Esklaboen sistema berritua

AEBetako herritar gehienek ez dakite egunero etxean jaten dituzten jaki asko eta asko umeek lantzen eta jasotzen dituztela nekazaritza landetan, eskolan egon beharrean. Urteak paperik gabe eta baldintza ezin okerragotan lan egiten duten senideen ekonomiari laguntzeko halabeharrez joan behar izaten dute lanera; edota aldi baterako AEBetara legez egiten dutenen seme-alabak dira. 500.000 adingabe inguru dira, 12 urte baino gutxiago dituztenak tartean. Haiek bezala, euren gurasoek ere ez dute inolako babesik gaixotzen badira, istripuren bat izaten badute edo nagusiarekin arazoak badituzte, tratu txarrak jasan dituztelako edo agindutakoa ordaindu ez dietelako. Inpunitatearen aurrean, ezin dute ezer egin, deportatzeko arriskua baitute. Southern Poverty Law Center AEBetako hainbat injustizia ikertzen dituen abokatuen eta aholkularien taldeak ehunka elkarrizketatu ditu, eta, jakinarazi duenez, esklabotzaren garai berriak dira hauek, etaAEBetan egiten ari diren immigrazioaren erreformak egun dagoen sistema aldatzeko lanari heltzen ez badio, legeztatuko dituztenen bizi-baldintzak ez dira hobetuko.

Nekazarienak ez behintzat, eta asko dira, AEBetako nekazaritza produkzio guztiaren oinarria. Kalifornian —bera da AEBetan gehien ekoizten duen lurraldea— 1.000.000 bat daude legez kanpo, eta 150.000 kontratupean. Baina paperak dituztenek garaia amaitzen denean etxera itzultzen dira, hurrengo uzta arte, eta horrela bizitza osoan, naziotasuna lortzeko aukerarik gabe. Horregatik, kontratupean iristen diren askok erabakitzen dute legez kanpo geratzea.

Immigrazioaren erreformari buruzko eztabaidan, hainbat politikarik eta enpresarik sasoika lan egiten dutenen programa jende gehiago hartzeko zabal dezatela aholkatu diote Senatuari, atzerriko langileen joan-etorri egonkorra ziurtatzeko, eskulan merkea baliatzen duten industrietarako, gero eta gutxiagok jotzen baitute lan horietara. Baina Kongresuak jauzia egin aurretik egungo programa berrikusi beharko lukeela uste dute, ordea, giza eskubideen aldeko erakundeek.

H-2 egungo programak nekazaritzako langileak eta AEBetako hainbat industriatarako aritzen diren aldi baterako langileak hartzen ditu, eta giza eskubideen urraketaz beterik dago, oso ahula den jendearen egoeraz aprobetxatzen direlako. Programa hori immigrazioaren erreforma egiteko eredu ez izatea eskatzen dute, baina oraindik azalpenik eman ez duten arren, erakundeok beldur dira legez kanpokoak legeztatuta ere, behe klasekoen bizi-baldintzak ez direla hobetuko.

AEBetako Lan Departamentuak kontrolatzen du H-2 programa teorian, baina praktikan ez da horrelakorik gertatzen. Langileon kontrako abusuak eta gehiegikeriak egunerokoak izaten dira. Merkatu lehiakor batek beharko lituzkeen oinarrizko babesik ez dute, ezta tratu txarrak jasanez gero lanez aldatzeko aukerarik ere. Enplegua ematen dien enpresariari loturik daude, euren lana amaitzen duten arte. Abusuak salatzen dituztenek deportazioa edo bestelako zigor batzuk izaten dituzte.

Southern Poverty Law Centerrek Kongresuari txosten osatu bat eman dio. Txosten hori aurreko ikerketen berrikusketa bat da. Deskribatzen diren gehiegikeriak «sagar ustel» batzuen kontua baino gehiago direla esaten du. Atzerriko langileak merkantzia balira bezala tratatzen dituen sistemaren biktimatzat jotzen dituzte txostenean.

Naziotasuna, arazo

Beharrezko direnean inportatzen dituzte, berme juridiko mahikorik eskatu gabe, merkatu librearen aitzakian, eta eskubide osoko herritar izateko aukerarik gabe. Immigrazio erreforman lanean diharduten senatari errepublikanoen eta demokraten taldean daukaten arazo larrietako bat da zenbat urtera eman behar zaien naziotasuna, baina aldi baterakoen prozesua aldatzen ez bada legeztatutakoen ondorengoak prozesu horretatik kanpora geratuko liratekeela salatu dute.

Legearen baliabideetara jotzeko aukerarik gabe, aurrez agindu dietena baino soldata txikiagoa jasotzen dutela ere nabarmentzen dute arazo larrien artean, eta zorrak pilatzen dituzte, miseriazko egoeran bizitzera betikotzen, eta lanagatik izan ditzaketen eri eta lesioak artatzeko aukerarik gabe. AEBetan visarekin dauden jornalari mexikarrak: moderno ahaztuak deritzon ikerketa argitaratu berri du Mexikoko Unibertsitate Nazional Autonomoak —immigrante gehienak mexikarrak dira—, eta jasotzen du elkarrizketatu dituztenen artean %95ek giza eskubideen urraketa kasuak aipatu dituztela.

Horrez gainera, ikerketa horretan aipatzen dute langileok bis, pasaportea eta bidaia gastuengatik 400 euro inguru ordaindu behar izan dituztela, eta horiek ordaintzea nagusiari dagokion arren, %62k esan dute zati bat baino ez dutela ordaindu, edo ezer ere ez.

Horregatik, langileek 300 eta 1.000 dolar arteko maileguak eskatzen dituzte, eta hori gehiegi da, oso pobreak diren lekuetatik iristen baitira denak. %53k ez dute informaziorik izan eskubide eta betebeharren inguruan. H2 programak, ordea, kontratatzen duenak berez baldintza horiek eta gehiago bete behar dituztela esaten du.

«Lotsagabekeria»

Charles Rangel demokratak, Giza baliabideetarako Kongresuko Batzordeko presidente ohiak, honela azaldu du H-2a: «Inoiz ez dut esklabotzatik horren gertu dagoen programarik ezagutu». Rangelek ateratako ondorioa ez da exagerazioan oinarritzen, eta ez da horrela aritu den lehena. Lan Departamentuko Lee G. Williamsek Brazeroenprograma, H-2aren aurreko bertsioa —milaka mexikar iritsi ziren II. Mundu Gerran eta ondoren lan egitera—, esklabotza legeztatzeko sistema moduan deskribatu zuen. Paperaren gainean langileak legez babesteko modu asko erakusten zituen, bainapraktikan, nekazarien baldintzez sistematikoki gezurra esaten zuten, tratu txarren biktima izaten ziren. Cindy Hahamovitch historialari eta jornalarien programetan adituak esan duenez, «Amerikako historian nekazaritza programarik osatuena zela ziotenak arduragabekeria eta lotsagabekeriaz betea zegoen».

Praktikan, ezberdintasun gutxi daude atzoko brazeroen eta gaurko H-2 programen artean. Gobernuak programak esaten dutena betetzeko hartzen dituen neurriak historikoki funts gabeak izan dira. Abokatu pribatuek ez dute kausarik hartzen, eta langileek ez dute zerbitzu juridiko publikorik gehiegikerien aurrean auzibideak hasteko.

H-2a, azken batean, zerbitzarien sistema modernotzat jotzen dute giza eskubideen erakundeek. Europako antzinako zerbitzarien aldean, baina, aldi baterako egungo langileek ez dute eta ez dute izango estatubatuar izateko eskubiderik. Erabili eta botatzeko langileak dira.

AEBetan jaiotako langileek ere aldi baterako sistemaren hutsuneen ondorioak jasaten dituzte. Soldata gutxiren truke kontratatzen dituzte enpresariek legez baina kontrolik gabe immigranteak kontratatzeko aukera duten bitartean; oinarrizko eskubide eta babesik gabe, nekez hartuko dituztebertakoak, askoz garestiago ateratzen bazaie. Enpresariak atzerritarrak kontratatzerakoan behartuta daude frogatzera lan hori egiteko bertakorik ez dagoela, baina hori ez da praktikan gertatzen, eta aski dokumentatuta dago atzerritarrak kontratatzen dituzten enpresatan bertako langileen lan baldintzak askoz okerragoak izaten direla.

Southern Poverty Law Centerrek lehen txostena argitaratu zuenean, 2007an, H-2 programa indargabetzeko aholkua egin zuen, eta aldaketa txiki batzuk izan dituen arren, gaur-gaurkoz, abusuan oinarritzen jarraitzen du. Lan Departamentuak azken urteotan hainbat araudi proposatu ditu, baina ez dira indarrean jarri, Kongresuak atzera bota dituelako.

Gobernuz kanpoko erakundeen ustez, gaur egun ezinezkoa daaldi baterako langileen programa bat egitea abusu sistematikorik gabe. Horregatik aholkatzen dute H-2 langileen programa ez litzatekeela zabaldu behar immigrazio erreformaren aitzakian, eta ez duela uzta batetik bestera dabiltzan langileen eredu izan behar. H-2ak jarraitzeko erabat aldatu behar dela uste dute.

Egoera larria

Egoera aldatzen ez bada, udan 40 gradu ingurutan lan egiten jarraituko dute ume nahiz helduek, uzta sasoiak eskatzen duenean, hamabi bat orduz, pestiziden ondorioak jasaten, pobreziara betikotuta. «Munduko lanik txarrena, arriskutsuenetakoa eta okerren ordaintzen dena da», Judith Wold Mediku boluntarioen talde bateko zuzendariaren ustez. «Osasun sistema arazo bat da herri honetan, eta immigranteentzat arazoa ehun aldiz gehiago izaten da». Milioi erdi umeen artean, adibidez, 100.000 batek izaten dituzte urtero lan istripuak eta gaixotasunak.

David Strauss Nekazarientzat Aukerak programaren zuzendariarentzat, berriz, gauzarik okerrenetakoa ikusezinak direla da: «Estatubatuarren artean galdetuz gero, inor gutxik daki zer den immigranteen landa. Distantzia handia daukagu gure mahaian jaten dugun jan merkearekiko, eta merkea etorkinei esker izaten da».

Nekazarien Batasuneko idazkari Sergio Guzmanek immigrazio erreforma «ezinbestekotzat» jotzen du, baina naziotasuna emanda, ez aldi baterako langile eginda. «Guk ez dugu nahi aldi baterako langilerik, daudenak legeztatzea baizik. Nahiko eskulan dago uztak aurrera atera ahal izateko, kanpora jo behar izan gabe».

Barack Obamak 11 milioi immigrante legeztatzeko egitasmoak haiei zuzenean eragingo lieke, baina ez dago argi onurak zenbaterainokoak izango dituzte, izango badituzte.

Langileak merkantzia bailiran tratatzen dituen sistemaren biktima dira