«Derrigorrezkoa egingo zaiolako mugituko da alderdi sozialista»

Tonu baxua erabilita, baina sutsu mintzo da Txelui Moreno (Burlata, 1958) egungo egoerari, erronkei, aukerei eta etorkizunari buruz. Esaten dituenak erabat sinesten dituela erakusten du azalpen luzeetan, eta etorriko denarekiko baikor dela ziurtatzen du, erabat.

Oso interpretazio desberdinak egin dira ETAren azken agiriaren inguruan. Espero zitekeenetik urruti dagoela esan dute askok. Zure ustez, asebete du espero zitekeena? Bete du Bruselako Adierazpenean eta Gernikako Akordioan eskatutakoa?

Bai, bai. Bruselako Adierazpenean eskaera batzuk egin zitzaizkion, eta Gernikako Akordioa pixka bat haratago ere joan zen eskaerak egiteko orduan. Nik uste dut biak bete dituela, sobera gainera. Baina batzuk joko literarioak egiten ari dira agiriak duen indarra ezkutatzeko. Agiriak ez du, esan denaren kontra, inolako zaindaritzei buruz hitz egiten, ez du trukean inolako lorpenik lortzea aipatzen... Agiria oso argia da. Beste gauza bat da bestelako interpretazioak egin nahi izatea. Hauxe dio, hitzez hitz, agiriak —eskuetan hartu eta irakurri egin du—: «Euskal eragile politiko eta sozialei dagokie Euskal Herria eta erabakitzeko eskubidearen aitortzaren formulazioa adosteko akordioak erdiestea». Nola ikus daiteke hor zaintzarako asmorik?

Ze interpretazio egiten duzu Espainiako Gobernuko ordezkarien adierazpenetatik? Ez dela nahikoa esan dute, eta ez dutela orain arteko politika aldatzeko asmorik. Hala ere, agiria urrats bat dela onartu dute.

Jakin badakite zein garrantzia duen, eta, gure ustez, pribatuan egiten dute horren gaineko balorazio erreala. Badakite urrats historikoa dela eta ETAk, behintzat, etorkizun demokratiko bati begirako ateak zabaldu dituela. Gertatzen dena da ez dituztela kontrolatzen ez ETA ez ezker abertzalea egiten ari diren urratsen denborak, eta urrats horiek jokoz kanpo harrapatu dituztela. Gauza bera gertatu zen, esaterako, Anoetako Proposamenarekin. Ez zuela ezertarako balio eta ez zekarrela inolako aldaketarik esan zuten hasieran, baina, gerora etorri zen prozesuan, proposamen horrek negoziaziorako jasotzen zuen metodologia erabili zen. ETAren ekimen honekin ere gauza bera gertatuko dela uste dut.

Beraz, beren buruak birkokatzeko denbora behar dutela eta ondoren jarrera aldatuko dutela uste duzu?

Bai. Orain Estatuak denbora behar du bere burua kokatzeko. Nahi badute askoz arinago joan daitezke, baina ETA eta ezker abertzalea sortzen ari diren ekimen berri guztien inguruan birkokatzeko denbora hartzen ari dira. Edozein kasutan, Espainiako Gobernuak jarrera aldatuko duela pentsatzen dugu, batez ere euskal gizarteak exijituko diolako. Euskal gizarteak badaki zein ari den aurrerapausoak ematen eta zein ari den boikotatzen. Badaki jokaleku demokratiko berri bat lortzeko aukera dagoela, eta ez du hori galtzen utziko. Badaki alde bat zein ahalegin egiten ari den bakea lortzeko, eta besteari ere eskatuko dio ahalegin hori egin dezala. Eta prozesu demokratiko honen aurka egiten badu, izugarrizko desgastea jasoko du. Horregatik mugituko da alderdi sozialista; derrigorrezkoa egingo zaiolako mugitzea.

Horretara bultzatzea da herritarrei eskatzen zaiena?

Exijitzea da herritarrok lehenik eta behin egin dezakeguna. Alde bati (ETA) eskaera zehatzak egin zitzaizkion, eta baietz erantzun du. Orain beste aldeari (Espainiako Gobernua) eskatu behar zaio eskubide urraketarik egongo ez den, ideien jazarpenik egongo ez den, alderdiak legez kanporatuko ez diren, politika egiteagatik atxilotuko ez den, inkomunikazioa eta tortura desagertuko diren eta presoek beren eskubideak gauzatuak izango dituzten egoerara joatea. Azken urteotan salbuespeneko neurri mordoa ezarri dira eta horiek bertan behera utzi behar dira jokaleku demokratiko bat lortzeko. Alde batek, prest dagoela esan, eta urrats historikoak egin ditu horretarako. Beste aldeak ere eman behar ditu pausoak.

Zein urrats egin behar lituzke orain Espainiako Gobernuak?

Ez diot nik esango zer egin behar duen. Rubalcaba ez da ergela, eta oso ondo daki zer egin behar duen jokaleku demokratiko bat lortu nahi badugu. Jokaleku berri hori ez lortzeko edo aldaketa hori ahalik eta gehien atzeratzeko zer egin behar duen ere ondo daki. Prozesua egonkortzeko urrats baikorrak egitea nahiko genuke, eta hori, PPrekin adostuta egitea, gainera; Estatu ikuspegiz eta begirada etorkizunean jarrita egitea, gatazka behin betiko gainditzeko ikuspegiarekin.

Ezker abertzaleak hauteskundeetan parte hartzeko aukera izango duela uste duzu?

Seguru nago. Horretarako baldintzak sortzen ari gara, eta, gainera, Alderdien Legearen aurka gauden arren, lege hori beteko dugu. Estatu demokratiko batean legea betetzen duena legezkoa da, eta, guk beteko dugunez, legezko izatea beste aukerarik ez dago. Beraz, hauteskundeetan egongo gara. Hala ere, berriz bultzada politikoz jokatu eta legez kanpo utziko bagintuzte, guk gure bidetik jarraituko genuke. Horrek ez luke erraztuko egoerak hobera egitea, baina ez luke gure erabakia atzera botatzea eragingo.

Ezker abertzalea legeztatzeak berebiziko garrantzia duela diozue. Zergatik?

Zutik Euskal Herrian amaitu zen eztabaidak mandatu batzuk eman zizkigun, eta horietako bat izan zen alderdi gisa legeztatzea, legearen arabera lehiatu eta konfrontazio politikoa gainontzekoek bezala egin ahal izateko, guk ere gure proiektu politikoa gainontzekoek bezala defendatzeko aukera izan dezagun. Horixe egingo dugu, eta luzera begirako helburu estrategikoei begira egingo dugu. Gure herriak izan nahi duena erabakitzeko baldintzak sortzeari begira. Lan hori egiteko, gizartea gure ustez nola aldatu behar den proposatzeko, gure ikuspuntua plazaratu eta horren aldeko lan eraginkorra egiteko, legezko izan behar dugu.

Hauteskundeei begira ari zara ?

Legez kanporatzeek bi helburu dituzte: batetik, herritarrek eman ez dituzten gehiengoak lortzea. Horixe egiten ari dira alderdi sozialista eta PP. Herriak ez die gehiengoa eman, eta, beraz, zati bat kendu dute gehiengo birtual bat sortuta boterea eskuratzeko. Normalizazio politiko eta demokratikoa dago, beste aldetik. Gernikako Akordioak bigarren faserako zehazten du alderdien mahaia osatu beharko dela eta proiektu politiko guztiek egon beharko dutela hor; PPtik hasi, eta ezker abertzaleraino. Hor, guztien artean hitz egin beharko da irtenbideei buruz, eta, ahal dela, guztion artean adostu beharko da konponbidea. Horretarako, legezko izan behar dugu, zeren, konponbidea alderdien mahaitik etorriko bada, ezin da ulertu alde batek ezin parte hartu izatea legez kanporatuta dagoelako. Alderdien mahaian legez kanpo aritzeak ere ez luke zentzurik, ez litzatekeelako izango guztiok aukera berdintasunean arituko ginatekeen egoera demokratikoa. Batzuk atxilotu ere egin litzakete bilera horietan parte hartzeagatik. Beraz, behar bezala lan egiteko, oso garrantzitsua da halako egoerak gainditzea.

Nola ikusten dituzu gainontzeko eragileak urratsak egiteari begira?

Alderdi sozialista jarrera zurruna erakusten ari da oraindik, baina uste dut urratsak egiten hasteko garaia dela. Bere oinarriak, batez ere Euskal Herrikoak, pausoak emateko eskatuko diola uste dut. Oinarriak aldaketarako behar hori ikusten duelakoan nago. Gatazka gainditzeko aukera badagoela sentitzen du, oso bestelako egoera bat lor daitekeela, eta hori ezin dela alferrik galdu. Horregatik uste dut alderdi sozialistako oinarriak esku hartu eta alderdia urratsak egitera bideratu behar duela. PSEren zuzendaritza oso lotua dago oraindik Madrilgo interesetara eta handik egiten diren irakurketen arabera jokatuko du. Eta, Espainiako Gobernua onurak ateratzen saiatuko da, areago, oso ahul dagoela kontuan hartuta. Ez dago zalantzarik, historian konponbidearen alde aritu zen presidente gisa agertzeak politikoki ospea emango lioke. Horregatik diot litekeena dela alderdi sozialista konponbidean murgiltzea. Baina horrek onurak emango dizkiola edo ez egiteak gehiago ahulduko duela ikusten badu soilik mugituko da. Gizarteak mobilizazioarekin desgaste handiegia ekartzen badio eta Gobernuak ezin badio horri eutsi, aldatzea beste aukerarik ez du izango. Horregatik du horrenbesteko garrantzia herritarren aktibazioak.

Zein garrantzi du nazioarteko lanak? Zer egin dezake?

Nazioarteko begirada gurea bezalako herri batean izatea oso zaila da, eta hori izatea, dagoeneko, garrantzitsua da. Bestalde, gatazken konponketetan adituak diren nazioarteko pertsonek Bruselako Adierazpenean interpelazio bat egin eta [ETAk] horri baiezko erantzuna eman izana ere oso ona da konponbideari begirako babesa ematen jarrai dezaten. Espainiak ezingo du nazioartean mantendu egun ezartzen duen eskubide urraketa. Egiten ari diren urratsak ikusten ari dira nazioartean, eta Espainiako Estatuak ezingo du hori ezkutatzen jarraitu. Beraz, estatua mugiarazteko presio handia izango da. Badakigu estatuak nazioartean bere harremanak eta indarrak dituela eta horiek erabiliko dituela, baina egia da hemendik kanpo eskubideen inguruko sentiberatasun handia dagoela.

EArekin akordioa egin zenuten lehen, eta orain beste bat egin duzue Alternatiba ere batuta. Zein balio dute halako akordioek?

Espainiako eskuma, Espainiako erdikoak eta euskal eskuma ditugu aurrean. Herri honetako ezkerreko indar abertzaleak, aldiz, erabat atomizatuta gaude, eta, ondorioz, eskumak du boterea. Gainera, ekonomia krisiak agerian utzi du eurek eramaten dituzten milioiak guk ordaintzen ditugula, betikook, langileok. Hori orekatu beharra dago. Ezin dugu onartu gehiengo langilea duen herria enpresariek edo kapitalak gobernatzea. Gainera, ziklo politiko berria dator; beraz, gure helburu politiko zein sozialak lortzeko, indar korrelazioa aldatu beharra dago. Ahalmen handiko indarra osatu behar dugu, eta, horretarako, bere burua aurrerakoitzat eta ezkerrekotzat daukatenak, edo abertzale direnak batu nahi ditugu gutxiengo batzuen inguruan: Euskal Herria aitortzea, ezkerrekoa izatea, eta gatazkaren konponbidearen alde egitea Gernikako oinarrien gainean. Herri honek biharko egunean oso bestelako egituraketa politiko, sozial eta ekonomikoa izan dezan aritu nahi dugu gaurdanik elkarlanean. Bide horretan ari gara, eta oso gustura, gainera, zintzotasunez eta errespetu osoz ari baikara.

Non geratzen da EAJ? Zein izango da haren lekua?

Euskal gizartean gehiengoa duen alderdia da, eta oso eginbehar garrantzitsua du. Baina uste dut ez dela egin behar lukeena egiten ari. PSOEk esaten duenaren menpe egoteari utzi behar lioke, eta bere herriak behar duenari begiratu. Alderdi sozialistari bere jarrera itxia aldarazten lagun diezaioke, baina tristea den arren, ez da ari. Euskal Herriaren eskubideak onartuak izan daitezen lan egin dezala gustatuko litzaidake, nahiz eta gero, nahi badu, autonomismoaren aldeko hautua egin.