«Lehentasuna du akordio orokor bat lortzeak, eta gu prest gaude»

Sorturen Donostiako egoitzan hartu du BERRIA Pernando Barrenak (Berriozar, Nafarroa, 1965), bilera nagusiak egiten dituzten gelan; hantxe bildu izan dira EAJrekin. Hormak ez dira mintzo.

Bost urte dira ezker abertzaleakformalki barne eztabaida estrategikoa hasi zuela. Nola gogoratzen duzu garai hura?

Espetxean nengoen urte eta erdi lehenagotik. Gu kartzelan sartu aurretik, eztabaida baten beharra oso agerikoa zen geure baitan. Loiolako eta Genevako elkarrizketen ondoren, askok pentsatzen genuen ezker abertzalearen estrategia oso-osoa mahai gainean jarri behar zela. Ordura artekobideek sabai bat joa zuten, eta ezker abertzalea ez zen ari bere onena ematen. Guk espetxetik poztasun handiz hartu genuen horrelako erabaki bat hartu izana.

Zerekin geratzen zara?

Hausnarketa hark iraultza kontzeptual bat eragin du ezker abertzalearen barnean, eta hasi da fruituak ematen. Askatu den potentzialitatea ikaragarri handia da gerora begira. Bestetik, ezker abertzaleko oinarriek erakutsi duten kohesioa azpimarratu nahi dut, balio handikoa baita; sendotasunaren seinale izan da. Gogora dezagun orduko Barne ministroak, Rubalcabak, zer esaten zuen: gure barnean zatiketa gertatuko zela. Ez zen izan halakorik, eta ministroak zer egin, eta ezker abertzaleko jendea atxilotu. Bost urte dira, hain justu, Bateraguneren operazioa egin zutela.

Ezker abertzalean ba al da estrategiaren kontra dagoenik?

Oraindik badira bat ez datozen ahots batzuk, baina politikoki ez dira esanguratsuak.

Duela hiru urte izan ziren Aieteko konferentzia eta ETAren erabaki historikoa. Estatuek ez diote ekin gatazkaren ondorioak konpontzeari. Zer esaten dute Jonathan Powellek eta?

Ipar Irlandan, IRAk su-etena 1994an eman zuen, baina presoen auzia 1998tik aurrera hasi ziren konpontzen, Ostiral Santuko hitzarmenaren ondoren. Hemen, ETA aurrerapausoak ematen ari da, prozesuaren onerako. Hori ez du inork zalantzan jartzen. Aldiz, estatuak geldirik daude, eta horrek Powellengan-eta harridura sortzen du, sekula ez baitute halakorik bizi izan. Munduko beste gatazketan ez da ikusi erakunde armatu bat pistolak-eta entregatzen hasi eta estatuakhorren aurka egitea.

Zergatik egiten du kontra?

Espainiako Estatuak badaki Euskal Herrian politikoki galtzailea dela. Beraz, hemen prozesu politiko bat egon ez dadin, bakegintzan trabak jartzen ditu.

Aurreko bake prozesuan, Zapateroren gobernuak konpromiso batzuk hartuak al zituen presoen arloan?

Bai.

Aieteren ondoren beteko ziren itxaropenik ba al zenuten?

Guk banegekien Aieteren ostean —eta hilabetera ziren Espainiako bozak— konpromiso haiek ez zituela beteko gobernuak. Estatuak ez du emandako hitza errespetatzen. Badaukagu horren eskarmenturik; Aljertik hasita, adibidez. Gainera, 2011rako ezker abertzalea aldebakartasunaren estrategia garatzen ari zen. Denbora kontua besterik ez zen ETAk erabaki haren berri ematea.

Nola konpon daiteke euskal presoen auzia, estatuak badu kartzeletako giltza?

Kontua ez da gobernuan PP ala PSOE dagoen, edo gehiengo osoa duten ala ez. Arazoa estatuaren jarrera itxia da. Estatu gisa aritzen da Espainia. Euskal Herrian ere bat eginda aritu beharko genuke horrelako gaietan. Esaterako, bestelako espetxe politika baten aldekook gehiengo handia osatzen dugu. Hortaz, Madrili instituzionalki, politikoki etasozialki ahal den presiorik handiena egin beharko genioke, hari egoera jasanezin egiteraino.

Nola lor daiteke batasun hori?

Fokua presoen giza eskubideetan jarrita. Bide hori partekatzekoeskaintza egina diegu EAJri eta eragileei. Guk ere estatu konpromiso bat behar dugu. Arazoa ez da, gainera, presoen arlokoa soilik; erabakitzeko eskubidea hor dago, egoera ekonomikoa...

Jaurlaritzak nahikoa egiten al du presoen eskubideen alde?

Aldarrikapen diskurtso bat baino ez du: presoak hurbiltzea, larri gaixorik daudenak eta 70urtetik gorakoak askatzea...Horretan ados gaude. Baina emanbeharreko pausoetan, ez.

Hitzeman programa aurkeztu du hark. Berehala txarretsi duzue.

Bide antzua baita. Izan ere, Jaurlaritzak ez dauka eskumenik presoentzat onurak lortzeko. Dena dela, ikusi behar da presoek berek zer dioten Hitzemani buruz. Jonan Fernandezek iragarri du presoen ordezkariekin hitz egiteko asmoa duela, eta hori interesgarria da, berez.

Jonan Fernandezek berak aitortu du ez dutela espetxe eskumenik eta presoentzat onurak izateko bermerik ez dagoela...

Ondorioz, zer logika du Hitzeman programak? Hemen mahai gainean jarri behar dena presoek pairatzen duten errealitate latz hori da. Haien giza eskubideak eta dagozkien legezko neurriak betetzeko borroka egin behar dugu. Presoek, gainera, erakutsi digute pausoak ematen ari direla.

Hitzemanek ez die damurik eskatzen presoei, ezta ETArekin mozteko ere.

Hainbat kontzepturen lausotze deliberatu bat dago programan.

Espainiako Gobernuak desegiteko eskatzen dio ETAri, presoen arloan neurriak hartzeko.

ETAk esana du pauso gehiago emango dituela. Baina, nire ustez, ETAk edozein pauso emanda ere, hori ez da nahikoa izango Espainiako Gobernuarentzat.

Iraganari buruzko autokritika eskatzen dizuete. Prest?

Hemen askok dute autokritika beharra. Jaurlaritzak esan du zoru etikoaren birdefinizio bat egin behar dela. Oso ondo. Alde askok sufritu dute, askotariko biktimak daude, eta biktima denek behar dute aitorpena eta erreparazioa. Egin dezagun guztiok iraganaren analisi autokritiko bat. Guk ekin genion horri; duela bi urte eta erdi, Kursaalean, adierazpen bat plazaratu genuen, adibidez. Besteek zer egin dute?

Bizkaian azkenaldian izandako kale erasoak gaitzetsi ditu Sortuk. Kezka al duzue?

Eraso orok sortzen du kezka bat. Baina haien inguruko kezka politikorik ez dugu, ezker abertzalearen apustu politikoa oso bideratuta eta sendotua baitago.

Presoen eskubideak aldarrikatu dituzte eraso haien egileek.

Baina zeini egiten diote mesede horrelako ekintzek? Guk ez dugu egileei buruzko informaziorik; edo estatuaren elementuak dira, edo ustez aldarrikapen haien alde ari direnak. Azkenak balira ere, guk jakinarazi dugu ez ditugula babesten inola ere; ezker abertzaletik kanpo daude, beraiek hala erabakita.

Beteta edo mamitsu al dator urte politikoa?

Egiturazko hiru gai daude, gure ustez: erabakitzeko eskubidea (indar metaketa da helburua), bakegintza (espetxe politika, armagabetzea..) eta ekonomia (eta handik eratortzen den eragin soziala). Haiei helduko diegu. Bada beste gai bat, hala tokatzen delako: udal eta foru hauteskundeak.

Erabakitzeko eskubidea aipatu duzu. Erabaki ahal izateko, proiekturik ba al da?

Bien lanketa uztargarria da, norabide berekoak direlako. Zertarako nahi dugu erabakitzea? Gure ustez, independentzia lortzeko. Beraz, derrigorrezkoa zaigu eskaintza bat egitea euskal gizarteari. Baina, lehenik eta behin, eskubideei erreparatu behar diegu; kasu honetan, erabakitzeko eskubideari, gutxieneko printzipio demokratiko gisa. Bide horretan, independentziarenean ez bezala, bidaideak desberdinak izan daitezke.

Katalunian euren prozesuan Principat lehenetsi dute estatua lortzeko helburuz. Lurraldetasun kontuak nola daude euskal abertzaleen artean?

Sortuk esaten duenean herri proiektu bat behar dela, Euskal Herriaz ari gara, zazpi herrialdeez. Hori da subjektu nazionala. Baina jakitun gara errealitateadministratibo batzuk badirela. Hortik abiatu behar dugu.

Ezker abertzalean ba al daude ahotsak esaten dutenak Nafarroarekin ezin bada EAEk soilik jo beharko lukeela prozesusubiranista batean?

Entzuten dira teoria batzuk Interneten-eta, baina anekdotikoak dira. Eztabaida artifiziala da. Neu ere eztabaidan sartuko nintzateke, baldin eta EAEn gehiengo independentista bat balego. Areago, esango nuke Gipuzkoan ere ez dagoela gehiengo independentistarik. Bat nator CUPeko David Fernandezek aste honetan adierazi duenarekin: hobe da denok elkarrekin eta behar den momentuan iristea, bakoitza bere aldetik eta aurrena izatea baino.

«Prozesu eratzailea» aipatu izan duzue. Zer da?

Euskal Herri osoa kontuan hartu behar da eraikuntza proiektu bat egiteko, baina prozesu eratzaile horrek Euskal Herri barruko prozesuak ere behar ditu: EAEn, Nafarroan eta Ipar Euskal Herrian.

Giltzarri izango al dira Nafarroako datozen foru bozak?

Bai, zalantzarik gabe.Lehenik, Nafarroako bizitza politikoaren demokratizazio baterako. Erregimena behin betiko bukatu nahi dugu. Lortu behar da nafarrok geure etorkizunaren jabe izatea, gero gainontzeko euskal lurraldeekin, errealitate desberdinak aintzat hartuta, proiektu partekatu bat aurrera eramateko.

Nafarroan, PSN gabeko UPNren gobernu alternatiboa eratzeko itxaropenik ba al duzu?

Bai. Gure partetik ez da oztoporik izango akordioak egiteko Geroa Bai eta Ezkerrarekin, edo, egokitzen bada, Podemosekin. Gauza askotan bat gatoz: esparru sozialean eta ekonomikoan arazo larriak daudela esatean, nafarron erabakitzeko eskubidea aldarrikatzean, euskarako eta hezkuntzako urraketak salatzean... Aldaketaren premia handia dago.Nafarroaren demokratizazioa lortzeko eskuzabal aritzeko borondatea daukagu.

EAEn, berriz, autogobernuaren lantaldea eratua dute legebiltzarrean. Zer aterako da?

EAJk denbora irabazi nahi du, ea Madrilgo gobernuan aldaketa dagoen ikusteko. Guk esaten diogu handik ezin dela ezer espero. Euskal Herriko prozesu eratzaile baten beharra ikusita, geure artean ariketa bat egin behar dugu. Ez EAEn soilik; hiru esparru administratiboetan. Horrez gain, EAEren estatus politiko berriak ezin du soilik eskumenen bila jo, gure partetik ere haiek beti ongi etorriko diren arren. Erabakitzeko eskubidea jaso behar dugu gure araudietan.

Estatuak ez du onartzen hori.

Lehendabizi hemen lortu behar dugu akordio instituzional, politiko eta sozial bat. Horretara goaz gu. Lortzen badugu, eta estatuak ezezkoa ematen badu, denon artean erabakiko dugu nola aritu.

Katalunian bezala?

Bai.

Urkullu lehendakariak esaten du erabakitzeko eskubidea instituzionalizatu egin nahi duela.

Baina hori, oraingoz, diskurtsoa baino ez da. Ikusiko dugu EAJren praktika politikoa zein den.

Arraiz gustura atera al zen astelehenean Urkullurekin izandako bileratik?

Guri Arraizek esan digu Urkullu lehen baino jarrera irekiagoarekin sumatu duela. Baina oraindik urrun gaude bi parteok.

Zertan dira EAJ-Sortu bilerak?

Aste honetan bildu gara berriro.

Zertaz ari zarete hizketan?

Erabakitzeko eskubidea eta bakegintza daude mahai gainean, baita aurrekontuak ere. EAJk esaten digu beretzat zaila dela akordio orokor bat lortzea, gero instituzioetan egunerokoan elkarri mokoka bagabiltza. Eredu sozioekonomiko desberdinak ditugu, ez dugu bat egiten haien elkarrizketa planteamenduarekin, baina prest gaude hitz egin eta gai batzuetan gure jarreretatik harago joateko, betiere murrizketa sozialik onartu gabe. Lehentasuna du akordio orokor bat lortzeak.

Aukerarik ikusten al duzu?

Arriskuak hartzeko garaia heldu da. Gu prest gaude bide bat partekatzeko EAJrekin eta beste eragile batzuekin. Estatua Kataluniari ematen ari zaion mezua guretzat ere bada. Esna gaitezen, egoerari buelta bat eman beharra diogu.