Beharraren eta ahalaren neurrian

Erakusleihoak, supermerkatuetako apalak eta telebistako iragarkiak Gabonetako apaingarriz agertzen hasi dira dagoeneko. Laster igarriko da kalerik kale Gabonekin batera datorren kontsumo giroa. Hala, erosketen zurrunbiloan arduraz jokatzeko aholkuak zabaltzen hasi dira kontsumo elkarteak. Denen artean bat nabarmendu dute: behar denaren eta ordaindu daitekeenaren araberako kontsumoa egitea.

Modu batean eta bestean, hori azpimarratu du Jose Luis Segura Euskal Kontsumitzaileen Alkarteko (EKA) komunikazio arduradunak. Dioenez, 2008ko krisi ekonomikoak Gabonetako kontsumoan jaitsiera ekarri zuen, kontsumo orokorrak izan zuen beherakadaren barruan. Eta horrek joera berri batzuk piztu zituen: inprobisazio gutxiago, planifikazio gehiago, opari praktikoagoak... 2012tik aurrera kontsumoa suspertzen hasi zela ikusi zuten, baina, neurri handi batean, krisitik eratorritako joerek hor dirautela dio. Sasoia hurbildu ahala, halere, betiko aholkuak errepikatu beharrean daude: «Kontsumo zentzuzkoa eta probetxugarria egiteko».

Erosketa eskuetatik joan ez dadin, gakoetan gakoa «planifikazioa» da Segurarentzat: «Erosketa zerrenda prestatu, horretarako aurrekontu bat zehaztu eta hori ez gainditzen ahalegintzea da gakoa». Zerrenda osatzerakoan, benetan zein behar dauden eta zer aprobetxatuko den identifikatu eta hori norberaren gaitasun ekonomikoaren arabera neurtu behar dela dio.

Etxeko lan horiek eginda, kalean produktuak eta horien prezioak ahal dela saltoki batean baino gehiagotan alderatzea aholkatu dute EKAkoek. Horretarako, herrietako eta hirietako gune ezberdinetan begiratzea komeni dela esan du Segurak: «Bilbon, adibidez, jostailu bera oso prezio ezberdinean egon daiteke hiri erdigunean edo kanporago dagoen auzo bateko denda batean». Aitortu du lana eskatzen duela horrek; normalean, baina, «emaitza ona» ematen du.

Krisiaren ondotik finkatu den ohituretako bat erosketak gero eta lehenago egitea izan da. Horretan black friday fenomenoak eragina izan duela dio Segurak. Azaldu duenez, «nazioarteko kontsultoriak Gabonetako kontsumoaren gaineko galdetegi bat egiten du Europako hainbat herrialdetan, eta ondorioztatu du Espainiako Estatuko familia bakoitzak Gabonetako erosketa guztien %33 egin dituela jada black friday eguneko deskontuak baliatuta. Asko da».

Erosketak denda fisikoetan egitean, ahal den guztietan, esku dirua erabiltzeko ere aholkatu dute. «Esku diruarekin ordainduta gehiago konturatzen gara egiten ari garen gastuaz. Askoz min handiagoa ematen du poltsikotik dirua ateratzeak, eta txartelarekin errazagoa da kontrola galtzea».

Lautik bat, Internet bidez

Gabon hauetan egingo den gastu osoaren ia laurden bat Internet bidez egingo dela kalkulatzen da, EKAren arabera. Aintzat hartzekoen artean, zera lehenetsi du Segurak: «Hobe da aurreordainketako edo diru kantitate mugatuko txartelekin ordaintzea, bankuko kontu korrontearekin lotuta dagoen txartela erabiltzea baino». Iruzurra izatekotan, bankuko txartelarekin ordaintzeak arrisku handiagoa baitakar. Halaber, erosketa egiten den webgunea segurua den ziurtatzea gomendatu du; horretarako, hiru uve bikoitzen aurretik giltzarrapo itxi baten marrazkia ageri den begiratu daiteke, arrasto gisa.

Europako Batasuneko herrialdeen barruan egiten bada Internet bidezko erosketa, hamalau egunen barruan atzera egiteko eskubidea du kontsumitzaileak. Hiru salbuespenekin: produktu galkorrak, berehala kontsumitzeko produktuak eta produktu pertsonalizatuak.

Opariekin batera, janaria da gehien erosiko dena datozen egunetan. Hona Seguraren gomendioa: «Janaria izoztu, poltsikoa gehiegi ez berotzeko». Gabon egunen aurretik, elikagaiak garestitzen dira gehien, batik bat «jaki preziatuenak». Izoztu eta gero ondo desizoztu daitezkeen elikagaiak aste batzuk lehenago erosita, «aurrezki polita» lor daitekeela aipatu du Segurak.

Aholku horien aurrean, publizitatea da mehatxurik handiena; «kontsumo konpultsibo bat» bultzatzen duelako, Seguraren hitzetan. Iragarki oro, baina, «loteslea» dela gogorarazi du, eta iragartzen dena bete egin behar dela, zehatz-mehatz, legeak hala behartuta. Alde horretatik kontsumitzailea babestuta dagoela dio. «Enpresa iragarleak ez badu iragarritakoa betetzen, herritarrek erreklamatu egin dezakete, eta gero eta gehiago erreklamatzen dute».