Pluraltasunaren formak

Euskaltzaindiak dio pluraltasuna «plurala denaren nolakotasuna» dela, eta aniztasuna-ren sinonimoa. Egungo Testuen Corpus-ean ere agerraldi guztiak-edo Edurne Soraluzeren hau bezalakoak dira: Pluraltasuna, tolerantzia, justizia,solidaritatea nahiz diskriminaziorik eza (BERRIA, 2003-12-12).

Nire burbuilan, ordea, pluraltasuna entzun orduko, dzast, gramatikan plurala denaren nolakotasuna ulertu. Singularra eta plurala. Bon, hizkuntza batzuek duala, triala edota paucala dauzkate: 'bi', 'hiru' edo 'gutxi' adierazteko modu trinkoak. Duala begiei, besoei... bi diren gorputz-atalei dagokie, besteak beste. Polonierak antzina ba omen zuen, eta zantzuak hortxe daude oraino: oko 'begia' pluralean oczy da (ahoskatu otzi), erregularra **oky balitzateke ere.

Plurala hizkien bidez adierazi ohi da (eus. ogi-ak, ing. bread-s). Halere, hizkuntza askok «plural hautsia» edo «barruko plurala» dute. Zeinek ez ditu ezagutzen mouse / mice eta tooth / teethingelesez? Arabieraz ez da salbuespena, araua baizik, eta eredu asko ditu, haien artean ezagunena CuCuC:kit?b 'liburua' vs kutub 'liburuak'.

Gurean, aldiz, beti bat da. Beti bat? Tira: ia-ia. Hiru eredu, gutxienez: -ak, en eta eta: harriak, harrien, harrietan. (H)arriaga ere plural hutsa da, harriak-en lehenagoko forma. Eta (H)arrieta? Non esan duzu bilduko garela? Harrietan. Nora? Harrietara. Nondik? Harrietarik. Hasieran deskriptiboa zen toponimoa fosildu eta, harri-etan barik, Harrieta-n (berr)analizatu zuten. Badugu bat-zu(k) eta badugu Arbizu. Beste plural bat. Eta badugu Oteiza, hondar(t)za eta dabil(t)za, dagoz eta datoz, edo hobeto *datoza, noski.

Pluraltasuna egon badago, ugari eta jori, hizkuntzan eta bizian. Pluralismoa landu egin behar, ordea, «...jendeari arretaz eta enpatikoki entzunez,eta eurak eta euren biziak eta euren beharrak ulertuz» (Isaiah Berlin).