«Ilegalizazioarenak iragana izan behar du; gizarte osoari dagokio»

Bezperan EAJren Gipuzkoakobatzarra izan du Joseba Egibar GBBko lehendakariak (Andoain, 1959). Argudioak eta diskurtsoa, beraz, fresko eta koipetuak ditu. GBBren egoitza berriko bulegoak ikuspegi zabal eta atsegina du. Apalategi batean, Egunkaria-ren 1999ko ale baten fotokopia: Udalbiltzaren sorrerari buruzkoa.

Oraingoan baietz, oraingo bakerako aukera ongi bukatuko dela esana duzu, baita su-etenaren aurretik ere. ETAk su-eten iraunkor eta orokorra adierazi ondoren argiago duzu?

Bai. Iragan hurbilean dauzkagun bi prozesuekin alderatuz—1998koa eta 2006koa—, porrot egin zuten, eta porrot egite horrek esan nahi zuen ETAk atzera berriz bere estrategia politiko-militar hori indarrean jartzen zuela, su-etena apurtu ondoren. Oraingo honetan beste bi porrot horien ikasgaiak atera eta 1998an eta 2006an behin betiko bide politiko eta demokratikoen alde apustua egiten zutenek gidaritza hartu dute, esanez «hemen ezker abertzaleak bere barnean gogoeta bat eta eztabaida bat egin du eta emaitzak hauek dira». Bere burua ezker abertzalekotzat jotzen duen edonork ondorio horiek onartu behar ditu. Ondorio horiek ziren eta dira bide politiko eta demokratikoen aldeko apustua egitea. Horrek esan nahi zuen eta esan nahi du ETAk bere estrategia politiko-militarra utzi egin behar zuela. Horregatik esan dut behin eta berriz aldaketa kualitatibo bat dagoela: aldebakartasun horretatik abiatuta ezker abertzale politikoak gidaritza hartzen du, non esaten dion edonori, baita ETAri ere, «aizu, bide hau amaitu da».

ETAri dagokionez, uste duzu su-eten hori aldarrikatuta barneratu duela agirian aipatutako «konfrontazioaren amaierara» joan behar duela?

Espero dezagun hala izatea. Agiria irakurtzen duzu, eta dio dioena. Su-eten orokorra da, eta prest dago egiaztagarria izan daitekeen prozesu batera joateko. Euskadi Ta Askatasuna sortu zenetik, borroka armatua tresna bat da helburuak lortzeko. Urteetan instrumentala zen hura estrukturala ere bihurtu da, eta azkenean ETAk zeukan aktiborik handiena su-etena eskaintzea zen. Prozesuek porrot egin dutenean, 1998an edo 2006an, ETAk pentsatzen zuen borroka armatura bueltatze hutsak de facto suposatzen zuela hor dagoen gatazka politikoaren seinale garbia, gatazkaren ziurtagiria. Konturatu gabe, azkeneko hamarkada hauetan behintzat, estatuak politikoki denboran erabili duela ETAren borroka armatua. Politikan dabiltzan beste bakarren batzuk hortaz konturatu dira, eta esan dute «aizu, borroka armatua bukatu da, eta estrategiak politikoa eta demokratikoa izan behar du, eta bide baketsuetatik erabili beharrekoa».

Nola ikusten duzu nazioarteko komunitatearen esku-hartzea?

Inportantea litzateke. Momentu honetan begiratzea non dauden gabeziak, non egon daitezkeen heldulekuak, nola lagundu, Europako instituzioak hor txertatzea ez da batere txarra, alderantziz, behar-beharrezkoa da. Momentu honetan azaldu dira nazioarteko ordezkaritza zabala duten Bruselako agirian bildu diren horiek. Hori inportantea da, baina hori zehaztu egin behar da. Atzera bueltarik ez duen prozesu bat bermatzeko bertatik eman daitezkeen pauso eta har daitezkeen erabakiez gain, kanpotik ere bultzada minimo bat edukitzea behar-beharrezkoa da, eta hori lortu egin behar da. Espainiako Gobernuak jakin badaki hori horrela dela. Eta Europa begira dago, nola ez.

Zein urrats egin behar dira? Zer dauka Joseba Egibarrek buruan aukera hau aprobetxatzeko?

Luze gabe, garbi dago bake prozesu batek aurrera egin dezan, kontuan edukita bide politiko eta demokratikoen aldeko apustua egin dela, gutxieneko tresneria bat behar duela. Nekez jorra daiteke estrategia eta bide politiko bat ez badaude, adibidez, instituzioetan, edo, okerragoa dena, politikan aritzeko debekuak badauzkazu. Politikaren hautua egiten duzu, eta debekatuta daukazu politika egitea. Hori kontraesan bat da. Legalizazioaren gaiak garrantzia du. Ez demokraziaren ikuspegitik bakarrik, baizik eta bakegintzan ere erabat lagungarri izan daitekeelako prozesu horiek sendotze bidean jartzeko. Ilegalizazioaren kontuak iragana izan behar du. Ez da bakarrik «beraien kontua», ezker abertzalearen kontua, beraiek konpondu behar duten zerbait, azkenean, gizarte osoari dagokion kontu bat da. Herri ikuspegitik eta gizarte ikuspegitik, diferentzia politikoak diferentzia. Bakoitzak bere estrategia izango du, baina egonkortasuna eta sendotasuna eman nahi bazaio prozesu honi eta elkarren arteko bizitza politikoari, garbi dago legeztatzeak garrantzia duela, bai ikuspegi demokratikotik, bai bake ikuspegitik.

Beste urratsik?

Badago beste atal bat, behar bezala eta ari-arin mugitu beharko litzatekeena: espetxe politika. Baita biktimekiko landu beharreko gaiak ere. Atal horretan pauso ugari eman dira, baina badago zeregina. Espetxe politikak berebiziko garrantzia hartuko du prozesu honetan lehenengo hilabeteetan, beraz, oso denbora laburraz ari gara.

Legeztatzearen kontuari dagokionez, uste duzu estatutik edo Espainiako Gobernutik etor daitekeen erantzuna hauteskundeek baldintzatuta etorriko dela?

Estatua ustekabean harrapatu du ezker abertzalearen erabakiak. Estatuak historikoki eskema bat eduki du, ETAk ere eduki duen eskema: armak isiltzen direnean bakea dago. Oraingoan, baina, su-etena ez zaio eman Espainiako Gobernuari edo estatuari, su-etena aldebakarreko erabaki bat da, euskal gizarteari ematen zaiona, eta ezker abertzaleak exijitzen duena. Beraz, horrek eskema aldatu egin du. Estatuak garai berri bat kudeatzeko eskema zahar bat dauka. Eskema zaharra Alderdien Legea da, eta garai berri hau kudeatzeko ez du balio. Agian, baten bati arnasa kentzeko balio dizu, adibidez, ilegalizazioari eusteko oraingo hauetan, baina «hurrengoetan ez, hurrengoan legala izango zara». Ikusirik apustuaren zintzotasuna eta sendotasuna zein tamainakoa den, EAJ bezala, erantzukizun eskaera bat egin behar zaie alderdi sozialistari eta alderdi popularrari: jokoan daukaguna ez da zinegotzi batzuk edo alkate batzuk gora edo behera. Hemen pauso bat eman da erabat inportantea, eta arazo politikoak hor egongo dira, gatazka politikoa hor egongo da konpontzeko, baina politikaren aldeko hautua egin dutenek politika egin ahal izan behar dute.

Esan nahi duzu behin alderdi berriaren estatutuak aurkeztuta EAJk bultzatuko duela legeztatzeko?

Aurretik ere bai. Ez da alderdikeria kontua; alderdikeriatan eroriko bagina, gaizki geundeke denak. Ikuspegia zabalagoa izan behar du. Nik, atzo [ostegunean], Gipuzkoako batzarra eduki nuen, eta esan nien: «Begira, agian ez gara konturatzen, baina herri honetan azken hamarkadetan eman den aldaketarik historikoena gertatzen ari da». Kontua da aldaketa horretan parte hartu nahi dugun denok ala ez. Erabat iraultzailea da, eta politika irauli egingo du erabaki horrek. Indarkeria desagertze bidean dago, hori aldaketa kualitatiboa da, historikoa da. Aurrekoetan, gehienbat 1998an, ilusioa sortu zen, poza, konpromisoa... Oraingo honetan ez da sortu. Oraingo prozesu hau alderantziz izango da. Beharbada ilusio gehiegirik ez dago hasieran, baina pausoak ematen diren neurrian eta euskal gizarteak bidean egiten ari garela ikusten duenean, atzera bueltarik ez duen prozesu bat eta abiadura hartzeko moduko prozesu bat martxan jar daiteke, eta ilusioa etor daiteke.

EAJren zeregina etapa berri honetan ongi zehaztuta al dago? Batzuetan ematen du bitartekari moduko lanak egiten dituela Madrilgo gobernuarekin...

Bai, batzuetan itxura hori eman daiteke. Alderdi sozialistak helburu bat dauka, EAJren mugimenduak kontrolatu nahi ditu, ikusten duelako ezker abertzalearen benetako mugimendua nondik nora doan. Badaki apustu politikoa datorrela hor. Gure jendeari zein galdera sortzen zaizkio? Lehenengoa, Batasuna egongo al da hauteskundeetan? Galdera da. Guk esaten dugu: «Egon behar du». Egongo den edo ez den beste kalkulu politiko baten arabera izango da. Espainiako Gobernuak eta bi alderdi nagusiek, PSOEk eta PPk, erabakitzen dutenaren arabera, nahiz eta gero jantzi judiziala emango duten. Bigarren galdera: «Komeni al zaigu egotea?». Noski. Herri ikuspegitik eta alderdi ikuspegitik, hemen biltzen diren boto guztiek ordezkaritza behar dute, jasotzen dituen botoen arabera. Hirugarren galdera: «Aizu, ez al dute Batasunekoek eta sozialistek bat egingo EAJ baztertzeko?». Eta nik erantzuten diet: «Eta? Egiten badute zer pasatzen da? Berdin da».