Donapaleuko ikusgarri sala berrian bildu izanak bazuela zentzu, ikusiz zein "antzerki" den hor emana izan dena. Hitz horiekin hasi du bere hitzartzea Mixel Etxebeste Mauleko auzapezak. Auzapezen Biltzarraren biltzar nagusiaren azken hitzartzea izan dena, gaur goizean. Elkargoaren gaia aipatzear zuela, eta gaia pil pilean dela, Biltzarra kontseilari eta parlamentari guztiei irekitzea erabaki zuen Biltzarrak, Auzapezen Biltzarra Herrien Biltzarra bilakaraziz. Berez, Biltzarra elkarte bat da. Ipar Euskal Herriko herri guztiak biltzen dituena. Lapurdiko Biltzar ohian sustraiak hartzen dituela aldarrikatzen du, baina gaur egun, aholku iritziak baizik ez ditzake eman. Halere, bada iritzi guztiak biltzen dituen egitura bat, Hautetsien kontseiluaren ondoan. Eta hala gertatu da goizean ere.
Elkargo bakarraz, kontrakoak eta aldekoaz, bakoitza bere aldetik aritu dela azken aste hauetan, dela prentsaurreko ematen, gutun idazten, edo deklarazioak egiten, hor, guztiek parez pare hitz egiteko eta eztabaidatzeko parada izan dute. Pierre Andre Durand Pirinio Atlantikoetako prefeta tarteko izan dute. Baina besterik gabe, Garapen Kontseilukoek presentatu egitura bakarreko posibilitateen haritik mintzatu da, aitzineko aldietan erran zuena berretsiz. Hau da, hark elkargo bakarraren aldeko proposamena zuela bozkarazteko asmoa.
Frantzia hegoaldeko Niza hiriburutik 35 kilometrotara dagoen Bonson herriko (700 biztanle) auzapeza gonbidatua zuen baita Biltzarrak, bere hango errealitatea azal zezan. Bonson herria Nice Cote d'Azur metropoliaren parte da. Herri txikia izanik ere, hiri nagusi eta biztanleria handikoen ondoan dago, egitura berean. Bere lekukotasunaren bidez, biztanleria maila ezberdinen artean ere elkarlan egiturak izan daitezkeela ohartaraztea zuen xede. Horretako zuen gonbidatua Biltzarrak. Bereziki jakinik hasiera batean metropolian sartzearen kontra zela Bonsoneko auzapeza den Jean-Marie Audolik. Baina geroztik sartzeko parioa egin zuela, eta ez dela damutzen. Hainbat gaietan metropolitik ekarria zaion laguntza, bai diru mailakoa eta baita zerbitzuena, "lasaigarria" zaiola. Bakarrik ezin lukeela: "Metropoliaren kide diren herriek ahal gehiago dituzte beren proiektu propioen garatzeko". Beti entzuna zela hiri nagusi eta handiagoen partetik, eta beti hark errana eta galdegina errespetatzen zutela berretsi du baita. Izan dadin ur kudeaketan edo hirigintzan, adibidez. Herriak ez duela gehiago botererik pentsatzen dutenei, gelditzen zaiola zer egin herri mailan azpimarratu du auzapezak. Dela hezkuntzaz, kulturaz edo beste.
Baina Biltzarrean ez ditu denak konbentzitu. Han 49 herri eta hiri ditu biltzen metropoliak. Eta guztiak dira boz emaile zuzen. Ipar Euskal Herriko elkargo proiektuan, berriz, 232 ordezkari lituzke kontseiluak, baina bulego nagusian heren bat litezke bilduko. Horrek dudak sortzen ditu, bai aldeko zein aurkakoen artean. Baina duda horiek ez dituzte testuinguru beretan marrazten batak eta besteak. Aldekoek azaldu dute tailerrak antolatzen ari direla une honetan galdera guztien erantzun bila. Denbora badagoela gisa bereko galderak zehazten aritzeko. Kontrakoek berriz, ikerketa bat abiatu dutela gai horiei buruz berretsi dute. Baina horrek, iduriz, ez litezke erantzun berak. Emmanuel Alzuri Bidarteko auzapeza prefetari zuzenki mintzatu zaio: "Zuk erran duzuna gezurtatuko du azterketak", bereziki fiskalitate kontuetan.
Eztabaida estokan gero eta tinkoagoa dela nabaritu da Biltzarrean. Alzuriren ondoan, elkargoaren kontra agertuak diren Michel Veunac (Miarritze), eta Jean Jacques Lasserre (senataria eta Pirinio Atlantikoetako burua) ere mintzatu dira. Aski gogor. Beren burua doi bat estuturik sentiturik edo, behin eta berriz berretsi dute Euskal Herriarekiko duten "maitasuna".
Eta horra nondik "antzerkiaren" kontua agerian uztea bururatu zitzaion Etxebestei. Bere iduriko hor ilargia begiratzeko ordez, ilargia erakusten duen behatzari jarri direla so leporatu die ordu arte hitza hartu zuten gehienei, eztabaida desbideratuz. Perimetroaren gaiaz beren iritzia ematea eskatzen diela prefetak, mementoko, herri eta hirietako kontseilariei. Balizko elkargoa Hendaiatik Santa Grazira joan beharko den ala ez. Maulek, hain zuzen, bozkatua du prefetak egin lehen eskaera horri. Alde. Galdera bakarrari erantzun behar izan du. Herriarteko lankidetza erakunde publikoa (Helep) Ipar Euskal Herria osatzen duten 158 herri eta hirien perimetrokoa izatearen alde ala kontra diren.
Horren aurka bozkatuz geroz, Etxebesten iduriko, horrek erran nahiko luke perimetro bakarraren aldeko atea hesten dutela herri kontseilariek. Aldiz, alde eginez, perimetro bakarraren atea irekirik atxikitzeaz gain, horrek ez lukeela hetsiko ondotik aztertzekoa duten zein egitura bota. Izan dadin federatzailea, Alzuri eta Veunac auzapezek hobesten dutena, hain zuzen, eskumen eta aurrekontu propiorik gabekoa, edota integratuena, hau da, hainbat eskumen beregain lituzkeena eta aurrekontu propioa. Etxebestek bide batez, Baiona eta inguruetako hiriei "ardura handia" zutela azpimarratu die, Ipar Euskal Herriko biztanleriaren %90ak, nola edo hala lotura zuzena zuelako itsasalde horrekin. Han lan egiten duelako, edo hango zerbitzuetara jotzen duelako. Eta bide batez, barnealdeko auzapezei ohartarazi die errealitate hori ez luketela ahantzi behar.
