«Frustrazioa dago gazteetan: ez dute aukera ikusten ibilbide egokia egiteko»

Ikasturte hasiera da, baina agintaldiaren amaiera du aurki Iñaki Goirizelaiak (Bilbo, 1958), EHU Euskal Herriko Unibertsitateko errektoreak. Zortzi urtean egon da karguan, eta ez da hauteskundeetara berriro aurkeztuko, nahiz eta berez bazeukan horretarako aukera. Azaro-abenduan izango dira errektoretarako bozak. Gobernu kontseiluak datozen asteetan erabakiko du egun zehatza.

Etxeko lanak eginda zoaz?

Ez guztiak. Kargua hartu nuenean, proiektu asko zeuden maletan. Gehienak gauzatu ditugu, baina egia da batzuk gelditu direla. Baina sentsazio ona dut oro har.

Egin gabeko zer duzu gogoan?

Oso beharrezkoa zen medikuntza eta erizaintza fakultate berria, etorkizunari begira eta osasun publikoaren ikuspegitik. Langileen kudeaketan, arauek erabat baldintzatu dute bide profesionala. Ingelesak presentzia handiagoa izatea gustatuko litzaidake; hiru hizkuntza erabiltzen dituen unibertsitatea. Agian gehiago egin genezakeen hor, eta ez dugu egin.

Une zailak izan dituzu zortzi urtean. Uztea pentsatu izan duzu?

Ez.

Eta esan izan dizute uzteko?

Ez dut horrelakorik eduki. Oso jarrera egonkorra dut pentsatzeko, lan egiteko eta erronkei aurre egiteko. Argi daukat zer nahi dudan eta etorkizunean zer gustatuko litzaidakeen herri honetan. Euskal Herriaren etorkizuna, hein handi batean, gure unibertsitatean dago. Nahiz eta momentu txar batzuk egon, horrek pisu handia du.

Zentroen berrantolaketa izan da plan izarra? Herentzia izango da.

Herentzian geratuko da, bai. Beharrezkoa zen. Baina, bat hautatzekotan, ez nuke hori aukeratuko. Badago gauza bat ukigarria ez dena: unibertsitateari prestigioa eman diogu. Komunitate akademiko osoak. Gehienok harro sentitzen gara, eta uste du gizarteak ere sentsazio positiboa daukala, salbuespenak salbuespen. Sentsazioa dut lortu dugula aldaketa gizartean, eta komunitatean ere bai. Oso inportantea da niretzat.

Juan Ignacio Perezen agintaldiaren jarraipena izan da zurea?

Perezek eta biok proiektua partekatzen dugu, baina oso estilo diferenteak ditugu. Unibertsitatearen kontzeptua %100 ez, baina hein handi batean partekatzen dugu. Arlo horretatik ikusita, bai, esan daiteke jarraipena izan dela.

Estilo diferente horrek ere ekarri du lasaitasuna? Garai gatazkatsuak izan ziren Perezenak. Gizartean ere beste garai bat zen.

EHUn gauzak lasaiago egoteko, asko dira merituak. Ez da soilik errektorearen estiloa, lan egiteko modua edo nortasuna. Aldaketa handia izan da gizartean, eta horrek ekarri du beste egoera bat unibertsitatera. Hori ez da errektorearen meritua. Egia da berba egitea gustatzen zaidala, gauzak lasai egitea. Ez zait gustatzen liskarra eta gauzak publikoki esatea —batzuetan zerbait esan dut—. Gauzak etxe barruan konpontzea gustatzen zait. Ahal bada, kontsentsuz.

Lortu duzu konbergentzia bat ere EHUko sektoreetan? Ezker abertzalearen bueltan, adibidez.

Unibertsitatea askotan ikusten da bat abertzalea dela, bestea ez, bestea sozialista... Baina, askotan, proiektu akademikoak ez dauka zerikusirik kolore politikoarekin. Batez ere gizartean eta hedabideetan esaten da honek kolore bat duela, eta hark, hura. Baina, etxe barruan, botoa erabakitzeko, horrek ez dauka baliorik: programak eta taldeak balio dute benetan.

Egoera lasaitu da EHUn. Indarkeria garaiak eragina izan zuen?

Oso momentu gogorrak izan genituen. Asko sufritu genuen. Erasoak egon dira irakasleen kontra, irakasleak atxilotu dituzte —batzuetan, gainera, ezer egin barik, eta kanpora irten dira—, terrorismoaren eragina jasan dugu... Hori desagertzeak eta normalizazio prozesu batean sartzeak asko lagundu digu unibertsitatean bake soziala edukitzeko. Baina hor jarrera kritikoa daukat neure buruarekin: gehiago egiteko aukera eduki du unibertsitateak, eta ez du egin. Gu baino arinago joan da gizartea. Gero, bai, dena esplikatzen dugu, baina gizartea arinago joan da. Jarrera aktiboa eduki behar genuen. Ez gara hor egon.

EHUgune sortu zenuten arlo horretarako. Eman al du fruiturik?

Bai. Gauza asko egin dira hainbat arlotan. Erronka bat dut bukatu baino lehen: EHUgunen egindakoaren fruitua eman behar dugu, ahal den tokian. Batzuetan konpromisoa zen eztabaida pribatua izatea eta emaitza publiko ez egitea. Baina, ahal denean, egindako bidearen berri eman behar dugu.

Zauriak nabari dira oraindik? Kontakizuna falta da EHUn ere?

Normaltasuna lortu dugu. Ahalegin bat egin zen EHUguneren barruan. Ez zuen fruiturik eman, gutxienez nik ikusten nuen bezala. Ahalegin bat izan zen. Denetik eduki dugu unibertsitatean: mehatxatuak, atxilotuak, egoera oso konplexuak... Agian interesgarria da hori kontatzea... Edo agian, ez.

Zer da fruitua eman ez duen hori?

EHUguneren barruan talde bat sortu zen, bakearen eta elkarbizitzaren inguruan. Toki desberdinetatik etorritako pertsonek parte hartu zuten. Baina ez ginen kapaz izan hori ondo bideratzeko.

Hainbat proposamen jarri dituzu mahai gainean urteotan. Horietako bat, donazioena: unibertsitateak aukera izatea dohaintzak jasotzeko. Egin du biderik?

Ez, oraindik ez. Eta pentsatzen jarraitzen dut erabili behar dugun tresna bat dela hori. Ni ez naiz kapaz izan. Eduki ditugu donazio batzuk —liburuak, artelanak...—, baina nik ez daukat hori buruan, nahiz eta hori ere oso ondo egon.

EHU Alumni sortu duzue, ikasle ohien bilgunea. Donazioena da haren helburuetako bat gerora?

Izango da. Helburuetako bat da giro bat sortzea, non harrotasun puntu hori denon artean sortzen dugun —ondo ulertu harrotasun hori—. Baldintza egokiak sortuko dira donazioak egiteko. Ez naiz ari enpresen donazioei buruz bakarrik. 300.000 lagun daude EHUko ikasle izan direnak. 30.000k pentsatuko balute donazioa ematea, agian aukera genuke beka batzuk jartzeko. Euskal Herrian oso normala da elkarte batzuetan dirua ipintzea. Zergarik ez EHUn?

Soldatak eta produktibitatea lotzea izan da zure beste proposamen bat. Nolako harrera izan du?

Legea aldatzea behar du horrek. Legeetan ezarria dago unibertsitate honetako soldata politika, eta ez du aukerarik ematen merituen araberako kudeaketa egokia egiteko. Gustatuko litzaidake hori aldatzea. Zer egin dugu? Osagarrien sistema erabili. Baina hori ez da soldata. Denok soldata duina lortu behar dugu, baina egon behar da aukera merituen arabera soldata politika ezberdina egiteko.

Kezkatuta zaude unibertsitatearen ikerketa produkzioarekin?

Egindako ibilbidea ikusten badugu, ez. Oso ona izan da azken urteetan; ikerketa talde bikainak dauzkagu arlo guztietan. Baina ni ez naiz horregaz konformatzen: bide oso ona eduki dugu, baina bidea daukagu hobetzeko. Kezka, zentzu horretan, bai: hobetzeko.

Soldata eta produkzioa lotzeak berriro piztu dezake osagarrien gatazkaren antzeko bat EHUn?

Orain baditugu osagarriak. Unibertsitate moderno batean, hainbat gauza daude egiteko: irakasletza, ikerketa, dibulgazioa... Ezin da izan soldata bera. Oso produktibitate ona daukan pertsona batek soldata bera eduki behar du, beste baten produktibitatea objektiboki berdina ez denean? Hori ez da ona. Soldata duin minimoa egonda, produktibitate bikaina daukanak soldata egokiagoa eduki behar du. Hori beharrezkoa da.

Esan nahi duzu produktibitatean alde handiak daudela EHUn?

Ikerketan argi dago. Batzuek oso produktibitate ona daukate, eta beste batzuek, ez hain ona. Hori objektiboa da. Baina ikerketa egin ez duena igual oso ona da irakasletzan. Nik diodana da gure unibertsitatearen jardueran bikaintasuna saritu behar dela. Denok konplitu behar dugu gure obligazioarekin, baina, bikaintasuna dagoenean, hori saritu egin behar da. Horrek, gainera, aukera ematen du oso jende ona ekartzeko.

Horrekin lotuta, kezka duzu gizarteak EHUz duen irudiarekin?

Beti eduki dut. Hasieratik lan egin dut irudi hori aldatzeko. Uste dut lortu dugula neurri batean behintzat. Ziur gaur bertan gure lau-bost irakasle egon direla hedabideetan, hitzaldi bat ematen, kongresu batean... Horrek eman digu beste perspektiba bat, unibertsitatea ulertzeko beste modu bat. Ahalegin berezia egin dugu. Gure kezka beti izan da gizarteak pentsatzea lanean urrian hasten garela, oporrak ditugula segituan, eta udan, zer esanik ez. Unibertsitatean aspaldi ez da hori gertatzen. Nire kezka izan da erakustea unibertsitatearen lana gizartearen zerbitzuan dagoela. Lortu dugu gizartearen beste iritzi bat.

EAEko lege esparru baten aldarria ere egin duzu. Zer dela eta?

Estatutuak argi dio hezkuntza eta ikerketa gure eskumenak direla. Geureak. Baina arauak egiten aritu dira Madrilen, eta gure garapena baldintzatu dute. Heldu da momentua geuk planteatzeko zer nahi dugun unibertsitatearen kudeaketa egokia egiteko. Adostasun zabal bat lortu, eta hori planteatu. Ni, ideiak emateko prest.

Bota.

Adibidez, irakasleen kudeaketa: orain oso konplikatua da malgutasunez jokatzea, soldaten kontuan esaterako. Gobernantza ereduak: errektorea, gizarte kontseilua, zuzendaritzak... Horrela jarraitu behar dugu, edo beste aukera batzuk ipini mahai gainean? Hitz egin dezagun lasai. EHUren gobernu organoak beste modu batean ipini behar dira? Adostasuna badago, nahiz eta lege organiko bat egon, agian negoziatu behar dugu. Dohaintzen gaia ere bai. Arautu dezagun. Une egokia da, eta uste dut adostasun zabala egon daitekeela. Esparru egonkorra behar dugu finantzaketan eta ikasketen egituran. Zerbait aldatzeko, ezin da dekretuz aldatu.

Espainia aipatuta, erretiroak betetzeko trabek belaunaldi ordezkapena zailduko dute EHUn?

Argi dago hori. Ibilbide akademikoa geldituta egon da: jendea jubilatu da, baina ibilbide akademikoa lotuta egon da. Lege guztien gainetik ipini dute erreposizio tasa. Ezin izan da egoki erantzun.

Gazte prestatuak galdu ditu EHUk muga horren ondorioz?

Badaukagu iraunkorra ez den talde handi bat. Hasi gara erretiratzen direnak ordezkatzen, baina ez da aski koltxoia arintzeko. Sartu diren gazteen artean frustrazio sentsazioa dago: ez dute ikusten ibilbide akademiko egokia egiteko aukerarik. Postuak egonkortzeko apustua egin dugu, eta batzuk egonkortu ditugu. Baina frustrazio sentsazioa dago batzuetan.

Zeresan handia jarri zuen Bolognako prozesuak. Martxan dago. Zuk espero zenuena eman du?

Bologna aipatzean, gauza biri buruz ari gara. Batetik, ikasketen egitura: graduak, graduondoak eta doktoregoa. Bestetik, denok ulertzeko unitate bat: ECTS kredituak. Hori zen Bologna. Tontakeria asko entzun genituen garai hartan: enpresen esku egongo zela unibertsitatea, euskara desagertu egingo zela... Erakutsi da ez zirela egia. Beste gauza bat ere etorri zen: irakats-metodologiaren aldaketa. Pausoak eman ditugu, baina ez dugu lortu metodologia horiek erabat ezartzea titulazio guztietan. Mugikortasuna ere handitu da; %20 handitu da azken lau urteetan. 1.500 ikasle joaten dira kanpora urtero. Gutxi da niretzat: jende gehiago joan behar da kanpora. Baloratu behar dugu egitura berriak enplegagarritasuna handitu ote duen Euskal Herrian: antzeko emaitzetan gaude.

On line unibertsitate bat sortzeko proposamena egin du UEUk. Nola hartu duzue asmoa EHUn?

Lanean ari gara UEUrekin, eta zerbait egiteko aukera edukiko dugu. Proiektu interesgarria izan daiteke UEUrentzat eta guretzat.

Euskarazko hezkuntzan hutsunea dago on line irakaskuntzan?

On line eskaintzan euskararen presentzia txikia dela egia da. Ez dut ikusten EHUk halako eskaintza bat egitea, soilik birtuala. Titulazio batzuk egokiak dira on line emateko, baina ezinezkoa da beste batzuk ematea. Gainera, nik unibertsitate bizitza defenditzen dut. Hori errealitatean egin behar da, ez on line. Unibertsitatean ez da gelan bakarrik ikasten; unibertsitate bizitzan asko ikasten da. Etorkizunean ez dut ikusten eskaintza handia on line EHUn, baina horrelako proposamen bat izan daiteke osagarria gurekin.

Osagarria diozu. Graduondoetara bideratua gehiago, beraz?

Graduondoetan argi ikusten dut. Gradu zehatz batzuetan, agian. Baina oso ondo pentsatu behar da. Zeren ezin da egin eskaintza bat lan egiteko aukerarik sortzen ez duena. Desastre itzela da hori. Oso ondo pentsatu behar da mahai gainean jartzen den eskaintza zein den, helburua zein den, eta zer lortzen dugun. Mahai gainean ipintzen direnean proposamen berriek, gero ikaslerik ez badago edo ez badute lanik lortzen, ez dute ezertarako balio. Fabore eskasa egiten diogu proiektuari berari.

Beste zeregin batzuetan ari direnentzat litzateke eredu hori; lanean ari direnentzat, adibidez. EHUn gaur egun posible da gradu bat egitea lanean ari izanda?

Posible da, eta egiten da. Egia da metodologia berriekin eskatzen dela unibertsitatean lan egitea, baina posible da: badago aukera denbora partzialean ikasteko edo azken azterketa bakarrik egiteko. Ahalegin berezia eskatzen du. Baina birtualak ere bai: oso exijentea da. Aspaldi ezagutzen dut UOCen proposamena; Pello Salaburu errektore zela —ni errektoreorde— ipini genuen proposamen bat martxan EHUn, UOCekin batera. Eta kontuz: ondo neurtu behar da, diseinu egokia egin... Ezin da hutsik egin. Oso herri txikia gara. Ez gara Katalunia.

Hauteskundeak datoz. Lau urteotan gorabeherak eduki dituzu Jaurlaritzarekin, dirua dela eta.

Errespetuz lan egin behar da erakunde bien artean. Hori egin dut, eta hori sentitu dut. Egia da unibertsitate planarekin arazoak izan ditugula. Egoera ekonomikoagatik sortu dira arazoak. Hori ulertzen dut. Ulertu. Ez partekatu.

Abendutik aurrera, zer?

Gustatuko litzaidake nire aurreko lanera bueltatzea, ingeniaritza eskolara; hor daukat irakasletza eta ikerketa. Pertsona normal bihurtzea. Zer gertatuko den? Ez dakit.

Politikan sartzea eskaini dizute?

Ez. Inoiz ez.

Eta eskainiko balizute?

Ez naiz politikaria. Baina eskainiko balute, ikusi beharko nuke zertarako. Konpromisoa daukat Euskal Herriarekin, herri honekin, hezkuntza publikoarekin. Ikusi behar da. Baina ez dut politikari modura ikusten neure burua.