«Haurrak ikusle helduak dira, eta errespetu horrekin eskaini behar zaizkie lanak»

Hogeita bost urte igaro dira Durangaldeko zenbait gaztek Gorakada antzerki taldea sortu zutenetik. Orduz geroztik, 23 antzezlan ondu ditu konpainiak, umeentzat guztiak ere. Euskal Herrian nahiz atzerrian 2.000 emanaldi inguru egin dituztela kalkulatzen du Alex Diazek, konpainiaren sortzaile eta zuzendariak. Gorakadaren ibilbidea kontatzen duen erakusketa irekiko dute bihar Durangoko San Agustin kulturgunean, berriki estreinaturiko Munduari itzulia lana eskaintzeaz bat. 18:00etan izango da emanaldia.

Nola gogoratzen duzu taldea sortu zenuten garai hura? Zein asmorekin sortu zenuten Gorakada?

Garai hartan, ez nuen gauza handirik planteatzen. Abadiñon eta Durangon antzerki tailerrak zeuden, eta institutuan ere antzerki talde bat zegoen. Batzuek laster amaituko zituzten institutuko ikasketak, eta erabaki genuen talde bat sortzea. Julio Perugorriak animatu gintuen. Geroa taldean zebilen, eta antzerkiaren mundu horretan gu baino askoz ere sartuago. Umeentzako zerbait egin behar genuela esan zigun. Lehenengo bi urteetan, ikastaroak jaso genituen. Taldean aldaketak izan ziren; batzuk joan egin ziren Londresera ikastera. Julio [Perugorria] eta biok geratu ginen, eta jende berria sartu zen. Joan-etorrian, 25 urte pasatu dira.

Esan duzu enpresa bat mantentzea nekeza bada antzerki talde bat aurrera ateratzea izugarri zaila dela. Hainbesterako al da?

Eta, egungo egoeran, are zailagoa. Gogo handia eduki behar duzu, eta gauzak oso argi. Krisiak bete-betean jo du kultura, eta horrek egoera are nahastu du. Dena dela, uste dut zortea izan dudala, eta jakin dudala pertsona egokiez inguratzen. Lagundu egin dute konpainiak aurrera egin zezan, eta bilakaera bat izan zezan. Orain, ez dago dudarako aukerarik. Ez dago esatea «hurrengoan aterako da hobeto». Orain, denak ondo atera behar du, bai ala bai. Kalitatezko ikuskizunak egin behar dira.

Ez dira beti eskaini kalitatezko ikuskizunak?

Ez da beti horrela izan. Garai batean, umeentzako antzerkiaren zakuan edozer gauza sar zitekeela zirudien. Hasieratik izan genuen garbi kalitatezko lanak sortu nahi genituela. Obra mamitsuak, eduki bat dutenak, komedia zein beste genero batekoak izan. Haurrak ikus-entzule helduak dira, edozein adin dutelarik ere. Eta errespetu horrekin eskaini behar zaizkie kalitatezko lanak.

Zer izan behar du lan batek, kalitatezkoa izan dadin?

Baliabideak eta ahaleginak handitu egin behar dira. Eta obraren baten egokitzapena egin behar bada, egin. Testua landuko duen antzerkigileak taldeko aktore, zuzendari eta gainerako kideekin batera lan egin behar du, eskuz esku. Sortze prozesuan denek parte hartzea garrantzitsua da dramaturgia eta eszenaratze on bat ziurtatzeko. Aktore onak edukitzea ere garrantzitsua da, baina, oroz gain, egia kontatu nahi izatea da garrantzitsuena.

Baina egia ez dago bat baino gehiago?

Esan nahi dudana da ez duela balio umeentzako antzerkia egin nahi izateak. Istorioak egiatik kontatu behar zaizkie, eta ez umeago balira bezala tratatu. Errespetuz egin behar da lan haientzat.

Nola aukeratzen dituzue testuak? Zein irizpideren arabera?

Fase askotatik pasatu gara. Kutsu sozialeko lanak egin ditugu, baita ardatz ekologiko bat zutenak ere. Guraso eta seme-alaben arteko harremanetan ere egin dugu indarra. Istorio dibertigarriak kontatzen ahalegindu gara. Umorea lantzen. Umorea zorroztasunetik landu daitekeela badakigu, dramaturgia on bat alde batera utzi gabe. Aurreko lana Suzanne Labeaurena zen, eta ama-seme batzuen arteko harremana kontatzen zuen. Oraingoan, berriz, abentura bat kontatuko dugu. Baina ez diogu erreparatuko horrenbeste bidaiari, pertsonaien arteko harremanari baizik.

Ariketa kontziente bat egiten duzue antzezlanaren bidez transmitituko dituzuen balioen inguruan? Hau da, erabakitzen duzue orain gai bat landu eta gero beste bat?

Antzezlanaren parte garrantzitsua dira balioak, baina irakaspenetik aldetzen saiatzen gara. Ez dugu nahi lehenetsi irakaspena, dramaturgiaren gainetik. Pedagogiak egon behar du antzezlanaren oinarrian. Soilik hala bada interesatzen zait. Antzezlan bat ikustean, ikusleak interpretazio hori egiteko baliabideak izango ditu, eta ez da beharrezkoa izango antzezlanean aurrera gai batekin behin eta berriro matraka ematen ibili behar izatea. Modu naturalean etorri behar du horrek, txaloek bezala. Txaloa eragin nahi dugu, txaloa sortu gabe. Antzeko filosofia da.

Jules Verneren klasikoan oinarrituta sortu duzue Munduari itzulia lan berria. Egungo egileen euskarazko testu askorik ez egoteak eragina du klasikoetara jotzeko erabakian?

Euskarazko testuak egon badaude. Belaunaldi berri bat agertu da: Jokin Oregi, Agurtzane Intxaurraga... Harkaitz Canok ere egin ditu gauza batzuk. Agian, antzerki ikuspegi aberatsago bat izatea falta zaie. Pausoak ematen jarraitu behar dugu, eta izango ditugu gauza handiak. Jokin Oregi eta Agurtzane Intxaurraga lan zoragarria egiten ari dira. Ez daukagu klasikoaz ahazteko moduko material askorik, hori ere egia da. Baina klasikoa ez dugu horregatik bakarrik erabiltzen. Balio handia ematen diogu klasiko baten gainean obra bat sortzeari.

Javi Tiradoren txotxongiloak konpainiaren parte dira hainbeste urteren ondoren...

Proba asko egiten ditugu txotxongiloekin. Obrarekin batera sortuz doaz, gainerako alderdiek forma hartzen duten neurrian. Gero, Javi lantegian itxi egiten da, eta panpina definitiboak sortzen ditu.