Aldaketarako hainbat proposamen

Azken hamarkadetan, eskola segregazioa izan da hezkuntza arloko adierazpenik kaltegarrien eta iraunkorrenetako bat. 1960ko hamarkadaren erdialdera Coleman txosten entzutetsua argitaratu zenetik, akademian eta politikan sarri eztabaidatu da eskoletan gertatzen den segregazioaz, arrazagatikoaz zein sozialaz. Haatik, azken urteotan Europa hegoaldeko herrialdeetan gizartea polarizatu duten prozesuek erakusten bide dute eskola segregazioaren fenomenoa ez dagoela azkena emateko zorian, eta, aitzitik, indarrean dagoela, sekula baino biziago. Espainiako Estatuan, zenbait ikertzailek aztertu dute fenomeno hori, besteak beste Xavier Bonalek, eta saiatu dira argibide baliagarriak ematen hezkuntza sistema bidezkoagoak eta inklusiboagoak sortzeko. Panorama etsigarria da, baina argibide horiek erakusten digute hezkuntza politikak badaukala segregazioaren fenomenoa eragozterik, eta tresnak ematen dizkigute segregazioaren aurka borrokatzeko.

Alabaina, ikerketen emaitza horiek adierazten digute, bestalde, ez dagoela errezeta magiko unibertsalik eskola segregazioaren kontra borrokatzeko. Alde horretatik, behar bezalako tresnak hautatu ez ezik, diagnosi on bat ere egin behar da aldez aurretik, hartara testuinguru bakoitzari egokitutako politikak ezartzeko. Era berean, segregazioaren kontra borrokatzeko, maila anitzeko esku hartze koordinatu bat egin beharra dago maiz, eta uztartu egin behar dira egiturazko aldaketak eta zentrorik babesgabeenei zuzenduriko neurri zehatzak.

Nazioartean, aditu askok uste dute eskolen zonifikazioa dela udalek hezkuntza plangintzarako darabilten tresna nagusia. Horretarako, biziki gomendagarria da udalerri bakoitzak arretaz aztertzea bere kasua, hartara eskola eremu bakoitza ahalik eta heterogeneoena izan dadin; horrela, eten egingo lirateke auzoen araberako segregazioaren eraginik kaltegarrienak.

Bigarrenik, eta berriz ere Xavier Bonalen hitzak ekarrita: «Aukeratzeko askatasun handiagoa dagoenean, eskola segregazioak gora egiten du». Horregatik, administrazioa kontzientziatuta balego, eginahalak egin beharko lituzke ez amore emateko familien eskaerei, eta doitzeko tokien eskaintza, hartara herriko ikastetxe guztiak bete daitezen eta ez soilik gehien eskatuak. Era berean, ezinbestean kontsideratu beharreko elementu bat da ikasturtea hasi ondorengo matrikularen kudeaketa ere. Esate baterako: matrikula mota horretara jotzen duten ikasleentzat leku gehiago leudeke gehien eskatutako ikastetxeetan ratioak murriztuko balira, eta halako ikasleak ez lirateke pilatuko gutxien eskatutako ikastetxeetan. Paraleloki, antzeko zerbait egin beharko litzateke behar bereziak dituzten ikasleak era orekatuan banatzeko.

Azkenik, badira hainbat esperientzia aipagarri ikastetxerik apalenentzako konpentsazio politiken gainean. Katalunian, Magnet programa aitzindaria da alor horretan: ikastetxe babesgabeen desestigmatizazioa sustatzen du zenbait berrikuntza prozesuren bidez, bai eta segregazioa duten ikastetxeen eta tokian tokiko erakundeen arteko lankidetza prozesuen bidez ere.

Azken buruan, emaitzek frogatzen dute badirela neurri eraginkorrak eskola segregazioaren aurka borrokatzeko. Ikusteko dago, baina, ea baden egiazko borondate politikorik neurriok gauzatzeko.

( Erredakzioan itzulia )