Heriotzatik bizirako bidea

Bizi bat salba dezake organo batek. Hain zuzen, lelo horrekin herritarrak sentsibilizatzeko erronka du Baionako ospitaleko organo emateen koordinazio taldeak. Ekainaren 22an izan zen organo ematearen eguna, eta herritarrak organo emaile izatera bultzatzeko egun berezia antolatu zuten Baionako ospitalean berean. Izan ere, geroz eta eskasia handiagoa sumatu dute, itxarote zerrendak luzatzen ari baitira. Zehaztu behar da Baionako ospitalean organo kentzeak egiten dituztela, baina transplanterik ez dutela egiten. Hala, Frantziako Estatuko ospitale batzuekin lotura dute, eta, organo bat har dezaketelarik, hartzailearen beharraren arabera leku batera ala bestera igortzen dute, antolaketa zorrotz bati segituz.

Edonor izan daiteke organo emaile, baina baldintza berezi batzuetan soilik har ditzakete organoak medikuek. Bizirik den pertsona batek giltzurrun bat eman diezaioke bere familiako norbaiti, bateragarriak izanez gero. Haatik, beste organoak hartzeko, pazienteak garun heriotza izan behar du, eta aldez aitzinetik ez du desadostasunik agerrarazia izan behar. Zinezko ezezkoa eman nahi duten herritarrek Frantziako Ukatzeen Erregistroan eman dezakete desadostasunaren berri. Haatik, horri buruz deus erran ez duenaren organoak har ditzakete, legez.

Baina, errealitatean, familiaren borondatea errespetatzen dutela esplikatu du Annie Vermont Baionako ospitaleko organo emateen koordinazio taldeko erizainak. «Saiatzen gara familiari esplikatzen zein garrantzitsua den organoen ematea. Baina, zinez hetsiak badira, ez dugu ahanzten doluan direla, eta, beraz, ez dugu haien kontra egiten». Kasu guztietan, arrunt anonimoa den eta urririk egiten den ekintza bat da organo emaitza.

Protokolo zorrotza

Baionako ospitalean, paziente batek garun heriotza duelarik hasten da organo emateen taldearen lana. Gehienetan, egoera kliniko horretan diren pazienteak koman dira buruko odolbildu baten, bihotz gelditze baten, edo istripu baten ondorioz. Hasteko, hainbat ikerketa egiten dituzte garun heriotza duela egiaztatzeko; medikuak hala dela erran ondotik familiarengana jotzen du osasun langile taldeak, organo emaitza aipatzeko.

Pascal Mathieu organo ematea kudeatzen duen taldeko medikua da; 35 urtez suspertze zerbitzuan aritu ondoan, 2018an hasi zen organo emaitzaren koordinazio taldean. «Urratsez urrats egiten dugun lan bat da. Lehenik, pazientearen egoera larria dela erraten diegu, eta sendatzeko manerarik ez duela azaltzen diegu», esplikatu du.

Aldez aitzinetik pazienteak argiki adierazia badu organoak eman nahi dituela, «errazkiago» aktibatzen dute protokoloa osasun langileek. Hala ez badu egin, pazienteak zer egin nahiko zuen irudikatzea gomendatzen diote familiari. Emailea adingabea delarik, gurasoek erabakitzen dute.

«Ez da bide erraza izaten, baina, gehienetan, behar den denbora hartuz, hurbilekoek onartzen dute organoak ematea», azaldu du Vermontek. Baionako ospitalean, kasurako, familien %80 ados agertzen dira. Vermont erizainaren ustez, «familiarekin egiten den harremana da zailena». Gainera, nahiko epe motza du taldeak protokoloa betetzeko, eta horrek are zailago egiten du momentua, Vermonten erranetan. «Enpatia anitz erakutsi behar dugu. Shock egoeran dira, baina entseatu behar dugu zentzuz jokatzen, errespetuz».

Familiarekin harremana egin ondotik, medikuntza atala heldu da. Mathieu medikuak esplikatu du anartean pazientea suspertze zerbitzuan atxikitzen dutela, organoak ahal bezain egoera onean izan daitezen. Hala, mediku taldeak organo bakoitza zer-nolako egoeratan den aztertzen du, pazientearen aitzinkariak aztertuz. «Organo emaitza egiteko, ez da adin mugarik, baina zenbait eritasun dituzten pazienteen organoak ezin txertatuak dira, hala nola minbizia eta infekzio mota batzuk», erran du Mathieuk. Pazientearen aitzinkariek bide ematen badute organoak hartzeko, orduan hasten dute hartzaile bateragarri baten bilaketa.

Frantziako Estatuko fitxategi bat dute ospitaleek. Horren bidez, hil edo biziko egoeran diren eta bateragarritasuna duten hartzaileak atzeman ditzakete. Batzuetan, Bordeleko, Tolosako (Okzitania) edo Parisko ospitale batzuetan daude paziente horiek. Hortik hasita, arras denbora guti dute medikuek —organoen arabera, hamabi eta 24 ordu artean—.

Sentsibilizazioaren erronka

Batez beste, hamabost bat pazienteren organoak hartzen dituzte urtero Baionako ospitalean. Bakoitzetik bizpahiru organo hartzen dituzte, eta transplanteen %95 eraginkorrak dira —organo motaren arabera, zenbakia apalagoa izan daiteke—. Pascal Mathieu medikuak eman dituen datuen arabera, Frantziako Estatuan, urtero mila paziente hiltzen dira organo eskasiagatik; eta organo emateek 6.000 bizi salbatzen dituzte urtero.

Anonimoa izanik ere, organo emaitza bat egin duten pazienteen familien eta hartzaileen lekukotasunak bildu ditu Baionako ospitaleko taldeak. «Sentsibilizatzeko tresna bat dira; istorio ederrak dira, hunkigarriak. Espero dugu irakurleek hobeki neurtzen ahal dutela ekintzaren garrantzia», azaldu du Vermontek.

«Mediku jauna, bihotzetik eskertu nahi zaitugu ama artaturik, gure bihotzetan biziko da beti, eta, araiz, luzaz biziko da salbatu dituen bi pertsonen baitan». Horixe dio gutunetako batek. Beste batek, berriz, hau: «Nire laguna zendu denetik triste izanik ere, kontent naiz bizi batzuk salbatu dituela pentsatzean. Orain, nire hurbilekoekin organo emaitza aipatzen dut, eta denak ohartzen gara zein inportantea den aitzinetik horri pentsatzea».

Annie Vermontek eta Pascal Mathieuk argi dute «beharrezkoa» dela organo emaitzari buruz mintzatzea familian eta lagun artean. «Ukatzea nahiko erradikala bada ere, gutxienez, badakigu zer egin: argi da. Baina pazienteak ez badu deus erranik konplikatuagoa egiten zaigu. Denbora gehiago behar dugu, denbora urria delarik. Familiarentzat ere ez da baitezpada gozo dudan izatea eta ardura hori ukaitea», azaldu du Mathieu medikuak.