Iraganaren etorkizuna

Gatazka belikoetan, gatazka horiek eragiten dituzten kausa ekonomikoak edo geopolitikoak beti daude ezkutatuta, gutxi gorabehera. Francoren altxamendu kolpista Afrikan egin zen, «Viva la República» oihukatuz. Zegoen arrisku ezkertiarra itzali nahi zen, pentsatuz, Primo de Riverarekin eta 1934ko urriko Iraultzarekin gertatu bezala, denbora gutxian, kolpe militar batekin, Espainiaren arazo sozial eta politikoa konponduta zegoela. Hala ere, Altxamendu Nazionala finantzatzen zuten azpiko indarrek iritziz aldatu zuten, eta berehala Errepublika desegitea erabaki zuten. Egia esan, Espainia monarkikoa izan zen 1939tik, Francisco Franco monarka bakarra izan zelarik hil zen arte. Orduan «lotuta eta ondo lotuta» Mugimenduak utzi zigun, gaur egun arte.

Ekoizpen-baldintzak aldatzen joan ziren, eta, haiekin batera, sistema politikoaren ezaugarriak aldatu eta egokitu ziren. Hasiera batean falangearen aldarrikapenaren eduki soziala oso indartsua izan zen, baina hori ez zitzaien irabazleen interes ekonomikoei interesatzen. Egoera honek falangea eta karlistak baztertzea eta haiek eragin politikoa galtzea ekarri zuen, Hedilla eta Carlos Hugo (Montejurra, etab.) buru zituzten lehen matxinada mugimenduak gertatu zirelarik.

Espainia, erregimen autarkikoan eta nazioarteko isolamenduan, politika ekonomikoan aldaketak egitera behartuta dago. Arlo sozial eta politikoan muturreko diktadura mantentzen da. Indar produktiboen garapenak liberalizazio handiagoa eskatzen du eta Opus Dei gobernuan sartzen da, Obrako ministro batzuk izendatuz (Albertoak).

Egoera ekonomikoak eta teknikoak eboluzionatzen jarraitzen dute, eta, horregatik, egitura politikoak liberalizatu beharreko kortse bat dira. Horrela iritsi ginen Generalisimoa hil zen arte, non kezka nagusia Mugimenduaren eraldaketa definitzea den, egungo demokrazian irauteko, eta armadan, egitura politikoetan, sindikatu bertikalean eta abarretan sortutako interes pertsonal eta talde-interes guztiei eustea. Anekdotikoki gogoratuko dugu Mugimenduaren Idazkaritza Nagusiak, ministerioaren izaera mantentzen zuenak, 40.000 funtzionario baino gehiago zituela, alkandora urdineko eta praka griseko uniformea zutenak, eta guztiak banatu zirela estatuko gainerako aparatuen artean. Inor ez zen langabeziara joan.

Erregimen frankistaren oinordeko izan zen konstituzio berria 1978ko abenduan onartu zen. Erreferendumean, sableen zaratapean. Autonomietan oinarrituta egituratzen da nazioa, Euskadiren eta Kataluniaren aldarrikapen-arazoa gainditzeko. «Kafea denontzat» modu zentzugabean ezartzen dute, nahi ez zuten eskualdeei autonomia emanez.

Konstituzio berriak gastu publikoa biderkatzen du parlamentuak gehitzean, inflazio-izaerakoa da eta autonomia-erkidego edo eskualde batzuen izaera ez-jasangarria agerian uzten du.

Urte haietan, Espainiak ekonomia krisi handia pairatzen zuen, industria-birmoldaketa gertatzen ari zen… eta, gainera, estatuaren egitura frankistak ezabatu behar zituen, garai berrietara egokituz. Armadaren ondoezak estatu kolpe bat prestatzera darama.

1978ko azaroan Galaxia operazioa desegin zen. Tejero eta Sáenz de Ynestrillas sustatzaileak arinki kondenatzen dituzte.

Arazoak behin betiko eztanda egin zuen 1981eko otsailean, Antonio Tejero, Jaime Milans del Bosch eta Alfonso Armadarekin. Errudunak epaitegietara eramaten dituzte, baina badakigu ez dela ezer gertatzen. Tejeroren semea guardia zibileko koronel izendatu zuten, gorputzera itzuli ostean; izan ere, otsailaren 23ko kolpea guardia zibilaren Valdemoroko kuartelean bazkari batekin ospatzeagatik kargugabetu zuten, eta aita ere bertan izan zen.

Nahiz eta gertaera kolpista honetan Parlamentua hartu zuten, tiro eta guzti, eta tankeak kalera atera, badirudi ez dela Altsasuko kasuaren edo Kataluniako prozesu subiranistaren larritasunera iristen, konparatiboki izan duten tratamendu judizialaren arabera.

Ez da sakonki ezagutzen kolpearen bilbea. Pentsatzekoa da haren arrakasta ez zetorrela bat garapen politiko, ekonomiko eta sozialerako gizartearen azpiko interesekin. Bestela, arrakasta izango zukeen.

Orain, Tejeroren kolpea gertatu eta berrogei urtera, garbitu gabeko armada batekin gaude. Ez da ezer gertatzen. Groucho errepikaezina parafraseatuz, «iragana gogoratzen, oraina ikusten eta etorkizuna susmatzen» ari gara.

Pandemia horrek katalizatzaile gisa jarduten du, agertzen zaizkigun aldaketak bizkortuz.

Pentsa liteke 2022. urtean Espainiari eragiten dioten benetako arazoak honako hauek direla: osasuna, klima aldaketa, bosgarren belaunaldiko teknologiaren ezarpena, klase ertainaren desagerpena… Ez, ordea. Edo, agian, Espainiaren iraunkortasuna ziurtatzea, huts egindako ekonomiatzat hartzea saihestuz? Ba ezta ere. Funtsezko arazoa da aberriaren batasuna ziurtatzea eta bihurtzen ari garen izaera komunista, filo-etarra eta independentista saihestea.

Espainiako Defentsa Ministerioak Madrilgo Justizia Auzitegi Nagusiko Fiskaltzari jakinarazi dio Aireko Armadako 39 ofizial militarren txat baten edukia —guztiak erretiratuak—, delitu bat izan ote daitekeen, balizko garrantzi penala ikertzeko.

Gainera, Akademia Orokor Militarreko 73 ofizial ohik erregeari bidalitako beste gutun bat aipatu du Margarita Roblesek, koalizio gobernuaren kudeaketa salatzen zuena, «independentisten eta etakideen babesa» izatea eta «batasun nazionalaren deskonposizioarekin» mehatxu egitea leporatuta. Voxek bere zentsura-mozioan defendatu zituen tesi berberak.

Dokumentu horietan, «26 milioi espainiar fusilatzen hastea beste erremediorik ez dago» edo «ze pena ez aktibo egotea, bestela Bardeatik horien egoitzara hegaldi bero bat desbideratu ahal izateko» bezalako esaldiak botatzen ziren, Kataluniako Parlamentuari erreferentzia eginez.

Egoera horrek bi arazo sortzen ditu. Bat, zer egin Akademia Militarrekin, Espiritu nazionala eratzeko sehaskak; eta bi, gerlari hauek justizia auzitegi baten aurrera eraman behar badira, Udaltzaingoak izan beharko dira arduradunak, Cid Campeador berpiztu eta lan horretaz arduratu ezean.