Liburuak nire begi magikoak dira

1. GALDERAK

Orain dela urte asko, errepiderik ez zegoen denboretan, kukua nonahi entzuten zen sasoietan, Loiara izeneko neskato bat bizi zen basoaren aldamenean zegoen herrixka batean.

Garai zailak ziren, gerraoste guztiak izaten diren moduan. Helduek pobreak zirela errepikatzen zuten gau eta egun; pobreak eta zorigaiztokoak.

—Begira haur gaixo horiek, zapatetarako ere ez dute eta! —esan zuen emakume batek Loiara bere neba-arrebekin aldamenetik igaro zenean.

Loiarak bere oin biluziei erreparatu zien, emakumearen errukia ulertu ezinik.

Etxerakoan, amari galdetu zion:

—Zer da pobrea?

—Atarira atera eta eguzkia gosaltzen duena da pobrea —erantzun zion amak.

Loiarak galdera gehiago egin nahi zizkion amari, baina honek alde egiteko keinua egin zion eskuaz eta bere lanetan jarraitu zuen.

Izan ere, jakin-min handiko neska zen Loiara. Haren gogoan galderak sortu ohi ziren etengabe.

—Zergatik aldatzen da itxuraz ilargia? —galdetu zion behin aitari.

—Zergatik hazten dira zuhaitzak?—galdetu zion behin ahizpari.

Amonarengana joan eta galdetu zion:

—Zergatik izarrak ez dira zerutik erortzen?

Amonak, harriturik, magalean eseri zuen biloba txikia eta irribarre xamurrez esan zion:

—Opari bat egingo dizut, Loiara.

2. OPARIA

Amonak bere gelara eraman zuen Loiara eta ohearen oinetan zeukan kutxatzarra zabaltzeko eskatu zion. Zur eta lur begiratu zion neskatoak, betidanik jakin nahi izan baitzuen zer gordetzen zuen amonaren kutxa handiak, baina debekatuta zeukaten.

Haritz-enborrezko tapa oso astuna zen eta Loiarak sekulako ahalegina egin behar izan zuen barruan zer zegoen ikusi ahal izateko.

—Zer dira hauek?—galdetu zion amonari, halako ezer ikusten zuen lehen aldia baitzen.

—Liburuak dira—erantzun zion amonak.

—Eta, zertarako balio dute liburuek?

—Irakurtzeko.

—Zer da ikarurtzea?

Amonari barregura eman zion bilobaren galderak eta, erantzun ordez, leihoaren ondoan zegoen kulunkaulkian eseri zen eta esan zion:

—Hartu gehien gustatzen zaizuna eta zatoz ona.

—Liburu bat oparituko didazu? — galdetu zion neskatoak pozez txoratzen, azalik koloretsuena zuena aukeratzen zuen bitartean.

—Ez! Hori baino hobea da egingo dizudan oparia.

—Liburua ikarurriko didazu? —galdetu zion Loiarak irrikaz.

—Ez! Hori baino hobea da egingo dizudan oparia —amonak barrez.

Loiara amonaren magalean eseri zen eta ezinegonak eta grinak hartuta galdetu zion:

—Zein da, amona? Zein da nire oparia?

—Irakurtzen erakutsiko dizut.

3. BAI IKASI ERE!

M eta A MA irakurtzen zela irakatsi zion lehendabizi amonak. M eta E ME irakurtzen zela ondoren. M eta I MI irakurtzen zela bakar-bakarrik asmatu zuen Loiarak, oso neska azkarra baitzen. Berehala, hitz batzuk irakurtzeko gai zen:

Men-di-a.

E-rre-ge-a,

E-guz-ki-a.

—Amona, zer dio liburu honek eguzkiari buruz?

—Hartu lasai, txiki, laster izango zara galdera horri zeure kabuz erantzuteko gai.

Letrak eta hitzak ezagutu zituenetik, Loiarak ez zeukan beste ezer buruan. Saiatu eta saiatu, aritu eta aritu, laster ikasi zuen neska txikiak irakurtzen.

Bai ikasi ere!

Beti liburu bat eskuan, oinez ibiltzeko ere ez zuen burua paperetik altxatzen. Baserriko lanak egin bitartean ere aldiro topatzen zuen liburua non jarri; bazkaltzen berdin, isilik eta burua orri artean ahoratzen zuen jateko zuten apurra. Esnatzean egiten zuen lehen gauza eta oheratzean egiten zuen azkena irakurtzea zen. Neba-arrebak sarri biltzen zitzaizkion sutondoan istorio zirraragarriak entzuteko gogoz; eta amonak ere egunero eskatzen zion zerbait irakurtzeko, haren begi nekatuek ezin zuten eta.

Amonak iragarri bezala, Loiarak jada ez zuen lehen bezainbeste galdera egiten, liburuetan bilatzen zituelako haientzako erantzunak.

4. ITSASOA

Egun batean, Loiara haritz handi baten itzaletan eserita zegoen, itsasoari buruzko liburu bat gogo handiz irakurtzen.

Hain zegoen istorioan murgildurik, ez zuela ama gerturatzen sumatu.

—Utz ezazu liburua eta eraman iezaiozu aitari jatekoa —esan zion amak eta otar bat jarri zuen alabaren oin hutsen aldamenean.

Neskatoak, ezer aditu izan ez balu bezala, burua liburutik altxatu gabe, esan zion amari:

—Badakizu itsasoak gora eta behera egiten duela? Marea biziak arriskutsuak izan daitezke marinelentzat.

—Ai, nire Loiara jakinguratsua…—egin zuen hasperen amak—. Zer axola dizu sekula ikusiko ez duzun itsasoak?

Neskatilak burua altxatu zuen eta amari begiratu zion, dir-dir egiten zioten begiek.

—Baina, ama, nik ikusi dut itsasoa.

—Zer diozu, ume?—amak pixka bat haserre, gezurrak ez baitzituen batere maite.

—Hemen —erantzun zion Loiarak eskuarekin bere burua doi-doi kolpatuz—. Irakurtzen dudan bakoitzean ikusten dut, eta baita begiak ixten ditudanean ere.

Amak harriturik begiratu zion, ulertu ezin duenaren begiradaz.

—Tira, utzi txorakeriak, aita goseturik egongo da eta eraman iezaiozu jana berandu baino lehen.

Loiara liburua eskuan zuela altxa zen, eta otarra harturik basoan barneratu zen.

5. OINAZEA

Buruz zekizkien Loiarak basoko bide guztiak, askotan laguntzen baitzioten aitari sutarako egurra ekartzen.

Horregatik, liburua irakurtzen jarraitu zuen zuhaitz artean aurrera egin bitartean. Basoa trinkotzen hasi zenean ere, adar, hosto eta sasiak sarritzen hasita ere, ez zen keztatu eta marinel eta piraten abenturei begira segi zuen. Bidezidor zail eta malkartsuan barrena ere ez zuen burua liburutik altxatu, harik eta bat-batean harri batekin tupust egin zuen arte. Kolpearen ondorioz, hankako behatz potolotik odoletan hasi zen.Zauria pixka bat igurtzi eta aurrera eginez irakurtzen jarraitu zuen neskatoak, begiak iburuari josirik balitu bezala.

Berehalaxe, bidezidor horretan bertan, bere oin biluziak beste harri baten aurka egin zuen talka. Harri hau handiagoa zen eta estropezu egin zuen Loiarak eta muturrez aurrera erori zen. Kolpearen ondorioz, beste hankako behatz potolotik hasi zen odoletan, baina oraingoan askoz min handiagoa hartu zuen.

Lurrean eserita, negarrez, zauria igurtzi zuen eta liburua jaso zuen harri handiaren aldamenetik. Itsasoari buruzko kontakizunak oinazea ahantzarazi zion berehala.

Zutitu eta, liburua irakurtzen, abian jarri zen berriz ere.

6. ARGI-IZPI BAT

Begirada liburutik apartatu gabe jarraitzen zuenez, Loiarak ez zuen ikusi bidezidorra zeharkatzen zuen zuhaitz-sustraia. Ezinbestean, oina suge itxurako tranpa hartan kateatu zitzaion eta, beste behin ere, estropezu egin eta muturrez aurrera joan zen.

Minez estutu zituen hortzak, eta negar-malko batzuek ihes egin zioten. Baina neskatoak ez zuen sustraia madarikatu, ez zuen liburua madarikatu, ezta enkargu hura egitera bidali zuen ama ere. Zutitu egin zen, oinak eta belaunak igurtzi zituen eta liburua zabaldu zuen ostera ere bideari ekiteko.

Une horretan bertan, argi-izpi bat agertu zen lehen sustraia zegoen lekuan, eta, harekin batera, barre-hots eztia entzun ahal izan zen.

Loiarak begirada altxatu zuen.

Soineko gorriz jantzirik zeneta burua sustrai- eta hosto-koroa batez inguraturik zuen emakume batek irribarre egin zion. Emakumea arrano zuri erraldoi eta dotore batean eserita zegoen. Arkua zeraman esku batean, eta hiru zuloko txirulari eusten zion beste bi eskuekin.

Laugarren eskua luzatuz, Loiarari beregana gerturatzeko keinu goxoa egin zion. Neskatoak txunditurik kliskatu zituen begiak: Mari zuen aurrez aurre, jakinduriaren Jainkosa eta jainko guztien erregina.

7. DOHAINA

Loiara mantso-mantso gerturatu zen Jainkosarengana, hankak eta eskuak dardarka zituela; jakin-mina bezainbeste sentitzen baitzuen beldurra.

Mari Jainkosak, laugarren eskua neskatoaren sorbaldan jarri, eta laztan txiki bat egin zion, lasaitu zedin. Ahots melodiko etaadeitsu batez, honela esan zion:

—Loiara, zure jakinduria-grinak hunkiturik nauka. Dohain bat emango dizut. Esadazu, zer da gehien desira duzuna?

Hitzok entzutean, Loiarak eskuak elkartu zituen eta makurtu egin zen. Begiak malkoz bete zitzaizkion berriz ere, baina oraingo honetan ez zen mina sentitzen zuena, baizik eta poza.

—Nahi dudana eskatu dezaket? —galdetu zuen.

—Nahi duzuna eskatu dezakezu —erantzun zion Jainkosak.

—Edozer gauza?

—Edozer gauza, baina bakarra —erantzun eta irribarre xamurra egin zion Mari Jainkosak.

Loiarak begiak itxi zituen eta indar handiz pentsatzen hasi zen.

Bat-batean, kilimatxo batzuk nabaritu zituen oinetan, eta, begiak zabaltzean, bere oin biluziaren gainetik zihoan inurri ilara bat ikusi zuen. Bi hanketako behatz potoloetan egindako zauriak ere ikusi zituen, eta ohartu zen ez zeukala gehiago pentsatu beharrik: bazekien zer eskatu!

8. MELODIA MAGIKOA

Zutitu gabe, Mari Jainkosari begietara begiratu eta honakoa xuxurlatuzion:

—Jainkosa, mesedez, eman iezazkidazu oinetarako beste bi begi, oinez nabilen bitartean irakurri ahal izan dezadan.

—Hala izan bedi—onetsi zuen Jainkosak.

Bi eskuekin hiru zuloko txirulan melodia gozo bat jotzen hasi zen, doinu bihozbera eta etenezin bat. Une batean, inguruko zuhaitzak mota guztietako hegazti txiki eta handiz bete ziren, abestiak mirari haren testigu izatera deitu izan balitu bezala. Okilak, zozoak, txolarreak, buztanluzeak, mikak, urubiak, beleak, zapelatzak, eta gainerako guztiak neskatoari eta Jainkosari begira zeuden. Bat-batean, txioka hasi ziren guztiak aldi berean eta, magiaz bezala, haien kantuak txirularen melodiarekin egin zuen bat.

Loiara txunditurik zegoen, ez zuen sekula halako edertasunik ezagutu. Juxtu melodia amaitu aurretik, Jainkosak Loiararen burua ukitu zuen laugarren eskuarekin eta zeruko hodeien artean desagertu zen. Hegazti guztiak haren atzetik abiatu ziren laino aldakor eta liluragarri bat osatuz.

Loiarak, bakarrik geratu zela ulertzean, beherantz begiratu zuen.

Ezin zuen ikusten zuena sinetsi: bi begi kliska egiten ari ziren bere oinetan. Bi begi handi eta eder.

9. ZORIONTSU

Pozak zoratzen jarri zen Loiara bere desira bete zela ikustean. Saltoka, korrika eta iji-ajaka aritu zen hango zuhaitz, harri eta sasien inguruan.

—Eskerrik asko!—oihukatu zuen besoak zabal-zabalik, zerurantz begira.

—Eskerrik askoooo!! —errepikatu zuen oihu ozenagoa egiteko eskuak ahoan jarriz.

Bat-batean, haize bolada fin batek parean zeukan zuhaitza astindu zuen eta Mari Jainkosaren melodia ekartzen ziola iruditu zitzaion neskatoari. Astinaldiaren eraginez, adar batetik hosto bat askatu zen eta, doi-doi, dantzan bezala Loiarari amak eman zion otarrearen gainera erori zen.

—Janaria! —esan zuen Loiarak bere baitan —Aita gosetuta egongo da! Haserretuko zait berandutzen banaiz.

Otarrea esku batean hartu, liburua bestean zabaldu eta ziztu bizian abiatu zen. Basoko bidexka malkartsuetan barrena korrika ibili zen, aurpegiko begiak iburuan jarririk zituela, oinetako begiek bidean aurrera eramaten zuten bitartean.

Loiarak ez zuen sekula ahaztu amonak egin zion opariaeta berak ere irakurtzen irakatsi zion ahal izan zuen guztiari. Inoiz agortu ez zitzaizkion jakin-minaren eta irakurzaletasunaren bidez, hil zen arte oinetan begiak izan zituen neskato hark oso bizitza zoriontsua izan zuen.