Horma

Iraganaz jabetzeko gidaria
Exilioa
Gerra bukatu ondoren, legezko gobernuaren aldekoak izateagatik atzerrira... Gehiago irakurri

Salbuespenaren salbuespena
Juan Jose del Aguila Torresek (Torremolinos,... Gehiago irakurri

Ihes egin behar izan zutenen duintasuna

Azkura duelako egiten du hatz
Martxoaren 3ko manifestazioa, Naves agurtzeko modurik onena
Bere ingurune hurbilenetan (lagunartekoa, lanekoa, militantea edo familiakoa) parte hartzeko plazera eta harrotasuna izan dugun pertsona batzuek uste dugu ez dugula huts egiten pentsatuaz Jesúsi, Navesi,... Gehiago irakurri

Gerran hildakoen 110 gorpu topatu dituzte Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan
Aurkitutako 110 gorpu horietatik, 70 gudari edo milizianoenak ziren, 26... Gehiago irakurri
Hagitz motz geratu da eskuin muturraren atentatuen txostena
Lehenik eta behin, galdetu beharko genioke Bakearen, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Zuzendaritza Nagusiari zergatik enkargatu dion lan hori Madrilgo Karlos III.a Unibertsitateari, Nafarroako Unibertsitate Publikoaren kaltetan, zeinak horrelako ikerketak kaudimen osoz... Gehiago irakurri

M-3 elkartea: «Ez dugu justiziarik lortu, baina ez dugu ahaztu»
Oroimena eta hura lortzeko... Gehiago irakurri
Iraganaren etorkizuna

Zaintza, oroimena eta borroka aldarrikatuko dituzte Martxoaren 3an

Memoria Gara-k adierazi du orain proiektua «zehaztu» behar dela

M-3aren oroimenerako lekua

Gasteizko San Frantzisko elizan jarriko dute Memoriaren Gunea

Suntsiketaz eta egunerokoaz

Zenbait biktimaren senideek datu okerrak topatu dituzte Gogora-ren webgunean
Batzuek kexak zabaldu dituzte sare sozialetan, informazioa okerra delako edo terminologiarekin ados ez daudelako. Zuzenketa batzuk egin dituzte jadanik
Joan den astelehenean, 1936ko gerran hildako 20.970 herritarren datuak biltzen dituen webgunea aurkeztu zuen Gogora-k, Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuak. Lehenagotik ere, Gogora-k urteak eman ditu biktimen errolda hori egiten, baina, orain arte, datu horiek kontsultatzeko beharrezkoa zen institutuaren egoitzara joatea, eta orain, webguneari esker, herritar guztiek dute eskura hildako senitartekoei buruzko informazioan arakatzeko aukera. Hortaz, ez da harritzekoa albistea hedabideetan zabaldu bezain pronto herritar ugarik webgunera jo izana. Eta horrekin batera... Gehiago irakurri

Gogora institutuak sarean jarri ditu gerran hildako 21.000 herritarren datuak
Webguneak 20.970 hildakoren datuak jasotzen ditu: 1936tik 1945era gerraren eta... Gehiago irakurri

Preso sarturiko 9.023 «askatasun ufada»

«Nire aitatxi nor zen jakin zenezan nahi nuen»
Aitatxiri segika murgildu zara memoria historikoaren ikerketan?
Etxean txikitatik hitz egin zidaten Ezkabako gotorlekuaz, eta 2008an ezagutu nuen bertatik bertara. Izebak gotorlekuko ereserkia erakutsi zidan, pentsa.
5.917 presoren izenak ez... Gehiago irakurri
Memoria inklusibo eta ez-partzialaren alde
Batzen gaituen errealitate mingots horretatik haratago, sinatzaileok ez dugu bloke homogeneo bat osatzen. Eta gure aniztasun ideologiko horretatik, gure ibilbide pertsonal desberdinetatik eta etorkizun berri bat bakean eraikitzen jarraitzeko moduari... Gehiago irakurri
Memoria osoa, bizikidetzaren alde
Hala errepikatu zuten hainbat lanetan terrorismoaren biktimen arloan... Gehiago irakurri
Meiras, memoriaren garaipena

Hogei familiak Erorien Haranetik gorpuzkiak ateratzeko ziurtagiria dute
Gorpuzkiak hobitik ateratzeko bidean, Gogora institutuak aholkularitza eta... Gehiago irakurri

Integratzailea eta eraikitzailea izango den memoriaren zentro bat aldarrikatu dute
Memoria Garak proiektua egin du, San Frantzisko eliza memoriarako gune izateko

«Ongi atera zen jokaldia»

BUELTAN ETORRI ZITZAION
Burgosko epaiketak mundu osoan izan zuen oihartzun handia, baina benetako ondorioak Euskal Herrian izan zituen. Erregimena dardarka jarri zuen, izan... Gehiago irakurri

«Burgosko Prozesua paradigma bat izan zen Europarentzat ere»
Zein dira Burgoskoa berezi egiten duten ezaugarri horiek?
Batetik, nazioartean izan zuen oihartzuna. Sona handiko nazioarteko begiraleek babesa azaldu zieten inputatuei: Olof Palmek, Simone de Beauvoirrek... Europa... Gehiago irakurri

«Espainiako Estatuaren sakoneko kultura militarra da»

«Batez ere, inpunitatea izaten zen gogorrena»
1970eko abenduan, 21 urte zituen Perez Jauregik, eta hemeretzi Begoña Vesgak. Biak ala biak PCE(i) edo Alderdi Komunista Internazionaleko kideak ziren. PCEren banaketa batetik sortutako alderdia zen PCE(i), garai hartan hain ugariak ziren ezkerreko beste talde bat.

Askotariko bideen abiapuntua
Auzipeturik gazteena izan zen. Atxilotu zutenean 19 urte baino ez zituen, baina ordurako ETAko liberatua zen jadanik. 62 urteko zigorra jarri zioten, eta 1977an irten zen, Amnistiaren Legearekin. Ipar Euskal Herrian aterpetu ostean, 1983an atxilotu zuten, eta Panamara bidali zuten deportatuta. Handik Kubara egotzi zuten, eta han bizi da oraindik.
ITZIAR AIZPURUA (Deba, 1943)
15 urteko zigorra jarri zioten. Euskararen eta euskal kulturaren aldeko militantea. HBko kide izan zen, eta diputatua Eusko... Gehiago irakurri

Ez da kasualitatea ez jakitea

Burgos, orain 50 urte
Gerra kontseilu bat bost militarrez... Gehiago irakurri
SF-78: inpunitatea versus justizia
2019ko urtarrilean Iruñeko epaitegietan jarritako azken kereila Sanfermines-78: gogoan! elkarteak, German Rodriguezen... Gehiago irakurri

«Monumentuek ez dute oroitzeko balio»

«Nondik zatozen ez badakizu, ezinezkoa da jakitea nor zaren»
BERRIArekin mintzatu da, bai Martin Villa Espainiako ministro ohiaren deklarazioa dela eta, bai Espainiako Gobernuak memoria historikoari buruz landutako lege proiektu berria dela eta, eta... Gehiago irakurri

«Kalean zegoen giroarekin, askatasun handiagoa genuen espetxean»

Burgosko Prozesuaren eragina aztergai dago erakusketa batean
Prozesuaren nondik norakoak azaltzeko, garai hartako 173 agiri eta testigantza bilduko dituzte... Gehiago irakurri

Legarreako leizea Nafarroako Memoria Historikoko eremu izendatu dute

Iñaki Egañak Burgosko Prozesuari buruzko liburu bat kaleratu du

«Pauso handia da, baina Espainiari ezinezkoa zaio kalte-ordainak ematea»
Memoria historikoaren lege berriaren aurreproiektua berandu iritsi da?

Xose Humberto Baenaren azken gutun-egunak
Eman berri dizkidate boligrafoa eta nahi beste paper. Eman didaten orduko hasi natzaizue idazten zeren, nahiz ez dudan kontatzeko berririk, idazteak berak barnea husten laguntzen nau, eta zuen aurrean eta zuekin hitz egiten ariko banintz bezala ari naiz idazten.
Goizean, ziega barnean erretzeko baimena eman didate, baina lastaira kanpora aterarik. Asko erretzen dut, nahizu. Ez kalean libre nintzenean bezainbat, baina hor nonbait. Zigarroa piztu behar dudanero funtzionarioa deitu behar dut, pospolorik ez baitut, eta bataren... Gehiago irakurri

Memoriaren Lege berriak frankismoak egindako epaiketak baliogabetuko ditu
2007ko legea gaurkotzen duen aurreproiektua onartu dute. Orain Kongresura eramango dute. Espainiako Gobernuak dio lege berria gauzatzeak «luze» joko duela
Espainiako Gobernuaren Ministroen Kontseiluak memoria historikoaren lege berriaren aurreproiektua onartu du, eta hainbat aldaketa sartu ditu egun indarrean dagoen legearekin alderatuta. Hasteko eta behin, izena bera ere aldatu nahi diote legeari, eta, gobernuaren proposamenak aurrera egiten badu, Memoria Demokratikoaren Legea izango litzateke aurrerantzean. Baina bestelako aldaketak ere aurreikusi dituzte: esaterako, frankismoaren pean egindako epaiketa sumario guztiak baliogabetzat jotzeko asmoa dute.
Ikusi gehiago:
Memoria historikoaren arloan Madrilen aholkulari izango da Paco Etxeberria

Egon daitezkeen «presioei» men egin gabe, Martin Villa auzipetzeko eskatu dute
Argentinan frankismoko krimenak ikertzen ari da Servini epailea, eta lekukotasuna hartu dio ministro ohiari. Hamar egun ditu ebazteko
Iruñeko Justizia Jauregiaren parean protesta egin zuten atzo, frankismoko krimenak epaitzeko eskatzeko. 78ko Sanferminak Gogoan plataformak egin zuen elkarretaratzerako deia, eta protestarekin bat egin zuten beste zenbait eragilek ere: hala nola parte hartu zuten Martxoak 3 elkarteak, Joseba Barandiaranen familiak, Goldatu elkarteak, Intxorta 1937 Kultur Elkarteak, Egiari Zor Fundazioak, Amapola del Caminok eta Mirandako Elkarte Errepublikanoak. Bertaratutakoek babesa adierazi zioten Maria Servini epaileak frankismoko krimenak argitzeko Argentinan abian duen auziari, bereziki gogoan... Gehiago irakurri

Elkarretaratzea egingo dute gaur Iruñean, Martin Villaren galdeketaren harira
Epaileak agindu du Francoren familiak Meirasko Jauregia estatuari itzultzeko

Isiltasunetik lau haizeetara zabal dadin

Ezkabatik ihes egin zuen preso baten gorpuzkiak identifikatu dituzte
Leoncio de la Fuente Ramosen gorpuzkiak identifikatu dituzte orain gorpuzki horien artean, haren alabak Nafarroako DNA bankuan utzitako... Gehiago irakurri

«Frankismoaren inpunitatea garden agertu du kereilak»
Hamar urte bete dira frankismoak gizateriaren aurka egindako krimenak ikertzeko helburuarekin Argentinan kereila bat... Gehiago irakurri

Hegoaldeko 253 herritar deportatu zituzten nazien kontzentrazio eremuetara
Atzo 75 urte bete ziren azken euskal... Gehiago irakurri
Gernika eta Euskal Herria, munduaren aurrean
Euskal Herria bere... Gehiago irakurri
Olarizuko gurutzea
Derrigorrezko konfinamendu hau aprobetxatuz, hainbat iturritatik jasotako datuekin batera nire iritzia ematea erabaki dut.
Gurutzearen eraikuntzari dagokionez, hiru aitzindariek, Apraizek, Guereñuk eta Olazagoitiak, bertan parte hartzea erabaki zuten, beste ñabardura batzuk izango zituela jakin gabe.
Gurutzea agintari zibil,... Gehiago irakurri

Ilusio urteak: EGIren komando bereziak
A-14a ospatzeko deia, 36ko gerran fusilatuen senideek
Ohar batean azaldu duenez, COVID-19ak eragin duen krisia dela-eta egunero balkoietan eta leihoetan egiten diren txalo jotzeei eta kazola jotzeei «musika, kartelak, eta... Gehiago irakurri

Faxistek Durango bonbardatu zutenetik 83 urte igaro direla oroitu dute
Martin Villa galdekatuko dute maiatzaren 26an
Elkartearen arabera, Espainiako agintariek «hainbat hilabetez oztopatu» dute Serviniren bidaia.... Gehiago irakurri

Servinik Espainiari eskatu dio argitzeko Martin Villa galdekatu dezakeen
Espainiako Gobernua, ordea, deklarazioaren aurka agertu zen joan den urtarrilean. Espainiako Justizia Ministerioak hartu zuen erabakia, argudiatuta ikerketa faseko deklarazioa hartzeko «modu egokiena» zela Servinik nazioarteko eskakizun bat egitea, Espainiak ez baitauka jardunerako eskumenik. Ondoren, baina, Juan Carlos Campo Justizia ministroak eta Carmen Calvo... Gehiago irakurri

«Sarraski isila» gelditzeko deia
Martxoak 3 taldeak «zigorgabetasuna» salatu du
Espainiak ez du nahi Servinik Martin Villa ikertzea

«Juan Ibarrolak gehiegikerien aurrean esku hartzen zuen»

«Historia liburuek azaltzen ez dutena azaltzen dute binetek»

«Senideentzat lasaitua da gorpuak identifikatzea lortzea»
Nola lortu duzue gorputzak identifikatzea?
Hobietatik ateratakoen laginak eta senideenak aztertu eta profil genetikoa lortzen dugu, eta konparatu egiten ditugu, hildakoak identifikatzeko. Laginak Aranzadik ematen dizkigu, eta Gogorarekin eta 36ko gerrako biktimen senideen elkarteekin ere egiten dugu lan. Normalean, izterrezurra edo hortzak bidaltzen dizkigute. Zati bat hartzen... Gehiago irakurri

Memoria ariketa historikoa

Servinik Espainian galdekatuko du Martin Villa, martxoaren 20an
Hainbatetan atzeratu da Martin Villak justiziarekin zuen hitzordua. Azkenekoz, joan den abenduaren 11n: deklaratzeko eguna zuen... Gehiago irakurri

1936ko biktimen gorpuak topatzeko plana indartuko du Txibiteren gobernuak
Nafarroako Memoriaren... Gehiago irakurri

Errelatoaren bataila katodikoa
Santiago de Pablo historialariaren arabera —Testigo de cargo. La historia de ETA y sus víctimas en televisión liburua idatzi zuen iaz—, 1980ko eta 1990eko hamarkadetan ETAren gaia gutxi jorratu zen telebistan. «2000ko... Gehiago irakurri
Memoriak Gernika du babesleku

Memoria historikoaren legea onartu arte ez dituzte aztertuko kalte-ordainak

Iraganeko orainaldiak

Joan Mari Torrealdai: «Frankismoan, kultur hizkuntza bakarra espainiera zen. Besteak txokoko hizkuntzak ziren»

«Osaba zenaren erreparazioa eta justizia egitea garrantzitsua da senideontzat»
Nola jaso duzue azken berria?
Orain astebete Madrilen egon ginen hainbat familia, Espainiako Ondare Nazionaleko zuzendaritzarekin. Esan ziguten bizpahiru aste barru gure eskaeraren onarpena jasoko... Gehiago irakurri
Kontramemoriak
Frankisten garaipena oroitzeko eta ospatzeko egindako monumentuen artean Erorien Harana izan zen asmo handikoena. Gerra amaitu zela lehen urteurrena bete zen egun berean iragarri zen Erorien Haranaren eraikitzea, 1940. urteko apirilaren 1ean. Eraikitzea iragartzen... Gehiago irakurri

Ezkutuan, faxisten beldurrez

Erorien Haranean hobiratutakoen senideek babesgabetasuna salatu dute
Senideek eskertu egin dituzte azalpenak, baina ez dute ikusi gobernuko... Gehiago irakurri
Historia konta dezagun, faxismoa hedatzerako
Desagerrarazitako fusilatutako gehienak gizonak izan ziren. Emakume gutxi... Gehiago irakurri

Arnastu ahal izateko hil
1960ko hamarkadan, industria kimikoek inguraturik bizi zen Erandio. Garai hartako testigantzek gaur egun ia sinetsezina dirudien egoera baten berri ematen dute: kiratsa izugarria zen, egun... Gehiago irakurri
Mola, Sanjurjo eta Franco lurpetik ateratzen: estilo kontua
Esparru politikoan, ez zen eragozpenik izan, osoko bilkurako kide gehienak baitzeuden prozesu horren alde: 27 zinegotzitik hamazazpi. Alde negatibo... Gehiago irakurri

Estatu hileta Francori
Gobernuak solemnitate handia eman dio diktadorearen (1939-1975) hilotza lekualdatzeari, Europan inoiz ikusi ez den modukoa; formetan, bereziki. Atzokoak estatu hileta... Gehiago irakurri
Urrats txikia, harlauza handia
1940ko apirilaren 1ean, Gerra Zibilaren bukaera militarraren urtemugan hain zuzen ere, tragedia horren eragile handienetako eta heriotza zigor sinatzaile azkarrenetako Francisco Francok sinatu zuen dekretu bat, Cuelgamuros aldean «Erorien Harana» deituriko oroitarri erraldoia eraikitzeko. 19 urte geroago, 1959ko apirilaren 1ean, lan bortxatuen bitartez eraikitakoa inauguratu zuten, 11.000 hildakoren gorpuzkiak hilobiratuz. Horrela eratu zuten, gerra horren eraginez, Espainiako hilobirik handiena. Horretara, 491 eraldatzearen ostean, 33.847 hildako eraman zituzten, 1959 eta 1983... Gehiago irakurri

Mausoleoan gelditu direnak
Francoren gorpuzkiez gain, ia 34.000 pertsonaren hezurrak daude Erorien Haranean hobiratuta; tartean, baita 1.300 bat euskal herritarrenak ere. Diktadorea hobitik ateratzeko erabakiarekin mesfidati daude hildako horien senideak, arazoa «askoz sakonagoa» delakoan. Bideoa albistearen amaieran.
Franco ez zuten bakarrik hobiratu. Cuelgamurosko haranean (Madril) milaka eta milaka hildako daude lur emanda. Datu ofizialen arabera, 33.815 hilotz dira. Gehienak, 1936ko kolpe militarraren alde borrokatu ziren frankistenak, baita Jose Antonio Primo de Rivera Falangeren sortzailearena ere. Gainerakoak —5.000 inguru— errepublikazaleenak dira, senideei deus esan gabe beren hobietatik ateratakoak eta Erorien Haranera baimenik gabe eramandakoak.
Han da, besteak beste, Lucas Ugarte Plaza tolosarraren hilotza. Levanteko frontean hil zen, 1938ko uztailaren 23an,... Gehiago irakurri

Badu ateratzeko ordua
Hilotza zulotik ateratzeko... Gehiago irakurri

Eusko Legebiltzarrak atzera bota du frankismoko biktimen lege egitasmoa
Francoren hobira sartzeko baimena eman du Gorenak, eta sendiak helegitea jarri du
Francoren deshobiratzea, garai baten amaiera ote?
Baina Partidu Popularreko presidenteak, Rajoy jaunak, ez zion jaramonik egin, frankismoaren oinordekoen partiduko kide zelako, agian. Oraingo Espainiako presidentea, aldiz, Sanchez, saiatu da, baina urte bat baino gehiago dirau gorpuzkiak Estatuak ordaintzen duen monumentu publikotik atera eta aldatu ezinik. Gertakizun hauek egiaztatzen dute zenbateraino dagoen... Gehiago irakurri
Franco berehala hobitik ateratzeko trabarik ez du Madrilek
Gorenak atzo jakinarazi zituen duela astebete emandako epaiaren argudioak, eta haiek funtsezkoak dira... Gehiago irakurri

Sortuk ardura hartzeko eskatu die PP, PSOE eta EAJri
Arkaitz Rodriguez Sortuko idazkari nagusia Zarauzko ekitaldian izan da, «memoria propioari eusteko» eskubidea aldarrikatzeko. Salatu du eragile batzuk memoria hori kriminalizatu nahian dabiltzala, eta eskatu die ardurak bere gain hartzeko. «Ez... Gehiago irakurri
Txiki eta Otaegiren aldeko oroimen ekitaldia gaur
GAKOAK
1. Egia jakiteko eskubidea. Jaurlaritzak, ekintzak sustatzeaz gain, ikerketak bultzatuko ditu biktimak identifikatzeko eta «injustiziak» ezagutarazteko.
2. Justizia izateko eskubidea. Gogora institutua Justizia Administrazioarekin elkarlanean arituko da biktimen justizia eskubidea defendatzeko.
3. Biktimen aitortza eta erreparazioa. Biktimek eskubidea dute aitortza... Gehiago irakurri

Franco Erorien Haranetik ateratzea baimendu du Auzitegi Gorenak
Administrazioarekiko Auzietako 4. Salak bi erabaki hartu behar zituen atzo: batetik, Francoren gorpuzkiak Erorien Haranetik ateratzeari buruzkoa, eta, halaber, diktadorearen momia Espainiako Gobernuak erabakita duen hilerrian lurperatzeri buruzkoa, Madrilgo El Pardo auzoko... Gehiago irakurri
Parlamentuan aurkeztu dute memoria historikoari buruzko lege proposamena

Sasetako azken kidea
Oso gazterik harrapatu zuen 36ko gerrak. Euzko Gaztediko kidea zen Bujanda... Gehiago irakurri

San Andres batailoiko azken gudaria
Francok altxamendua hasi bezain pronto, izena eman zuen gerrarako, 17 urterekin. Sondikako aireportuko (Bizkaia) lanetara bidali zuten lehenik, baina hura «aspergarria» zitzaion.... Gehiago irakurri

«Laurogeita zortzi urte, aitaita, baina gerrako umea naiz!»
egoten ohi dira zozoen elean
Jean Martin Hiribarren
Gerrako haurrak, laurogeita zortzi urte gainean...
1930eko abuztuaren 28an jaio nintzen, Durangon. Bonbardaketatik aurrera akordatzen naiz apur bat. Arinago zer izan zen, gutxi. Intxaurrondo kalean bizi ginen, Zubi-punta kale-baserrian. Hamar ginen etxean. Behi bi-edo bageneuzkan, eta astoa ere bai. Ama goizean goiz jaiki eta jezten zituen behiak. Amak behar asko egin zuen. Bederatzi ume eduki zituen. Bat hil egin zen baina. Zazpi anaia izan ginen segiduan... Gehiago irakurri

«Sari askok baino gehiago balio du besarkada bero batek!»
egoten ohi dira zozoen elean
Jean Martin Hiribarren
2015eko abenduan Rene Cassin saria jasotzen izan zinen Gasteizen, Lehendakaritzan. Bi urte ez zenituen aita fusilatu zizuetenean...
Hogeita bat hilabete nituen. Zortzi urterekin egin nuen komunioa, eta, ordurako, galdetua nuen aitaz, baina gogoratzen naiz komunio egunean ume guztiak «Aita!, Aita! Aita!», han ari zirela, eta galdetu egin nuen nik: «Hemen zein da nire aita?», eta amak: «Zure aita hilda dago». Anaia... Gehiago irakurri

Memoria, zertarako?
Zeren memoria, ordea? Gauza batzuk nabarmentzen baititu gogoratzeak, beste batzuk isildu. Horixe da kontakizuna edo errelatoa; haren kronika formala, Historia, irabazleen bandoko gizonezko idazle batek erredaktatzen du.
Ez da... Gehiago irakurri

Bertan behera utzi dute memoria historikoaren herri ekinaldi legegilea

GARAI BATEAN LEGEZ

Tuberkulosiaren atzean zegoena
Egoitza hura laikoek zuzentzen zuten, eta 6 eta 12 urte bitarteko neskak eramaten zituzten gehienetan, nahiz eta 15 urte bitarteko neskak... Gehiago irakurri