ELAk urrats historiko eta positibotzat jotzen du ETA desegin izana. Behin iritsi delarik ziklo honen itxiera, konpondu beharreko gai garrantzitsuak daude ebazteko: normalizazioa, biktimak, presoak, estatus politikoa...

ETAren amaiarekin poztu egin behar dugu, baina poza ez da erabatekoa guztiengan. Honek ziklo berri bati ekiteko aukera eman beharko liguke, non proiektu politikoen arteko konfrontazioa zibila eta demokratikoa izango den. Haatik, batzuek kontakizunen etengabeko gerra luzatzen segitu nahi dute, politika bahituta izateko.

Espainiar estatuak ez du bilatu ETAren desegite ordenaturik. Oraindik ere eragozten ari da normalizazio politikoa, izan ere, subiranismoa ahuldu nahi baitu, eta ezkerreko proiektu alternatibo bat garatzea galarazi. Estatuaren bi helburu horiek bat datoz ezartzen ari den agenda inbolutiboarekin. Autogobernuari dagokionez, inboluzio agenda hori PPko ministroek aldezten dute; Estatuak eskumenak berreskura ditzan nahi dute. Hauek argi esaten dute: «Ahora toca España» (Orain Espainiaren ordua da).

ETAren ostean ezinbestekoa da galdetzea helburu hori, subiranismoa ahultzea eta ezker politiko eta soziala indargabetzea, soilik PP-PSOE-Ciudadanos blokearen asmoa ote den.

PPk eta EAJk elkarren beharra dute. Euren gizarte-eredua kontserbadorea da. Politika ekonomikoei buruzko akordio guztietan bat datoz (aurrekontuak, fiskalitatea, gastu-araua, murrizketak, AHT...). Urkulluk politika horiek aplikatzeko «egonkortasuna» nahi du, patronalari babesa ematen dio, ez du pentsamolde kritikorik onartzen eta Estatuarekiko konfrontazio oro saihesten du. Politikaren ikusmolde «instituzionala» du, eta hor jendarte zibil antolatuak traba egiten du.

Jeltzaleen buru den Andoni Ortuzarrek dio pozik dagoela egungo egoerarekin. Berrogei urtean izan den inboluziorik larriena gertatzen ari denean esan du: «EAJk sekula ez zuen Espainiako politikan hainbesteko eraginik izan». Ba ote? Noski, bera ziur badago «eragin» handia duela, ez da harritzekoa estrategia, helburu eta aliantzak aldatzeko beharrik ez ikustea. Politika neoliberaletan bat datozenez, PPri babesa eman diote, Ciudadanosen aitzakia medio. Espainian eskuin ekonomikoak (Ibex-35) PPren gainbehera aurreikusi eta eskuin politikoan lidergo berriak sustatu ditu. Litekeena da Ciudadanosek hartzea PPren lekua alderdi nagusi bezala, eta ondorioa izatea Espainia are intoleranteagoa estaturik gabeko nazioekin, diruarekin abegikor den bitartean. Bere aldetik PSOErena espero genezakeen: Lehenago ere Konstituzioaren 135. artikulua erreformatu zuen (krisian hartu den erabakirik gogorrena), Katalunian 155. artikuluaren aplikazioaren alde agertu da, Bildurekin Gipuzkoan adostutako aurrerapauso fiskalei uko egin die eta, agintzen duen lekuetan, PPk eta EAJk ezartzen dituzten politika berberak aplikatzen ditu.

EAJk entzungor egiten die Rajoyk PPren Sevillako biltzarrean esandako hitzei: «Orain agintariek badakite zer gertatzen den egin ezin daitekeena egiten denean: Espetxea».

Ulergarria da nortzuk egon ziren Kanbon eta nortzuk Bertizen. Urkulluk ukatu egin nahi dio protagonismoa jendarte zibilari. Kataluniaz esan du: «2010etik hona demokrazia parte-hartzailea gailendu eta bizitza instituzionala baldintzatzen ari da». Instituzioen eremua da, haren ustez, politika egiteko onar daitekeen eremu bakarra. Horregatik ez zen Kanbon izan. Horregatik, eta ETA osteko agenda berak bakarrik kudeatu nahi duelako. Hori ez da lehenengo aldiz gertatu: 2017ko apirilaren 8an armagabetzeko zegoen planaren berri izan zuenean, hura baldintzatu egin nahi izan zuen; ezinezkoa zela ikusirik, Donostian beste ekitaldi bat antolatu zuen. Orain gauza bera egin du Bertizen, Uxue Barkosekin batera. Urkulluk kargu hartu zien Kanbon bildutako nazioarteko ordezkariei, eta Etchegarayri (Euskal Elkargoaren lehendakaria) leporatu dio ez dakiela zer gertatzen den eta Lehendakari bakarra dagoela, bera.

Urkulluk dio Rajoyren jarrera espetxe politikan «ulerkorra» dela. Zoido ministroa entzunda, ez dirudi. Txalotzekoa litzateke espetxe-politika Madrilekiko harremanetan baldintza gisa jartzea. Baina gaur ez dago halakorik. Ez espetxe-politikaren kasuan, ezta Altsasun edo Katalunian egin diren inputazio irrazionalen kasuan ere... Estatuaren agenda inbolutiboa ez da oztopo EAJrentzat eta bere gobernuarentzat.

EAJk beste lehentasun batzuk ditu: politika neoliberalak ezartzea, makroproiektuen bere lizitazio eredua zalantzan ez dadila jarri (horren adierazgarri, Zubietako erraustegia geldiarazi zutenen aurka bultzatzen ari den zigor ekonomiko neurrigabea) eta, estatus berriari dagokionez, Gasteizen akordiora iritsiz gero Madrilen kudeatzeko modukoa izan dadila, konfrontaziorik gabekoa alegia. Urkulluk berak esan du honetaz: «Errespeta dadila espainiar Konstituziotik datorren legedia». Abiapuntu honekin azkenean «estatus berria» erabakiko dute autogobernuari betoa ezartzen diotenek. Eta inboluzio garaiotan EAJk denbora kontrolpean dauka eta euskal jendartea despolitizatzen ari da.

Diagnostiko hori eginik, ELA ez dator bat EH Bilduk egin duen «herri proposamena» delakoarekin, bide hori egin nahi ez duenari zuzendu baitio (EAJ). Proposamen hori subiranismoak behar duen lan pedagogikoaren kontrakoa da. Subiranismoa eta ezker politiko eta soziala indartzea ez dago Estatuaren, ezta EAJren esku ere. Posible izateko lehentasuna eman behar zaio jendarte-ereduari, eta horretarako aliantza estrategikoak bilatu. ETArik gabeko aro berri honetan zeintzuk izango dira gure ekintza politiko eta sozialaren ardatzak?

ELA ziur dago Euskal Herrian badela indar militante nahikoa justizia sozialaren eta burujabetzaren aldeko borroka demokratikoan bustitzeko prest. Hori bultzatzeko, esparru guztietan antolatuta dagoen jendarte bat eraiki behar da; arlo sindikal, sozial, kulturalean, euskaran, feminismoan... baita politikan ere. Jendarte antolatua ahaztea amaiera litzateke klase eta nazio ikuspuntutik. Ez da harritzekoa neoliberalek baztertzea, ez baitute beste inoren beharrik. Baina guk bai. ETAren amaierarekin batera etorriko ahal da kultura politiko berri bat, ardatz horiek lantzeko aukera emango duena!