Badira bi gai Ainhoa Etxaideri egindako elkarrizketa gehienetan errepikatzen direnak. Alde batetik, lan hitzarmenak adosteko zailtasunak. Beti izan da konplikatua enpresak eta langileak ados jartzea; azkenaldian, ordea, ia ezinezkoa, "arauek enpresariei ematen dietelako boterea eta guri gure eskubideak defendatzeko aukerak kendu dizkigutelako". Bestetik, ELAren eta LABen arteko harremanak, bi sindikatuek negoziazio kolektiboari buruz duten ikuspegi ezberdinaren eraginez, ez baitira gai elkarlan sendo baterako. "Badakigu bi korapilo ditugula, badakigu norantz askatu behar ditugun ere, baina ez dugu lortzen askatzea". Fagorri buruz ere hitz egin du.
Lau hilabete pasatu dira ultraaktibitatearen muga bete zenetik. Confebaskek dio enpresaburuak arduraz jokatzen ari direla, eta enpresen %97k soldatari eta lan baldintzei eutsi dietela. Hala da?
Oraingoz gauzak ez dira askorik aldatu langileentzat, baina hori uztailaren 7a baino lehen egin zen borroka guztiari esker izan da. Borroka horrek eraman zuen patronala hitzarmenak abenduaren 31ra arte luzatzera.
Eta zer gertatuko da abenduaren 31tik aurrera? Legez, hitzarmen asko eta asko dagoeneko ez daude indarrean.
Horregatik esaten dugu legeak ez dituela enpresak ezertara behartzen; legeak aukera ematen die lan baldintzak beren kasa aldatzeko, erabaki dezakete aukeraz baliatu edo ez. Ikusi behar da juridikoki ere lan erreformak zenbateko aukera ematen duen, hainbat salaketa jarri ditugulako epaitegietan. Beraz, momentu honetan esan dezakeguna da ziurtasun falta dela nagusi, joko arauak inork ez dituela argi. Guk dakiguna bakarrik da arau horiek enpresariei ematen dietela boterea eta guri gure eskubideak defendatzeko aukerak kendu dizkigutela, eta horri aurre egiteko modu bakarra dela ondo antolatzea eta borroka egitea.
Patronalak dio lan hitzarmenetan inondik inora ez duela onartuko lan erreformak ematen dizkion aukerei muzin egiterik. Zuek, kontrakoa. Kontuan hartuta legea enpresaburuen aldekoa dela, nola heltzen diezue negoziazioei?
Baina egon dira hitzarmenak. Badakigu patronalak ez duela bere boterea neurririk gabe erabiltzeari uko egiteko gogorik, baina hori da borrokatu behar duguna, eta akordioak lortzen ari gara; ez patronalaren borondateagatik, borrokagatik baizik.
Hitzarmenak sinatu dira, baina gutxi. Irailean sektoreko bost hitzarmen sinatu ziren Araba, Bizkai eta Gipuzkoan, eta enpresetako 45. Azken horiek, gainera, askok jende gehiagori eragiten diete. Zein ondorio atera daiteke datu horretatik?
Erabaki bat dagoela sektoreetako hitzarmenak suntsitzeko. Patronalak esaten du sektoreko hitzarmenak izango direla eurek eskatzen duten neurrikoak. Baina sektoreko hitzarmenak dira enpresei neurria hartzeko, ez lan mundua haien neurrira antolatzeko. Jarrera horren aurrean, akordiorako oso aukera gutxi dago, eta hori da ikusten ari garena.
Kontuan hartuta agortutako hitzarmenen kasuetan Espainiako itunak aplikatzeko aukera dagoela, batzuetan ez da hobeto akordio txar bat egitea akordiorik ez egitea baino?
Bataren eta bestearen arteko aldea lan gatazka da; ez da saihesten langileen lan baldintzak okertzerik, saihesten da lan gatazkak egotea. Langileontzat ez da txarra lan gatazka egotea eskubideak auzitan jartzen direnean, txarra da eskubideak auzitan jartzea inolako liskarrik gabe. Gu ez gaude lan gatazkak saihesteko, gaude langileen lan baldintzak defendatzeko. Zenbait gauza onartuko bagenitu, akordioak egongo lirateke. Patronala, adibidez, sekulako ziria sartzen ari da. Langileei esaten die mantenduko dizkietela baldintzak, baina kontratu berriei estatuko legedia aplikatzearen truke. Baina nora eramaten gaitu bide horrek?
Zein ondorio izan ditzake akordio falta horrek?
Akordiorik ez badago, eta gatazka bakarrik badago, normalean kontrola galtzen da lehenago edo geroago. Euskal Herriak trantsizioa behar du, eta trantsizio hori ez bada adostua, ez bada eragile sozial eta sektore ekonomiko ezberdinen arteko eztabaidaren emaitza, izango da gatazkaren emaitza; ez du irabaziko ez batek, ez besteak, ez euskal ekonomiak. Beraz, akordio faltaren emaitza izango da ez dugula jakingo nora goazen, gatazkak esango du.
LABek dio estrategiarik ez duela aldatu, baina borroka eremua enpresetara ematea erabaki du, ELAk bezala. Zergatik aldaketa hori?
Guk beti esan izan dugu negoziazio kolektiboak langile guztien eskubideak ziurtatu behar dituela eta horretarako egitura jakin bat behar dela. Egitura horrek eskatzen du hitzarmenek egon behar dutela enpresetan, baita herrialdeetan ere. Udaberrian gure borroka desorekatu genuen egitura hori babestuko zuen lanbide arteko akordio baten alde, baina ikusita akordio hori ez dela posible, orain hori desorekatu dugu, eta enpresetara eraman. Baina bai Confebaskekin mahai batean, bai enpresaz enpresa ahal dugun mahai guztietan, sektoreko hitzarmena defendatzen jarraitzen dugu. Estrategia berbera da, negoziazio kolektiboa ulertzeko eta egiteko modua berbera da, baina borrokatzeko bidea aldatu egin dugu lanbide arteko akordioren bat lortzeko aukerarik ez dagoelako. Urkulluri ere ezetz esan badiote, ez gara horma baten aurka arituko.
Eta uda aurretik bazegoen aukera sektore arteko akordio hori lortzeko?
Bagenekien lorgarria zela sindikatu guztiok langileak mobilizatzen bagenituen. Eta lortu zen hainbat posizio mugiaraztea, Jaurlaritzak ere sartu behar izan zuen, eztabaida politiko eta sozial handia sortu zen, enpresek hitzarmenak abendura arte luzatu behar izan zituzten... Ez zena lortu akordioa izan zen.
Beste saioren bat egiteko asmorik baduzue?
Akordiorako eskaintza badago, aztertu egingo dugu. Baina akordioari patronalak itxi dizkio ateak, eta berriz ireki behar badira, patronalari dagokio ekimena.
ELAk hasieratik egin zuen enpresetako lan hitzarmenen aldeko hautua. Zuek ere aurrerantzean enpresetan jarriko duzuenez indar gehiago, nola alda daitezke bi sindikatuon arteko harremanak?
Enpresetan mota guztietako bat egiteak izaten dira, baina egia da naturalena ELA eta LABen artekoa dela. Ados jartzen bagara zer borrokatu behar den eta nola borrokatu behar den, akordioak egongo dira, baina berriz diot guk enpresetara eramango dugula sektoreko lan hitzarmenen defentsa. Beraz, hori ere adostu egin behar da, soldatak eta lanorduak bezala.
Gaur-gaurkoz, zein da LABen eta ELAren arteko elkarlanerako oztopoa?
Zalantzarik gabe, negoziazio kolektiboa; baina hori ez da berria, sekula ez da egon adostasun sendorik, eredu eta ikuspegi ezberdina ditugu sindikatu baten ardatza den elementu horren gainean. Mobilizazio agenda bat edukitzeaz gain, mobilizazio horrek instituzioen aurrean herri estrategiaren mesedetan eduki behar duen proiekzioa ere ez dugu adosten. Badakigu bi korapilo ditugula, badakigu norantz askatu behar ditugun ere, baina ez dugu lortzen askatzea. Elkarlana egonez gero, elkarlan horrek urrats berriak egiteko aliantzak eskatzen ditu, eta aliantzak etortzen dira gogoeta estrategiko sakonetatik.
Eta badago asmorik gogoeta horri ekiteko?
Gogoeta horren premia hor dago, eta orain ez dago aitzakiarik, ez dago kanpo faktorerik elkarlana oztopatzeko edo agenda sozial eta sindikala hankaz gora jartzeko. Badakigu gehiengo sozial eta sindikal bat osatzeko gai garela ere, eta hori aktibo bat da, baina erantzukizuna dakar. Egoera gero eta okerragoa da, eta guk egoera hori aldatzeko prest dagoen gehiengo bat osatzen dugu. Ardura hori geureganatu behar dugu, horrek eskatzen du aliantzaren gogoeta hori egitea. LAB prest dago, eta badakigu ELAk ere eztabaidari ez diola beldurrik. Beraz, lehenago edo beranduago heldu beharko diogu.
LABek esaten du negoziazio kolektiboaren arazoa "denena" dela. ELAk dio nolatan den hori gobernuaren arazoa...
Negoziazio kolektiboa egon edo ez egon eredu sozial baten isla da; beraz, arazoa politikoa da. Hitzarmenak, noski, patronalaren eta sindikatuen arteko zerbait dira, baina negoziazio kolektiborako eskubidea defendatzen ez duten instituzioak ez dira langileen oinarrizko eskubideak defenditzen dituzten instituzioak, ez dugulako aukera berdintasunean talka egiten enpresek eta guk. Langileok egin dezakegu antolatu eta borrokatu, hori sindikatuok egin behar dugu, baina sindikatuok ez dugu ordezkatzen babes eredu publikoa. Batek boterea du, eta besteak ez; gainera orain batek tresnak ditu, eta besteak ez. Beraz, negoziazio kolektiboa guztion arazoa da, bai noski.
Dagoeneko ELAk eta LABek sei greba orokor egin dituzue. Erreformek, ordea, indarrean jarraitzen dute. Kontuan hartuta greba muturreko tresna bat dela, zein baliabide geratzen zaizkizue sindikatuoi halako neurriei aurre egiteko?
Ez dut uste grebek funtzionatzeari utzi diotenik, gertatzen dena da grebek ez dutela egoera aldatzen. Egoera aldatzeko, politikak aldatu behar dira, eta greba da jende guztia kalera atera eta aldaketa horiek egitera behartzeko tresna. Orduan, ateratzen dugun ondorioa da borroka asko egin dugula baina instituzioetan politika neoliberalak nagusitzen direla. Beraz, zera gertatzen da: mobilizazio bide horren gainean aldaketa prozesua ekarriko duen prozesu soziala behar dela.
Nolakoa behar du etorkizuneko sindikalismoak?
Nik uste etorkizuneko sindikalismoak lantokietan ondo errotutako sindikalismoa izan behar duela, baina batez ere eragile politiko soziala izateko gaitasuna izan behar duela. Bakarrik lantokietatik ezin da gizartea aldatu, lan gatazketatik ez dugu eraldaketa politikorik ekarriko. Sindikalismoa bizi izan da negoziazio kolektiboan eta elkarrizketa sozialean. Eredu hori bukatu da. Mobilizazio soziala ezinbestekoa da, baina mobilizazio sozialak aukera eman behar digu indarra aldaketa batzuetara bideratzeko. Sindikatuen profil soziopolitikoa indartu behar da.
Eta etorkizuneko euskal ekonomia nola irudikatzen duzue?
Herri ariketa bat izan behar du horrek: erabaki dezagun behingoz etorkizuneko Euskal Herria nolakoa izango den. Gure erantzuna hau da: industriarik gabeko eta ehun produktiborik gabeko ekonomiarik ez dugu ikusten. Lehiatzeko eredu berri batera jo behar genuke, uste dugu euskal industriak ez lukeela etorkizunik prezioetan lehiatzen, kopurutan lehiatzen; teknologia ertain baxuarekin ez goaz inora, aurrerapen teknologikoetan sinistu behar genuke. Era berean, industriak traktore izan behar du, baina ezin da ekonomia guztia industrian oinarritu.
Zer gertatu da Fagorren?
Fagorren kasuan gu gehien kezkatzen gaituena da zerk eragin duen Fagor erortzea. Fagor erortzea da esatea krisi honen aurrean babes mekanismo guzti-guztiak falta direla. Jakinda lan eskubideak auzitan daudela, jakinda eskubide sozialak auzitan daudela eta gure ehun produktibo guztia arriskuan dagoela, hiru arrisku horiei ez diegu aurre egiten proiektu komun batek emango ligukeen ikuspegi partekatu batekin.G
Zer egin behar litzateke orain?
Une honetako egoera aintzat hartuta, konkurtsoa erabili beharko litzateke norabide egokian kokatzeko eta ehun produktiboak behar duen eraldaketari laguntzeko. Esaten dutenean salba dezagun salba daitekeena, zer irizpide darabilte? Guk esaten duguna da zergatik ez dugun behingoz ehun produktiboaren inguruko gogoeta bat egiten, zer motatako industria eta produkzioa nahi dugun, eta hori ikusitakoan erabaki Fagor bezalako enpresek zer etorkizun eduki dezaketen.
Esan dute enpresa ez dela bideragarria.
Fagorrek gaur egun ez duela etorkizunik diote, eta errealitatea aldatuko bagenu, izango luke? Hori da, gure ustez, larriena: hau da errealitatea, eta hemen Fagorrek ez dauka lekurik; hau da errealitatea, eta hemen Corrugadosek ez dauka lekurik; hau da errealitatea, eta hemen Troquenorrek ez dauka lekurik. Ba alda dezagun errealitatea. Zeintzuk dira errealitate berria sortzeko ekimen politikoak? Hori da arazoa. Errealitate honen arabera, Fagorrek, gure eskubideek, pentsioek... ez dute etorkizunik. Zertarako egiten ari dira politikak, guretzat garrantzitsuak diren gauza guztiek ez badute etorkizunik?
Zer eskatuko zeniekete zuen erakunde publikoei?
Politika aldaketa bat. Gure ikurrak izan diren enpresek ixten jarraitzen dute, eta horren aurrean ez dago larrialdi plan bat, bide berri bati ekiteko ekimen politikorik. Egiten ari gara bide bat ez gaituena krisitik ateratzen. Zergatik ez dago bide hau aldatzea helburu duen eztabaida edo gogoetarik? Politikak aldatu gabe egoera aldatzea inori ez zaio buruan sartzen. Eta Euskal Herriak hainbat bitarteko galdu ditu ekonomian esku hartzeko, baina ez kendu dizkigutelako, baizik eta Jaurlaritzak edo Nafarroako Gobernuak bide hori erabiltzeari uko egin diotelako.
