Amaiera ona. ETAren indarkeriaren amaieraren aurrean gaude. Oso berri ona da. Baina berri hobeagoa da amaiera ona delako. Kontrapartidarik gabeko eta memoria duen amaiera da. Eta batez ere, amaiera ordenatua da. Aurretik dauzkagun bizikidetzaren erronkei beste modu batean aurre egiteko behar genuen amaiera da.

Ez zeukan preziorik; baina bide bat behar zuen. Amaiera desordenatu batek ez zuen batere bideragarria egingo orain zabaldu dezakegun bizikidetzaren berradiskidetze-prozesua. Porrotaren eredua deitutakoak amaiera desordenatua zekarren. Indarkeriaren amaierak ez zekarren, zenbaitek zioten bezala, prezio politikorik; baina erraztuko zuen bide ordenatua eta elkarrizketatua behar zuen. Beharrezkoa zen aldeko baldintzak sortzea horretarako. Zorionak bide hau posible egiten lagundu duten guztiei.

Antsietate handiko erreakzioak ospakizunen artean. Bost hamarkadaren ondoren, gaur gertakari benetan historikoa ospatzeko unea da. Baina aldi berean korronteei eta joerei adi egon behar dugu une hau nondik eta nola bideratu nahi den ikusteko. Bitxikeria dirudi, baina amaiera on baten aurrean gauden arren, erreakzio askotan zaindu beharreko bi antsietate mota ikusten dira: domina eta kontakizuna.

Aldeko dominaren antsietatea. Batzuen artean, lasterketa zoroa dago ETAren amaieraren egile nagusia «geureak eta geureen estrategia» izan dela erakusteko. Aldeko dominaren bilaketa leratsua da. Arrazoiketa hau nahiko agerikoa eta hutsala da, batez ere, bereizten dakien gizarte heldu batentzat. Antsietate mota honen aurrean, gomendagarria da lasaitasuna, umiltasuna eta seriotasun pixka bat. Indarkeriaren amaiera faktore multzo baten baturaren emaitza da, inork ezin diona egotzi bere buruari bakarrik.

Alde bateko kontakizunaren antsietatea. Beste antsietatea kontakizun azkarrarena da, motza eta ñabardurarik gabea. Batzuk arinegi dabiltzala dirudi, ez dute disimulatzen. Egun batzuetako epe laburrean bost hamarkadatan gertaturiko guztia ikuspegi aurrefabrikatu eta itxiarekin osatu eta fakturatu nahi dute. (Iruzkin hau luzeegia ez egitearren, egun batzuk barrurako utziko dut «irabazleak eta galtzaileak» gaiari buruzko hausnarketa zehatza, hori ere kontakizunaren gatazkaren baitan baitago). Dena dela, norberaren posizioari traba egingo ez dion alde bateko kontakizun bat enkofratzea da kontua. Oroimen eta berradiskidetze kontuetan gauzak presaka egitea kontraindikatua dago. Tratamendua, oraingoan ere, lasaitasuna da, denbora, perspektiba eta guztion artean partekatzea.

Berradiskidetzearen ezaugarri «madarikatua». Iraganaren oroitzapen kritikoak giza eskubide guztien urratzea hartu behar du bere barnean, ahazte eta salbuespenik gabe, inongo zigorgabetasuni atea zabalik ez uzteko. Kontakizunak gertatu denari buruzko diagnostikoaren interpretazio desberdinak daudela onartu beharko du; baina kontakizun horrek balorazio etiko partekatua ekarri behar du. Hau da erronka. Diagnostikoa ez nahitaez; baina gertaturikoaren deskribapenak eta bere balorazio etikoak partekatuak behar dute. Erronka honek denbora behar du, eta partekatua izan behar du. Hau da berradiskidetzearen ezaugarri «madarikatua»: partekatua da edo ez da. Antsietate eta premia interesatuez haratago, hau da aurretik daukaguna.