«Estatu Islamikoak landa eremuko talde matxino baten gisan jarraituko du»

Siriako eta Irakeko gerretan parte hartu duten talde armatuak ikertzen ditu Aymenn Jawad al-Tamimik (Cardiff, 1992). Oxfordeko unibertsitatean Ikasketa Klasikoak eta Ekialdeko Antzinatearen kultura eta historia ikasi zituen, eta AEBetako MEI Ekialde Hurbilerako Institutua think tank-ean ikertzaile dihardu gaur egun, bertzeak bertze. EI Estatu Islamikoa da azken urteotan ikertu dituen taldeetako bat.

EIk galtzear du kalifa herria. Taldearen bukaera al da?

Ikusten ari garena da Estatu Islamikoaren galera militarra, ez baititu lurralde gehiago formalki kontrolatuko eta gobernatuko Iraken eta Sirian. Hori erran dezakegu, eta aldi berean onartu Estatu Islamikoak landa eremuko talde matxino baten gisan jarraituko duela. Hori ikus dezakegu jada Siriako Raqqa probintzian haren zelulek egin dituzten erasoetan, eta Irakeko landa eremuetan arratsetan inpunitate osoz jarduten duten moduan.

EIren eta Al-Qaedaren arteko alde handiena estatuaren eraikuntza zen. Estatua desagertuta, beraz, EI bertze talde jihadista formal bat dela erran daiteke?

Bai, Estatu Islamikoa orain ezin da oinarritu kalifa herri batek dituen apaingarri guztietan Al-Qaedatik bereizteko. Estatu Islamikoaren jarraitzaile diren anitzek kalifa herria jada ez dute egiazko estatutzat hartzen: talde musulman baten gisa ikusten dute. Ikuskeran izan duten aldaketa hori ikus daiteke bai disidente moderatuagoen artean, zeinek uste baitute muturrekoek eragin handiegia izan dutela Estatu Islamikoan, eta bai muturrekoago hori dutenen artean, zeinek uste baitute Estatu Islamikoak bide zuzena galdu duela moderatuei gehiegi amore emateagatik. Estatu Islamikoaren hedabideei eta propagandari erreparatzen dieten bertze batzuek, berriz, sinisten dute hark dioena: zehazki, lurraldea galtzeak ez duela erran nahi kalifa herriaren bukaera denik.

Europako herrialde batzuek eztabaidagai dute zer egin Sirian dauden EIko kide europarrekin. Kalifa herria galtzeak gutxitu al dezake EIk europarren artean jarraitzaileak lortzeko duen erakargarritasuna?

Uste dut Estatu Islamikoaren erakargarritasuna gutxitu egin dela lurraldea galdu duen heinean, baina oraindik Mendebaldean baditu jarraitzaileak haren izenean erasoak egin nahi dituztenak, eta, horregatik, zaintzarekin jarraitzeko beharra dago.

2014an, anitzetan erran zen EIren arrakastaren gakoetako bat zela arabiar sunitek pairatu zuten alienazioa, bereziki Iraken. Ordutik nola garatu da arabiar suniten integrazioa Iraken?

Ez dut uste arazoa denik suniten integrazio politikoa —ordezkariak dituzte gobernuan—, bertze kontu sail bat baizik. Errate baterako: borrokan hondatu diren eremu suniten berreraikuntza —Mosul mendebaldea eta Baiji, adibidez—; ustelkeriarekin eta funts faltarekin dauden arazoak; BDPen [Barne Desplazatutakoen] itzulera—Tel Afarren, adibidez, turkmen sunita anitzek bat egin zuten EIrekin, eta badirudi ez dagoela gogo handirik turkmen sunitak itzul daitezen—; tribuen arteko gatazkak —talde batek bertzeari leporatzea EIri lagundu izana—; EIko kideen senideak eta emazteak linbo egoera batean uztea BDPen zelaietan... Uste dut hagitz urruti gaudela adiskidetze nazional zabal ideal batetik, eta EI oraindik gai izanen da hainbat jende errekrutatzeko tokian tokiko bidegabekerietan oinarrituta.

Siriako gerraren oraingo egoeran, ba al dago arriskurik antzeko talde bat berriz indartzeko?

Ez, uste dut Siriako gerraren dinamikak hainbertze aldatu direla non ez den probablea izanen EI edo antzeko talde jihadista bat berriz matxinatzea eta lurralde eremu handiak aldarrikatzea, EIk 2014an eta 2015ean egin bezala. Hori eragozten duten faktoreen artean daude Turkiak anitzez zorrotzago zaintzea Siriarekin duen muga —adibidez, atzerriko errekruten zirkulazioa eragotzi du—, gerrak sortutako nekea, Siriako matxinadaz geratzen denak EIrekin duen etsaitasuna... eta bertze hainbat. Uste dut arazoetako bat dela AEBak bat-batean erretiratzen badira Siriatik, eta haiek babesten duten SDFri [Siriako Indar Demokratikoak] etsaiek erasotzen badiote —bereziki, Turkiak—, hutsune bat sor lezakeela EIk lurralde pixka baten kontrola berreskuratu dezan, baina ez 2014-2015eko maila berean.