Estiloaren alderdi garrantzitsu batek lotura estua du nagusiki izenak edo nagusiki aditzak erabiltzeko joerarekin, eta, alde horretatik, bi estilo mota bereizi ohi dira: izen estiloa eta aditz estiloa.

Izen estiloan, aditzak izenekin —edo izen sintagmekin— ordezkatu ohi dira. Esate baterako:

Autodeterminazio eskubidearen onarpena da gatazka konpontzeko bidea.

Presidenteen Konferentziaren prestaketa bileretan parte hartzen jarraituko du.

Aditz estiloan, berriz, gutxiago jotzen da izenetara: aditzetatik eratorririko izenak bakanago erabiltzen dira.

Autodeterminazio eskubidea onartzea da gatazka konpontzeko bidea.

Presidenteen Konferentzia prestatzeko bileretan parte hartzen jarraituko du.

Estilo bat edo bestea aukeratu, oso testu desberdinak idazten dira. Horregatik, idazleak jabetu egin behar du horrek zer ondorio izango dituen irakurlearekin komunikatzeko orduan, eta jakinaren gainean egin behar ditu bere aukera estilistikoak.

Aditz estiloa egokiagoa da kazetaritzako testuetarako, kontaketari dagokiolako bete-betean: dinamikoagoa eta adierazkorragoa da; laburrago idazteko modua ematen du; konkretuagoa da, ez izen estiloa bezain abstraktua; eta agentea edo egilea esplizitatu egiten du.

›Aditz estiloa naturalagoa da, izen estiloa baino.

[] Onuragarria izan da lanaren antolakuntzaren egitura-aldaketa.

[] Onuragarria izan da lana antolatzeko egitura aldatzea.

[] Atletico Madrilen aurka lortutako garaipenak lasaitasuna ekarri du taldera.

[]Atletico Madrili irabazi izanak lasaitasuna ekarri dio taldeari.

[] Zazpi partida jokatu ditu: bost garaipen, berdinketa bat eta porrot bat.

[] Zazpi partida jokatu ditu: bost irabazi, bat berdindu eta bat galdu.

›Egiazko agentea edo egilea agerian uzten du aditz estiloak, eta, ondorioz, esaldiak indar handiagoa du. Izen estiloak, aldiz, ezkutatu egiten ditu agenteak edo egileak.

[] Herritar batek zigorra jaso du epaiketa batean itzultzailea ez onartzeagatik.

[] Herritar bat zigortu (egin) du auzitegiak, epaiketa batean itzultzailea ez onartzeagatik.

›Izen estiloan, aditza izen bihurtzen da, eta horrek ordezko aditzaren premia dakar.

murriztu (aditza) > murrizketa (izena) > murrizketa jasan (ordezko aditza)

Ondorioz, hasierako aditz zehatzaren ordez (murriztu), beste aditz bat idazten da, askotan guztiz desegokia esanahi aldetik, erdarazko esapidea kalkatuz sortua delako, eta ez euskaratik beretik. Horren erakusgarri argiak dira, esaterako, jasan aditzarekin azken urteotan osatu ohi diren esamolde badaezpadakoak: autoak kalteak jasan ditu*; langabeziak igoera jasan du*; tenperaturak beherakada jasango du*...  

Aditz estiloan, aldiz, hitz zehatza erabiltzen da, itzulingururik gabe.

[] Aurrekontuak murrizketa jasango du aurten.

[] Aurrekontua murriztu egingo dute aurten.

[] Bakterioaren azterketa burutzen ari dira.

[] Bakterioa aztertzen ari dira.

›Aditz estiloa aberatsagoa da hiztegi aldetik: gauza bakoitzari bere izena ematen zaio, edo, hobeto esanda, ekintza bakoitzari bere aditza.

Izenetan oinarritzeak, aldiz, hitz pobrezia dakarkio testu osoari, neurri gabe ugaritzen baitira zernahitarako aditzak: egon, izan, jaso...

lehertu (aditza) > leherketa (izena) > leherketa izan (zernahitarako aditza)

[]Lehergailu batek eztanda egin zuen atzo Bilboko Galarza etxe agentzian. Leherketa arratsaldeko bostak aldera izan zen, eta, Ertzaintzak jakinarazi duenez, ez zen zauriturik egon.

[] Lehergailu batek eztanda egin zuen atzo Bilboko Galarza etxe agentzian. Arratsaldeko bostak aldera zartatu zen, eta, Ertzaintzak jakinarazi duenez, ez zen inor zauritu.

[] Castrok erorikoa izan du.

[] Castro erori (egin) da.

[] Porrotik jaso gabeko sei jardunaldi.

[] Galdu gabeko sei jardunaldi.

›Aditz estiloan, errazago josten dira esaldiak, eta nekez uzten dira osagaiak ondo lotu gabe.

[] UDBk ukatu egin du abertzaleen partaidetza prefet musulmanaren aurkako erasoan.

[] UDBk ukatu egin du abertzaleek prefet musulmanaren aurkako erasoan esku hartu izana.

[] Estrategikotzat jo du euskararen erabilpena astialdian.

[] Estrategikotzat jo du astialdian euskara erabiltzea.

[] Bushek agindu zituen tortura metodoak galdeketetan.

[] Bushek agindu zuen galdeketetan nola torturatu.

›Deklinabide soilagoa eskatzen du aditz estiloak. Izen estiloan, aldiz, gehiago —eta gehiegi— erabiltzen dira -ren eta -ko atzizkiak, eta horrek hainbat arazo sortzen ditu. Esaterako, segida luzeetan, kakofonikoa da; errazago galtzen da esaldiaren haria; dudak sortzen zaizkio kazetariari: zer idatzi, -ren edo –ko?, zer da egokiena, haren, bere edo beraren?...

[] Izar talde publikoaren pribatizazioaren asmoaren kontrako jarrera agertu dute, enpleguen galera eta lan baldintzen okertzea ekarriko duelakoan.

[] Izar talde publikoa pribatizatzearen kontra daude, enpleguak galtzea eta lan baldintzak okertzea ekarriko duelakoan.

[] Txostenaren berehalako eta baldintzarik gabeko onarpena nahi dute.

[] Txostena berehala eta baldintzarik gabe onartzea nahi dute.

Kazeta bateko albisteetan, papererako nahiz sarerako idatzi, pobreziaren seinale da berri agentzien estiloa erabiltzea; sarrerak landu eta aberastu beharra dago. Irakurlearen jakin-mina pizteko, amuak jarri behar dira testuan, hasiera-hasieratik: esaldi labur indartsu bat, ideia harrigarri bat, paradoxa bat... Baliabide asko eta asko daude hori lortzeko, eta kazetariak sormena erabili behar du egokiena aurkitzeko.

PSE-EEk ez du nahi Arnaldo Otegi espetxeratzerik. Edo ez duela nahi adierazi du, behintzat. Batasuneko bozeramailea kartzelara joango zela zirudien, baina Otegiren eginkizunaren garrantzia nabarmentzeko garaia dela erabaki dute PSE-EEko presidenteak eta idazkari nagusiak, Jesus Egigurenek eta Patxi Lopezek.

Ez ziren «bi zitroin doratü» Atharratze jauregian bizi zirenak, «bi zitroin loratü» baizik. Hala erakusten du Agosti Chahoren kantutegia-k, egileak inprimategirako prest utzi zituenetik 162 urte pasatu ostean egunotan plazara iritsi den liburuak. Patri Urkizuk atondu du liburuaren edizioa, eta Susak argitaratu du.

Baliabide guztiak neurrian erabili behar dira, jakina; bestela, indarra galtzen dute. Eta kontuz ibili behar da topikoekin: esaera eta atsotitzak, adibidez, bere hartan utzirik, orokorregiak gerta daitezke, eta originaltasunik gabeak, testu baten hasierako amua izateko.

Albistea hasteko beste baliabide bat protagonistaren aipu biribil labur bat idaztea da, baina tentu handiz ibili behar da. Izan ere, ezinbestekoa da irakurleak garbi izatea noren hitzak irakurtzen ari den; beraz, protagonista bakarreko testuetan bakarrik erabiltzen da, betiere titulu elementuetan —eta argazkian— argi adierazi bada nor den.

Erreportajeetan, idazkera literarioagoa da, eta sarrera ere hala izan ohi da. Gainera, albisteetan ez bezala, sarreran ez dago informazioaren muina eman beharrik, eta bestelako heldulekuak ondu ohi dira, testua abiatzeko. Mota askotakoak izaten dira helduleku horiek; hona hemen batzuk:

›Anekdota bat, betiere testuaren hariari ondo doakiona.

›Deskribapen fisikoa: pertsona, keinuak, egoera, tokia, koloreak, itxurak...

›Adierazpen biribil bat, esandakoen funtsa laburrean biltzen duena.

›Metafora bat, errealitatearen ispilu adierazkorra izango dena.

›Sarrera humanoa, pertsona baten kasua aipatuz gaiari gertuagotik heltzeko abiaburua emateko modukoa.

›Ezusteaz baliatuz harridura sortzen duen esaldi erakargarri bat.

›Eta kazetariak, sormena eta sena lagun, aukera ditzakeen beste hainbat baliabide.

Hutsegite aski hedatua da paragrafoak askorik pentsatu gabe hasi eta bukatzea. Paragrafo bakoitzak zer bildu behar duen ez dakien kazetariak nekez lortuko du diskurtsoa egoki antolatzea.

Paragrafoak ideia nagusi bat eduki behar du; ideia horrek gidatzen ditu paragrafoa osatzen duten gainerako esaldiak, eta ideia horrek ematen die zentzua. Testu idatzi batean, beraz, esanahia ez dago soilik esaldietan; paragrafoak ere esanahidunak dira, eta horrek elementu beregain bihurtzen ditu, beren baitako logikari erantzuten dioten diskurtsoaren zati bereziak.

Paragrafo bateko esaldi kateak logika bat behar duen bezala, ideia baten testuinguruan biltzeko adinakoa, testu bateko paragrafo kateak ere behar du jarraitutasun logiko bat, diskurtsoaren zati batetik bestera galdu gabe joateko adinakoa. Eta hor egin behar du ahalegina kazetariak: irakurlea eraman egin behar du, eta sentiarazi behar dio, irakurri ahala, diskurtsoari zentzua ematen ari zaiola.

Paragrafo bateko esaldiak ez lirateke egongo elkarren ondoan helburu bat eta bera ez balute, informazioa eta argudioak bide berean eramango ez balituzte. Paragrafo berean egoteak aski lotura logiko ematen die, eta, batzuetan, guztiz alferrekoa izaten da lotura hori hizkuntzazko elementuekin adierazi nahi izatea. Ustez paragrafo barruko loturak egiteko erabiltzen diren lokailu asko behar handirik gabe jartzen dira.

Berdin gertatzen da paragrafotik paragraforako loturekin ere. Diskurtsoa ongi antolatu duen kazetariak ez du premiarik izango paragrafotik paragraforako bidea etengabe lokailuak eta testu antolatzaileak erabiliz egiteko.

Tarteko tituluak funtzio argia du testuan: kazetariak ordu arte landu duen ideia utzi eta beste bat proposatzea. Tarteko tituluari jarraitzen dion paragrafoa gaiaren beste alderdi bati ekiteko baliatzen da, eta ez aurreko paragrafoari segida emateko. Tarteko tituluak ez dakarkio etenik diskurtsoaren bilakaerari, baina bai paragrafoen arteko loturari.

Informazio nagusia esaldiaren hasieran eman behar da, eta bestelako xehetasunak gero. Esaldia luzea baldin bada, hobe da elementu batzuk aditzaren atzera pasatzea, mamia aurreratu ahal izateko.

[] Joan den asteazkenean Gasteiz-Eibar errepideko Larreategiko zubibidearen laugarren zutabean zintzilik geratu ziren hiru piezek GI-627 bidean eragin dituzten arazoak konpontzeko lanak Gipuzkoako Diputazioko Garraio eta Errepide Departamentuak espero moduan ari dira egiten, bertako iturriek atzo jakinarazi zutenez.

[] GI-627 bideko arazoak konpontzeko lanak espero moduan ari dira egiten, Gipuzkoako Diputazioko Garraio eta Errepide Departamentuak atzo jakinarazi zuenez. Joan den asteazkenean zintzilik geratu ziren hiru pieza Gasteiz-Eibar errepideko Larreategiko zubibidearen laugarren zutabean, eta horrek arazoak sortu ditu.

Esaldi ulerterrazak idazteko, komeni da aditza lehenbailehen ematea. Galdegaia aditzaren aurrean joateak ez du esan nahi aditza atze-atzean jarri behar denik, ordena aski librea baita euskaraz: aditzaren ezker-eskuin banatu ohi dira esaldiaren osagaiak.

Aditza aurreratuz gero, askoz ere esaldi arinagoak osatzen dira. Horrek erraztu egiten du mezua ulertzea.

[] Desobedientziaren bidean barneratu zirenetik, Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako herritar, hautetsi eta elkarte ugari salaketatik eraikuntzarako urratsa egiten ari dira.

[] Desobedientziaren bidean barneratu zirenetik, salaketatik eraikuntzarako urratsa egiten ari dira Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako herritar, hautetsi eta elkarte ugari.

›Ulergaitzak dira izenez, karguz eta bestelako xehetasunez zamaturiko esaldi hasierak. Horrelako aurkezpenak egin behar izanez gero, hobe da atzera pasatzea, esaldiari —eta irakurleari— arnasa emateko.

[] UMP Herritarren Mugimenduaren Aldeko Batasuneko Tahoeraa Huiraatira alderdiko Gaston Flosse Lurralde Asanbleako presidente izendatu zuten atzo.

[] Lurralde Asanbleako presidente izendatu zuten atzo Gaston Flosse, UMP Herritarren Mugimenduaren Aldeko Batasuneko Tahoeraa Huiraatira alderdikoa.

›Hona hemen aditza aurreratzeko bide batzuk:

—Esaldiaren osagaiak aditzaren ezker-eskuin banatzea, betiere hasiera zamatu gabe.

[] Euskal Herriko normalizazio prozesuaz eta PSOE-PP Estatu Hitzarmenaren etorkizunaz Espainiako Gobernuko presidenteak Kongresuan eman ditzakeen azalpenek ikusmin handia piztu dute azken egunotan.

[] Azken egunotan ikusmin handia piztu da Espainiako Gobernuko presidenteak zer esango ote duen Euskal Herriko normalizazio prozesuaz eta PSOE-PP Estatu Hitzarmenaren etorkizunaz.

[] Adinekoak edo gaixoak zaintzeko langileren bat kontratatu behar izaten duten familiei emango zaizkien laguntzak ez dira helduko arazoa duten etxe guztietara.

[] Laguntzak ez zaizkie helduko adinekoak edo gaixoak zaintzeko langileren bat kontratatu behar izaten duten familia guztiei.

—Atributua + izan esapideak hasieran jartzea, hori baitute ohiko tokia: jakina da, bistan da, egia da, ezinbestekoa da, kontua da, aski da, nahikoa da...

[] Zuzendaritza taldeko lau kide bakarrik aurkeztearen aldeko ahotsak badirela jakina da.

[] Jakina da zuzendaritza taldeko lau kide bakarrik aurkeztearen aldeko ahotsak badirela.  

[] Jakina da ahotsak badirela zuzendaritza taldeko lau kide bakarrik aurkeztearen alde.

—Izena + aditza esapideak erabiltzea: ados jarri, dei egin, gonbit egin, parte hartu, agur egin, proba egin, amore eman, kontu eman... 

[] Gure elkarteak proiektuan parte hartuko duten guztiekin adostu nahi du.

[]  Gure elkarteak ados jarri nahi du proiektuan parte hartuko duten guztiekin.

—Enumerazio luzeei nolabaiteko sarrera ematea, bi puntuak erabiliz edo galdegai faltsuak sortuz.

[] Lapurtarrek nahitaez landu behar dute defentsa, azken lau partidetan hamalau gol hartu baitituzte. Bedard, Duda, Filippin, Hitze, Saint-Onge, Sedlak eta Wiart dira gibeleko jokalariak.

[] Lapurtarrek nahitaez landu behar dute defentsa, azken lau partidetan hamalau gol hartu baitituzte. Jokalari hauek ditu Miarritzek gibeleko lerroan: Bedard, Duda, Filippin, Hitze, Saint-Onge, Sedlak eta Wiart.

—Menpekoetan ere aditza aurreratzea, ahal dela.

[] Generalitateak eskatu du bideoklipak, pornografia, Interneteko solasguneak edo sekta erlijiosoen edukiak zabaltzen dituzten kateak lehiaketatik kanpo geldi daitezela.

[] Generalitateak eskatu du lehiaketatik kanpo geldi daitezela bideoklipak, pornografia, Interneteko solasguneak edo sekta erlijiosoen edukiak zabaltzen dituzten kateak.

—Esatezko aditzak esaldi hasieran jartzea: esan, adierazi, jakinarazi, galdetu, uste izan...

[] Zanzibarko Gobernuak homosexualei bizi osorako kartzela zigorra ezarriko diela adierazi du.  

[] Zanzibarko Gobernuak adierazi du homosexualei bizi osorako kartzela zigorra ezarriko diela.

[] Zanzibarko Gobernuak adierazi du bizi osorako kartzela zigorra ezarriko diela homosexualei.

Hona hemen beste aukera bat:

Zanzibarko Gobernuak adierazi duenez, bizi osorako kartzela zigorra ezarriko die homosexualei.

Subjektua eta aditza elkarren segidan edo ahalik eta hurbilena eman behar dira, haria ez galtzeko. Gainera, beti subjektuarekin hasi beharrik ez dago, kategoria gramatikalak baino gehiago enfasi jokoak gobernatzen baitu osagaien ordena.

[] Nazioarteko adituek duela 55 milioi urte bizi izan ziren landare eta animalien fosilak jaso dituzte Ozeano Artikoan.  

[] Duela 55 milioi urte bizi izan ziren landare eta animalien fosilak jaso dituzte nazioarteko adituek Ozeano Artikoan.

Nahasgarria da bi perpausetako subjektuak segidan pilatzea. Esaldiaren haria ez galtzeko, komeni da perpaus batekoak eta bestekoak ondo bereiztea.

[] Rosa Miren Pagolak eta Jose Velez de Mendizabalek Juan San Martin euskaltzain eta idazleak Eusko Ikaskuntzaren eskutik jasoko duen sariaz hitz egingo dute.

[]  Juan San Martin euskaltzain eta idazleak Eusko Ikaskuntzaren eskutik jasoko duen sariaz hitz egingo dute Rosa Miren Pagolak eta Jose Velez de Mendizabalek.

Ez da komeni aditz nagusia eta laguntzailea urruntzea, ezta bataren eta bestearen artean elementuak pilatzea ere —tarteko elementua bereziki markatu nahi ez bada, behintzat—.

[] Auzitegiak ez du Fujimori presidente ohia behin-behinean aske uztea onartu.

[] Auzitegiak ez du onartu Fujimori presidente ohia behin-behinean aske uztea.

›Komaduna.

Askotan, bi komako aposizioarekin egiten da esaldia hobekienik; beste batzuetan —ingurua nolakoa den—, komarik gabe. Gehienetan, bi komako egitura lagungarri izaten da, esaldi zatiak mugatzen dituenez gero.

[] Haserre agertu zen atzo Iñigo Urkullu Eusko Legebiltzarreko Giza Eskubideen Batzordeko presidentea Biktimen Lantaldearen egitekoaren inguruan PPk eta PSE-EEk sortutako polemikagatik.

[] Haserre agertu zen atzo Iñigo Urkullu, Eusko Legebiltzarreko Giza Eskubideen Batzordeko presidentea, Biktimen Lantaldearen egitekoaren inguruan PPk eta PSE-EEk sortutako polemikagatik.

—Koma tarteko aposizioetan, berdin deklinatzen dira bi osagaiak.

Dick Cheneyk, AEBetako presidenteordeak, ez du deus esan.

Dick Cheney, AEBetako presidenteordea, ez dago ados batzordeko buruekin.

—Horrelako aposizioetan ere jarri behar izanez gero, aurreneko elementuaren ondotik idazten da.

[] Zuzenduko duen orkestra ez ezik, emango duten obra, Fidelio ere, ondo ezagutzen du Gomez Martinezek.

[] Zuzenduko duen orkestra ez ezik, emango duten obra ere, Fidelio, ondo ezagutzen du Gomez Martinezek.

›Komarik gabea.

—Aposizioa komarik gabe idatziz gero, azken osagaia bakarrik deklinatzen da.

Dick Cheney AEBetako presidenteordeak ez du deus esan.

Dick Cheney AEBetako presidenteordea ez dago ados batzordeko buruekin.

—Bi izen berezi segidan doazenean, ez da komeni komarik gabeko aposizioa erabiltzea:

[] Jackson Bushen aholkulariak argi eta garbi hitz egin du.

[] Jacksonek, Bushen aholkulariak, argi eta garbi hitz egin du.

[] Bushen aholkulari Jacksonek argi eta garbi hitz egin du.

›Molde klasikoa:

—Horrelakoetan, azken osagaia bakarrik deklinatzen da, eta ez da komarik jartzen.

AEBetako presidenteorde Dick Cheneyk ez du deus esan.

AEBetako presidenteorde Dick Cheney ez dago ados batzordeko buruekin.

›Aposizio komadunak traba egiten du galdegaiaren eta aditzaren artean dagoenean. Beraz, horrelakoetan hobe da ordena aldatzea.

[] Alemanian, Lutherren sorterrian, egin dute batzar nagusia.

[] Alemanian egin dute batzar nagusia, Lutherren sorterrian.

[] Lutherren sorterrian egin dute batzar nagusia, Alemanian.

›Menpeko perpaus baten barrenean, hobe da komarik gabeko formak erabiltzea.

[] Dick Cheneyk, AEBetako presidenteordeak, esan duenez, ez dago ados batzordeko buruekin.

[] Dick Cheney AEBetako presidenteordeak esan duenez, ez dago ados batzordeko buruekin.

[] AEBetako presidenteorde Dick Cheneyk esan duenez, ez dago ados batzordeko buruekin.

Beste aukera bat ere badago: menpekoa esaldi nagusi bihurtzea.

Dick Cheneyk, AEBetako presidenteordeak, esan du ez dagoela ados batzordeko buruekin.

›Noren eta nongo kasuekin, komeni da komarik gabeko formak erabiltzea, eten handiegia sortzen baitu koma tarteak:

[] Asko gustatu zaio Steven Cohenen, Bill Clintonen kolaboratzailearen, ideia.

[] Asko gustatu zaio Bill Clintonen kolaboratzaile Steven Cohenen ideia.

[] Asko gustatu zaio Steven Cohenen ideia. Bill Clintonen kolaboratzaile da Cohen.

›Aposizioak esaldia zamatzen badu, hobe da aditzaren ondora eramatea.

[] Juventuseko entrenatzaileak, gainera, Roberto Padini, taldeko jokalaririk zaharrena, beste postu batean jarri zuen.  

[] Juventuseko entrenatzaileak, gainera, beste postu batean jarri zuen Roberto Padini, taldeko jokalaririk zaharrena.

Zenbaitetan, tarteki moduko batzuk egoten dira aposizioaren tokian, egiaz aposizio izan gabe. Dagokien sintagma absolutiboan (nor kasuan) egonez gero, ez dago arazorik:

Sei mila atleta, 35 eta 95 urte artekoak [denak/guztiak...], Donostiara etorri dira egunotan.

Gainerako kasuetan, ordea, komeni da marra luzeen artean jartzea, tokiz aldatzea edo beste esaldi bat egitea.

[] Europako atletek, 35 eta 95 urte artekoak, proba guztietan hartuko dute parte Beteranoen Munduko Txapelketan.

[] Europako atletek —35 eta 95 urte artekoak [denak/guztiak...]— proba guztietan hartuko dute parte Beteranoen Munduko Txapelketan.

[] Europako atletek proba guztietan hartuko dute parte Beteranoen Munduko Txapelketan. Guztiak 35 eta 95 urte artekoak dira.

›Estilo zuzena.

Estilo zuzenean, esaldi osoak ematen dira aipu marken barruan.

Raoult: «Etxeratze deiak harridura sortu du, baina biziak salbatuko ditu».

Raoult prest dago gobernuaren agindua betetzeko: «Etxeratze deiak harridura sortu du, baina biziak salbatuko ditu, bederen!».

«Etxeratze deiak harridura sortu du, baina biziak salbatuko ditu», adierazi du Raoultek.

Berdin pentsatzen du Ageda Urmenetak. Baina beste modu batera ikusten du semearen gaitza. «Ongi dagoenean, oso ongi dago. Bere adineko edozein gaztek egin dezakeena egin dezake berak ere. Familiaren negozioan ari da lanean». Gaizki dagoenean, ordea, amets gaiztoa hasten da Urmenetarentzat. «Ezin dut kontrolatu. Oldartu egiten da».

—Estilo zuzenean, bi puntuen ondoren letra larria erabiltzen da, lehen adibidean bezala.

—Bigarren adibidean eta gisakoetan, koma erabiltzen da adierazpena eta kazetariaren hitzak bereizteko, aipu markak ez ezik.

—Bukaerako puntua aipu marketatik kanpo jartzen da. Aipu marken barruan galdera edo harridura marka egonik ere, jarri egin behar da bukaerako puntua.

› Zehar estiloa.

Zehar estiloan, aipu markarik ez da erabiltzen, eta perpaus osagarri edo zehar galdera bihurtzen dira adierazpenak.

Txingudi Bizirik taldeak esan du ez diotela txostenik bidali.

Legea betearazteko irmo jokatuko duela adierazi du Chiracek.

›Bitariko estiloa.

Bitariko estiloan, hitz bat, sintagma bat edo esaldi zati bat idazten da aipu marken barruan, baina ez esaldi osoak.

Etorkinen kanporaketak «banan-banan» aztertuko dituztela ziurtatu dute.

Errepidea «gogoetarako tresna» da Zubeldiaren azken liburuan.

—Bitariko estiloa hautatuz gero, kontuz ibili behar da aipu markaz zer mugatzen den, gehiegikeriarik egin gabe.

› Interpretatiboa.

Estilo interpretatiboan, kazetariak deskribatu egiten du mintzatu denaren asmoa, aditzaren bitartez gehienetan: aitortu, egotzi, gaitzetsi, iradoki, iragarri, kritikatu, leporatu, salatu...

SIPek gaitzetsi egin du Time aldizkariko kazetariari jarritako zigorra.

Adierazpen askatasunaren kontra egitea egotzi dio Amnesty Internationalek Txinari.

EAEko laguntzak Kataluniakoak baino zazpi aldiz txikiagoak direla salatu du Ibaiak.

Estilo zuzena eta zehar estiloa ezin dira nahastu. Izan ere, nahas-mahas erabiliz gero, zaila zaio irakurleari kazetariaren diskurtsoa eta albisteko protagonistaren hitzak bereiztea. Gainera, joskera arazoak ere sortzen dira, perpaus osagarriak aipu marken barruan sartzeko tentazioa izaten duelako kazetariak.

[] EAk zehaztu du «beti oinarrizko eskubide horren alde aritu dela eta horretan segituko duela».

[] EAk zehaztu du beti «oinarrizko eskubide horren alde» aritu dela eta horretan segituko duela. [Bitariko estiloa]

[] EAk hau zehaztu du: «Beti oinarrizko eskubide horren alde aritu gara eta horretan segituko dugu». [Estilo zuzena]

[] Txostena «kontuan hartuko duela» adierazi zuen.

[] Txostena kontuan hartuko duela adierazi zuen. [Zehar estiloa]

Aditz laguntzailea aipu marketatik ateratzeak ez du konpontzen arazoa. Aditz nagusia eta laguntzailea batera joatekoak dira: edo biak aipu marken barruan, edo biak aipu marketatik kanpo.

[] «Umorea eta gogoeta uztartzen» dituela azpimarratu zuen Mujika Iraolak.

[] «Umorea eta gogoeta» uztartzen dituela azpimarratu zuen Mujika Iraolak. [Bitariko estiloa]

Bitariko estiloan, kontu handiz ibili behar da lehen pertsona eta hirugarrena ez nahasteko. Bestela, arrisku handia dago koherentziarik gabeko esaldiak osatzeko.

[] Patxi Lopez PSE-EEko idazkari nagusiak [Hirugarren pertsona] babes osoa eskaini zion Zapaterori, «bakea lortzeko egingo dituen urratsetan Euskadik laguntzea nahi bainuke». [Lehen pertsona]

[] Patxi Lopez PSE-EEko idazkari nagusiak babes osoa eskaini zion Zapaterori: «Bakea lortzeko egingo dituen urratsetan Euskadik laguntzea nahi nuke».

Aipu marken barrukoak osotasuna izan behar du, testuan ondo egokitzeko. Esaterako, komeni da sintagma bereko osagaiak batera egotea.

[] «Tesi maltzur» hori ez du gehiago entzun nahi.

[] «Tesi maltzur hori» ez du gehiago entzun nahi.

Era berean, garbi utzi behar da lokailua noren diskurtsokoa den.

[] Baina «hori argitzeak ez du esan nahi Ibarretxeren planarekin ados ez daudenik», azaldu du.

[] «Baina hori argitzeak ez du esan nahi Ibarretxeren planarekin ados ez daudenik», azaldu du. [Aipu barrukoa]

[] Baina azaldu duenez, «hori argitzeak ez du esan nahi Ibarretxeren planarekin ados ez daudenik». [Kazetariaren diskurtsokoa] 

Neurrian erabili behar dira aipu marken barruko adierazpenak, bai estilo zuzenekoak eta bai bitarikoak: oso ondo aukeratu behar dira, indarrik gal ez dezaten. Izan ere, esaldi eta hitz esanguratsuak bakarrik mugatu behar dira aipu marken bidez. Horrela jokaturik, hitzez hitzeko adierazpenei behar duten indarra ematen zaie; bestela, gerta liteke testua aipu bilduma huts bihurtzea, inolako irizpiderik gabe bata bestearen atzetik kateaturik, era monotonoan.

Gainera, estilo zuzenean edo bitarikoan emaniko adierazpenak bezain sinesgarriak dira zehar estiloan emanikoak.

[] Lesioaz ari zela, azpimarratu zuen «hobeto» dagoela «baina oraindik min handia» duela.

[] Lesioaz ari zela, azpimarratu zuen hobeto dagoela baina oraindik min handia duela.

Irakurleari argi adierazi behar zaio noren hitzak jaso diren testuan, baina pisu gertatu gabe. Hala, testuan pertsona bakar baten aipuak baldin badaude, ez da beharrezkoa aldi oro noren hitzak diren adieraztea. Izan ere, kazetariak saiatu behar du testuak etengabe aurrera egin dezan, betelanik gabe.

[] Ekonomia ministroak adierazi du Europako araudia zorrotz bete dutela beti. «Ez dugu Europak zigortuko gaituen inolako beldurrik», gehitu du ministroak.

[] Ekonomia ministroak adierazi du Europako araudia zorrotz bete dutela orain arte: «Ez dugu Europak zigortuko gaituen inolako beldurrik».

Pertsona gehiagoren adierazpenak biltzen direnean, ordea, oso kontuz ibili behar da, irakurleak hasieratik jakin behar baitu noren esanak leitzen ari den.

Aspergarria da esana dagoena berriz esatea. Egokia da, jakina, hitzez hitzeko aipuei sarreratxoa egitea, baina haiek parafraseatzea estilo pobrearen seinalea da: errepikakorra da, eta testuak ez du aurrera egiten.

[] Lesioaz ari zela, azpimarratu zuen «hobeto» dagoela, «baina oraindik mina» duela: «Hobeto nago, baina min dut oraindik».

[] Lesioaz ere mintzatu zen: «Hobeto nago, baina min dut oraindik».

Paragrafoen hasiera eta bukaera oso toki garrantzitsuak dira, biziki zaintzekoak, eta are gehiago azken paragrafoaren bukaera, testuaren errematea baita. Horregatik, azken esaldian aipu bat badago, ez da komeni noren hitzak diren bukaera-bukaeran adieraztea, horrek moteldu egiten baitu esaldiaren indarra.

[] Gustura bizi da Nafarroan. Izan ere, Agirrek argi dauka bizkaitarrak eta nafarrak oso ondo moldatzen direla elkarrekin. «Herri honetan, bi bikote gazte daude, eta biak bizkaitar-nafarrak!», dio.

[] Gustura bizi da Nafarroan. Izan ere, Agirrek argi dauka bizkaitarrak eta nafarrak oso ondo moldatzen direla elkarrekin. «Herri honetan, bi bikote gazte gaude, eta biak bizkaitar-nafarrak!».

Estilo zuzenean, inoren adierazpenen barrenean kazetariak zerbait gehitu behar izanez gero, parentesi karratuak ([...]) erabiltzen dira, ez marra luzeak [—...—]. Marrak erabiliko bagenitu, aipuaren parte dela ulertu beharko genuke.

[] «Gaur —atzo— ez dugu batere ondo jokatu».

[] «Gaur [atzo] ez dugu batere ondo jokatu».

[] «Iaz Santanderren hain gaizki ibili eta gero —luzaroan ez zuten kobratu—, orain bestela ikusten ditut gauzak».

[] «Iaz Santanderren hain gaizki ibili eta gero [luzaroan ez zuten kobratu], orain bestela ikusten ditut gauzak».

›Hitzez hitzeko adierazpenetarako, aipu markak erabiltzen dira BERRIAn: [«»].

Hitzak, esaldi zatiak nahiz esaldi osoak mugatzen dituzte aipu markek, betiere nolabaiteko osotasuna izanik.

›Adierazpenen barruan beste norbaiten hitzen aipua txertatzeko baliabidea aipu marka bakunak dira: [‘’].

Aierbek gogoan ditu amonaren hitzak: «Gure amona zenak egunero kontatzen zidan ipuinen bat, eta beti esaten zidan: ‘Hik ere izango dituk seme-alabak, eta gogoan hartu ipuinok, haiei kontatzeko’».

Joskerari estu lotua dago, eta, horregatik, diskurtsoaren joskerak eta antolamenduak agintzen dute zein puntuazio marka erabili, eta ez intonazioak. Puntuazioa aberasteak joskera aberasteko modua ematen du.

Beti-beti joskera eta puntuazio eskema bera erabiliz gero, testuak oso monotonoak gertatzen dira. Izan ere, egitura ez ezik, erritmoa eta musika ere ematen die puntuazioak testuei. Puntuazioa aberastuz, testu landuagoa idatziko dugu.

Oro har, kazetaritzako testuetan puntuazio markatugabea erabiltzen da, barrokismorik gabea. Baina, testu mota zein den, zilegi da, jakina, puntuazio modu erretorikoagoak erabiltzea.

Puntuazioaren oinarri-oinarrizko konbentzioak betetzeak ez du galarazten norberaren estiloa; aitzitik, modua ematen du, irakurleari interpretazio arazorik sortu gabe, estilo bat edo bestea erabiltzeko. Esaterako, estilo enfatiko edo hanpatua sortuko dugu puntua erabiliz testua ohi baino gehiago eteten badugu, batez ere koma erabili ohi den kasuetan.

Eguneko soldataren truke aritzen zen lanean. 31 urte zituen. Lanean ari zela joan ziren haren bila. Sorora. Etxekoek ez zuten berriz ikusi. Inoiz ez.

Sutea gertatu da. Suaren ostean, erre usaina. Errautsa. Kea. Suntsipena. Ezereza. Bizi oro hiltzen eta estaltzen duen geruza besterik ez.

Puntuazioaren alor batzuk ez ditugu aztertuko, prentsakoak ez direnez gero; esaterako, literatur lanetako elkarrizketetan marra luzeak nola erabiltzen diren.

Puntuazio marka hauek izango ditugu aztergai: puntua, puntu eta koma, bi puntuak, koma, etenpuntuak, parentesiak, marra luzeak, parentesi karratuak, galdera marka, harridura marka, zehar marra, aipu markak eta aipu marka bakunak.

›Esaldia, paragrafoa edo testua bukatua dela adierazten du puntuak. Beraz, funtsezkoa da testua egituratzeko.

›Esaldiaren bukaeran harridura marka, galdera marka edo etenpuntuak daudenean, ez da punturik jarri behar.

›Tituluetan, azpitituluetan, goitituluetan eta leihoetan, ez da punturik jartzen esaldi bukaeran.

›Adierazpenetan, puntua kanpoan idazten da, ez aipu marken barruan.

Iñaxio Perurena pozik zegoen: «Gustura bota dut izerdia erakustaldian, giro paregabea egon da eta».

›Puntuaren ondotik, zuriunea uzten da beti.

›Esaldi bukaera markatzeko erabiltzen da puntua nagusiki.

Dena dela, koma ordezkatzen du batzuetan, arrazoi estilistikoengatik, enfasia emateko. Neurriz erabiltzeko baliabidea da, jakina.

Idazleak beste bost poema argitaratu zituen. Nahiz eta jakin espetxera eramango zutela. Traba guztien gainetik.

›Ordinalek ere puntua dute.

Benedikto XVI.a luze mintzatu zitzaien.

›Zifretan milakoak, milioikoak eta abar adierazteko, puntua erabiltzen da.

Dena dela, zenbakia sail batekoa bada, ez da punturik jartzen (urteak, posta kodeak eta abar).

›Laburdurek puntua izan ohi dute.

Zehar marra duten laburdurak, ordea, punturik gabe idazten dira. Sigletan eta sinboloetan, ez da jartzen punturik.

›Puntu eta komak eten txikiagoa adierazten du puntuak baino. Hala, puntu eta komaz markaturiko esaldien artean lotura semantiko handiagoa dago, puntuz bereizirikoen artean baino. Beraz, egokiro erabiliz gero, aberastu egiten du testuaren egitura eta informazioa, ñabardurak adierazten baititu.

›Puntu eta komaren ondotik, zuriunea uzten da beti.

›Esaldien artean esanahi lotura estua dagoela adierazten du puntu eta komak.

Horrelakoetan, puntu eta koma erabiltzen da esaldiak bereizteko, eta ez puntua. Beraz, testuetan puntua ez ezik puntu eta koma ere erabiliz gero, sotilago adieraz daitezke esaldien arteko lotura semantikoak.

Gasteizko gizonik aberatsena zen; lurrak, etxeak eta errotak zituen.

Lotura logikoa esplizitatu nahi izanez gero —kausa, ondorioa, aurkaritza...—, lokailuak eta bestelako testu antolatzaileak erabiliko ditugu.

Aimarrek Peñagarikano izango du lagun; Asierrek, berriz, Ruben Beloki.

Batez ere, eleberriak eta ipuinak irakurtzen ditut; zuk, aldiz, sekula ez duzu nobelarik irakurri.

Nik uste dut oparitarako erosketa asko egiten dela hemen; hori ikusi dut nik, behintzat.

›Enumerazioetan, normalean komaz bereizten diren elementuak puntu eta komaz bereizten dira, baldin eta barrenean komak badituzte.

Bertan izan ziren Elizabeth Schuhmacher, Errauste Planten Aldeko Elkarteko burua; Andrea Floret, Ingurumen Saileko biologoa; Jesus Etxebarri, Gipuzkoako Aldundiko teknikaria; eta Asier Garmendia, Natura Babesteko Planaren egilea.

Kristautasunean bezala, hinduismoan ere trinitatearen irudia agertzen da: Vixnu, munduaren ordenaren bermatzailea; Xiva, suntsitzaile beldurgarria; eta Brahma, unibertsoaren sortzailea.

›Laburpen moduko batzuetan ere puntu eta koma baliatzen da. Argibide gisakoak izan ohi dira, esaldi bukaeran idatziak.

Bizipen horiek sentimendu bat sortzen dute, eta sentimendu hori hitz bilakatzen da; kantu, azken batean.

›Bi puntuen bidez, diskurtsoa eten egiten da, segidan datorrenari nolabaiteko ataria emanez.

›Gehienetan, bi puntuen atzetik ez da erabiltzen lokailurik. Izan ere, aurrekoaren azalpen, ondorio edo iruzkintzat hartzen da, lokailuak esplizitatu gabe ere.

›Teorian, komunztadura egitea aukerakoa da, baina komunztatu gabekoak oso arrotzak gertatzen dira batzuetan: batez ere, sintagma hutsetik urrundu eta esaldira gehiago hurbiltzen garenean.

Ezusterik ezean, David Lopezek eta Enrique Corralesek beteko dituzte atzealdeko bi hegalak: Lopez eskuinean, eta Corrales ezkerrean. [?]

Ezusterik ezean, David Lopezek eta Enrique Corralesek beteko dituzte atzealdeko bi hegalak: Lopezek eskuinean, eta Corralesek ezkerrean.

›Behin baino gehiagotan erabil ditzakegu bi puntuak segidan, tartean punturik izan gabe. Dena dela, oso kontuz ibili behar da, haria gehiegi korapila ez dadin.

Hauxe izan zen gakoa: Alderdi Popularrak baldintza batekin eman zizkion bere botoak CiUri: Estatutua ez aldatzea.

Ez da, jakina, aliritzira egindako hautua: liburua osatzen duten bost ipuinetan «ardatz» dira, Karmele Jaio idazle eta kazetariaren ustez, izenburua osatzen duten hiru hitzetatik bi: bihotza eta gosea.

›Bi puntuen ondotik, zuriunea uzten da beti.

›Azalpena, kausa, ondorioa edo aurrekoaren laburpen modukoa sartzeko erabiltzen dira bi puntuak.

Puntu eta komak baino ere agerianago uzten dute lotura semantikoa.

Beste bi egitasmoak ez daude oraindik onartuta, ezta guztiz erabakita ere, baina bai nahiko pentsatuak: Zorion perfektua aurten filmatzen hasteko asmoa du Amigok, eta Bihotz bi datorren urtean filmatu nahi du.

Bi sail nagusi ditu erakusketak: batean, egileak Balear uharteetan eta Parisen margotutako 22 olio pintura daude, zuriaz eta beltzaz aparteko kolore askorik gabekoak; bestean, Malin 2004ko abenduan eta 2005eko urtarrilean egindako marrazki koloretsuak eta brontzezko bost eskultura.

›Enumerazioak irekitzeko edo ixteko modu bat dira.

Einsteinen teoria eta hipotesi asko egiaztatu egin dira, eta haren teorietan oinarritutako hainbat tresna ezinbestekoak dira gaur egun: kamera digitalak, laser izpiak, GPS sistema, unibertsoaren garapenaren teoria, zelula fotoelektrikoak...

Kamera digitalak, laser izpiak, GPS sistema, unibertsoaren garapenaren teoria, zelula fotoelektrikoak...: Einsteinen teoria eta hipotesi asko egiaztatu egin dira, eta haren teorietan oinarritutako hainbat tresna ezinbestekoak dira gaur egun.

›Etsenplu modukoak sartzeko ere erabiltzen dira bi puntuak.

Columbia disketxeak Miles Davis jazz musikariaren hainbat disko berrargitaratuko ditu datozen hilabeteotan: Seven Steps to Heaven, besteak beste.

›Aipuak eta adierazpenak txertatzeko, batez ere estilo zuzenean, askotan baliatzen dira.

Estilo zuzenean ari bagara, bi puntuen ondoko lehen hitza letra larriz idazten da.

Mankellek oso kritikagarri deritzo hedabideek Afrikarekin duten jokabideari: «Europar guztiok oso ondo dakigu Afrikan nola hiltzen diren, baina Europan inor gutxik daki Afrikan nola bizi diren».

›Katafora moduren bat erabiltzen denean (erakuslea, izenordaina...), esaldiak lotzeko modu bat dira.

Oso gauza argia esango dut: gure lurraldean ez dago ia nekazaritzarik, abeltzaintzarik ere ez kasik, eta jaten dugun guztia inportatzen dugu ia-ia.

Telebistak ondorio hau ekarri du: jendeak uste du bertsotan egiten dakien bakarra bertsolaria dela.

›Ordua zenbakiz idazten denean, bi puntuak jarri behar dira.

Dirudienez, 23:00etan etorriko dira.

›Esaldi koordinatuak lotzeko eta esaldi barreneko eten txikiak egiteko da koma. Puntuazio markarik konplexuena da, erabilera gehien duena.

›Etenpunturik ezin da erabili komaren ondotik.

›Komaren ondotik, zuriunea uzten da beti.

›Esaldi koordinatuak lotzeko erabili ohi da.

Bi esaldi eta, baina edo edo erabiliz koordinatzen baditugu, koma jarriko dugu juntagailuaren aurretik: [, eta], [, baina], [, edo].

Oroitarria jarriko dute, eta eguerdian bertsotan ariko dira.

Denboraldi baterako joango da, baina baliteke Iruñera berriro ez itzultzea.

Konturatu ere ez naiz egiten oroitzapen horiek hor daudela, edo erdizka besterik ez naiz jabetzen, edo pasatu eta gero konturatzen naiz.

Esaldi koordinatuetako batean aditz laguntzailea isildua baldin badago ere, berdin jokatzen da. Laguntzailea agerian duen aditzarekin egiten da komunztadura.

Taldeko kideek, oroitarria jarri, eta bertsotan jardun dute eguerdian.

Taldeko kideak, oroitarria jarri, eta bertsotan aritu dira eguerdian.

Hark arkumea ekarri, eta nik prestatuko dut.

›Estilo zuzeneko esaldiak mugatzeko ere erabiltzen da.

Izan ere, aipua eta kazetariaren diskurtsoa komaz bereizten dira —aipu markekin mugatzeaz gain—.

«Naval erosi gura dugu», berretsi du ontziolako presidente Joanes Labairuk.

›Enumerazioetan, osagaiak komaz bereizten dira.

Etxean gordeta zeuzkan ordenagailuak, liburuak, DVDak eta bideoak. [Enumerazio itxia da: eta duena]

Ehun irudi ditu liburuak: itzulpenen azalak, liburu batzuetako ilustrazioak, hainbat artistaren argazkiak... [Enumerazio irekia da: eta-rik gabea]

Batzuetan, errepikapen efektua emateko, eta erabiltzen da sail guztian, komaren ordez.

Gasteizko gizonik aberatsena zen; denetik zuen, eta denetik franko: lurrak eta etxeak eta errotak eta zer ez.

Enumerazioen atalen barruan komak badaude, koma ez baizik puntu eta koma erabili beharko dugu atal bat eta hurrengoa bereizteko.

Gaurko bilerara sail hauek etorriko dira: Jaurlaritzako Lehendakaritza; Osasuna; Nekazaritza, Abeltzaintza eta Arrantza; eta Kultura.

Gerta liteke enumerazioaren elementu batek barnean eta izatea; halakoetan, koma batez markatzen da elementu horren bukaera, nahiz eta azken-aurrekoa izan.

Izaro, Niña Coyote eta Chico Tornado, eta Zazkel 

›Esaldi zerrendetan ere erabil daiteke.

Enumerazio modu bat dira, eta bi osagai baino gehiago lotzen dituzte, gainerako enumerazioek bezala.

Azken urteotan, bertsolaritza ofizializatu egin da, nolabait: bertso eskoletan udaletako euskara sailak sartu dira, irakasleak profesionalak dira, beste babes mota batzuk ere badaude...

›Bokatiboak komaz markatzen dira.

Esaldi hasieran, noski, ondotik jartzen da koma; eta esaldi bukaeran, aurretik.

Agur eta mila esker, Mosku.

Zuk, Silveira, ika-mika sortu izan duzu behin baino gehiagotan hainbat bertsorekin.

Koma kentzeko lizentzia hartzekotan, esapide bihurturikoetan bakar-bakarrik:

Bai jauna!

›Tarteki txikiak ere mugatzen ditu komak, esaldiari estu loturikoak.

Jokalariak, pozez zoratu beharrean, kopa hartu zuen esku artean.

Barrez erantzun zien, pozik, galdera guztiei.

›Aposizio batzuk koma tartean idazten dira.

Dmitri Pitermani, Alaveseko presidenteari, asko kostatzen zaio hitzak neurtzea.

Horrelako aposizioetan, bi osagaiak deklinatzen dira: aposizioa eta dagokion sintagma.

›Koma tartean idatzi behar dira lokailuak eta testu antolatzaileak. Hona hemen batzuk:

gainera, bestalde / bertzalde, era berean, halaber, orobat, berebat, behintzat, bederen, bederik, behinik behin, bestela / bertzenaz, osterantzean, gainerakoan, ordea, berriz, aldiz, ostera, aitzitik, alta, alabaina, dena dela, dena den, hala ere, hala eta guztiz ere, haatik, beraz, bada, hortaz, horrenbeste, halatan, hala, izan ere, hau da, alegia, azken batean, azken finean, hain zuzen ere, horregatik, batetik, bestetik, azkenik, lehenik, bigarrenik, hirugarrenik...

Esaldi hasieran edo bukaeran egokitzen badira, aurretik edo atzetik puntua edo puntu eta koma izango dute, noski.

Bada salbuespen bat: hala nola lokailuak aurretik bakarrik izan ohi du koma, eta ondotik ez.

Pasarte batean, gainera, Bukowski irakurtzen agertzen da Kat.

Nobela aspaldidanik ari da, ordea, beste genero batzuekin nahasten.

Dena den, bakoitzak bere iritziaren arabera bozkatuko du.

Hori dela eta, enpresa berria nola finantzatu aztertuko dugu.

Bada besterik, beraz.

Ez dago batere ados, hala ere.

Salbuespena: hala nola.

Atzerrian bizi diren kurdu siriarrek protestak egin zituzten Europako zenbait hiritan, hala nola Bruselan, Genevan eta Berlinen.

Kontuan izan testu antolatzaile batzuk galdegai izan daitezkeela; esaterako, horregatik eta hori dela eta. Galdegai direnean, ezin da komarik jarri haien eta aditzaren artean.

Bertsolaria, hain justu, hori da, edozein girotara egokitzeko gai dena. Horregatik bereizten dira bertsolaria eta bertsotan egiten dakiena.

Hori dela eta galdegaia denean, marratxoz idatziko dugu:

Hori dela-eta etorri gara.

› Beste galdegai bat gehitzen denean, komaz bereizten da.

1860. urtean jaio zen Txirrita, Hernanin. [Noiz jaio zen? Non jaio zen?]

Sariak ostiralean banatuko dituzte, Zarauzko Zinema pilotalekuan. [Noiz banatuko dituzte? Non banatuko dituzte?]

Aurreneko kanporaketa igandean jokatuko da, Lekunberrin. [Noiz jokatuko da? Non jokatuko da?]

›Mintzagaia markatzeko ere koma erabiltzen da, batez ere mintzagai hanpatua markatzeko.

Mintzagaia esaldiaren hasieran egon ohi da; lehendik dakigun informazioa errepikatu ohi dugu mintzagaian, edo, bestela, gure diskurtsoaren unibertsoa mugatu.

Mintzagaia izaten dira, esaterako: -ri dagokionez, -ri doakionez, horri buruz, -ren ustez, -ren iritziz, -ren irudiko. Horrelakoak beti komarekin idazten dira, non eta ez diren mendeko baten parte.

Batzuetan, zilegi da koma kentzeko lizentzia hartzea, baina inola ere ez honelako kasuetan:

a) Anbiguotasuna sortzen denean.

[] Lehen herriaren ondorearen artisautza egiten nuen, orain neure obrarena. [lehenbiziko herria?]

[] Lehen, herriaren ondorearen artisautza egiten nuen; orain, neure obrarena.

b) Esanahia aldatzen denean.

Koma jarri edo ez, esanahia aldatu egiten da askotan. Esaldi honetan, esaterako:

Agurrean «eginiko lagunak» goraipatu eta Eibar mailaz igoko dela ziurtatu du Karmonak.

Dagoen-dagoenean, hau ulertu beharko genuke: Karmonak lagun batzuk egin ditu agurrean; gainera, goraipatu egin ditu, eta Eibar igoko dela ziurtatu.

Logikak salatzen du ez dela horrela izan, agurrean ziurtatu duela, eta ez agurrean lagunak egin. Horrelakoetan, koma jarri egin behar da, ez baitago lizentzia hartzerik:

Agurrean, «eginiko lagunak» goraipatu, eta Eibar mailaz igoko dela ziurtatu du.

Hona hemen beste adibide batzuk:

80ko hamarkadaren hasieran hiesa denon arazoa zela gogoratu zuen. [ = 80 hamarkadaren hasieran izan zen hiesa denen arazoa]

80ko hamarkadaren hasieran, hiesa denon arazoa zela gogoratu zuen. [ = 80 hamarkadaren hasieran gogoratu zuen]

Modu sotilean, emakume askok euren buruari egiten dizkioten galderak egiten dituzte aktoreek taularen gainean. [ = Modu sotilean egiten dituzte aktoreek galderak]

Modu sotilean emakume askok euren buruari egiten dizkioten galderak egiten dituzte aktoreek taularen gainean. [ = Modu sotilean egiten dituzte emakume askok galderak]

›Mendeko perpaus batzuk markatzeko ere koma erabiltzen da.

Hain da pisua, non hamar lagunek ere ezin jaso baitute.

Gezurra esango balu, segituan igarriko nioke.

Ama etorri zenean, isildu egin zen.

Lanean aritu zen, harik eta eguna argitu zuen arte.

Artziniegako museoa kalera aterako dute, lihoarekin egiten zen lana erakusteko.

Txapelketa hankamotz geratu da, bi zerrendaburuk ez baitute jokatzerik izango.

Hiria bete-betean harrapatu ez duenez, uste baino kalte txikiagoak egin ditu.

Gustura biziko nintzateke Patagonian, nahiz eta hemendik oso urrun egon.

Berandu iritsi bazen ere, osorik ikusi zuen filma.

Liburu batean oinarriturik, dantza ikuskizun ederra prestatu du.

Menpeko perpausa esaldiaren erdian badago, koma pareak mugatzen ditu hasiera eta bukaera.

[] Beste batzuk hemengoak badira ere, ez dakite euskaraz.

[] Beste batzuek, hemengoak badira ere, ez dakite euskaraz.

Mendeko perpausa galdegaia bada, ez da jartzen komarik.

Gezurra esan zidalako haserretu nintzen. [Zergatik haserretu nintzen]

Ama etorri zenean isildu zen. [Noiz isildu zen]

Adierazpen perpaus osagarri edo konpletiboak ez dira bereizten halako komarekin esaldi nagusitik (-ela, -enik, zehar galderetako –en, -enetz).

[] Arazoa oso larria dela, esan zuen.

[] Arazoa oso larria dela esan zuen.

[] Ez dakigu, etorriko den.

[] Ez dakigu etorriko den.

[] Ez dugu uste, etorriko denik. 

[] Ez dugu uste etorriko denik.

›Aditza isildua dagoenean, koma baliatzen dugu elipsia markatzeko.

Añanako gatzagak, barrutik ezagutzeko moduko altxorra.

Janowskyk orkestra zuzenduko du, eta Sainz Alfarok, abesbatza.

Urkulluk adierazi du nabarmentzeko «joko hutsa» dela, eta Madrazok, «nahasmendua» ekarriko lukeela. [Alegia: Urkulluk adierazi du nabarmentzeko «joko hutsa» dela, eta Madrazok adierazi du «nahasmendua» ekarriko lukeela]

Azken esaldian, aditz isilduari dagokion koma —eta koordinazioari dagokiona— janez gero, beste esanahi bat hartuko luke esaldiak.

Urkulluk adierazi du nabarmentzeko «joko hutsa» dela eta Madrazok «nahasmendua» ekarriko lukeela. [Alegia: Urkulluk adierazi du Madrazok «nahasmendua» ekarriko lukeela]

Mintzagai-galdegai jokoa ere kontuan hartu behar da. Hala, galdegaiaren atzean ez da komarik jartzen, nahiz eta aditza isildua egon.

Marek Janowsky poloniarrak zuzenduko du orkestra, eta Sainz Alfarok abesbatza. [Alegia: Sainz Alfarok zuzenduko du abesbatza]

Irabaztea helburu. [Alegia: Irabaztea dute helburu]

›Helbideetan, kalearen eta zenbakiaren artean koma jartzen da, bai eta zenbakiaren eta solairuaren artean ere.

Plaza Barria, 17, 2. ezk.

Gaztelu plaza, 6, behea.

›Hamarrenak komaz markatzen dira.

CAC 40 indizeak %1,71 irabazi du aste honetan.

›Menpeko perpausen barreneko komak, gehienetan, kendu egin behar dira.

Azkenaldian, gai beraren inguruan eztabaidatzen ari gara.

Azkenaldian gai beraren inguruan eztabaidatzen ari garela ezin dugu ahaztu.

Oroitarria jarri dute, eta eguerdian bertsotan jardun dute.

Ez dakigu oroitarria jarri duten eta eguerdian bertsotan jardun duten.

Hitz hori erabiltzen dugu, baina ez zaigu egokia iruditzen.

Argi esan nion hitz hori erabiltzen dugula baina ez zaigula egokia iruditzen.

›Galdegaiaren eta aditzaren artean, hobe komarik ez jartzea.

[] Alemanian, Bautzen hirian, egin du MIDASek laugarren batzar nagusia.

[] Alemanian egin du MIDASek laugarren batzar nagusia, Bautzen hirian.

[] Bautzen hirian egin du MIDASek laugarren batzar nagusia, Alemanian.

›Subjektuaren eta aditzaren artean ezin da koma bakarra jarri; koma pareak, berriz, bai. Salbuespen bakarra egiten da, subjektua mintzagai hanpatua denean.

[] Sedna, planetaren inguruan dabil.

[] Planetaren inguruan dabil Sedna. [Atzera ekarri dugu Sedna; hartara, inork ez du ulertuko Sedna izeneko planeta]

[] Sedna, hain zuzen, planetaren inguruan dabil.

[] Alaba, gaztearekin ikusi dute.

[] Gaztearekin ikusi dute alaba.

[] Larretxeak, finalerdietako saioan eginikoa hobetu nahi duela nabarmendu du.

[] Larretxeak nabarmendu du finalerdietako saioan eginikoa hobetu nahi duela.

Salbuespena: subjektua mintzagai hanpatua (kontrastekoa) denean, zilegi da koma bakarra jartzea.

Batzuek, baietz erantzun zuten; besteak, ezetz esan eta esan ari ziren.

›Eta abar erabiliz gero, alferrik da etenpuntuak jartzea.

›Harridura markarekin batera daudenean, etenpuntuak harridura markaren ondotik jartzen dira esaldia osorik bada: [!...]. Esaldia bukatu gabe badago, puntuak aurretik: [...!].

Zer ez ote du egingo!... Beldurrez airean gaude.

Jakin nahiko nuke, baina...!

›Ondotik beste puntuazio markak izan ditzakete, baina beste punturik ez. Aurretik, komarik, puntu eta komarik eta bi punturik ez.

›Esaldi bukaeran badaude, ondotik letra larria idazten da.

Horrelako makina bat liburu zuen etxean... Ordenagailurik ez zuen, eta ezin izan zuen Interneten begiratu.

›Esaldi erdian badaude, ondotik letra xehea.

Horrelako makina bat liburu zeukan etxean... harik eta lapurrek den-dena ostu zioten arte.

›Enumerazioa ez dela bukatu adierazteko erabiltzen dira.

Komarik ez da jartzen etenpuntuen aurretik.

Teknika aldetik, izugarri aldatu da: txosnak, zirkuitua markatzeko ditugun baliabideak, mapak egiteko modua, Internet, webgunea...

Osagai bakarrekoak ezin dira enumeraziotzat hartu, eta, beraz, honelakoetan ez da egokia etenpuntuak erabiltzea:

[] Guztiak daude euskararen alde, baina desadostasunak sortzen dira epeak... zehaztean.

[] Guztiak daude euskararen alde, baina desadostasunak sortzen dira epeak-eta zehaztean.

Ez erabili galdegai denean: horrelakoetan, hobe eta beste, eta abar, -eta idaztea.

[] Bibliako pasarteak, egunkarietakoak, telefono konpainiak bidalitako gutunetatik ateratakoak, bidean entzundako elkarrizketak... txertatzen zituzten poemetan, eurenak balira legez.

[] Bibliako pasarteak, egunkarietakoak, telefono konpainiak bidalitako gutunetatik ateratakoak, bidean entzundako elkarrizketak eta beste txertatzen zituzten poemetan, eurenak balira legez.

[] Bibliako pasarteak, egunkarietakoak, telefono konpainiak bidalitako gutunetatik ateratakoak, bidean entzundako elkarrizketak-eta txertatzen zituzten poemetan, eurenak balira legez.

›Nahita pentsamendu bat edo esaldi bat bukatu gabe utzi dela seinalatzeko ere erabiltzen dira.

Hala egin behar omen da, baina...

Badakizu zer esaten den honelakoetan: errementariaren etxean...

›Harridura edo zalantza adierazten dute batzuetan.

Ez dute argitu egungo lan taldeari eutsiko dioten...

›Hitzez hitzeko aipuetan zerbait falta dela adierazteko erabiltzen dira, parentesi karratuen artean jarririk.

›Batzuetan, esaldia bi zatitan emana dagoela adierazten dute, eta bi aldiz ageri dira: aurrena, lehen zatiaren bukaeran; gero, bigarren zatiaren hasieran. Halaxe egiten da, esaterako, segidako orrialdeetan agertzen diren titulu pare batzuetan. Halakoetan, zuriunea uzten da bigarren tituluko etenpuntuen eta ondoko hitzaren artean.

Bada beste Iruñe bat...

... betiko 'Pamplona' astintzen

›Bai parentesiek eta bai marra luzeek eten egiten dute diskurtso nagusia, eta beste unitate bat gehitu, datu osagarriak eransteko.

›Neurriz erabiltzekoak dira: testua etenez betea badago, errazago da irakurleak haria galtzea.

[] Gaur (20:30) elkarren aurka ariko dira. 

[] Gaur elkarren aurka ariko dira (20:30).

[] Gaurko saioa Zestoako udal kiroldegian (12:30) jokatuko dute.

[] Gaurko saioa Zestoako udal kiroldegian jokatuko dute (12:30).

›Izen sintagma barruko etenik, ahal dela, ez da egin behar.

[] Baltimoreko (AEB) Evening Sun egunkariak bidaiari guztiak onik atera zirela idatzi zuen.

[] Bidaiari guztiak onik atera zirela idatzi zuen Evening Sun egunkariak (Baltimore, AEB).

[] Nazioarteko Xake Federazioak dopin analisiak egingo dizkie San Luiseko (Argentina) munduko txapelketan ari diren jokalariei.

[] Nazioarteko Xake Federazioak dopin analisiak egingo dizkie San Luisen (Argentina) munduko txapelketan ari diren jokalariei.

[] Nilo Cruz (Matanzas, Kuba, 1961) antzerkigileak Pulitzer saria irabazi zuen 2003an.

[] Nilo Cruz antzerkigileak (Matanzas, Kuba, 1961) Pulitzer saria irabazi zuen 2003an.

›Datu solte argigarriak gehitzeko erabiltzen dira parentesiak: herrialdea, kopurua, jaioteguna eta jaioterria, jatorrizko izenburua edo itzulia, enumerazioak, siglak, hitzen edo kontzeptuen esanahia...

36ko gerran fusilaturiko zazpi lagunen gorpuak aurkitu dituzte Fustiñanan (Nafarroa).

Txapelketa ostiral gauean hasiko da, Asteasun (22:30, ETB1).

›Hitz barrenean ere erabil daitezke, hitz jokoak egiteko.

Txapelaren f(z)ama

›Parentesi barrenean beste parentesi bat jarri behar izanez gero, marra luzeak baliaturik honela jokatuko dugu:

Andrew Niccolek –Simone (2002)– zientzia fikziozko film biribila ondu zuen.

›Datu solteetatik haragoko tartekiak marra luzez mugatzen dira.

Nekazari beltz askok —bi milioik, kalkulu batzuen arabera— ihes egin dute.

›Marra luzeak egokiak dira koma arteko tartekietan beste tarteki moduko bat egiteko.

EAk uste du garai politiko erabakigarria dela Nafarroaren etorkizunari begira, bai autogobernuaren eztabaidari dagokionez —EAEko eta Kataluniako estatutu proposamenek abiatutako bidetik—, bai eta bakegintzari eta normalizazioari dagokionez.

›Bi puntuen baliokideak dira batzuetan. Bi puntuak esaldi amaieran egon ohi dira, eta marra luzeak, berriz, tartean.

Han, eguneroko bizimoduari loturiko objektuak bildu dituzte, batetik –besteak beste, mahai zapi bat, zilarrezko tabako ontzi bat eta Garcia Lorcari idatziriko gutun bat—, eta Euzkadi kazetarekin zerikusia dutenak, bestetik.

Arau orokor —orokorregi— baten arabera, esan ohi da aditzik gabeko tituluetan koma erabili behar dela aditzaren ordez, baina bistan da ez dela horrela jokatzen beti: horra hor Gorrotoa lege eta Gizona bere bakardadean, esaterako. 

Aditza isildua duten izenburuetan, galdegai-mintzagai jokoa hartu behar da kontuan koma jarri edo ez jarri erabakitzeko orduan. 

Arestian esan bezala, izen sintagma hutsak diren izenburuek ez dute esaldirik ordezkatzen, eta, beraz, ez dago aditz isildurik. Horrek esan nahi du koma jarri beharrik ez dagoela. Horrelakoak bi motatakoak izaten dira: sintagma lotuak eta lotu gabeak.

Deklinabide atzizkien bitartez loturiko sintagma soilek ez dute inolako zalantzarik sortzen.

Angela Merkelen nagusitasun ahula

Durangoko Azokaren 52 urteko ibilbidea

Heriotzari loturiko bizitza baten kronikak

Berrien tituluetan ez ezik, zintetan, infografietan eta grafikoetan ere maiz agertzen dira lotu gabeko halako sintagmak.

Euskara Trebiñun

Emakumeak Indian

Estropadak iruditan

Langabezia zenbakitan

 Mota berekoak dira adibide ospetsu hauek ere:

Gizona bere bakardadean

Jenerala bere labirintoan

Ohiko hutsa da bidai bat* idaztea bidaia bat idatzi ordez. Bigarrena da zuzena, -a hori berea baitu, eta ez artikulua. Kontrakoa ere gertatzen da zenbaitetan: adibidez, garrantzia handia* idaztea garrantzi handia idatzi ordez.

Partitiboa eranstean ere kontuan hartu behar da hitzaren bukaerakoa a itsatsia den ala ez; horregatik, lotsarik idatzi behar da, eta lotsik*.

Hona hemen zenbait hitz arazotsu:

Oso garbi bereizi behar dira mugatu plurala eta mugagabea, zehaztasuna baitago jokoan. Esaterako, bi pertsonen lana idaztean, jakina da nori buruz ari garen, pertsonen mugatu plurala baita; bi pertsonaren lana sintagman, berriz, ez dakigu nor diren bi pertsona horiek.

 Edozein, zernahi, hainbat eta zenbait hitzekin doana mugagabean deklinatzen da, nahitaez.

Edozein bokalez amaitutakoak bezala deklinatzen dira, salbu gau hitza eta -ai amaierako silababakarrak (gai, jai, dei, lei...).

Deklinabide berezia dute hiru eta lau zenbatzaileek. Mugatuan, kasu guztietan -r- daramate biek ala biek (hirurak etorri dira...), beste zenbatzaileek ez bezala (biak etorri dira...).

Orduak ematean, adibidez, hirurak dira eta laurak dira esaten da (baina seiak dira, zazpiak dira…).

Hemen azaldutako erabilerez gain, izen balioa ere badute hiru eta lau zenbatzaileek (beste edozeinek bezala), eta orduan honela jokatzen dira: hirua [hiru zenbakiko jokalaria] ongi aritu da, laua zenbaki magikoa da niretzat...

Nortaz, zertaz, zerez deklinabide kasuko atzizkia ez da -etaz euskara batuan. Pluralean -ez da, eta mugagabean, berriz, -z edo -ez, hitza bokalez edo kontsonantez amaitzen den.

Oro har, gizakien eta animalien izenekin erabiltzen da -rengan atzizkia, eta gainerakoen izenekin -n.

[] Ez dut konfiantzarik politikariengan.

[] Ez dut konfiantzarik politikan.

Hona zenbait erabilera oker:

 Eskema orokor hori, ordea, osatu beharra dago, bi formak zilegi baitira hainbat izenekin, zer esan nahi den. Hain zuzen, -rengan erabiliz gero, norbaiten baitan, norbaiten barrenean zer gertatzen den adierazten da, eta, era berean, taldeak eta erakundeak pertsonifikatzeko modu bat da; -n atzizkiak, berriz, taldea edo espeziea adierazten du, eta noiz, non, nondik, nora galderei erantzuten. 

Zenbaitetan garbi badago ere (jabetza zentzuan -ren eta lekuzko zentzuan -ko), hainbat eta hainbatetan zalantza sortzen da loturarekin. Nekez bil daiteke kasuistika guztia, baina hona hemen kasu ohikoenak.

Badira kasu batzuk bi atzizkiak onartzen dituztenak, ikuspegia zein den edo zer esan nahi den. Hona hemen halako batzuk:

Euskaltzaindiak erabakia du lau solairuko etxea eta bost urteko ardoa direla euskara baturako forma egokiak. Ez dira nahasi behar, ordea, horrelakoak eta mugagabean deklinatutako hitzak:

 Bistan denez, -ko nolakotasuna zehazteko erabiltzen da, eta -tako, berriz, nongo edo noizko adierazteko.

 Beste hainbeste gertatzen da zenbat/zenbateko galdetzen dugunean:

 Hona hemen -ko eskatzen duten adibide batzuk:

[] bi kiloko tomatea [nolako tomatea]

[] lau hankako mahaia [nolako mahaia]  

[] Zenbat denborako hitzaldia egin duzu? [nolako hitzaldia]

Eta -tako erabiliz osatzen diren beste batzuk.

[] hamar herritako alkateak [nongoak]

[] bost urtetako hilketak [noizkoak]  

[] bi motatako altzariak: zurezkoak eta plastikozkoak [batekoak eta bestekoak]

[] bi neurritako iltzeak [batekoak eta bestekoak]

Gehienetan, izen bati itsatsirik joaten da -ekiko, baina badira salbuespen banaka batzuk:

Neurekiko (zeurekiko...) = neure artean (zeure artean...)

Zurekikoak kitatu ditut = zurekin nituen zorrak

Dena dela, honelakoetan ez da egokia -ekiko erabiltzea, astundu egiten baitu:

[] Elkartearekiko duen etsaigoa.

[] Euskal presoekiko duen jarrera.

Zilegi da, jakina, aditzik gabe izenari lotzea elkartearekiko eta presoekiko, baina kontuan izan oso estilo trinkoa sortzen dela:

[] Elkartearekiko etsaigoa.

[] Euskal presoekiko jarrera.

Hobe izaten da beste joskera bat bilatzea. Esaterako, batez ere -engana eta -enganako erabili izan dira begirune, errespetu, estimu, maitasun, konfiantza eta gisa bereko hitzekin:

[] Elkarteari dion etsaigoa.

[] Euskal presoekin duen jarrera.
 

[] Garitanok adierazi zuen ez duela samindurarik gordetzen Athleticekiko.

[] Garitanok adierazi zuen ez dagoela saminduta Athleticekin.
 

[] Gobernua uzteko izan zituzten arrazoiekiko koherenteak izango dira.

[] Gobernua uzteko izan zituzten arrazoiekin koherenteak izango dira.
 

[] Errubloa asko jaitsi da euroarekiko eta dolarrarekiko.

[] Errubloa asko jaitsi da euroaren eta dolarraren aldean.
 

[] Errespetu handia sentitzen du harekiko.

[] Errespetu handia sentitzen du harengana.

[] Errespetu handia sentitzen du haren aldera.

[] Errespetu handia dio hari.

[] Asko errespetatzen du.

Asteko egunen deklinabideak ez du arazo berezirik, baina zenbait huts egin ohi da larunbat hitzarekin, bai eta -e letraz amaitzen diren biekin ere (astearte eta igande), mugagabea eta mugatu plurala ondo bereizi ezean.

Hilen izenetan, berriz, batzuetan -a itsatsia balute bezala jokatzea da huts tipikoena, baina bakar batek ere ez du: urtarril, otsail, martxo, apiril, maiatz, ekain, uztail, abuztu, irail, urri, azaro, abendu.

Esaldi egokia eta erabilia da euskaraz Otsailak 15 ditu gaur. Orobat, esan daiteke Bihar, otsailak 15, hitzaldia izango da. Baina otsailak 15 horrek ez du beste jokorik onartzen, ezin baita deklinatu; gainera, ez da egokia galdegaiaren eta aditzaren artean jartzea, traban.

Bi aukera nagusi ditugu eta-rekin lotutako izenak deklinatzeko: denak berdin-berdin deklinatu, edo azkena bakarrik, besteak mugagabean utzita (inolako atzizkirik gabe). Ez da zuzena erdizka deklinatzea, artikulua jarrita baina atzizkirik gabe:

 Enumerazioko azkena bakarrik deklinatzea, nolanahi ere, bi izenak pluraltzat hartu behar direnean da normala:

[] Gay eta lesbianen aldarrikapenak

Ez da hain normala biak singularrak direnean:

[] Homosexualitate eta lesbianismoa eztabaidagai Bilbon

[] Homosexualitatea eta lesbianismoa eztabaidagai Bilbon

Lotzen diren elementuetan bat singularra eta bestea plurala badira, ezinbestekoa da bakoitzari dagokion atzizkia jartzea:

 Guztiak pluralak badira, bietara egin daiteke, baina normalena denak deklinatzea da:

[] alkate eta zinegotzien parte hartzea [= alkateen eta zinegotzien parte hartzea]

[] alkateen eta zinegotzien parte hartzea

Bi parteak behar den bezala ez deklinatzearen ondorioak larriak dira zenbaitetan.

[] Elkarrizketa eta indarkeriarik ezaren alde agertu zen

[] Elkarrizketaren eta indarkeriarik ezaren alde agertu zen

Zalantza franko sortzen du euskaraz zer BAT eta zerA aukerak. Esaldi batzuetan, argi dago -a artikulua erabiltzen dela hizkera guztietan: 

Gogora ekarri behar da bat euskaraz ez dela zenbatzailea bakarrik. Izan ere, sarritan ezezagun/ezagun oposizioa adierazteko erabiltzen da bat mugatzailearen eta -a artikuluaren arteko jokoa. Horregatik, maiz gertatzen da zerbaiten berri ematean lehen agerraldian zer BAT esatea, eta handik aurrera zerA, ordurako ezaguna denez gero. Esate baterako, istripuen berriak honela hasten dira gehienetan:

Hona hemen eskema orokor bat, kasu batzuen argigarri:

Liburu zahar bat da [Zer da?]

Liburu zaharra da [Nolako liburua da? Liburuetatik zein da?]

Auto handi bat da [Zer da?]

Auto handia da [Nolakoa da? Autoetatik zein da?]

Zer da hori? Ura da [zenbakaitza]

Zer da hori? Mahai bat da [zenbakarria]

Gizartea hobetzeko balio duen erreminta bat da [Zer da?]

Gizartea hobetzeko balio duen erreminta da [Zer erreminta da?]

Auto zahar batean etorri dira [Nola etorri dira?]

Auto zaharrean etorri dira [Zer autotan etorri dira?]

Ez da berri erabili behar beste esateko.

[] Epaiketa berria Donostian

[] Beste epaiketa bat Donostian

[] Binakako txapelketako partida berri bat jokatuko da gaur Euskal pilotalekuan

[] Binakako txapelketako beste partida bat jokatuko da gaur Euskal pilotalekuan

[] Atxikimendu berriak lortu ditu

[] Beste atxikimendu batzuk lortu ditu

[] Atxikimendu gehiago lortu du

Zenbait esalditan, nolanahi ere, berriz, berriro, ostera ere adizlagunak dira adierazpide egokienak.

[] Boardmanen erakustaldi berria 

[] Boardmanen erakustaldia, berriro

Zera bat behin baino gehiagotan aipatzen denean, zera bera da, ez zera berdina.

[] Auzi berdinean epaitutako beste bi lagunen aurka

[] Auzi berean epaitutako beste bi lagunen aurka

[] Haiek ere bide berdinari jarraituko zioten beldur ziren 

[] Haiek ere bide berari jarraituko zioten beldur ziren 

[] Judokak ere iritzi berdinekoak ziren

[] Judokak ere iritzi berekoak ziren

[] Judokek ere iritzi bera zuten

Izen edo izenordain bati bera aposizio moduan eransten zaionean, biak berdin deklinatu behar dira:

Multzoa adierazten du -eria atzizkiak (umeteria, gazteria, langileria, ikasleria, irakasleria...), baina izena pluralean emanez ere adierazten da gauza bera; askotan, gainera, modu naturalagoan.Euskaltzaindiak, bestalde, erabakia du -go atzizkia ez dela multzoa adierazteko egokia; lanbidea, funtzioa edo kargua adierazten du: apaizgo, aprendizgo, alkatego...

Onartua da gehiengo hitza, baina ez dugu zertan beti erabilirik: gehienak ere esan dezakegu. 

Zenbaitetan, gainera, okerra ez bada muga-mugan dago ‘gehiengo’ hitza: