Literatura. 'Horma'

Aise

Idazlea: Anjel Lertxundi. Argitaletxea: Erein.

2018ko urtarrilaren 28a
00:00
Entzun
Anjel Lertxundiren azken nobela hau hitz bakarrean kabiarazi beharko bagenu—xaloegia bailitzateke hitz bakarrean laburtzen saiatzea—, nik aise hitza aukeratuko nuke; aise, ezen ez erraz. Errazkeriatik urrun dago Horma, baina, hala ere, irakurri ahala ezin saihestuzkoa da aise idatzia dagoelako sentipena. Atzean idazketa ezinago landu bat duen aisetasun bat dario nobela honi; are gehiago, kontuan izanda Lertxundik erabaki ausartak hartu dituela nobela osoan, batik bat kontaerari dagokionez. Ausardiak ausardia eta aldizkako gorabeherak gorabehera, eleberri landua dugu honako hau.

Narratzaile(ar)en banaketa dugu erabaki ausart horietako bat: izan ere, eztabaidagarria da nobelan bi narratzaile dauden, edo bakarra, zeinak bi ahots hartzen dituen. Nolanahi ere, bi ahots harilkatzen dira kontakizunean: bat Fidel protagonistarena, amari zuzentzen zaiona, eta Lertxundiren aurreko nobelako Zu hori gogorarazten diguna ezinbestean; bestea, hirugarren pertsonan diharduen kamera. Banaketa hori, eramangarria eta tarteka oharkabekoa izanagatik ere, primeran egokitzen zaio tramari, zu horrek etengabe ekartzen baitu amaren pertsonaia narraziora, guztia entzuten ariko balitz bezala.

Trama bera xumea da oso—ezen ez arrunta—, eta, batik bat lehen zatian, ia desagertu arte gandutzen zaigu, flashback, gogoeta eta aipuen artean, zeinek liburu osoa zipriztintzen baitute. Fidel itzultzailea dugu nobelako protagonista eta narratzaile, eta haurtzaroko oroitzapen eta galderei erantzuten saiatzen da narrazioan, bai eta bikote bizitzari aurre egiten ere. Hala, kontakizun osoan etengabeko hartu-emana dago iraganaren eta orainaren artean, oroitzapenen eta eguneroko bizitzaren artean; hain zuzen, bi horien arteko zubi lanetan ari da Fidel, horretan ere itzultzaile. Hala, itzulpengintzak eta itzulpengintzari buruzko gogoetek berebiziko garrantzia dute, baita itzulpenaren eta sorkuntzaren arteko tirabirek ere. Fidel tentsio horren haragitze bilakatzen da narrazioan zehar, eta hori, aldi berean, Martarekin duen harremanaren metafora bihurtzen da. Gogoetagai hutsez harago, ezin ederragoa da ikustea izulpengintzari eta literatur sorkuntzari buruzko gogoetak zeinen ongi egokitzen zaizkion tramari eta, oro har, istorio osoari.

Lehen zatian oroitzapen eta gogoeten lanbroa nagusi den bezala, bigarrenean argumentua gehiago gorpuzten da, Fidel eta Martaren harremanaren gorabeherek pisua hartzen duten heinean. Beharbada horregatik, uste dut hemen narrazioak sentimentalkeriara jotzen duela tarteka; elementu batzuek trataera xaloegia dutela iruditzen zait, eta, une bakan horietan, narrazioak behera egiten du. Nolanahi ere, nobelak zilegi du hori, eta bekatu handiagoei ere ederki eutsiko lieke.

Hirugarren zatiak kontakizunean utzitako ildo solteak josten ditu, eta, hertsiki tramaren gertakariei dagokienez behintzat, apenas dagoen gertakizun aipagarririk. Hala ere, Lertxundik nobelaren hari-mutur solteak josi ahala, orain arteko lanbroa ezarian hormatzen zaigu, kasik oharkabean, memoriaren gaiaren bueltan. Gaiari bete-betean heldu bainoago, fintasun handiz hurbiltzen gatzaizkio, istorioak ordura arte eman dizkigun hari-mutur guztietan barrena. Sotilki, baina ezinbestean. Eta, batez ere, aise.
Iruzkinak
Ez dago iruzkinik

Ordenatu
0/500
Interesgarria izango zaizu
Nabarmenduak
Orain, aldi berria dator. Zure aldia. 2025erako 3.000 babesle berri behar ditugu iragana eta geroa orainaldian kontatzeko.