Heriotza motela Arabako egoitzetan

Hilabete asko igaro dira, eta oso egun luzeak. Bazirudien 24 ordu baino gehiago zituztela, oinaze eta sufrimendu handikoak egoitzetako erabiltzaileentzat eta haien ingurukoentzat. 2020ko martxoaren 9a pertsona askori inoiz ahaztuko ez zaigun data da. Egoitzak zigilatzea erabaki zuten, inolako begiramenik gabe. Ajuria egoitzako erabiltzaile batek argi eta garbi deskribatu zuen: «Oso bakarrik nengoen lau hormen artean, familiarik gabe eta inor gabe; sartzen ziren, bazkaria uzten ziguten eta gauera arte ez ziren itzultzen, afaria ekartzeko» (Diario de Noticias de Álava, 2021-6-11).

Lehengo egoera gogorra zen: gabezia asko, inolako kontrolik ez eta zuzendu zezaketenek horretarako inolako interesik ez. Zer esan gero etorri zenaz. Heriotzak, bakardadea, larritasuna, ezintasuna, mina, enpatiarik eza, arreta txarra. Asko dira erabil ditzakegun adjektiboak, eta, hala ere, motz geratzen gara.

2021eko abendura iritsi, eta larritasun, ezintasun eta min horrekin jarraitzen dugu. Aldundiak hilabeteak daramatza arreta soziosanitarioaren eredua aldatzeko programa zoragarriak saltzen. Aurkezpen publikoak, egunkarietako orrialde bikoitzak, dena oso orkestratua. Guztia helburu bakarrarekin: herritarrei sinetsaraztea egoitzetan normaltasunera itzuli direla. 2020ko martxoaren 9a baino lehen zegoena ez zen normaltasuna, eta gaur egun bizitzen ari garena oso mingarria da oraindik.

Familiei ematen zaien informazioa urria da oraindik, eta, askotan, ez da batere ematen. Ez protokolorik, ez arau-aldaketarik, ez osasunari zuzenean eragiten dioten gairik. Pandemiaren aurreko mututasuna areagotu egin da. Eta zer esan egiten dituzten jarduerei buruz: fede-ekintzak dira, errealitatea oso gordina delako. Senideok etsaiak bagina bezala tratatzen gaituzte: informaziorik gabe eta parte hartzerik gabe; arduratzen eta galdetzen duena beti protesta egiten duen senidetzat hartzen da, langileen artean kanpaina eginez, horrela katalogatu gaitzaten. Baina askok jarraituko dugu arduratzen eta borrokatzen haien alde, merezi dutelako, eta gizarte gisa asko zor diegulako. Egoitzen kudeatzaileek erabiltzen dituzten deskalifikazioak alde batera utzita, ez gaituzte beldurtzen; aitzitik, egoiliarren ongizatearen alde borrokatzen jarraitzera animatzen gaituzte.

Kezkagarriak izan ziren Gasteizko egoitza publiko bateko leihoetako irudi haiek (Norte Expres, 2020-9-27), zeinen gortinak zabor-poltsa beltzak baitziren. Horrela eduki zituzten egoiliarrak beren geletan gordeta. Leiho horiek konpondu gabe jarraitzen dute, baina plastikorik gabe, inpaktua izan zuten irudiak izan zirelako. Kaletik ikusten direnak bakarrik konponduko dituzte, gainerakoentzat ez baitago dirurik.

Gizarte Politikako diputatua, Emilio Sola jauna, ospetsua da bere titularrengatik; adibidez, «Nahiago ditut erabiltzaileak triste, hilda baino» (Cadena Ser, 2020-9-24). Tristuraz hildako egoiliarrak lortzen ari da. Duela gutxi, beste titular bat irakurri ahal izan genuen: %18 murriztu da foru-egoitzetako itxaron-zerrenda, COVID-19aren beldurragatik (El Correo, 2021-12-19). Jendea ez da COVID-19aren beldur, zerbitzuaren eta pandemiari egozten zaizkion tratu txarren beldur baizik. Osasun Sailaren arabera (Diario de Noticias, 2021-12-15), 2.000 pertsona baino gehiago hil dira 2021ean mendekotasuneko itxaron-zerrendetan Euskadin. Agian horrek badu zerikusirik itxaron-zerrendaren ustezko murrizketa horrekin. Halaber, zerikusia izan dezakete langileen lan-baldintza txarrek, kalitateko arreta ezin ematea eragiten baitute, eta, kasu askotan, ez baitute beharrezko prestakuntza jasotzen. Eta zer esan haien soldata miserableez.

Ez da kasualitatea ACRA Arabako egoitza pribatuetako patronalaren bozeramaileari egindako elkarrizketa. Bertan esaten denez, «COVIDari dion beldurraren ondorioz, jendea beranduago eta hondatuta iristen da egoitzetara» (El Correo, 2021-12-24). Ez da COVID-19aren beldurra. Pandemiak ez ditu bere hitzak justifikatzen. Kudeaketaren eta ematen diren zainketen beldurra da, pandemiak agerian utzi dituenak. Eta, jakina, egoitza pribatuetan kobratzen diren neurriz kanpoko prezioak, eskaintzen eta ematen diren zerbitzuekin bat ez datozenak, oso zailak baitira egoiliarrek eta hurbilekoek beren gain hartzeko. Eta horri gehitu behar dizkiogu egoitza batzuetan iragarritako igoerak, pandemiak gastu asko eragiten dizkiela argudiatuz, nahiz eta ez egoiliarrek ez senideek ez duten ikusten langileen zaintzak eta lan-baldintzak hobetzen ari direnik. Erabiltzaileek behar dituzten langileen ratioak, gora ez egiteaz gain, behera egiten dute premiazkoenak direnean, une kritikoan.

Diputatu nagusi Ramiro Gonzalez jaunak (El Correo, 2021-12-28) egoitzetan murrizketak egitea baztertu du. Emilio Sola diputatu jaunak (El Correo, 2021-12-28) adinekoak berriro bakartuta ez zigortzeko esan du. Adierazpen horien zinismoak eta enpatiarik ezak marra gorri guztiak gainditzen dituzte. Egoitzetan murrizketak daude oraindik, inork ez gaitzala engainatu.

Egoitza batzuetan, bisitetarako ordua eskatu behar dute oraindik, eta ez dute egunero bisitarik eta irteerarik izaten; bisita eta/edo irteerako denbora murriztu zaie, afalordua aurreratzeko. Egoitza batzuetan 19:00etan ematen zaie afaria. Gure galdera da: zer ordutan gosaltzen dute? Goizeko 6etan jaikitzen al dira gosaltzeko? Zenbat ordu pasatzen dituzte afaritik gosaldu arte?

Murrizketa deitzen diete, baina tratu txarrak dira, letra larriz. Egoiliar batzuek, abenduan 31 egun ditu, 20 eman dituzte konfinatuta, presorik arriskutsuena bezain isolatuta, egunean 24 orduz logelan. Abenduaren hasieran 10 egunez konfinatu zituzten COVID-19an positibo eman zuen langile batekin kontaktuan egoteagatik, nahiz eta haiek PCR negatiboa izan eta txertatuta egon. Hilaren 24an berriro konfinatu zituzten arrazoi beragatik, PCR negatiboarekin. Egoitza askotan, 23an erabaki zuten bazkaltzera edo afaltzera ateratzen zituztenak, itzultzean, prebentzio-neurri gisa, gutxienez 10 egunez konfinatzea haien logelatan. Ez zegoen debekurik haiek ateratzeko. Egoitza batzuetan ez zieten aldez aurretik jakinarazi familiei, eta bila joan zirenean esan zieten. Hori ez da murrizketa, xantaia baizik.

Arabako egoitzetan egun bizi den errealitate gordinaren zati txiki bat da hori, eta oso urrun dago ahaldun nagusiak, Gizarte Politikako diputatuak eta Arabako Egoitza Pribatuetako Patronaleko bozeramaileak adierazitakotik.

ARTIKULU HAU HONAKO HAUEK ERE IDATZI DUTE: Maita Ramos, Marixa Diaz de Arkaia, Clara Ajamil, Ana Mayorga eta Guillermo Perea.