Joseba Azkarraga Rodero (Agurain, Araba, 1950) ibilbide luze eta aberatseko politikaria da: Eusko Jaurlaritzako kontseilaria bi agintalditan, diputatua Espainiako Kongresuan hiru agintalditan, parlamentaria Eusko Legebiltzarrean, Eusko Alkartasuneko idazkari nagusi izandakoa eta abar. Egun, ez da inongo alderdi politikotako kide, nahiz eta Eusko Legebiltzarrerako azken hauteskunde kanpainan Iñigo Urkulluren aldeko zenbait ekitalditan parte hartu zuen.
Politikagintzaren lehenengo lerrotik aldenduta eta militantzia zehatzik gabe egoteak ez du esan nahi Azkarraga ez duela kezkatzen Euskal Herriko egoera politikoak. Tantaz tanta, itsasoa gara izeneko manifestuaren sinatzaile eta Tantaz Tanta egitasmoaren bultzatzaileetako bat izan da, eta berak izenpetu zuen urtarrilaren 11n manifestazioa egin ahal izateko eskaera, EAJk eta Sortuk deialdi bateratua egingo zutela erabaki baino lehen.
Zergatik izenpetu zenuen manifestazioaren deialdia?
Ezer baino lehen, argitu nahi dut gauzak nola gertatu ziren. Lehenengo, manifestazio deialdi bat egon zen, Velasco epaileak debekatu zuena. Debeku hori ikusita, nirekin jarri ziren harremanetan, eta galdetu zidaten ea neu prest egongo ote nintzen beste manifestazio baterako eskaria izenpetzeko. Hala egin nuen. Beste pertsona batzuk ere egon ziren horretan, baina, eskaera bakar batek sinatu behar duenez, bada, nik sinatu nuen. Eskaera hori Ertzaintzari aurkeztu genion, baina, 18:30 aldera EAJ eta Sorturen arteko akordioaren aukera gauzatu zenez, pentsatu genuen egokiagoa zela deialdia alderdiek egitea, eta, beraz, EAJk eta Sortuk egindakoa aurkeztu zen nik sinatutakoaren ordez. Galderari erantzunez, nik uste dut eskubide eta askatasunen arloan lanean ari bagara zentzuzkoa dela manifestazio eta adierazpen askatasuna defendatzeko ardura ere hartzea, Velasco epailearen erabakiak eskubide hori urratzen baitzuen.
Eta nolako balorazioa egiten duzu manifestazioaz?
Oso positiboa. Alde batetik, masiboa izan zelako, ikaragarria, gure herrian inoiz egindako handienetako bat. Beste aldetik, positiboa izan zen ikustea abertzaletasunaren bi arimak gauza zirela ahaleginak bateratzeko eta manifestazioa bere egiteko. Horrek ahalbidetu zuen jende asko joatea, agian beste planteamendu batekin joango ez zatekeena. Eta, hirugarrenik, presoen eskubideen aldeko manifestazioa ez ezik, gatazkari irtenbide positibo bat ematearen aldekoa ere izan zen, prozesua ustel ez dadin. Orain, lortu behar dugu bultzada hori ez galtzea; ezin gaitezke datorren urteko manifestazioaren zain egon.
Deialdian manifestazio isila izango zela zehazten bazen ere, oihuak entzun ziren. Hedabide batzuek hori baliatu dute ekitaldiaren izaera bateratzailea zalantzan jartzeko.
Nik, aukeran, nahiago nukeen manifestazio isila egitea erabaki bazen erabaki hori bete izan balitz. Dena dela, egia da pertsona bakar batzuek erabaki zutela beren iritzia oihuen bidez adieraztea, baina beti legaltasunaren barruan, oihuak euskal presoak Euskal Herriratzea eskatzeko izan baitziren gehienbat, eta sakabanaketaren amaiera eskatzea ez da delitua. Ezin da gertaera hori gatazkarako tresna gisa erabili, hedabide batzuek egin duten bezala.
Ez al da etsigarria ikustea horrelako manifestazio jendetsuek ez dutela lortzen Espainiako Gobernuaren jarrera aldaraztea?
Hala da, baina hau izan da ETAk jarduera armatua behin betiko amaitzeko erabaki ostean egindako hirugarren manifestazio handia. Bitxia da ikustea ETAk indarkeriaren bidez jarduten zuenean ez zegoela inolako problemarik horrelako manifestazioak baimentzeko. Trabak iritsi dira ETAk erabaki positibo hori hartu eta gero. Nik ulertzen dut jendeak pentsatzea ez dela logikoa bi urteren ostean 2011ko urriaren 20ko egoera berean egotea. Antzeko beste prozesu guztietan, gatazkan aritutako aldeek harremanak izan dituzte desegiteaz, armak entregatzeaz eta presoen egoeraz hitz egiteko, eta ez da erraz ulertzen bi urte geroago oraindik espetxe politika mendekuan oinarritzea eta sakabanaketa bere horretan mantentzea.
Zergatik gertatzen da hori?
Ziur asko, gobernua eroso dagoelako. ETAk atzera bueltarik ez duen erabaki bat hartu du, eta pentsatzen dute indarkeriarik ezean ez dutela zertan mugitu. Badirudi ez zaiela interesatzen ETA historia bilakatzea. Ez naiz esaten ari ETAk jardutea interesatzen zaiela, baina bai ETA desegin ez deneko egoera bat komeni zaiela arreta beste arazo batzuetatik desbideratzeko. Eta argi esan behar da ETA jada ez dela existitzen; ez da desegin, baina ez da mehatxu bat gizartearentzat.
EAJren zatiketa oso esperientzia traumatikoa izan zen jende askorentzat. Zuretzat ere bai?
Guztientzat; gelditu zirenentzat zein alde egin zutenentzat. Nik ere gaizki pasatu nuen, azken finean familian ere islatzen delako banaketa: nire anaiak EAJn gelditu ziren, eta nire gurasoak eta neu, berriz, EAra pasatu ginen. Lagunartean ere izan zen banaketa hori, eta badakizu hemen politika kontuak pasio handiz eramaten ditugula eta batzuetan ez dakigula arlo politikoa eta pertsonala desberdintzen. Herri txikietan, gatazka nahiko gordina izan zen, eta, beharbada, oraindik ere egongo da zerbait, batez ere kontuan hartuta EAk azken urteotan hartu duen erabakia ezker abertzalearekin batera joateko, baina orain gauzak beste era batera ikusten dira. 30 urte ez dira alferrik pasatu; belaunaldi oso bat.
Zuk zergatik egin zenuen EAren hautua?
Garai hartan pentsatzen nuen EAJ nazionalismotik aldentzen ari zela, itunetan oinarritutako politikara gehiegi lerratzen ari zela, eta Lurralde Historikoen Legearen inguruko desadostasuna ere gakoa izan zen. Jakina, zerikusia izan zuen alderdi politiko berria diseinatzen ari ziren pertsonekin nuen harremanak ere.
Zer pentsatu zenuen 2001ean Eusko Jaurlaritzan sartzea eskaini zizutenean?
Eskertu egin nuen proposamena, baina denbora eskatu nuen pentsatzeko. Hainbat arrazoik bultzatu ninduten baietz esatera: horien artean, Mayor Orejak eta Redondo Terrerosek egindako fronteak euskal nazionalismoarekin zeukan lehiak. Ibarretxe lehendakaria han egotea ere izan zen nik baiezkoa emateko arrazoia.
Bi legealdi egin zenituen Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza sailean. Nolako balantzea egiten duzu?
Onena, dudarik gabe, Ibarretxe lehendakariarekin izan nuen harreman pertsonala izan zen. Zortzi urte horiei esker, pertsona bikain bat ezagutu ahal izan dut, gizatasunaren zein konpromiso politikoaren ikuspegitik. Gure harreman politikoan emandako hitza bete egin zuen beti, bere alderdiaren iritziaren gainetik ere.
Eta maila politikoan?
Bi arlo zail samar egokitu zitzaizkidan. Lanarena beti da zaila, garai hartan oraingoaren moduko krisirik ez zegoen arren; eta justiziari dagokionez, konplikatua izan zen faktore askok bat egin zutelako. Hor egon zen Ibarretxe auzipetzeko saioa, eta gure sailean hartutako zenbait erabaki: esaterako, epaileek eta fiskalek erabiltzen zituzten etxebizitza publikoak kentzea, eta presoen sakabanaketak irauten zuen artean senideei diruz laguntzea. Beste aldetik, justiziaren arloa gaurkotzeari ekin genion, eta arlo horretan uste dut gure taldeak lan bikaina egin zuela.
Legealdi horietan garatu zen Estatutu Politiko Berriaren proposamena, Ibarretxe Plana ezaguna. Zein ikasbide atera zenuen prozesu hartatik?
Nik uste dut ikasbide hori lehenagotik ere bagenekiela, baina ikusi genuen Madrilek ate zartako batez erantzuten diela estaturik gabeko nazioen eskakizunei. Egindakoa ondo egon zen, baina ezin gara horretan gelditu; ahalegin gehiago bildu behar dira estatuaren kontrako liskar demokratiko horretan. Nik uste dut zenbait gune ekonomiko eta politikok ez ziotela eman Ibarretxeri behar bezalako sostengurik, gizartearen zati handi baten babesa izan bazuen ere.
PSE-EE boterera iritsi ostean, gobernuaren bozeramaile Idoia Mendiak adierazi zuen "irregulartasunak" aurkitu zituztela zure sailean. Zer pentsatu zenuen albiste hori entzun zenuenean?
Pentsatu nuen politikan zein alferrikakoa den zikin jokatzea. Mendia anderea, adierazpen horiek egin baino lehen, ez zen inoiz nirekin harremanetan jarri, eta uste dut politikoki min egiteko asmoa zegoela horren atzean. Hala bazen, lortu zutela esan behar dut, nire jarduera politikoaren garairik latzena izan zelako. Nire sailean aritutako zenbait laguni egozten zizkieten ustezko irregulartasunak, baina, jakina, nire izena inongo txostenetan agertzen ez zen arren, hedabideetan "Azkarragaren saila" erabiltzen zuten hitzetik hortzera. Sei hilabete iraun zuen horrek, eta gero fiskalak adierazi zuen hor ez zegoela ezer. Baina okerrena da ez dela ezer gertatzen eta horrelako salaketak egitea doan ateratzen dela: Mendia anderea hor dago, eta [Maria Victoria] Cinto epailea [Lopezen gobernuan Justizia sailburuorde izandakoa] Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiko kide izendatu dute duela gutxi. Badirudi saritu ere egiten dituztela.
Abel Muniategi Justizia sailburuorde izandakoak esan du ez duela ulertzen nola abertzaleak, Legebiltzarrean gehiengoa izanik, ez diren gai elkartzeko. Zuk zer uste duzu?
Bat nator ikuspegi horrekin. Batzuetan ez dakit zertarako balio digun gehiengo horrek, gero Gipuzkoako Diputazioan nahiago badute PSE-EErekin hitzartu EAJrekin baino, edo Gasteizko Legebiltzarrean PSE-EE baldin bada hitzarmenetarako lehenesten den hautua. Uste dut oker daudela, batzuk zein besteak. Lehia dago abertzaletasunean lidergoa nork hartuko, baina oraindik ez gara horra iritsi. Hori helduko da, baina, oraindik, herrian badugu zer eraiki.
