«Beti kontatu dut kalean ikusten nuena. Surrealismoa ere gustatzen zait, ordea»

Estudioan margotzen ari da Ernesto Murillo, Simonides (Murchante, Nafarroa, 1952). Pintzelak albo batera utzi ditu galderei erantzuteko. Inguruan liburu andana du; haietako asko hark eginiko komikiak biltzen dituzten aldizkariak dira. Egun, margolari aritzen da batik bat, baina, batez ere, komikigile gisa izan da ezaguna. Hamaika saltsatan ibilia da.

Nondik heldu zaizu marrazteko afizioa?

Nire izeba Fidelak, haurra nintzela, esaten zuen: «Zer ongi marrazten duen haur honek». Heldu batek hori esateak animatu egin ninduen. Geroztik, beti maite izan dut marrazkigintza. Eskolan ere beti aritzen nintzen: koadernoak marrazkiz josirik nituen, nahiko ikasle txarra bainintzen.

Beti marrazten. Hori da marrazkilariaren bizitza?

Marrazkilariaren bizitza bakartia da. Beti zaude zeure buruarekin, mahaiaren bueltan. Komikia, ez hainbeste, badirelako taldeak, aldizkariak, erredakzio taldeak...

1970eko hamarkadan hasi zinen. Frankismoaren kontra egiteko modua izan zen?

Bai, baina arte guztietan zegoen Francoren kontrako borroka. Orduan, modan zegoen komiki undergrounda, Ipar Amerikatik etorritako Robert Crumb eta abar. Baina ez hori bakarrik. Hemen, beti izan da hartzigarri bat, beti izan da marrazki tradizio bat.

Star aldizkarian eta halako beste batzuetan hasi zinen. Zerk bultzatuta?

Bartzelonara joan nintzen eginak nituen komikiekin. Undergroundak ziren, argi eta garbi, eta aldizkari undergroundetara eraman nituen. Hirurak hartu zizkidaten, eta horrek asko animatu ninduen.

Aldizkari dezentetan parte hartu duzu.

Lehenbizi, Euskadi Sioux-en aritu nintzen. Hori oso interesgarria izan zen, nahi genuelako hemen umorezko aldizkari bat egin Euskadiko gaiak landuko zituena. Hemen beti izan da zaletasuna, eta saltzen zen; beraz, aldizkari bat egiten ahal zela pentsatu zuten. Egia esan, zazpi ale-edo atera ziren, baina oso ongi pasatu nuen.

Nolatan hain ale gutxi?

Ezker abertzaleko sektoreari zuzendurik zegoen, eta zatiketa izugarria izan zen han: EIA, miliak, polimiliak... Gogoan dut garai hartan, Iruñean, amnistiaren aldeko manifestazio batean, denak elkar joka ari zirela. Uste dut giro horrek eragina izan zuela.

Vivora-z zer oroitzapen duzu?

Zoragarria izan zen. Nik egindako Preludio de los Sanfermines komikia Bartzelonara ailegatu zen, eta hamabost urte egon nintzen han kolaboratzen. Are, Bartzelonan bizi izan nintzen bi alditan.

Guk taldearekin komikiak atera zenituen. Zein zineten?

Talde horretan geundenok plater ustez japoniarrak dekoratzen genituen marrazkitxoekin, Porcelanas del Norterentzat, Nabarreriako pisu batean. Luis Garrido, Pedro Oses eta hirurok ginen. Komikia gustuko genuen. Juaquin Resano ere egon zen geroago. Gure asmoa zen sanferminetan urtero umorezko aldizkari bat ateratzea, garai ezin hobea zela pentsatzen genuelako. Kalean saltzeko primerakoa zen.

Lehenbizikoa, El Huerto; bigarrena 1978ko uztailaren 8an banatu behar zenuten, baina ezin. Nola gogoratzen duzu?

Jesusarekin [emaztearekin] nengoen. Zezenketaren ondoren saltzeko asmoa genuen. San Domingo aldapan gora ihesi ikusi genituen batik bat emakumeak eta zaharrak. Ez genekien zer zen, baina hura iraultza zen. Gazteluko plaza hutsik zegoen. Gure albotik, harriak kuboetan eramaten zituztenak, diputazioaren leihoan sua, terrazak hutsik... Iruña kafean dena ikusi genuen, kubata eskuan. Pentsatzen dut orduan hil zutela German Rodriguez. Sentitzen dut ikuskizun bat bezala kontatzea, baina horrela bizi izan nuen. Izugarria izan zen.

Aldizkari horretako zure komikian, poliziak zezen plazan oldartzen zitzaizkion jendeari.

Lagunek esaten ziguten profetak ginela, baina zer demontre kontatu behar genuen? Hori zen eguneroko ogia. Aldizkari horretan, komiki askotan ageri ziren poliziak jendea jotzen. Nabarreriako estudioan sartu eta ateratzeko arazoak izaten genituen askotan, ia egunero manifestazioak eta istiluak baitzeuden Iruñean.

Komiki horiek erraz saltzen zenituzten?

Bai. Hurrengo urtean, Preludio de los Sanfermines kaleratu nuen, gertatutakoa kontatzeko. Aurretik izandako liskarrak ere ageri ziren. Kaleko jantzitako poliziek Alde Zaharra hartu zuten atentatu bat izan zelako. Gazteluko plazan margolari asko geunden, amnistiaren aldeko ekitaldi batean margotzen. Bat-batean, gerrillariak heldu zirela esan ziguten, eta lasterka ihes egin genuen.

Komikia kronika periodistiko gisa erabili zenuen?

Bai, bai, hori kronika zen. Hor ageri dena nik ikusi nuen, edo bertatik bertara bizi zutenek kontatu zidaten. Komikiaren bidez neure buruari azaltzen nion gertatutakoa, baina baita besteei ere.

Kronikaren aldekoa izan zara?

Normalean hain periodistikoa ez dut egin, baina beti kontatu dut kalean ikusten nuena. Bestalde, surrealismoa ere gustatzen zait, gauza fantastikoak egitea.

Beste tekniken aldean, zer du komikiak kontakizun horiek errazteko?

Bada, zuk esan duzu hitza: komikia erraza da, eta merkea. Hau da behar duzuna: mahaia, papera eta tinta. Eta azkarra da, errealitatea kontatzeko oso berehalakoa.

TMEO aldizkaria sortu zenuten aurrerago. Nolatan?

Argi nuen Euskal Herrian horrelako aldizkari bat egon zitekeela, irakurleak bazeudelako. Gainera, gai berezia zegoen eta oraindik badago. Kalea bestelakoa zen, ez zuen deus ikustekorik Bartzelonarekin. Garai hartan, hiri tribuek hartzen zituzten gazteen aldizkarietako orri gehienak Bartzelonan, baina hemen ez zegoen horrelakorik, ez hainbeste. Jendea herrikoagoa zen. Politikoki askoz konplexuagoa zen egoera; tentsio handiagoa zegoen. Tabernetako giroa dentsoagoa zen.

Zer helburu zenituzten?

Hemengo istorioak hemendik kontatu nahi genituen, eta, errentagarria bazen, are hobeki. Hemen marrazkilari onak zeuden, baina haien komikiek ez zuten tokirik Bartzelonan. TMEO gabe, marrazkilari batzuek ez lukete inoiz deus ere publikatuko.

Gatazka politikoa biziago zegoen orduan. Hori ona zen aldizkaria egiteko, edo muga bat?

Onerako edo kalterako izan zitekeen; atzerarazi eta animatu egiten gintuen aldi berean. Dena den, hemen kontatzeko hainbat gauza zeudela diodanean, ez naiz ari soilik borroka politikoaz. Orain ez dago kale borrokarik, baina giroa erabat ezberdina da Bartzelonarekin alderatuta.

Prentsan ere aritu zara. Oso ezberdina da lan hori?

Prentsan ezerosoa izan naiz beti, neure kasa joan naizelako. Zoritxarrez, alderdi politikoek gehiegi kontrolatzen dute prentsa. Hori txarra da prentsaren kalitatearentzat, baita bertako marrazkilarientzat ere. Kasu oso-oso onak badaude, baina, ez balego politikoki hain kontrolaturik, marrazkilari on gehiago leudeke.

Egunerokoa lantzea interesgarria zitzaizun?

Oso interesgarria. Egunerokoa asko gustatzen zait, eta aspaldi ez dut egin. Berehalakotasunak nerbioa ematen dizu. Kazetaritza ederra da, egunerokoari erreparatzea... Nirekoi izanda diot, nire bizipenengatik. Egunerokoari erreparatzea baino film hoberik ez da.

Noizbait arazorik izan duzu?

Bai, baina ez askorik, egia esan. Gaur egun, seguruenik arazo gehiago izanen nituzke. Behin, Jaime Ignacio del Burgok parlamentura eraman zuen nire komiki bat. Pamiela argitaletxeak diru laguntza bat zuen bere liburuak Nafarroako liburutegietara bidaltzeko. Apaiz batek nire komiki bat irakurri zuen, eta mindu egin zen. Komiki bilduma bat zen. Horren kontra idatzi zuen Diario de Navarra-n, eta hor irakurriko zuen Del Burgok. Parlamentuan galdera egin zuenerako, liburuak kenduak zituzten. Baina horren ondoren askoz gehiago saldu zen.

Gaur egun zergatik izanen zenuke arazo gehiago lehen baino?

Jendeak kontuz ibili behar du, mundu guzia epaile bihurtu baita. Francoren garaian, zentsura ofiziala zegoen, eta beldurra zegoen. Baina, gaur egun, zentsura alde guztietatik jasotzen duzu. Denak zelatan daude, ea noiz eskapatzen zaion eskua umorista bati. Eleberrietan ez da hainbeste gertatzen, bitxia da. Zergatik? Gutxiago irakurtzen dugulako?

Autozentsurarik?

Handirik ez, ez. Noizbait bai, baina ez afera politikoengatik. Adibidez, politikoki erabiltzea norbait homosexuala dela, edo elbarria dela... Hori beti zentsuratu diot neure buruari. Gainera, harro nago horretaz. Ijitoekin sartzea eta halakoak itsusiak iruditzen zaizkit.

Hori, zergatik?

Koherentzia kontua da. Baina seguru mila gauzak ihes egin didatela, mundu guziari bezala. Nor ez da matxista?

Margolaritzari ere heldu zenion. Eta oraindik ere ari zara. Komikiaren eragina ikusten da.

Noski, hori saihetsezina da, baina ez dit inporta. Ez dut ezkutatuko.

Zeren bila zabiltza pinturan?

Burura etortzen zaizkidan ideia fantastikoen eta egunerokotasuneko gaien bila. Koadernoak betetzen ditut, eta, gero, aukeratu.

Erakusketa bereziren bat?

Iruñeko Ziudadelakoa, oso handia zelako. Denbora neraman hor erakutsi nahian, baina ez da erraza. Begi onez hartzen zaituen funtzionario batekin topo egin arte...

Kritika soziala garrantzitsua da zuretzat?

Bai, baina ez da beharrezkoa. Bizitzak geruza asko ditu: errealitatea, zure barne errealitatea, ametsak... Ezin dudana egin zera da: gai bat hartu eta erakusketa oso bat prestatu horri buruz. Erabat aspertzen naiz. Ez naiz zaporerik onena bilatzen duen sukaldari bat. Pinturaren onena da tokia dagoela pertsona, izaera eta ideia guzietarako.