«Venezuelan, Nikaraguan eta Kuban iraultzek ez dute euren liderrengatik irauten»

Carlos Fonseca Amador FSLN Nazio Askapenerako Fronte Sandinistaren sortzailearen semea da Carlos Fonseca Teran (Leon, 1966), eta aitarengandik jasotako aldaketarako gogoa oso gaztetatik jarri du praktikan. 1985etik da militante, eta kargu garrantzitsuak izan ditu alderdian: besteak beste, Batzorde Sandinista Nazionaleko kidea izan da, eta legebiltzarkidea. Orain, nazioarteko harremanez arduratzen da. Liburu zerrenda luzea du sandinismoaz ere. FSLNren 50.urteurrena ospatzera etxera itzuli aurretik, berriena aurkezten izan da Euskal Herrian: La perpendicular histórica, Nikaraguarentzat FSLNk duen proiektuari buruzkoa.

Zure aita duzue egunotan gogoan. Umetako oroitzapenik baduzu?

Bai, noski. Kuban bizi izan ginen 1970etik 1975era, eta han familia baten ohiko bizitza izan genuen, aukera izan zuen aldi bakarrean. 3 urterekin ezagutu nuen, Costa Rican, amarekin kartzelara bisitan joan nintzenean. Askatu zutenean —FSLNren ekintza militar bati esker—, Kubara joan zen, eta gu harekin. Oso etxekoa zen, gehiegitan falta zuelako. Ipuinak asmatzen zituen Nikaraguako iraultzari buruz, zergatik borrokatzen zen azaltzeko; zapalkuntzaz, miseriaz, langileez. Garai zoriontsuak izan ziren.

Zer da, zure ustez, Carlos Fonseca aitak iraultzari egin dion ekarpena?

Sandino eta gure historia desagertzeko bidean zen, eta aitak indarra eman zion. Klase menperatzaileen helburua hori zen. Sandinok Nikaraguaren hasiera esan nahi du guretzat, borroka antolatua, eta pentsamendu hori berreskuratu zuen Carlos Fonsecak, Nikaraguaren iraultzaren oinarri ezinbestekoa, eta irudimen handiarekin aplikatzen jakin izan zuen, beharrak identifikatu, eta iraultza errealitatera moldatuz.

Errealitatean oinarritutako iraultza nola egokitzen da gaur egunera?

FSLN Nazio Askapenerako Fronte Nazionalistaren gobernuak jakin izan du sozialismoa herritarren kultura eta tradizio kristauarekin lotzen. Baina 80ko hamarkadan ez genuen jakin izan iraultzarekin lortutakoa behar bezala instituzionalizatzen, eta orain horretan ari gara, alegia, herritarren boterea ezartzen. Zuzeneko demokraziaren adierazpen antolatua da guretzat herritarren boterea. Estatua herritarrek agindutakoa egitera mugatzen da. 2006an FSLN boterera itzuli zenetik ari gara horretan.

Daniel Ortega presidenteak mugimendua bere modura moldatu duela kritikatzen dute zuen alderdikide izandako MRS Mugimendu Sandinista Berritzaileak alderdikoek.

Fronte sandinista Latinoamerikako sektore erradikalena da. Sistemaren aldaketa nahi du; ALBAn gaude horregatik, eta gertuko gobernuak Venezuelako Hugo Chavezena, Kubako Raul Castrorena, Ekuadorko Rafael Correarena eta Boliviako Evo Moralesena ditugu. Ekainean, Sao Paulo foroaren XVII. aldian, —Latinoamerikako ezkerreko alderdien hitzordua da—, babesa jaso zuten FSLNk eta haren hautagai Daniel Ortegak, baita Brasilgo presidente ohi Luiz Inacio da Silva Lula-rena ere. Frontearen izaera iraultzailea zalantzan jartzen dute 80ko hamarkadan alderdiaren buruzagitzan egondakoek, baina orduan egin ez genituenak egiten ari gara, demokrazia zuzenaren bidez.

Ortega aurkezteko, Konstituzioa ez betetzea lortu duzue Auzitegi Gorenera jota. Bidezkoa da hori?

1994an Konstituzioari egindako erreforma baino lehen ez zegoen mugarik. Erreforma konstituzional hori zein baldintzatan egin zen jakitea garrantzitsua da. 1994an FSLNk krisi handia izan zuen; zatitu, eta hortik sortu zen MRS. Zati horrek, nahiz eta herritarrengan sostengu txikia duen, Legebiltzarrean alderdiaren 38 eserlekuetatik 26 zituen —Nikaraguan alderditik joanez gero ere eserlekua mantentzen da—, eta neurriz kanpoko indarra zuen. Eskuineko Alderdi Liberal Konstituzionalarekin —orduan ez zen sendoa— lortu zuten erreforma egitea sandinisten buruzagiak boterean jarrai ez zezan. Orain, babes helegitea aurkeztu dugu. Aukeratzeko eskubideari buruzko artikulua eta aukeraketari jarri zaizkion mugena kontraesanean daudela argudiatu dugu, eta Auzitegi Gorenak aukeratzeko eskubidea gailendu du, partzialki bertan behera utziz Konstituzioaren erreforma. Herritarren erdiak baino gehiago Ortegaren alde daude.

Hondurasen estatu kolpea eman zioten Zelayari Konstituzioa aldatu nahi izateagatik, hark ere berriz aurkezteko aukera nahi izateagatik. Zer deritzozu han gertatutakoaz?

Oso kuriosoa da. Baina estatu kolpea emateko izan zuten arrazoia gero eurek erabili zuten, alegia Konstituzioa erreformatu zuten. Horrez gainera, uste dut Hondurasen estatu kolperik gabe gaur egun eskuina egongo litzatekeela boterean. Ezkerrak ez baitzuen oinarri antolaturik, Zelaya eskuinetik zetorren, kolpea eman zutenen artetik hain justu, eta kolpeak ezkerraren antolaketa azkartu du, suspertu, mesede egin dio. Bozak irabazteko aukera dute.

Zelayarekin?

Harekin edo hura gabe. Ez dakit zenbateraino ahalko duen, baina hura han egongo da. Mugimenduarentzat oso garrantzitsua da Zelaya Hondurasen egotea, buruzagi indartsu bat ezinbestekoa da, eta hori dela-eta tratua egin zuten. Hondurasi interesatzen zitzaion Amerikako Estatuen Erakundera itzultzea, eta iraultzaileei Zelaya itzultzea. Biek lortu dute nahi zutena.

Buruzagi sendoen beharra aipatu duzu, eta sendoena ahul dago. Hugo Chavezen gaixotasunak politikatik kanpo uzten badu, zer gertatuko da Venezuelan? Edo castrotarrik gabe Kuban? Horiek biak gabe Latinoamerikan?

Eskuinak berak onartzen du ezkerreko mugimendu iraultzailea ez dela lider baten menpekoa, baizik eta bere dinamikarena. Noski, lider sendo bat edukitzeak indartzen du. Aldaketek liderrak behar dituzte, jendeak proiektuak eta ideiak errazago defendatzen ditu pertsona konkretuek praktikan jartzen dituztenean. Baina ideia horiek sozializatzen direnean ez dago haien horrenbesteko beharrik. Chavezen edo Castroren kasua horixe da.

Chavezek eta Castrok ba al dute ja ordezkorik?

Beti daude ordezkoak, bizitza horrelakoa baita, espero ez denean minbizia ager daiteke. Baina Kuban, Venezuelan eta Nikaraguan iraultzek ez dute haien lider sendoengatik irauten.

Latinoamerikako iraultzez gain, herrialde arabiarretan aldaketa izugarriak ematen ari dira. Zuek Gaddafi defendatzen duten gutxietakoak zarete. Zergatik?

Gu beti defendatu gaituzte. Libian prozesu iraultzailea hasi zuten 1969an Gaddafirekin, eta mugimendu horri eraso ziotenean haren alde atera ginen. Gerra zibila dago gaur egun, baina batzuek Libiako oposizio armatua Egiptoko edo Tunisiako herritarren matxinoekin konparatu dute, eta ez zait bidezkoa iruditzen. Ezkerretik kritikatzen dutenean, berriz, uste dut ez direla kontsekuente izaten ari. Esku hartze inperialistaren kontra bagaude, erresistitzen ari direnekin egon behar dugu, ez militarki laguntzen duten jendearen alde. Libiako egoera Gaddafiren akatsengatik da asko, baina oposizio armatua ez da zertan iraultzailea izan, ezta kontrairaultzailea Gaddafik bideratu duen prozesua ere. Nikaraguan AEBek bideratutako kontrairaultza egon zenean nekazari asko gure iraultzaren kontra jarri ziren okerrak egin genituelako, baina horrek ez zuen iraultzaile egiten Reaganen armada. Kontrakoentzat ongarria izan zen. Eta nazioarteko iraultzaile guztien elkartasuna izan genuen guk.