'Egunero hasten delako' Ramon Saizarbitoria 1969

Ramon Saizarbitoria Zabaletaren (Donostia, 1944) lehendabiziko liburua da Egunero hasten delako. «Idatzi nuen ikusten nuelako nire inguruan idazten zenak eta argitaratuta zegoenak ez zuela nire mundurik islatzen. Orduan iruditu zitzaidan idatz nezakeela zerbait, ez literatura ona, baina bai nire kideko gazte euskaldunentzat egokia izan zitekeen zerbait. Eta idatzi egin nuen, baina ez idazle sentitzen nintzelako, euskaraz existitzen ez zen zerbait sortzeko baizik», idazlearen beraren hitzetan. Abortatzen duen neska gazte baten —Gisele Sergier du izena— ibilbidea azaldu zuen, bada, euskaraz. Abortuaren aldeko jarrera argia erakutsiz, «esplizitua, zuzena eta ausarta, lotsagabea garai hartarako», behin baino gehiagotan nabarmendu izan duenez. «Horregatik iruditzen zait —zentsura gaietan adituek nahi dutena esango badute ere— gazteleraz idatzia izan balitz ez zuela 1969an argia hain erraz ikusiko».

Barne bakarrizketa, elkarrizketa biziak, elipsia eta flashbacka erabili zituen Saizarbitoriak bere opera prima horretan. Friburgoko unibertsitatean (Suitza) ikasten ari zela idatzi zuen, eta idazten noiz hasi zuen ez, baina lehen idazketa noiz bukatu zuen jakinekoa da, liburuaren beraren azken lerroan ageri baita: «Friburgon, 1968ko apirilaren 25ean».

Jakinekoa da, era berean, koaderno batean eskuz idatzi eta Ibon Sarasola lagunari bidali ziola Saizarbitoriak, Donostiako Mandasko Dukearen kaleko haren etxera. Buzoian jaso, irakurri, eta gustatu egin zitzaionez, argitaratzeko modukoa iritzi zion Sarasolak. Baita argitaratu ere. Lur argitaletxe sortu berrian —Saizarbitoria eta Sarasola sortzaileen artean zeuden—, 1969ko azaroan. Hainbat zuzenketa egin ostean.

Egileak ez omen zuen espero lan hura euskal nobelagintza modernoaren mugarri —eta idazle jardun luze baten abiapuntu— bilakatuko zenik. Soziologia ikastera joana zen Friburgora —horixe izan zuen lan arloa urte luzez—, Donostia, Zeruko Argia aldizkarian argitaratutako artikuluak eta Jarrai antzerki taldeko aktore jardunak atzean utzita, besteak beste. Zeruko Argia-n, 1965 eta 1968 artean iraun zuen Gazte naiz atala gidatu zuen. Baita polemika iturri izan ziren hainbat artikulu idatzi ere. Rikardo Arregiren bitartez hasi zen idazten Saizarbitoria aldizkari horretan. Euzko Gazteditik ezagutzen zuten elkar.

Jarrairen bitartez, berriz, Gabriel Aresti ezagutu zuen. Beste Mundukoak eta zoro bat obra idatzi zuen Arestik Jarrairentzat; 1965ean estreinatu zuten, eta horren harira ezagutu zuten elkar. Ezagutza horren bitartez lotu ziren idazle bion ibilbideak, Lur-en elkarrekin lan egiteraino.

Bihar: Nola irakurri zituzten nobelok Euskal Herrian?