1964ko otsailak 24, Gasteizko ikastolaren lehen argazkia
Miel A. Elustondo
1963ko abenduaren 4koa da Gasteizko lehen ikastola. Egun hartantxe hasi ziren haurrak Izaskun Arrueren etxera, euskaraz eskolatzera. Bi hilabete geroagokoa da, otsailaren 24koa, ikastola haren lehen argazkia. Bertan ageri diren zenbait lagunek garai hartako oroitzapenez hitz egin dute.
«Inoiz ez dut esango zerk bultzatu ninduen euskaraz ikastera»
Miel A. Elustondo
Joan den martxoaren 6an hil zen Ibisate, eta hobira zenbait sekretu eraman ditu, baina hil aurretik emandako elkarrizketa honetan kontu jakingarri ugari aletu zituen bere bizitza joriaz.
Che Guevararen kapilauaren egunik zailenak
Miel A. Elustondo
Kubako iraultzaren garaitza eta laster, epaiketak eta fusilatzeak izan ziren uhartean. Besteak beste, Habanako La Cabaña kartzelan. Bertako kapilau zen Javier Arzuaga frantziskotarra, eta ekainera bitartean 55 kondenaturi lagundu zien hormara. Behin, berak jo behar izan zion graziako tiroa zigortuari. Infernua ezagutu zuen munduan fraide gazteak.
Euskararen batasunaren sesioa Urolaldean
Miel A. Elustondo
1968an Euskaltzaindiak Arantzazun hizkuntza idatzi estandarraren arauak zehaztuagatik ere, ez ziren biharamunean bertan aplikatu toki guztietan. Esaterako, erresistentzia handiak izan ziren hainbat idazle eta ikastolaren aldetik. Urolaldeko Azkoitiko, Azpeitiko eta Zestoako ikastoletan, erreferenduma egin zuten.
«Hogeita hamasei urte egon nintzen takoa egiten, obedientziaz»
Miel A. Elustondo
Zegamatik harrikada bide Arantzazura, eta haraxe egin zuen Jose Luis Zurutuza Arregik (Zegama, 1935). Frantziskotarra, musika ikasketak egin eta bertako organista izan zen hogeita hamar urtean. Aldi berean, eskolak ere ematen zituen eta, halako batean, egutegia egiteko ardura hartu zuen. Kantuak dioena, «zaharra ez da izandakoa, luzaz dena baizik», halaxe Zurutuza, zozoen elean.
«'Nire liburu beltz iluna' erraten diot Bereterretxeren komikiari»
Miel A. Elustondo
Gure baladarik zaharrenetakoa. Bereterretxeren atxilotze eta heriotza kontatzen dizkigu. Euskarazko baladetan altxor eta bitxi preziatuenetakoa. Batzuek eta besteek, ez gutxik, jardun dute balada horren gainean ikerketan eta, hala ere, kantaren sekretu guztiak ez dituzte zulatu oraindik. Begoña Durrutik, berriz, irudiak jarri dizkio baladari, liburuan lehen, Alkizako Ur maran erakusketan orain.
«Laurogeita zortzi urte, aitaita, baina gerrako umea naiz!»
Miel A. Elustondo
Trasantlantiko bat Santurtziko portuan atrakatua Franco matxinatu zenean. Amerikarako omen zegoen. Gerrarekin, errekisatu eta iheslarien aterpe egin zuten. Gero, ospitale. Eta, geroago, haurren ebakuaziorako itsasontzi. 1937ko maiatza eta ekaina bitarte sei bidaia egin zituen gerrako umez zamaturik. Haietako batean joan zen Agustin Urien Arano.
«Sari askok baino gehiago balio du besarkada bero batek!»
Miel A. Elustondo
Aitarik gabe hazi eta bizi izan da Pepi Berasategi Etxeberria. Haurtxo zela fusilatu zioten aita, eta akabo betiko. Ezaz jabetu zenez geroztik zulatzen du ezpata zorrotz horrek oraingo egunean ere Pepiren bihotza, nola zulatzen baitu haren lekukotasuna entzun duenarena. Ele mina da Pepirena, ezinbestean.
«Estraperloko gauzak eramanez entrenatzen nintzen ni bizikletan!»
Miel A. Elustondo
Ziklista izan zen, txapeldunetakoa. Lehenago, artzain ibili zen etxean, Oiartzungo Iragorri baserrian. Bertatik bertara ikusi zituen gerrakoak eta kontrabandokoak. Estraperloan zaildu zen, bizikleta garraiobide hartua. Azkenean, erloju-saltzaile egin zuen bizimodua... Zalduondon (Araba) dabil joan den aspaldian, intxaur eta sagar artean, hara eta hona bizikletan. Ilundu artean zozoen elean egoteko solasturi aparta Joxe Mitxelena Arsuaga.
Sasiolako orena, Rikardo Arregirena
Miel A. Elustondo
50 urte dira gaur alfabetatze-euskalduntze kanpainaren eragile eta ikur nagusia, Rikardo Arregi, Mendaron hil zenetik trafiko istripuan.