaur hango eta Ukrainako Nekazaritza ministroak. Trukean, Kievek MMEn bere aurka jarritako salaketa kendu dezala eskatu du Bratislavak.

Karabakh Garaiak men egin die Azerbaijanen eskariei, su etena adostearen truke

Maddi Iztueta Olano — Thu, 21 Sep 2023 00:00:00 +0200

Egun bat iraun du Azerbaijanek Karabakh Garaian herenegun hasitako erasoaldiak. Karabakh Garaiko agintariek atzo jakinarazi zutenez, goizean adostu zuten su etena, Errusiako bakerako tropen bitartekaritzarekin, eta 13:00etan sartu zen indarrean. Edonola ere, Azerbaijango Gobernuak ez ditu delako «terrorismoaren aurkako operazio militarrak» eten trukean ezer lortu gabe.

Bakuk herenegun hala eskatuta, Karabakh Garaiko agintariek onartu dute, batetik, Armeniako armadako militarrak Errusiako bakerako tropak dauden eremutik erretiratzea —2020an su etena sinatu zenetik daude han—, eta, bestetik, Karabakh Garaiko talde armatuak desegitea, baita dituzten arma eta ekipamendu militar guztiak entregatzea ere.

Azerbaijanek, ordea, beste baldintza bat ere jarri zuen erasoaldia behin betiko eteteko; hauxe: Karabakh Garaiak bertan behera uztea independentzia eta errepublika aldarrikapena, eta Azerbaijanen parte dela onartzea. Gaur hartuko dute tartea horren eta Karabakh Garaian bizi diren 120.000 pasatxo armeniarren «eskubideen eta segurtasunaren» inguruan hitz egiteko. Azerbaijango Yevlakh hirian elkartzekoak dira bi aldeetako agintariak.

Akordioaren harira, baina, harrituta agertu zen Armeniako Gobernua. Hango lehen ministro Nikol Paxinianek adierazi zuen Erevanek ez duela parte hartu su etena adosteko baldintzen eztabaidan, eta akordio horren zenbait xehetasun ez dituela ulertzen. «Baldintzen artean aipatzen da Armeniako armadak bere soldaduak Karabakh Garaitik erretiratzea. Hori ez dugu oso ondo ulertzen, birritan esan baitugu Armeniak ez duela soldadurik han 2021eko abuztutik». Halere, itunak «zibilen aurkako erasoak» eteteko balioko duela espero du.

Azerbaijanek herenegun egin zion eraso Karabakh Garaiari. Azerbaijango Defentsa Ministerioak eman zuen operazio militarren berri, eta ziurtatu «jomuga militar legitimoei» soilik egingo ziela eraso, ez, ordea, herritarrei eta azpiegitura zibilei. Baina berehala zabaldu ziren bestelako irudiak X sare sozialean. Karabakh Garaiko arartekoak jakinarazi zuenez, eremu zibilak «masiboki» bonbardatu zituzten. Iturri horren arabera, herenegungo erasoen ondorioz berrehun bat pertsona hil dira —tartean hamar zibil—, eta laurehun baino gehiago dira zaurituak.

Azerbaijango Defentsa Ministerioaren arabera, armadak Karabakh Garaiko 90 borroka leku estrategikoren kontrola hartu du operazio horien bitartez. Atzo jakinarazi zuen armeniarrak bataila eremutik irteten ari direla, «pixkanaka eta talde txikitan».

Hain justu, eraso horien aurka egiteko «ezer gutxi» dutela adierazi zuen atzo Karabakh Garaiko agintaritzak, eta, hein batean, horrexegatik onartu zituen su etena eta Azerbaijango Gobernuak exijitutako baldintzetako bat. «Bi egunez, Karabakh Garaiko indar armatuak kemen handiz defendatu du bere burua etsaiaren aurka. Baina etsaia [Azerbaijan] askoz ere indartsuagoa da, bai soldaduei dagokienez, bai ekipamendu militarrari dagokionez».

Errusiako militarrei eraso

Beste gerra bat pitz zitekeela ikusita, erasoak eteteko eta elkarrizketen bidetik ekiteko eskatu zieten Azerbaijani eta Armeniari nazioarteko zenbait erakundek eta herrialdek, hala nola EB Europako Batasunak, AEB Ameriketako Estatu Batuek eta Errusiak. Azken horrek Karabakh Garaiaren eremuan dituen bakerako tropen bitartekaritzari esker heldu zen su etena. «Espero dut lortuko dugula bide baketsuen bidez gatazka hau konpontzea». Horixe adierazi zuen atzo Errusiako presidente Vladimir Putinek. Hain zuzen, Errusiak Karabakh Garaian duen misioko zenbait militar hil zituzten atzo, eraso batean. Errusiako Defentsa Ministerioak Telegram bidez jakinarazi zuenez, militarrak ibilgailu batean zihoazen, eta «arma arinekin» eraso zieten. Ez zuten zehaztu su etena adostu aurretik edo ondoren gertatu zen hori. Errusia eta Azerbaijan erasoa ikertzen hasi dira.

EBko Kanpo Ekintzarako Zerbitzuaren arabera, ordea, Errusiak «jarrera pasiboa» du gatazkaren harira. «Moskuk 2.000 soldadu inguru ditu han, bakerako tropetan, eta zer egin dute? Ezer ez», esan zuen atzo zerbitzuko Europa ekialderako eta Asia erdialderako zuzendariorde Luc Pierre Devignek. Haren arabera, Azerbaijani aurre egin ez izanak «erakusten du Mosku ez dela fidatzekoa».

2020. urtean gaurko egunez sinatutako su etena urratu zuen atzo Azerbaijanek hasitako erasoaldiak. Orduan ere, Armeniako Gobernuak eta Azerbaijangoak Errusiaren bitartekaritzarekin lortu zuten akordioa. Horrek amaiera eman zion bi urteko gerrari, baina gatazka ez zen konpondu. Besteak beste, abenduan Azerbaijanek Laçin korridorea blokeatzea izan zen harremana gehiago tenkatu zuten eragileetako bat. Bi herrialdeen artean dago pasabide hori, baina Armeniak ez dauka beste biderik Karabakh Garaira iristeko. Zenbait erakundek salatu dutenez, inguru hartako herritarrek oinarrizko produktuen eta elikagaien eskasia izan dute blokeo horren ondorioz.

Azerbaijanek eta Karabakh Garaiak su etena adostu dute

Maddi Iztueta Olano — Wed, 20 Sep 2023 18:21:11 +0200

Azerbaijanek Karabakh Garaian atzo hasitako erasoaldiak 24 ordu iraun du. Karabakh Garaiko agintariek jakinarazi dute su etena adostu dutela, Errusiako bakerako tropen bitartekaritzarekin. Su etena gaur sartuko da indarrean, 13:00etan. Edonola ere, Azerbaijango Gobernuak ez ditu delako «terrorismoaren aurkako operazio militarrak» etengo trukean ezer lortu gabe. Bakuk atzo hala eskatuta, Karabakh Garaiko agintariek onartu dute Armeniako armadak Errusiako bakerako tropak dauden eremuan dituen militarrak handik erretiratzea, eta Karabakh Garaiko talde armatuak desegitea, baita dituzten arma eta ekipamendu militar guztiak entregatzea ere. Azerbaijanek, ordea, beste baldintza bat ere jarri zuen erasoaldia behin betiko eteteko; hauxe: Karabakh Garaiak bertan behera uztea independentzia eta errepublika aldarrikapena, eta Azerbaijanen parte dela onartzea. Bihar hartuko dute horren eta Karabakh Garaian bizi diren 120.000 pasatxo armeniarren «eskubideen eta segurtasunaren» inguruan hitz egiteko tartea. Azerbaijango Yevlakh hirian bilduko dira bi aldeetako agintariak. Akordioaren inguruan, harrituta agertu da Armeniako Gobernua. Hango lehen ministro Nikol Paxinianek adierazi du Erevanek ez duela parte hartu su ituna adosteko baldintzen eztabaida horretan, eta ez dituela akordio horren zenbait xehetasun ulertzen. «Baldintzen artean aipatzen da Armeniako armadak bere soldaduak Karabakh Garaitik erretiratzea. Ez dugu hori oso ondo ulertzen, birritan esan baitugu 2021eko abuztutik Armeniak ez duela soldadurik han». Ikusi gehiago: Azerbaijanek «terrorismoaren aurkako» operazio militar bat hasi du Karabakh Garaian Azerbaijanek atzo egin zion eraso Karabakh Garaiari. Azerbaijango Defentsa Ministerioak eman zuen operazio militarren berri, eta ziurtatu zuen «helmuga militar legitimoei» soilik egingo ziela eraso, ez herritar eta azpiegitura zibilei. Baina berehala zabaldu ziren bestelako irudiak X sare sozialean. Karabakh Garaiko arartekoaren arabera, eremu zibilak «masiboki» bonbardatu zituzten. Lerro hauek idazterakoan, 32 herritar dira hildakoak -horietako bi haurrak-, eta 200etik gora zaurituak. Azerbaijango Defentsa Ministerioaren arabera, armadak Karabakh Garaiko 90 borroka puntu estrategikoren kontrola hartu du atzoko operazioaren bitartez, eta jakinarazi du «pixkanaka eta talde txikietan» bataila eremutik irteten ari direla armeniarrak. Hain justu, eraso horien aurka egiteko «ezer gutxi» dutela adierazi du gaur Karabakh Garaiko agintaritzak. «Bi egunez, Karabakh Garaiko indar armatuak kemen handiz defendatu dira etsaiaren aurka. Baina etsaia [Azerbaijan] askoz ere indartsuagoa da, bai soldaduei dagokienez, bai ekipamendu militarrari dagokionez». Bonbardaketen harira, zenbait hiritan eragindako kalteak aipatu ditu; «konpondu ezin diren kalteak». Errusiako zenbait militar hil dituzte Beste gerra posible baten aurrean, erasoak eteteko eta elkarrizketen bidetik ekiteko eskatu zuten EB Europako Batasunak, AEB Ameriketako Estatu Batuek eta Errusiak. Azken horren bakerako tropen bitartekaritzari esker heldu da su etena: «Bide baketsuen bidez gatazka honi irtenbide bat aurkitzea lortuko dugula espero dut». Horixe adierazi du Errusiako presidente Vladimir Putinek. Gero, jakinarazi du harremanetan dagoela bi aldeetako ordezkariekin. Hain zuzen, Errusiak Karabakh Garaian duen misioko zenbait militar hil dituzte, gaur, eraso batean. Errusiako Defentsa Ministerioak Telegram bidez jakinarazi duenez, militarrak ibilgailu batean zihoazen, eta «arma arinekin» eraso egin diete. Ez dute zehaztu gertatu ote den su etena adostua izan aurretik edo ondoren. Errusia eta Azerbaijan erasoa ikertzen hasi dira. Bestalde, EB Europako Batasuneko Kanpo Ekintzarako Zerbitzuaren arabera, ordea, Errusia «jarrera pasiboa» izaten ari da gatazkaren inguruan. «Moskuk 2.000 soldadu inguru ditu han, bakerako tropetan, eta zer egin dute? Ezer ez», esan zuen atzo zerbitzuko Europa ekialderako eta Asia erdialderako zuzendariorde Luc Pierre Devignek. Haren arabera, Azerbaijani aurre egin ez izanak «erakusten du Mosku ez dela fidatzekoa». Gaur hiru urte, 2020an, sinatutako su etena urratu zuen atzo Azerbaijanek hasitako erasoaldiak. Orduan ere, Errusiako bitartekaritzarekin iritsi ziren akordiora Armeniako Gobernua eta Azerbaijangoa. Horrek amaiera eman zion bi urteko gerrari, baina gatazka ez zen konpondu, eta tentsioak gora baino ez du egin ordutik. Besteak beste, joan den abenduan Azerbaijanek Laçin korridorea blokeatzea izan zen harremana gehiago tenkatu zuten eragileetako bat. Bi herrialdeen artean dago pasabide hori, eta Armeniak ez du beste biderik Karabakh Garaira iristeko. Gobernuz kanpoko zenbait erakundek salatu dutenez, blokeo horren ondorioz oinarrizko produktuen eta elikagaien eskasia izan dute han inguruko herritarrek.

Azerbaijanek operazio militarra hasi du Karabakh Garaian

Maddi Iztueta Olano — Wed, 20 Sep 2023 00:00:00 +0200

Karabakh Garaian «terrorismoaren aurkako» operazio militar bat hasiko zuela iragarri eta gutxira egin zituen lehen erasoaldiak atzo Azerbaijanek. Hango Defentsa Ministerioak eman zuen operazio horien berri, X sare sozialaren bidez, eta, aplikazio horretan bertan, berehala zabaldu ziren zibilek grabatutako lehen bideoak: kea eta etxe birrinduak nonahi. Azerbaijango Defentsa Ministerioaren arabera, herrialdearen «ordena bermatzeko eta estruktura konstituzionala berrezartzeko» jarri dute abian operazioa. Armeniako Atzerri Ministerioak, ordea, salatu zuen «eraso militar handi bat» izan dela Azerbaijanena, «haien garbiketa etnikoaren politikaren adierazgarri».

Azerbaijango Defentsa Ministerioak esan zuen «helburu militar legitimoei soilik» egingo diela eraso, ez herritar edo azpiegitura zibilei. Karabakh Garaiko Atzerri Ministerioak, ordea, salatu zuen hiriburua eta beste zenbait herri ere «masiboki» bonbardatu zituztela. Guegam Stepanian hango arartekoak X sare sozialaren bidez jakinarazi zuen 25 direla hildakoak; tartean, bi zibil.

Oraingoz, irudi du eraso horiei erasoekin erantzutea ez dela Karabakh Garaiaren asmoa. Izan ere, atzo bertan negoziatzera biltzeko deia egin zion Azerbaijani. Karabakh Garaiak 1991n izendatu zuen bere burua errepublika independente. Nazioarteko zuzenbidearen arabera, Azerbaijanen parte da eremu hori. Han bizi diren 120.000 pasatxo armeniarrek, ordea, aldarrikatzen dute lurraldea ez dela Azerbaijanen parte.

Azerbaijanek segidan erantzun zion Karabakh Garaiko agintarien eskariari: hitz egitera biltzeko prest dagoela baldin eta Karabakh Garaiak errepublikaren aldarrikapena bertan behera uzten badu eta dituen arma guztiak ematen baditu. Baldintzak mahai gainean jarri ondoren, mehatxua: «Bestela, bukaerara arte eutsiko diegu terrorismoaren aurkako ekintzei».

Bestelako jarrera izan du Armeniako Gobernuak. Izan ere, han erreakzio kate luzea eragin du Azerbaijanek Karabakh Garaian egindako erasoak. Armeniako lehen ministro Nikol Paxinianek atzo jakinarazi zuen estatu kolpeak antolatzeko saiakeren berri izan zutela bonbardaketak izan eta gutxira. Horien harira «zentzudun» jokatzeko eskatu zien herritarrei. «Oso garrantzitsua da Armenian legeak eta ordenak behar bezala funtzionatzea eta egonkortasunari eustea; izan ere, horiek ezegonkortzea da herrialdearen kontra egiten dutenen asmoa». Bestalde, jakinarazi zuen herrialdeko Segurtasun Kontseiluarekin bilduko zela egoera aztertzeko. Edonola ere, Armeniako Gobernuaren arabera, bere armadak ez dauka soldadurik han.

Iluntzean istiluak izan ziren Erevanen, Armeniako hiriburuan. Hango hedabideen arabera, manifestari talde bat gobernuaren egoitzara sartzen ahalegindu zen, eta Poliziak granada itsutzaileak jaurtiz erantzun zuen, besteak beste.

Karabakh Garaiko erasoa aurrez planifikatuta zegoela salatu zuen Paxinianek, eta, ondoren, laguntza eskatu zion nazioarteari: NBE Nazio Batuen Erakundeko Segurtasun Kontseiluari, batetik; eta Errusiari, bestetik. «Urrats zehatzak egin behar dira Azerbaijanen indarkeria behin betiko gelditzeko». Azerbaijango Defentsa Ministerioak ere egin zion keinu Errusiari. Haren arabera, Karabakh Garaian operazio militar bat hasiko zuten «jakinaren gainean» zegoen.

Dena den, atzo Atzerri Ministerioko bozeramaile Maria Zahharovak ukatu egin zuen hori: «Erasoak hasi baino minutu gutxi lehenago iritsi zen informazio hori». Zirt edo zart egin ordez, Errusiako Gobernuak liskarrak «berehala» eteteko eskatu zien bi aldeei, eta desadostasunak «eztabaidaren, politikaren eta diplomaziaren bidetik» konpontzeko.

Etenik gabeko gatazka

Armeniaren eta Azerbaijanen arteko soka gero eta gehiago tenkatu da azken hilabeteotan, baina zein izan zen atzoko erasoaren aitzakia? Jojavand eskualdean Azerbaijango bi zibil eta lau militar hil ziren herenegun, pertsonen kontrako mina batzuk lehertu ondoren. Azerbaijanek Armeniako armadari leporatu zizkion sei heriotza horiek. Gero, hasiko zuten operazioaren berri eman, eta Laçin pasabidea irekita edukiko zutela esan zuen, giza laguntza alde batetik bestera eraman ahal izateko, eta zibilek «arrisku eremua» utzi ahal izateko.

Hain justu, bi herrialdeen arteko liskarren beste eragileetako bat da Laçingo pasabide hori. Izan ere, horrez gain Armeniak ez du beste biderik Karabakh Garaira iristeko, eta abendutik pasabidea blokeatuta eduki du Azerbaijango Gobernuak.

Bakuk, berriz, Erevani leporatzen dio Armeniako militarrak Karabakh Garaitik erretiratu ez izana, bi aldeen arteko tentsio militarrak areagotzea, eta «ekintza terroristetan» parte hartzea. Azerbaijango Defentsa Ministerioaren arabera, ekintza horiek guztiek «arriskuan jartzen dute eskualdeko egonkortasuna», baita 2020an adostutako su etena ere.

Armeniak eta Azerbaijanek Errusiaren bitartekaritzarekin sinatu zuten akordio hori, eta, denbora baterako, amaiera eman zion Karabakh Garaiko bigarren gerrari, zeinak hilabete eta erdi iraun baitzuen. Orduan, Armeniak lehenengo gerran eskuratutako zenbait eskualde berreskuratu zituen Azerbaijanek. Edonola ere, su etenak ez zuen behin betiko amaitu bi aldeen arteko gatazka.

Azerbaijanek ÃÂ«terrorismoaren aurkakoÃÂ» operazio militar bat hasi du Karabakh Garaian

Maddi Iztueta Olano — Tue, 19 Sep 2023 12:33:31 +0200

X sare sozialean zabaldutako prentsa ohar baten bitartez, Karabakh Garaian «terrorismoaren aurkako» operazio militar bat hasi duela iragarri du Azerbaijango Defentsa Ministerioak. Handik minutu gutxira zabaldu dira zibilek grabatutako lehen bideoak: kea eta etxe birrinduak. Azerbaijango Defentsa Ministerioaren arabera, herrialdearen «ordena bermatzeko eta estruktura konstituzionala berrezartzeko» jarri dute abian operazioa. Goizeko erasoei dagokienez, bertsio bana zabaldu dute. Azerbaijango Defentsa Ministerioak esan du «helburu militar legitimoei soilik» egingo diela eraso, ez herritar edo azpiegitura zibilei. Karabakh Garaiko Atzerri Ministerioak, ordea, salatu du hiriburua eta beste zenbait herri ere «masiboki» bonbardatu dituztela. Guegam Stepanian hango arartekoak X sare sozialaren bidez jakinarazi du 25 direla hildakoak; tartean, bi zibil. Iluntzean istiluak izan dira Erevanen, Armeniako hiriburuan. Hango hedabideen arabera, manifestari talde bat gobernuaren egoitzara sartzen ahalegindu da, eta Poliziak, besteak beste, granada itsutzaileak jaurtiz erantzun du. Armeniaren eta Azerbaijanen arteko soka gero eta gehiago tenkatu da azken hilabeteotan, baina zerk bultzatu du gaurko erasoa? Jojavand eskualdean Azerbaijango bi zibil eta lau militar hil ziren atzo, pertsonen kontrako mina batzuk lehertu ondoren. Azerbaijanek Armeniako armadari leporatu dizkio sei heriotza horiek. Gero, hasiko zuten operazioaren berri eman, eta Laçid pasabidea berriro irekitzeko eskatu dute, giza laguntza alde batetik bestera eraman ahal izateko, eta zibilek «arrisku eremua» utzi ahal izateko.

Azerbaijan is shelling civilian residential areas of #Stepanakert This is a building next to us with no military target in vicinity. pic.twitter.com/EZtJsAEBNg - Siranush Sargsyan (@SiranushSargsy1) September 19, 2023

Hain justu, bi herrialdeen arteko liskarren beste eragileetako bat da Laçingo pasabide hori. Izan ere, horrez gain Armeniak ez du beste biderik Karabakh Garaira iristeko, eta urte hasieratik pasabidea blokeatuta eduki du Azerbaijango Gobernuak. Gurutze Gorriko Nazioarteko Batzordeak birritan salatu du Karabakh Garaiko ospitaleek eta osasun etxeek ez dituztela nahikoa baliabide, baita herritarrek oinarrizko elikagaiak falta dituztela ere. Erevanen arabera, Azerbaijanek azkenaldian izan dituen «ekintza probokatzaileen eta oldarkorren adibide bat» da pasabidearen blokeoa. Bakuk, berriz, leporatzen dio Azerbaijango lurraldetik Armeniako militarrak erretiratu ez izana, bi aldeen arteko tentsio militarrak areagotzea, eta «ekintza terroristetan» parte hartzea. Azerbaijango Defentsa Ministerioaren arabera, ekintza horiek guztiek «arriskuan jartzen dute eskualdeko egonkortasuna», baita 2020an adostutako su etena ere. Edonola ere, gaurko erasoa baino lehen, tentsioak etengabe egin du gora bi aldeen artean, eta birritan leporatu diote elkarri 2020an sinatutako su etena urratzea. Gaur ia hiru urte, 2020ko azaroaren 10ean, sinatu zuten akordioa. Horrek amaiera eman zion Karabakh Garaiko bigarren gerrari, zeinak ia bi hilabete iraun zuen. Orduan, Armeniak lehenengo gerran eskuratutako zenbait eskualde berreskuratu zituen Azerbaijanek. Karabakh Garaiak, berriz, 1991n izendatu zuen bere burua errepublika independente. Ordutik, Armeniaren eta Azerbaijanen arteko liskarren erdigunean izan da. Nazioarteko Zuzenbidearen arabera, Azerbaijanen parte da lurraldea. Han bizi diren etnia armeniarreko 120.000 lagun baino gehiago, ordea, ez datoz bat horrekin. Nazioarteari laguntza eske Erasoa aurrez planifikatua zegoela argudiatu du Armeniako Gobernuak, eta aho batez ukatu pertsonen kontrako minekin «inolako zerikusirik» izatea. Erantzun posible bati dagokionez, nazioarteari eskatu dio laguntza: NBE Nazio Batuen Erakundeko Segurtasun Kontseiluari, batetik; eta Errusiari, bestetik. «Urrats argiak eta zehatzak eman behar dira Azerbaijanen indarkeria behin betiko gelditzeko». Errusiaren bitartekaritzarekin adostu zuten su etena Azerbaijanek eta Armeniak. Bada, orain, egun hartako deklarazioan onartutakoa bete dezala galdegin dio Armeniako Atzerri Ministerioak Errusiari: «Adierazpenaren arabera, eskualdean dauden Errusiako bakerako tropek neurriak hartu behar dituzte Azerbaijango erasoari amaiera emateko». Azerbaijango Defentsa Ministerioak ere egin dio keinu Errusiari. Haren arabera, Karabakh Garaian operazio militar bat hasiko zuten «jakinaren gainean» zegoen Errusia. Baina halakorik ukatu du Atzerri ministro Maria Zajarovak: «Erasoak hasi baino minutu gutxi lehenago iritsi zen informazio hori». Zirt edo zart egin ordez, Errusiako Gobernuak eskatu die liskarrak «berehala» eteteko, eta dituzten desadostasunak «eztabaidaren, politikaren eta diplomaziaren bidetik» konpontzeko. «Karabakh Garaiko gatazkari irtenbide baketsu bat aurkitzeko eman beharreko pauso guztiak hiru aldeek 2020an sinatutako adierazpenean daude jasota», adierazi dute gobernuaren Telegram aplikazioko kontuaren bidez. Errusiaren ildo bera jarraitu dute beste nazioarteko bitartekari batzuek, hala nola Frantziak eta EB Europako Batasunak. Operazio militarrak eteteko eskatu die Azerbaijani, eta, bi aldeei, hitz egitera esertzeko.

Gatazka amaitu zenetik ia urtebetera, gerra krimenek ez dute etenik Etiopian

Maddi Iztueta Olano — Tue, 19 Sep 2023 00:00:00 +0200

Ia urtebete igaro da Etiopiako Gobernuak eta TPLF Tigrayko Herria Askatzeko Fronteak su etena adostu zutenetik. Halere, gerra krimenek eta gizateriaren aurkako krimenek ez dute etenik. Horixe adierazi du NBE Nazio Batuen Erakundeak, atzo argitaratutako txosten batean. «Nahiz eta bake akordioaren ondorioz ez diren arma hotsak entzuten, gatazka ez da bukatu. Egoera oraindik oso larria da», ohartarazi zuen atzo Giza Eskubideen Adituen Nazioarteko Batzordeko buru Mohamed Txande Othmanek.

2020ko azaroaren 3tik honaino egindako krimenak jaso dituzte 21 orriko dokumentuan. Horien artean daude, besteak beste, torturak, bortxaketak, sexu bidezko esklabotza, hilketak eta askatasunaren aurkako beste zigor batzuk. Txostenaren arabera, Eritreako armadako militarrak daude eraso horien atzean. Bai batak, bai besteak, ordea, krimen horiekin zerikusirik izatea ukatu zuten atzo bertan.

Etiopiako Gobernuaren eta TPLFren arteko bi urteko gatazkan, gobernuari borrokan laguntzeko bidali zituen militarrak hara Eritreako Gobernuak. Txostena egin duen batzordearen arabera, orain zibilen aurkako «eraso sistematikoak» egiten ari dira herrialdearen iparraldean —batez ere Tigray eskualdeko mendebaldean eta hegoaldean—. Batzordeko kide Radhika Coomaraswamyren arabera, «komunitate osoak hiltzen ari dira, inolako arrazoirik gabe». Indarkeria are bortitzagoa da herrialdeko emakumeen eta neska gazteen aurka.

Krimen horien aurrean, baina, Etiopiako Gobernuak hartu duen jarrera «konplizea» salatu dute txostenaren egileek. «Gobernuak hasieratik babestu du Eritreako armada, baita haiek egindako krimen guztiak ere». Are, su etena sinatu eta urtebetera «oraindik» Eritreako soldaduek Etiopiako lurretan jarraitzea gaitzetsi du Coomaraswamyk.

Horiek horrela, Etiopian gertatzen ari den guztiaren inguruan ikerketa «sakonagoak eta zehatzagoak» egiteko beharra azpimarratu zuen atzo NBEk. Hori egiteko konpromisoa aspaldi hartu zuen Etiopiako Gobernuak, bi aldeek su etena sinatu zutenean, baina, gaur-gaurkoz, ikerketa gutxi egin dituzte.

Gatazka amaitu eta urtebetera, gerra krimenek ez dute etenik Etiopian

Maddi Iztueta Olano — Mon, 18 Sep 2023 09:30:58 +0200

Ia urtebete igaro da Etiopiako Gobernuak eta TPLF Tigrayko Herria Askatzeko Fronteak su etena adostu zutenetik. Halere, gerra krimenek eta gizateriaren aurkako krimenek ez dute etenik. Horixe adierazi du NBE Nazio Batuen Erakundeak, gaur argitaratutako txosten batean. «Nahiz eta bake akordioaren ondorioz ez diren arma hotsak entzuten, gatazka ez da bukatu. Egoera oraindik oso larria da», ohartarazi du Etiopiarako Giza Eskubideen Adituen Nazioarteko Batzordeko buru Mohamed Chande Othmanek. 2020ko azaroaren 3tik egindako krimenak jaso dituzte 21 orriko dokumentuan. Horien artean daude, besteak beste, torturak, bortxaketak, sexu bidezko esklabotza, hilketak eta askatasunaren aurkako beste zigor batzuk. Txostenaren arabera, Eritreako armadako militarrak eta Amhara miliziako kideak daude eraso horien atzean. Bai batak, bai besteak, ordea, krimen horiekin zerikusirik izatea ukatu dute gaur bertan. Etiopiako Gobernuaren eta TPLFren arteko bi urteko gatazkan, gobernuari borrokan laguntzeko bidali zituen militarrak hara Eritreako Gobernuak. Txostena egin duen batzordearen arabera, orain zibilen aurkako «eraso sistematikoak» egiten ari dira iparraldean -batez ere Tigray eskualdeko mendebaldean eta hegoaldean-. Batzordeko kide Radhika Coomaraswamyren arabera, «komunitate osoak hiltzen ari dira, inolako arrazoirik gabe». Indarkeria are bortitzagoa da herrialdeko emakumeen eta neska gazteen aurka. Krimen horiek ikusita Etiopiako Gobernuak hartu duen jarrera «konplizea» salatu dute txosteneko egileek. «Gobernuak hasieratik babestu du Eritreako armada, baita hark egindako krimen guztiak ere». Are, su etena sinatu eta urtebetera «oraindik» Eritreako soldaduek Etiopiako lurretan jarraitzea gaitzetsi dute. Horiek hala, Etiopian gertatzen ari den guztiaren inguruan ikerketa «sakonagoak eta zehatzagoak» egiteko beharra azpimarratu du NBEk. Hori egiteko konpromisoa aspaldi hartu zuen Etiopiako Gobernuak, su etena sinatu zutenean, baina, gaur-gaurkoz, ikerketa gutxi egin dituzte.

«Gobernuak ez ditu inoiz bermatu preso maputxeen eskubideak»

Maddi Iztueta Olano — Sun, 17 Sep 2023 00:00:00 +0200

Abuztu amaieran bukatu zuten Angol (Txile) espetxeko hamazazpi preso maputxek maiatzaren 7an hasitako gose greba. Espetxeko zaindariekin izandako liskar baten ondorioz, Jendarmeriak —Txileko espetxeen ardura duen Polizia organoa— ezarritako zigor baten harira hasi zuten greba. Halere, herri indigenen eskubideen aldeko abokatu Karina Riquelmeren arabera (Wallmapu, 1981), Txileko Gobernuaren eta Jendarmeriaren «ekintza eta erantzunik ezaren ondorio» izan ziren greba horiek.

Zer gertatu zen maiatzaren 7an?

Herri maputxeko preso guztiak modulu batean bizi ziren Angolgo espetxean. Egun hartan, liskarrak izan ziren kartzelako zaindarien eta presoen artean. Modulutik atera zituzten presoak, eta Txileko zenbait kartzelara bidali zituzten.

Liskarrak aipatu dituzu. Ba al dakizue, zehazki, zer gertatu zen?

Bi zaindari bahitzea egozten die fiskaltzak zenbait presori. Bai familiek, bai presoek salatu dute azpijokoa izan zela gertatutakoa, eta ez zela, berez, erasorik egon. Dena den, auzia ikertzen ari dira oraindik.

Eta horregatik sakabanatu zituzten?

Bai. Jendarmeriak hartu zuen erabaki hori. Preso maputxe guztiak atera zituzten modulutik. Angolen jarraitu zuten batzuek, baina beste batzuk lurralde maputxetik 600 eta 700 kilometrora dauden kartzeletara bidali zituzten; besteak beste, Rancaguara, Concepcionera edo Temucora.

Abuztuaren 25ean, ordea, Txileko Auzitegi Gorenak agindu zuen preso maputxe guztiak Wallmapu lurraldearen barruan dauden kartzeletara itzultzea. Halere, 11 preso bakarrik daude Angolen, Temucoko espetxera bidali zituzten beste sei.

Neurri horren harira, preso maputxeek joan den astean eten zuten, behin-behinean, gose eta egarri greba. Aldarrikatzen zituzten baldintza guztiak lortu dituzte?

Tamalez, inola ere ez. Maiatzaren 7ko aferak eta ondorengo presoen sakabanatzeak bultzatu zituen gose eta egarri grebak. Baina, berez, preso maputxeen aldarri nagusia zera da: Txileko espetxeetako poliziek herri eta komunitate indigenen eskubideak aitortzen dituen OIT [Lanaren Nazioarteko Erakundearen 169. ituna] errespetatzea eta bermatzea.

Zer dio itun horrek, eta zergatik da hain garrantzitsua preso maputxeentzat?

Munduko herri indigenen kultur aniztasuna eta eskubideak aitortzen ditu hitzarmenak. Are, herri indigenetako kideek kartzelan dituzten eskubideak ere zehazten ditu. Denera, 24 herrialdek sinatu dute, eta horietako bat da Txile. Hortaz, Txileko Gobernuaren bete beharretako bat da herri maputxearen kultura sustatzea, zaintzea eta bermatzea.

Zer eskubide aitortzen die 169. itunak preso indigenei?

Batetik, eskubidea dute espetxean komunitateko ohitura guztiak mantentzeko. Preso indigenek aukera izan behar lukete zenbait espaziotan zeremonia espiritual batzuk egiteko, baita zenbait elikagai eskura izateko ere. Hau da, komunitate indigenarentzat bereziak eta ezinbestekoak diren elikagaiak. Bestetik, itunak agintzen du kontuan izan behar direla komunitate bakoitzaren ezaugarri ekonomiko, sozial eta kulturalak. Baina, Txilen, preso maputxeen familiek urrunagotik bidaiatu behar izaten dute senideei bisita egiteko, hirian bizi diren familiek baino.

Imajinatzen dut itun hori betetzeko eskatu diezuela Txileko Gobernuari eta Jendarmeriari...

Bai. Hau ez da oraingo kontu bat, aspaldikoak dira Jendarmeriaren eta Justizia Ministerioaren, eta preso maputxeen arteko liskarrak. Orain arte, indarrean egon den gobernu bakar bat ere ez da gai izan herrialdeko kartzeletan 169. ituna betetzen dela bermatuko duen neurri edo tresna bat ezartzeko.

Ez dio axola gobernuan zer alderdi dagoen, eskuindarra edo ezkertiarra den, zer kolore dituen. Gobernu bakar batek ere ez du hori bermatu, auzitara jo behar izan dugu beti. Halere, oraingo gobernua oso jarrera atzerakoia ari da izaten afera honetan. Gobernuak ez ditu inoiz bermatu preso maputxeen eskubideak.

Presoenak bakarrik?

Tira, presoenak, batez ere; baina baita herri maputxeko kide guztionak ere. Azken hilabeteetan gero eta presentzia militar handiagoa dago Wallmapun, maputxeon lurraldean. Joan den astean dozenaka tanke ekarri zituzten, eta mugazain gehiago jarri dituzte hegoaldeko eta iparraldeko mugan.

Zertarako?

Gobernuaren arabera, segurtasuna bermatzeko. Izan ere, Europako eta AEBetako zenbait enpresek Wallmapun eraikiko dituzte beren instalazioak eta fabrikak. Halere, kontrakoa gertatuko da. Militarizazioak kriminalizazioa eta desmobilizazioa baizik ez ditu areagotuko. Ez bakarrik mugazainen eta indigenen artean, baita herriaren alde borrokatzen dutenen artean ere.

Europako Batasuna handitzeko deia egin du Von der Leyenek

Maddi Iztueta Olano — Thu, 14 Sep 2023 00:00:00 +0200

«Hazteko eta etorkizun propioa eraikitzeko garaia» da EB Europako Batasunean, Ursula von der Leyen Europako Batzordeko presidentearen arabera. Batasunaren egoerari buruzko atzoko hitzaldian, EBko estatu kideen zerrenda luzatzeko deia egin zuen, eta, zehazki, esan zuen Ukraina, Moldavia eta Serbia EBn sartzeko garaia dela. «Ukrainaren, Moldaviaren eta Serbiaren etorkizuna Batasunean datza».

Presidentearen esanetan, «meritokrazian oinarritutako lorpen bat da» estatu kide izatea. Bide hori errazteko modu bat izan liteke, ordea, EBren oinarrizko ituna erreformatzea. Ez zituen xehetasun handirik eman aldaketa posible horien inguruan, baina, iragarri zuenez, 2024. urtearen hasieran aurkeztuko dituzte. Batzordearen asmoek, baina, talka egiten dute Europako Parlamentuak dituenekin.

Horko presidente Roberta Metsolak eman zion hitza Von der Leyeni. Lehenbizi, hitz goxoak eskaini zizkion: «Lan ezin hobea egin du lau urteotan». Gero, zera esan zuen: «Gaur egun 27 estaturekin funtzionatzen du EBk, baina ez du berdin egingo 32rekin, 33rekin edo 35ekin».

Von der Leyenen ustez, ordea, klubaren parte izan nahi duten herrialdeek aurrerapauso handiak eman dituzte horretarako, eta «esfortzu horiei erantzuteko txanda» da orain. Horien artean aipatu zituen Bulgaria eta Errumania, zeinak urtea amaitu baino lehen Schengen eremuan sartzekoak diren. «Migrazioaren auzian izandako praktika onengatik» zoriondu zituen, eta estatu kideei eskatu zien «ahalik eta lasterren» onar ditzatela Schengen eremuan.

Batzordeko presidente gisa egindako azken batasunaren egoerari buruzko hitzaldia zen atzokoa. Karguari eusteko asmorik ez badu, behintzat. Izan ere, bederatzi hilabete barru hautatuko dute hurrengo agintaldiko presidentea. Horren inguruan zerbait esatea espero zen atzo, baina oraingoz Von der Leyenek ez du argitu berriro aurkeztuko den.

Are, 2019an batzordeko presidente izendatu zutenetik egindako ibilbidea laburtzeko baliatu zuen agerraldia. Haren arabera, EBk inoizko asmorik handienak izan ditu lau urte hauetan, nahiz eta «mugimendu handiko» urteak izan diren. Horien artean aipatu zituen COVID-19aren pandemia, Ukrainako gerra, klima aldaketa eta «trantsizio berdea». Orain, asmo horiek guztiak amaitzea baino ez da falta: «2019an aurkeztu genituen neurri guztien %90 bete ditugu. Hasitako lana amaitu behar dugu datozen 300 egunetan».

EBren magalean

Amaitu gabekoen zerrenda horren parte da, adibidez, Ukrainari babesa ematea. EBk gerra hasi zenetik lagundu du Ukraina, eta horretan jarraitzeko konpromisoa berretsi zuen atzo. Batzordeak 2024ko martxora arte luzatu zuen iaz iheslari ukrainarrak babesteko direktiba. Bada, neurri hori «behar beste» luzatuko dutela iragarri zuen atzo Von der Leyenek. Egun, lau milioi ukrainar inguru daude prozedura horren aterkipean. Bestalde, ekonomikoki laguntzen jarraituko du batzordeak. Aurreikusten dute datozen lau urteetan Ukrainari 50.000 milioi euro ematea, besteak beste, herrialdea berreraiki dezaten.

Edonola ere, presidenteak esan zuen Ukrainari adierazitako elkartasun horixe bera «krisian» dauden beste eremu batzuetara zabaldu behar luketela. Zehazki, Afrikara. Batetik, ostiralean Marokon izan zen lurrikarak eta herenegun Libian izandako uholdeek eragindako hondamendiak aipatu zituen; eta, bestetik, azken bi hilabeteotan Nigerren eta Gabonen izandako estatu kolpeak. Gertakari horiek «are gehiago ezegonkortu» dezakete kontinentea, eta, horrenbestez, «ezinbestekoa da EBren eta Afrikako Batasunaren arteko harremanak estutzea».

Tokian tokiko krisietatik migrazioaren aferara egin zuen salto azkenik. Haren arabera, migraziorako akordio bat lortzeko «inoiz baino gertuago» dago batzordea. Besteak beste, EBren asilo politika erreformatzea da hitzarmen horren helburuetako bat. «Pazientziarekin eta elkarlanarekin kudeatu behar da migrazioa», esan zuen, eta adibidetzat jarri zuen «migrazioaren kontrola indartzeko» Tunisiarekin uztailean adostutako ituna. Atzo iragarri zuenez, gisa horretako itun gehiago adostu nahi dituzte beste herrialde batzuekin.

Europako Batasuna handitzeko deia egin du Von der Leyenek

Maddi Iztueta Olano — Wed, 13 Sep 2023 10:17:43 +0200

«Hazteko eta etorkizun propioa eraikitzeko garaia» da Europan, Ursula Von der Leyen Europako Batzordeko presidentearen arabera. Agintaldiko batasunaren egoerari buruzko azken hitzaldian, EB Europako Batasuneko estatu kideen zerrenda zabaltzeko deia egin du. Zehazki, Ukraina, Moldavia eta Serbia EBn sartzeko garaia dela esan du. «Ukrainaren, Moldaviaren eta Balkanen etorkizunak gure Batasunean datza». Presidentearen esanetan, «meritokrazian oinarritutako lorpen bat da» Bruselan eserleku bat lortzea. Bide hori errazte aldera, iragarri du batzordeak zenbait erreforma proposatuko dituela 2024 hasieran. Xehetasun handirik eman gabe, prest agertu da EBren oinarrizko ituna erreformatzeko. Halere, esan du ez dutela zertan ituna erreformatu arte itxaron, eta berretsi du posible dela Europako kluba «modu azkarragoan» handitzea. Batzordearen asmoek, baina, talka egiten dute Europako Parlamentuak dituenekin. Horren presidente Roberta Metsolak eman dio hitzartzea Von der Leyeni. Lehenbizi, hitz goxoak eskaini dizkio: «Lan ezin hobea egin du lau urteotan». Gero, zera esan du: «Gaur egun 27 herrialderekin funtzionatzen duen Europako Batasunak ez du funtzionatuko 32rekin, 33rekin edo 35ekin». Von der Leyenen ustez, ordea, klubaren parte izan nahi duten herrialdeek aurrerapauso handiak eman dituzte horretarako, eta «esfortzu horiei erantzuteko txanda» da orain. Horien artean aipatu ditu Bulgaria eta Errumania, zeinak urtea amaitu baino lehen Schengen eremuan sartzekoak diren. «Migrazioaren auzian izandako praktika onengatik» zoriondu ditu, eta estatu kideei eskatu die «ahalik eta lasterren» onartu ditzatela Schengen eremuan. Gaurkoa izan da Von der Leyenen agintaldiko azken batasunaren egoerari buruzko hitzaldia. Karguari eusteko asmorik ez badu, behintzat. Izan ere, bederatzi hilabete barru hautatuko dute hurrengo agintaldiko presidentea. Espero zen gaur argitzea berriro aurkeztuko den, baina Von der Leyenek ez du ezer iragarri. Are, 2019an batzordeko presidente izendatu zutenetik egindako ibilbidea laburtzeko probestu du gaurko agerraldia. Haren arabera, EBk inoizko asmo handienak izan eta bete ditu lau urte hauetan. Nahiz eta «mugimendu handiko» urteak izan diren. Arrazoien artean aipatu ditu COVID-19aren pandemia, Ukrainako gerra, klima aldaketa eta «trantsizio berdea». Orain, asmo horiek guztiak amaitzea baino ez da falta. «2019an aurkeztu genituen neurri guztien %90 bete ditugu. Hasitako lana amaitu behar dugu datozen hirurehun egunetan». EBren magalean Amaitu gabekoen zerrenda horren parte da, adibidez, Ukrainari babesa ematea. EBk gerra hasi zenetik lagundu du Ukraina, eta horretan jarraitzeko konpromisoa berretsi du gaur. Batzordeak 2024ko martxora arte luzatu zuen iaz iheslari ukrainarrak babesteko direktiba. Bada, neurri hori «beharrezkoa den arte» luzatuko dutela iragarri du gaur Von der Leyenek. Egun, 4 milioi ukrainar inguru daude prozedura horren aterkipean. Asiloa emateaz gain, ekonomikoki ere lagunduko du batzordeak. Aurreikusten dute datozen lau urteetan zehar Ukrainari 50 mila milioi euro ematea, besteak beste, herrialdea berreraiki dezaten. Edonola ere, azken urte eta erdian Ukrainari adierazitako elkartasun horixe bera «krisian» dauden beste eremu batzuetara zabaldu behar luketela esan du presidenteak. Zehazki, Afrikara. Ostiralean Marokon izan zen lurrikarak eta herenegun Libian izandako uholdeek eragindako hondamendiak aipatu zituen batetik; eta, azken bi hilabeteotan Nigerren eta Gabonen izandako estatu kolpeak, bestetik. Gertakari horiek kontinentea «are gehiago ezegonkortu» dezaketela ohartarazi du, eta, beraz, «ezinbestekoa» dela EBren eta AB Afrikako Batasunaren arteko harremanak estutzea. Tokian tokiko krisietatik migrazioaren aferara egin du salto ondoren. Haren arabera, migraziorako akordio batera iristeko «inoiz baino gertuago» dago Europako Batzordea. Iaz nabarmendu zuen horrelako itun baten beharra; besteak beste, EBren asilo politika erreformatzea da hitzarmen horren helburuetako bat. «Pazientziarekin eta elkarlanarekin kudeatu behar da migrazioa», esan du, eta adibidetzat jarri du migrazioaren kontrola indartzeko Tunisiarekin uztailean adostutako ituna. Gaur iragarri duenez, gisa horretako itun gehiago adostu nahi dituzte beste herrialde batzuekin. Txina, fokupean Dena den, beste herrialde batzuekin ez da hain samur agertu. Horien artean, Txinarekin, bere aurkako ikerketa bat jarriko baitu abian batzordeak. Von der Leyenek jakinarazi diote, Asiako erraldoiari egozten diote ekoizpen «legez kanpoko laguntzak» ematea ibilgailu elektrikoen ekoizpenean aritzen diren konpainiei. Txinako Gobernuak onartutako programa batek zerga salbuespenak aitortzen dizkie 2027a baino lehen ibilgailu elektrikoak erosten dituztenei. Batzordearen arabera, «praktika desleiala» da hori, eta erabat aldrebesten du EBren auto elektrikoen merkatua. «Europak onartzen du lehiakortasuna» esan du batzordeko presidenteak; betiere, lehiakortasun hori leiala bada. Edonola ere, Txinarekin hitz egiteko eta eztabaidatzeko prest daudela adierazi du. «Zenbait aferetan posible da, edo beharrezkoa da, bi agenteek elkarrekin lan egitea».

Deklarazio komuna onartu eta aurkeztu dute G20ko liderrek

Maddi Iztueta Olano — Sun, 10 Sep 2023 00:00:00 +0200

New Delhi du topaleku G20koen bilerak, eta haren atarian, ostiralean, munduko potentzia ekonomiko handienetako buruzagiek «ia prest» zuten deklarazioaren zirriborroa. Liderrek Ukrainako gerraz dituzten desadostasunek kolokan jarri zuten hori onartzea, baina, azkenean, atzo argitu zen paisaia: ados jarri ziren G20ko liderrak, eta guztiek onartu zuten deklarazioa.

Denera, 83 paragrafo ditu dokumentuak. Amitabh Kant G20rako Indiako ordezkariak esan zuenez, «herrialde guztiak erabat ados» agertu ziren horrekin. Horraino iristeko negoziazioak, ordea, luzeak izan dira. Bai Europako herrialdeek, bai AEB Ameriketako Estatu Batuek, gerra hasi zenetik gaitzetsi dute Errusiaren inbasioa. Hain justu, auzia ildo horretatik jorratu nahi zuten G20ko deklarazioan. Bestelako iritzia adierazi dute, ordea, Errusiak eta Txinak —nahiz eta Xi Jinping Txinako presidentea eta Vladimir Putin Errusiakoa ez diren goi bilerara joan—.

Azkenean, bi iritzien arteko erdibideko zerbait idatzi zuten deklarazioan. Xehetasun handirik eman, eta izenik aipatu gabe, zera berretsi zuten: «Estatu guztiek uko egin behar diote lurralde baten subiranotasunaren eta independentzia politikoaren aurka lurralde hori indarraren bidez mendean hartzeari». Are, zehaztu zuten «onartezina» dela arma nuklearren erabilera.

Bestalde, atzotik aurrera eserleku bat gehiago izango da G20ko goi bileretan, AB Afrikako Batasuna taldeko kide izango baita. Han izan zen atzo ABko presidente Azali Assoumani, eta erabakia «historikotzat» jo zuen.

Deklarazio komuna aurkeztu dute G20ko liderrek

Maddi Iztueta Olano — Sat, 09 Sep 2023 17:14:54 +0200

New Delhi topaleku duen G20ko bileraren atarian, atzo, munduko potentzia ekonomiko handienetako buruzagiek «ia prest» zuten deklarazioaren zirriborroa. Liderrek Ukrainako gerraz dituzten desadostasunek kolokan jarri zuten hori onartzea, baina, gaur, azkenean, argitu da paisaia: Indiako lehen ministro Narendra Modik jakinarazi du ados jarri direla G20ko liderrak, eta guztiek onartu dutela deklarazioa. Denera, 83 paragrafo ditu dokumentuak. Amitabh Kant G20rako Indiako ordezkariak esan duenez, «herrialde guztiak erabat ados» agertu dira horrekin. Horraino iristeko negoziazioak, ordea, luzeak izan dira. Eztabaidatutako gaien artean izan dira klima larrialdia eta estatuen zorrak, baina Ukrainako gerrak eragin ditu estatu guztiak ados jartzeko zailtasun handienak. Bai Europako herrialdeek, bai AEB Ameriketako Estatu Batuek gaitzetsi egin dute Errusiaren inbasioa gerra hasi zenetik. Hain justu, auzia ildo horretatik jorratu nahi zuten G20ko deklarazioan. Bestelako iritzia adierazi dute, ordea, Errusiak eta Txinak -nahiz eta ez Xi Jinping Txinako presidentea eta Vladimir Putin Errusiakoa ez diren goi bileran izan-. Azkenean, bi iritzien arteko erdibideko zerbait idatzi dute deklarazioan. Xehetasun handirik eman, eta izenik aipatu gabe, zera berretsi dute: «Estatu guztiek uko egin behar diote, lurralde baten subiranotasunaren eta independentzia politikoaren aurka, lurralde hori indarraren bidez mendean hartzeari». Are, zehaztu dute «onartezina» dela arma nuklearren erabilera. Zerealen ituna ere aipatu dute dokumentuan: «Eskerrak ematen dizkiegu Turkiari eta NBE Nazio Batuen Erakundearen bitartekaritzari, Istanbulen sinatutako akordioengatik, eta itun horiek errespetatzeko eta indarrean jartzeko eskatzen dugu, posible izan dadin Errusiako eta Ukrainako zerealak, elikagaiak eta ongarriak berehala esportatzea». Ikusteko dago, ordea, Errusiak hori betetzen duen edo ez, zerealen ituna bertan behera utzi baitzuen uztailean. Horiez gain, aipatzekoa da klima larrialdiari aurre egiteko adostutako «garapen berdearen ituna». G20koek konpromisoa hartu dute 2030erako munduko energia berriztagarrien ahalmena hirukoizteko. «Klima larrialdiari aurre egiteko dokumentu eraginkorrena da hau», esan du Kantek. Afrikako Batasuna taldera gehitu da Gaurtik aurrera, eserleku bat gehiago izango da G20koen goi bileretan. Taldeko kideek hala erabakita, AB Afrikako Batasuna G20ko kide izango da, behin betiko. Ongietorria emateko, New Delhin izan da ABko presidente Azali Assoumani, eta erabakia «historikotzat» jo du. Horrek nabarmen hauspotu dezake Indiak iragarritako helburu nagusietako bat: munduko hegoaldearen posizioa indartzea eta G20 talde «inklusiboagoa» izatea. Afrikako 55 herrialdek osatzen dute AB, eta 2016tik eskatu dute G20ren parte izateko.

EBn, Norvegian eta Suitzan asilo eskaerak %28 igo dira urteko lehen seihilekoan

Maddi Iztueta Olano — Wed, 06 Sep 2023 00:00:00 +0200

Errepikatzeko joera izan ohi du historiak. Batzuetan, hamarkada baten ondoren itzultzen da abiapuntura, eta, besteetan, urte gutxira. EUAA Europako Batasuneko Asilo Agentziak atzo argitaratutako txosten baten arabera, urtarriletik hona milioi erdi asilo eskaera baino gehiago erregistratu dituzte EB Europako Batasuneko herrialdeetan, Norvegian eta Suitzan —Schengen eremuan daude bi horiek—. Horiek hala, 2016tik erregistratutako eskaera kopururik handiena da aurtengoa, 2015 eta 2016 urteetako errefuxiatuen krisia izan zenetik erregistratutako handiena, hain justu.

Zehazki, Europako herrialde horiek 519.000 asilo eskaera baino gehiago jaso dituzte lehen seihilekoan, iaz epe berean baino %28 gehiago. Datu horri erreparatuta, txostenaren egileek aurreikusten dute asilo eskaerek milioiaren langa gaindituko dutela urte amaierarako. Aurreikuspen hori beteko balitz, iaz baino asilo eskaera gehiago erregistratuko lirateke aurten. Eta iazko datua ez da txikia: ia milioi bat eskaera jaso zituzten, 2021ean baino %53 gehiago.

Baina nork egiten ditu eskaera horiek? Eta nork jasotzen ditu? Bada, txostenaren arabera, aurten ere Alemania da asilo eskaera gehien jasotzen ari den herrialdea; hots, erregistratutako eskaera guztien %30. Zerrenda horretan, Espainia da bigarren (%17), eta Frantzia hirugarren (%16). Eskaeren beste aldean, berriz, Siriako, Afganistango, Venezuelako, Turkiako eta Kolonbiako milaka lagun daude. Bost herrialde horietan jaiotakoak dira asilo eskatzaileen ia erdiak, %44. Halaber, irandarrek eta errusiarrek egindako asilo eskaerak bikoiztu egin dira iaztik.

Orain arte, Europako herrialdeek 2016an jaso zituzten inoizko asilo eskaera gehien. Siriarrek eskatu zituzten horietatik guztietatik erdiak inguru, herrialde horretako gerraren unerik okerrenean. Halere, zazpi urteren ondoren, zerrendaren lehen postuan dago Siria: hango herritarren 67.000 asilo eskaera erregistratu dira aurten, iaz epe berean baino %47 gehiago. Siriaren atzetik, afganiarrek egin dituzte asilo eskaera gehien, 55.000 inguru. Igoera horren atzean ezkutatzen dira, besteak beste, COVID-19aren pandemia eta 2021ean talibanek herrialdeko agintea hartu izana.

Onartutako eskaerak: %41

Dena den, kontu bat da Europako herrialdeetan asiloa eta babesa eskatzea, eta, beste bat, Europako herrialdeek eskaera hori onartzea. Herrialde horiek aurten jasotako eskaera guztien %41 bakarrik onartu dituzte oraingoz. Eta, txostenaren arabera, eskaeraren jatorriak pisu handia izan dezake baietzaren eta ezetzaren arteko balantzan. Adibidez, Turkiatik asiloa eskatzen dutenek dituzte nazioarteko babesa jasotzeko «aukera gutxien».

Bestalde, aintzat hartzekoa da asilo eskatzaileen zerrendan agertzen ez diren milioika errefuxiaturi babesa ematen ari zaiela EB: Ukrainako errefuxiatuei, hain justu. Denera, uste da lau milioi errefuxiatu inguru bizi direla egun Europako herrialderen batean, iazko otsailean Errusiaren eta Ukrainaren artean hasitako gerratik ihesi.

Lehen seihilekoan asilo eskaerak %28 igo dira EBn, Norvegian eta Suitzan

Maddi Iztueta Olano — Tue, 05 Sep 2023 09:15:47 +0200

Berriz gertatzeko joera izan ohi du historiak. Batzuetan, hamarkada baten ondoren itzultzen da abiapuntura, eta, urte gutxira, besteetan. EUAA Europako Batasuneko Asilo Agentziak gaur argitaratutako txosten baten arabera, urtarriletik hona milioi erdi asilo eskaera baino gehiago erregistratu dituzte EB Europako Batasuneko herrialdeetan, Norvegian eta Suitzan -Schengen eremuan daude bi horiek-. 2016tik erregistratutako eskaera kopururik handiena da aurtengoa, 2015 eta 2016 bitarteko iheslarien krisia izan zenetik erregistratutako handiena, hain justu. Zehazki, Europako herrialde horiek 519.000 asilo eskaera baino gehiago jaso dituzte lehen seihilekoan, iaz epe berean baino %28 gehiago. Datu horri erreparatuta, txostenaren egileek aurreikusten dute asilo eskaerek milioiaren langa gaindituko dutela urte amaierarako. Aurreikuspen hori beteko balitz, iaz baino asilo eskaera gehiago erregistratuko lirateke aurten. Eta iazko datua ez da txikia: ia milioi bat eskaera jaso zituzten, 2021ean baino %53 gehiago. Baina nork bidaltzen ditu eskaera horiek? Eta nork jasotzen ditu? Bada, txostenaren arabera, aurten ere Alemania da asilo eskaera gehien jasotzen ari den herrialdea, hots, erregistratutako eskaera guztien %30. Zerrenda horretan, Espainia da bigarren (%17), eta Frantzia hirugarren (%16). Eskaeren beste aldean, berriz, Siriako, Afganistango, Venezuelako, Turkiako eta Kolonbiako milaka lagun daude. Bost herrialde horietan jaiotakoak dira asilo eskatzaileen ia erdiak, %44. Halaber, Irandik eta Errusiatik jasotako asilo eskaerak bikoiztu egin dira iaztik. Orain arte, Europako herrialdeek 2016an jaso zituzten inoizko asilo eskaera gehien. Siriatik jaso zituzten horietatik guztietatik erdia inguru, urte hartan han hasitako gerra zibilaren ondorioz. Halere, zazpi urte ondoren, zerrendaren lehen postuan dago oraindik ere Siria: handik bidalitako 67.000 asilo eskaera erregistratu dira aurten, iaz epe berean baino %47 gehiago. Siriaren atzetik, Afganistandik bidali dituzte asilo eskaera gehien, 55.000 inguru. Igoera horren atzean ezkutatzen dira, besteak beste, COVID-19aren pandemia eta 2021ean talibanek agintea hartu izana. Denentzat tokirik ez Dena den, kontu bat da Europako herrialdeetan asiloa eta babesa eskatzea, eta, beste bat, Europako herrialdeek eskaera hori onartzea. Aurten jasotako eskaera guztien %41 bakarrik onartu dituzte oraingoz. Eta, txostenaren arabera, eskaeraren jatorriak pisu handia izan dezake baietzaren eta ezetzaren arteko balantzan. Adibidez, Turkiatik asiloa eskatzen dutenek dituzte nazioarteko babesa jasotzeko «aukera gutxien». Bestalde, aintzat hartzekoa da asilo eskatzaileen zerrendan agertzen ez diren milioika iheslariri babesa ematen ari zaiela EB: Ukrainako iheslariei, hain justu. Denera, uste da lau milioi iheslari inguru bizi direla egun Europako herrialderen batean, Errusiaren eta Ukrainaren arteko gerratik ihesi.

Gabongo oposizioak elkarrizketak hasteko deia egin dio junta militarrari

Maddi Iztueta Olano — Sat, 02 Sep 2023 00:00:00 +0200

Gabongo oposizioko Alternantzia 2023 koalizioak atzo bi eskaera egin zizkion asteazkenean estatu kolpea eman zuen junta militarrari: «bi aldeen arteko elkarrizketak hasteko» eta «oposizioko lider Albert Ondo Ossaren garaipena aitortzeko». Duela astebete egin zituzten hauteskunde orokorrak han, eta Alternantzia 2023 izan zen bigarren, botoen %30,7 bilduta.

Militarrek estatu kolpea eman eta bi egunera iritsi zen oposizioaren erantzuna: «Gure herrialdeak batasuna eta kohesioa behar ditu, ez banaketa. Gabongo herritar gehienek Ossa hautatu zuten presidente, eta ezin diegu eskatu hautu horri uko egiteko. Gabongo herriak ez du onartuko». Alternantzia 2023k —sei alderdik osatutako koalizioak— hauteskunde prozesuarekin jarraitu dezatela eskatu zien militarrei, atzo zabaldutako prentsa oharrean.

Oposizioaren arabera, «ezinbestekoa» da militarrek haiekin negoziatzea; «nazioarteko komunitateak ezarritako zigorrak eta bakartzea» saihestu nahi badituzte, behintzat. «Proposatzen dugun bidea arrazoiaren, jakintzaren, zuzenbide estatuaren eta demokraziaren bidea da», berretsi zuten. Bide horren amaieran, bi aldeen arteko gobernu bat egon liteke, «irtenbiderik onena elkarlanean bilatzea» proposatu baitzieten militarrei, eta prest agertu ziren gobernua juntakoekin partekatzeko.

Are, estatu kolpearengatik ere zoriondu zituzten militarrak. Kolpistek asteazkenean hartu zuten boterea, Ali Bongo hirugarren aldiz presidente izendatua izan eta minutu gutxira. Bongok irabazi zituen larunbateko hauteskunde orokorrak, botoen %61 lortuta. Militarren ustez, ordea, bozak ez ziren «gardenak» izan, eta «iruzurra» egitea leporatu zieten Bongori eta haren alderdiari. Iritzi horrekin bat egiten du koalizioak: «Estatu kolpea eman zutenean, Errepublikako Indar Armatuek eragotzi zuten gure herrialdea berriz ere herritarren asmoen aurka gobernatua izatea. Ekintza horrekin, hauteskunde krisi larri batetik salbatu zuten gure herria».

Presidentetzarako lehia

Estatu kolpea eman eta ordu gutxira, juntako burua eta trantsiziorako presidentea hautatzeko bildu ziren junta militarreko kideak. Brice Oligui Nguemaren alde egin zuten guztiek, eta etzi da karguaren zina egitekoa, Gabongo Auzitegi Konstituzionalean. Orain arte, Guardia Errepublikanoko burua izan da Nguema, eta boteretik kendutako Bongo presidente ohiaren lehengusua da. «Pixkanaka trantsizioko erakunde guztiak» berrezarriko dituela eta «atzerriko eta herrialdeko konpromiso guztiak» errespetatuko dituela ziurtatu du.

Halere, oposizioko liderrak ez du begi onez ikusi Nguemaren izendapena. Bongoren lehengusua izanik, Ossak dio «Bongo familiak boterean irauteko estrategia baten» parte dela bai asteazkeneko estatu kolpea, bai Nguema herrialdeko trantsizioko presidente izendatzea. Haren arabera, hautagai bakarra dago presidente kargua eskuratzeko: bera. Hala aldarrikatu zuen ostegunean, TV5 Monde telebista katean egindako elkarrizketa batean.

Thailandiako erregeak urtebetera murriztu du Thaksinen espetxe zigorra

Maddi Iztueta Olano — Fri, 01 Sep 2023 16:19:30 +0200

Thailandiako errege Maha Vajiralongkornek urtebetera murriztu du lehen ministro ohi Thaksin Shinawatraren espetxe zigorra. «Ustelkeria, monarkia iraintzea eta agintekeria» egozten dizkiote lehen ministro ohiari. Thailandiako Auzitegi Gorenak 2008an eman zuen haren aurkako atxilotze agindua, baina erbestera egin zuen ihes. Erresuma Batuan izan da hamabost urtez, baina joan den astean itzuli zen herrialdera. Hasieran, zortzi urteko espetxealdiari egin behar zion aurre lehen ministro ohiak. Baina, hegazkinak lur hartu bezain laster, erregeari barkatzeko eskatu zion. Hark gaur eman du erantzuna. Barkamena onartu du, eta urtebetera murriztu du Thaksinen kartzela zigorra. Monarkiaren arabera, Thaksinek aitortu egin ditu leporatutako delitu guztiak, eta, aske geratu ondoren, «kartzelan irabazitako gaitasunak, esperientzia eta jakintasuna erabili ahal izango ditu nazioaren, gizartearen eta herriaren onerako». Horrez gain, Vajiralongkornek Thaksiniren osasun arazoak ere aipatu ditu haren zigorra murrizteko arrazoien artean. Lehen ministro ohiak 74 urte ditu, eta zenbait osasun arazo ditu, hala nola bihotzeko arazoak. Haren osasun egoeraren adierazgarri izan zen, hain justu, herrialdera itzuli zen lehen egunean gertatutakoa. Hegazkinak lur hartu zuenerako, jarraitzaile talde handi batek egin zion harrera, baina ministro ohiak ez zuen tarterik izan jarraitzaileak agurtzeko, ospitalera eraman behar izan baitzuten gau hartan. Horiek hala, Thaksin bakartuta egongo da espetxealdiko lehen hamar egunetan, osasun arazoengatik eta COVID-19aren protokoloarengatik. Lehen ministro ohi Prayut Chan-Ochak ere sinatu du erregearen agindua. Haren postua hartuko du laster Pheu Thai alderdiko Sretta Thavisinek. Thaksin Thailandiara itzuli zen egun berean izendatu zuten Thavisin herrialdeko lehen ministro.

Maddi Iztueta Olano | Berria.eus

Macron marra gorriak planteatzekoa da Korsikako Asanblean

Kaledonia Berriko independentistak, estreinakoz Senatuan

Kaledonia Berriko independentistek lehenengoz ordezkaritza lortu dute Frantziako Senatuan

Poloniako Gobernuak iragarri du ez dituela arma gehiago bidaliko Ukrainara

Poloniak iragarri du ez dizkiola arma gehiago bidaliko Ukrainari

Karabakh Garaiak men egin die Azerbaijanen eskariei, su etena adostearen truke

Azerbaijanek eta Karabakh Garaiak su etena adostu dute

Azerbaijanek operazio militarra hasi du Karabakh Garaian

Azerbaijanek ÃÂ«terrorismoaren aurkakoÃÂ» operazio militar bat hasi du Karabakh Garaian

Gatazka amaitu zenetik ia urtebetera, gerra krimenek ez dute etenik Etiopian

Gatazka amaitu eta urtebetera, gerra krimenek ez dute etenik Etiopian

«Gobernuak ez ditu inoiz bermatu preso maputxeen eskubideak»

Europako Batasuna handitzeko deia egin du Von der Leyenek

Europako Batasuna handitzeko deia egin du Von der Leyenek

Deklarazio komuna onartu eta aurkeztu dute G20ko liderrek

Deklarazio komuna aurkeztu dute G20ko liderrek

EBn, Norvegian eta Suitzan asilo eskaerak %28 igo dira urteko lehen seihilekoan

Lehen seihilekoan asilo eskaerak %28 igo dira EBn, Norvegian eta Suitzan

Gabongo oposizioak elkarrizketak hasteko deia egin dio junta militarrari

Thailandiako erregeak urtebetera murriztu du Thaksinen espetxe zigorra

Azerbaijanek ÃÂ«terrorismoaren aurkakoÃÂ» operazio militar bat hasi du Karabakh Garaian