Euskararen batasunaren sesioa Urolaldean
Miel A. Elustondo
1968an Euskaltzaindiak Arantzazun hizkuntza idatzi estandarraren arauak zehaztuagatik ere, ez ziren biharamunean bertan aplikatu toki guztietan. Esaterako, erresistentzia handiak izan ziren hainbat idazle eta ikastolaren aldetik. Urolaldeko Azkoitiko, Azpeitiko eta Zestoako ikastoletan, erreferenduma egin zuten.
«Hogeita hamasei urte egon nintzen takoa egiten, obedientziaz»
Miel A. Elustondo
Zegamatik harrikada bide Arantzazura, eta haraxe egin zuen Jose Luis Zurutuza Arregik (Zegama, 1935). Frantziskotarra, musika ikasketak egin eta bertako organista izan zen hogeita hamar urtean. Aldi berean, eskolak ere ematen zituen eta, halako batean, egutegia egiteko ardura hartu zuen. Kantuak dioena, «zaharra ez da izandakoa, luzaz dena baizik», halaxe Zurutuza, zozoen elean.
«'Nire liburu beltz iluna' erraten diot Bereterretxeren komikiari»
Miel A. Elustondo
Gure baladarik zaharrenetakoa. Bereterretxeren atxilotze eta heriotza kontatzen dizkigu. Euskarazko baladetan altxor eta bitxi preziatuenetakoa. Batzuek eta besteek, ez gutxik, jardun dute balada horren gainean ikerketan eta, hala ere, kantaren sekretu guztiak ez dituzte zulatu oraindik. Begoña Durrutik, berriz, irudiak jarri dizkio baladari, liburuan lehen, Alkizako Ur maran erakusketan orain.
«Laurogeita zortzi urte, aitaita, baina gerrako umea naiz!»
Miel A. Elustondo
Trasantlantiko bat Santurtziko portuan atrakatua Franco matxinatu zenean. Amerikarako omen zegoen. Gerrarekin, errekisatu eta iheslarien aterpe egin zuten. Gero, ospitale. Eta, geroago, haurren ebakuaziorako itsasontzi. 1937ko maiatza eta ekaina bitarte sei bidaia egin zituen gerrako umez zamaturik. Haietako batean joan zen Agustin Urien Arano.
«Sari askok baino gehiago balio du besarkada bero batek!»
Miel A. Elustondo
Aitarik gabe hazi eta bizi izan da Pepi Berasategi Etxeberria. Haurtxo zela fusilatu zioten aita, eta akabo betiko. Ezaz jabetu zenez geroztik zulatzen du ezpata zorrotz horrek oraingo egunean ere Pepiren bihotza, nola zulatzen baitu haren lekukotasuna entzun duenarena. Ele mina da Pepirena, ezinbestean.
«Estraperloko gauzak eramanez entrenatzen nintzen ni bizikletan!»
Miel A. Elustondo
Ziklista izan zen, txapeldunetakoa. Lehenago, artzain ibili zen etxean, Oiartzungo Iragorri baserrian. Bertatik bertara ikusi zituen gerrakoak eta kontrabandokoak. Estraperloan zaildu zen, bizikleta garraiobide hartua. Azkenean, erloju-saltzaile egin zuen bizimodua... Zalduondon (Araba) dabil joan den aspaldian, intxaur eta sagar artean, hara eta hona bizikletan. Ilundu artean zozoen elean egoteko solasturi aparta Joxe Mitxelena Arsuaga.
Sasiolako orena, Rikardo Arregirena
Miel A. Elustondo
50 urte dira gaur alfabetatze-euskalduntze kanpainaren eragile eta ikur nagusia, Rikardo Arregi, Mendaron hil zenetik trafiko istripuan.
Bertikala izatetik horizontala izatera kanbiatu zen abadea
Miel A. Elustondo
Pedro Berrioategortua Murgoitio (Apatamonasterio, 1928 Zornotza, 2018) abade izan zen, abade behargina, abade Zamorakoa, abade zigortua, sekularizatu gabe ere sekular bizia egin zuena azken arnasa eman zuen arte maite izan zuen Txaro Aranbarriren ondoan. Abuztuaren 3an hil zen Pedro Berrioategortua, irailaren 8ko eguerdian agurtuko dute betiko. Duela bi hilabete bilduak dira bere oroitzapenak.
«Mutil dantzen aferan bertzek disfrutatuko du guk sufritu duguna»
Miel A. Elustondo
Mundua mundu denez gero lehenbizikoz, hirian bizi da giza emakumea herrian baino gehiago. Haatik, hiruretan hogeita hamar arimako Anizen bizi da Maitane Maritorena, goitiko kaskotik beheitiko anabasatik bezainbat munduari begira. Eta hirigintza proiektu dimentsio oroz gaindikoak, eta emakumeen berdintasun eza, eta euskararen neke eta ezinak, Belateko malda pikoan goitiko Baztanen ere.
«Nire bizia arrunta, xumea eta hutsa izan da, baina zerbait idatzi dut etxekoentzat»
Miel A. Elustondo
Literatura aldizkari batean jaso genuen lehenbizikoz Andoni Garikanoren historia: «Aitaren albisteak Frantziatik». Gerra garaiak ekarri zuen etenaren historia, gero baino gero gutxiago diren lekuko bizien eskutik, zuzenean. Bere belaunaldiaren berri ez ezik, aurrekoarena ere ematen diguna eta, zorionez, Garikanok partez idatzia duena.