«Tresna gisa ikusten gaituzte, ez pertsona gisa»

Migrazioaren lorratza sakon barneratuta du Johanna Floresek (Loja, Ekuador, 1990). 1998an, nabaritzen hasi zen etxean eta auzoan Ekuadorren zuten krisiaren eragina. Aita taxi gidaria zen Lojan; amak, berriz, handik sei ordura zegoen landa eremuko herrixka urrun batean egiten zuen lan, irakasle gisa. Gurasoek erabaki zuten bietatik aitak migratuko zuela eta ama arduratuko zela zortzi neba-arrebez —20 urteren aldea dago zaharrenetik gazteenera—. Taxia eta balioa zuen guztia saldu zuten, eta gainerakoa mailegatzaileari eskatu zioten.

Zortzi urte bete zituenean, urtemuga festa antolatu zioten Johanna Floresi. Bera eta bi neba-arreba txikienei ez sufriarazteko, aitak, poltsa hartu, eta etxea utzi zuen. «Festa amaitzean, neba eta ahizpa zaharrenak negarrez zeuden. Ez genekien noiz deituko zuen, iritsiko ote zen...».

Nafarroan lan asko zegoela esan ziotenez, Iruñera etorri zen, eraikuntzan lan egitera. «Lan asko zegoen garaian iritsi zen». Floresen arabera, aitaren moduko lehen belaunaldiko pertsonak «eskertuta» daude, lana topatu zutelako: «Ez zituzten kezkatzen lan baldintzek. Batik bat interesatzen zitzaien non ordaintzen zuten ondoen». Egoera irregularrean zenez, lan ikuskaritzetatik ihes egiten zuten: «Apur bat lehenago jakiten zuten noiz zetozen ikuskatzaileak obrara, eta hormigoizko egitura zilindrikoetan eta toki urrunetan ezkutatzen ziren».

Urte eta erdira lortu zituen paperak. «Lan baldintzak apenas aldatu ziren. Aitak lan istripu larri bat izan zuen, eta ez du gogoan kalte ordainik jaso ote zuen ere. Migratzaileak erregularizatzen dira ez lan baldintzak hobetzeko, herrialdera joan ahal izateko eta familia ekarri ahal izateko baizik». Denborarekin, baldintzak eta soldata hobetu zitzaizkion.

Ahizpen esperientzia

Handik gutxira, bere bi ahizpa zaharrenek aitaren bideari jarraitu zioten. «Zaharrena etxe batean hasi zen beharrean, Madrilen. Bere antzera zeudenekin alderatuta, ez zuen gaizki pasatu, baina ez zuen bere eskubideen perspektibarik». Bigarren ahizpak 19 urterekin bidaiatu zuen Espainiako hiriburura. «Uniformea jantzarazten zioten, eta etxean zegoen ordu luzeetan ezin zuen jan, ez hango janaritik hartu. Hilabete amaieran nahi zuten kopurua ordaintzen zioten. Oso tratu txarra eman zion familia aberats hark: esaten zioten ez zekiela zer zen maindire bat edo ohe bat».

Floresek nabarmendu duenez, senideek bizi izandakoa ez du ezagutzen jaioterrian den sendiak, «oso gogorra delako eta duintasuna nolabait galtzen delako». Alta, 2003an dena aldatu zen ama iktus batek jota hil zenean. Guztiak ekartzeko plangintzari ekin zion aitak. Adingabeentzat agiria eskatu zuen, eta 18 urtetik gorako bi neba-arreben kasuan, lan kontratuak igorri zizkieten: «Gaur egun ez bezala, garai hartan lan kontratuak bidal zitezkeen kanpora. Abusuak egoten ziren».

Izan ere, une hartan 19 urteko ahizpa etxeak garbitzeko kontratu baten bidez ekarri zuten. «Arduradunak esan zien hark ezarritako baldintzetan eta egunetan lan egin ezean Espainiako Poliziari deituko ziola. Langile merke eta prekarioekin, negozioa egiteko modua ikusi zuen, eta inork zerbait erreklamatuz gero mehatxu egiten zuen». Iruñeko Erregistro Zibilean gomendatu zieten mehatxuei ez jaramonik egiteko. Ahizpa hura zapata denda multinazional batean hasi zen lanean gero: «1,7 euro ordaintzen zieten ordua. Denak atzerritarrak ziren, eta behin enpresaburuak galdetu zien ea nork nahi zuen atseden hartu. Ahizpak eskua altxatu zuen, eta kaleratu egin zuen. «Hoberako izan zen, azkenean».

Espainiako nortasun agiria lortuta, 2005ean etorri zen Euskal Herrira Johanna Flores. Hamabost urte zituen eta ez zuen nahi: «Urtebetera itzuliko nintzen promesarekin ekarri ninduten». Gerora ezagutu duenez, adingabeak migrazio prozesuetan inplikatzeko errealista izan behar da. Lur hartzea luzea eta «oso gogorra» izan zen: kultur diferentzia oso handia zen, eta agiria izanagatik atzerritar sentitzearen zamak tokiz kanpo utzi zuen. Alta, horrek hauspotu du zuzenbidea ikastera eta migrazio prozesuetan eskubideen ezagutzan espezializatzera.

Egoera irregularrean direnei laguntzen die, nahiz eta ezintasun handia eragiten dioten egoerak bizi, «ezinezkoa» baita maiz salaketaren bide zaila hartzea. «25 urtetik hona, egoera okertu da. Egun ez dago lanik, ez dago beharrik. Tresna gisa ikusten gaituzte eta ez pertsona gisa. Ez da planteatzen hobeto egoteko asmoz gatozela. Nork jartzen du bizitza arriskuan hona etortzeko? Ez litzateke pentsatu behar erregularizatuta zer lan egingo duen, baizik eta, pertsona gisa, zer duintasun emango dion horrek».

Ikusi gehiago: Kontraesanen esklabo

Ikusi gehiago: Paperik gabeko langileak: kasu ezagunak

Ikusi gehiago: Maria Teresa 'Maite' Guzman Cortes: «Bizimodua zail dago egun: esplotazioa inoiz baino handiagoa da»

Ikusi gehiago: Marta Veronica Alegria: «Nire lehen lana: 09:00etan hasi eta 22:00etan bukatu, astelehenetik igandera, 650 euroren truke»

Ikusi gehiago: Kona Marley: «Legez kanpo nengoen, ezkutuan bizi behar nuen»

Ikusi gehiago: Marisol: «Paperak lortu eta oporrak eskatzean, kaleratu egin ninduten»

Ikusi gehiago: Oumar: «Paperik gabe, ezin dut lanik egin, arriskutsua baita»