Paradoxaren mugak urratuz

Egilea: Jule Goikoetxea.Argitaletxea: Susa.

Euskal literatura ustekabe ederrez mukuru datorkigu azkenaldian. Emakume abangoardista gazteek tripulatutako eskifaia horretan Danele Sarriugarteren Erraiak (Elkar, 2014) nobela izan genuen aingura-leku prosaren itsaso berritzailean. Poesiari dagokionean, uda aurretiko arrats haizetsuek Jule Goikoetxearen (Donostia, 1981) Tractatus (Susa, 2014) ekarri digute, neurtitz barrokoz eraikitako proposamen etiko-filosofiko txundigarria ekarri ere. Auto-biografiaren kutsua duen arren, egilearen aita Tomas Goikoetxea Flanagan militante historiko ezkertiarra ardatz imantatua bilakatzen baita, poetak pentsamendu paradoxikoz eta metafora kontrajarrien eztanden artean kokatzen du begi poetikoa bere lehen entregan.

Tractatus poetiko hau hiru partetan banatzen da: Civicus, Magnanimus eta Innavigabilis, Ludwig Wittgensteinen Tractatus hura gogora badatorkigu ere, pentsamenduaren logika azaldu gura duelako nolabait, Jule Goikoetxeren kasuan, «nire hizkuntzaren mugak nire munduaren mugak dira» Vienako filosofoaren esaldi gogoangarria desmuntatu egiten da irudi pirotekniko asaldagarrien bidez, hizkuntzaren debekuak eurak urratuz. Eta poesiaren ahalmena botere baldin bada, mugok urratzeko gaitasunean datza. Poesia izeneko poeman bertan honako hau irakur dezakegu: «Debekatua daukagun / garen guztia / sartzen dugun lekua da poesia. / Signifikantearen erritmoa / bere ondare antizapaltzaileaz / da poesia».

Liburuak badu orozapaltzailearen aurkako jarrera etikorik eta estetikorik. Haiku minimalista den Humanitatea poeman agertzen zaigu soiltasunez: «Zuzen / zentzugabekeriaren gainean / tente / ibiltzeko sofistifikazio hori». Goikoetxearen proposamen poetikoan badira kode pertsonalak, batzuetan pertsonalegiak, hala ere, ez dute zanpatzen egitura poetikoaren sendotasun kiskalgarria. Kodeon erabilera neurrigabea irakurleari hermetikoegia gerta dakiokeen arren, munta txikikoak dira ulergarritasun arazoak eraikin poetiko ausartaren aurrean. «Zentzuaren logika nagusi balitz / humanitatea ez litzateke existituko / beraz eskerrak / zor zaizkionak baino ez».

Liburuaren funtsezko beste ardatz bat maitasunaren gaineko ikusmolde kaleidoskopikoa eta heterodoxoa da. Mito eta aurre-iritzi guztiak hauts bihurtu nahi ditu, gorputzaren presentzia gordina eta bakuna baliatuz: «…Zure sentsualitatea nahi dut / omisio belo artean / atzamarkada arinen / basatasun eutsia / diskrezioz armatua / labainduz / nire gorputza / zurean». Maitasun objektuarekin bat egiteko gorputz fisikoaren alkimia, errealitatea transzenditzeko xedez. Baina ez da inondik inora ihesaldi mistikoarekin gisa engaiatuko, Goikoetxeak ondo sustraitzen ditu oinak paradisu lurtar honetara, paradoxaren ahalmena profitatuz.Jainkotiarra poema ederrean horrela mintzo zaigu: «…jainkotiar antzeko patxada / hain kolpatua / non apurtezin».

Jule Goikoetxearen metafora eta paradoxa artean uda oso bat galtzea bizitza galtzea bezain tentagarria gerta dakiguke. Ustekabe atseginez betetako euskal poesiaren unibertso oparoan beste poeta tentagarri bat jaio da. Bitartean, poesia eta poetak hilda daudela errepikatuko dugu etengabe, okagarri, eta poeten begiek behin eta berriro gaztigatuko digute antzeko salmoekin: «Saturnok ez du deus jakin nahi / ugaztun berritsuez…».