Eragina bai?

Aurki: apirilaren 28an Espainiako Gorteetarako hauteskundeak, eta maiatzaren 26an udal eta, Hego Euskal Herriaren kasuan, foru bozak. Bi hitzorduak hain gertu egonik, Espainiakoetako irabazlearen eragin efekturik izango al da udal eta forukoetan, haren alde? Estatuko eta EAEko eremuko lau hitzordu elektoral jakini erreparatuz —eta esanik ez zirela orain bezain hurre portunatu eta beste faktore batzuk ere sartzen direla tartean—, ikusten dena da Gorteetarako bozetako EAEko irabazleak (EAJk) gora egin zuela erkidegoko eta foruetako hurrengo hitzorduetan, eta Gorteetarakoetan estatuan irabazle ateratako alderdiak, behera. (Espainiako bozen aurreko EAEkoak edo foruetakoak ere badira azpiko taulan, eta hor ikusten da indar estatala gero normalki igo egin zela EAEko edo foruetako hurrengo hauteskundeetan, baita EAJ ere)

EAEko eremuan:
1982, Espainiako bozak (PSOEk gehiengo osoa): 1. EAJ %31,8           2. PSE %29,3
1983, foru bozak:                                                                     1. EAJ %39,8           2. PSE %26,4
(1980, EAEko bozak:                                                              1. EAJ %38,1           3. PSE %14,2)
……
2000, Espainiako bozak (PPk gehiengo osoa):        1. EAJ %31,2           2. PP %29,1
2001, EAEko bozak:                                                                1. EAJ-EA %42,7   2. PP %23,1
(1999, foru bozak:                                                                    1. EAJ-EA %35,2   3. PP %19,3)
……
2004*, Esp. bozak (PSOEk ia gehiengo osoa):           1. EAJ %34,1          2. PSE %27,5
2005*, EAEko bozak:                                                               1. EAJ-EA %38,6  2. PSE %22,6
(2003*, foru bozak:                                                                   1. EAJ-EA %46      2. PSE %21,8)
……
2011, Espainiako bozak (PPk gehiengo osoa):       1. EAJ %27,7             4. PP %18
2012, EAEko bozak:                                                               1. EAJ %34,6             4. PP %11,7
(2011, foru bozak:                                                                   1. EAJ %31,6             4. PP %14,6) ♦

*ezker abertzale ofizialaren legez kanporatze garaia zen, eta horrek eragin zuen beste taldeen babesaren batez bestekoetan.

Presoak, balantzea

BERRIAko analisiaren (2019-2-23) laburpena: PSOEren gobernu batek hasi zuen urruntze politika, 1989an, eta PSOEren beraren gobernu honek zeukan orain politika hori bukatzen hasteko abagunea; abagune historikoa, ETArik gabeko aroa izateagatik, eta izango zuen Kongresuaren gehiengoaren babesa. Ia bederatzi hilabete daramatza Moncloan, eta ez da hasi horretan. Gerturatze urri horiek ez dute esan nahi espetxe politika aldatzen hasteko sakoneko erabakia hartua duenik. Jaurlaritzak hain maite duen diskrezioaren eremuan zer gertatzen den jakin gabe, badirudi, nagusiki, ETAren desegiteak eta EPPK-ko kideen legediko pausoek soilik behartu dutela PSOEren gobernua presoenean zeozer urri hori egitera. Ez da, bestela, bultzada berezirik sumatu Euskal Herrian. Aurrera begira, instituzionalki, adibidez, egoera berraztertzeko modukoa da estatuko agintaldi berrirako: Nafarroako gobernu honek auzia ez du aitatu ere egiten ia, eta udatik aitzina aldaketaren gobernuak jarraituko balu baina haren osaera pluralagorik ezean guztia Jaurlaritzaren esku uzteak ez du ematen solaskidetza, ekimen eta, kasuan, presio instituzionalerako biderik eraginkorrena litzatekeenik. Madrilen eskuina gero eta gogorrago dago, amorruz. Kongresuko herenegungo agerraldia ikusi besterik ez dago; eta hori, gainera, Vox falta dela orain.♦

Herentziak

 

Nire birramonetako bat itsua zen.

 

Ez zekien frantsesez,

eta kortxoarekin elurra irudikatzen zuen,

nik, petite fille, aurrez sumatzeko neguaren kolorea eta mina,

bakardadeak orkatilak urratzen dizkizunean.

 

Ondotik kontatu zidaten bera ere ez zela ezkondu

bere leihora bila joaten zitzaion gizonarekin.

 

Madarikatua emakume tristeen herentzia.

 

Sara Herrera Peralta
Itzulpena: Castillo Suárez
Irudia: Abigail Keenan

Dibisa

 

Menturari hiru dohain zor dizkiot: emazte sortu izana,

Klase sozial apalekoa eta herrialde zapaldukoa.

 

Eta hiru bider errebelde izateko urdin uherra.

 

Maria Mercè Marçal
Itzulpena: Itxaro Borda
Irudia: Jorge Barahona

Oraintxe bertan

 

Oraintxe bertan, hartu jostorratz hau,

sartu esan nahi ez dudan helburuaren haria

eta adabatzen hasten naiz. Taumaturgo ospetsuek

iragarritako mirarietako bakar bat

ez da bete, eta urteak azkar doaz.

Deusezetik gutxira, eta beti haize kontra

bai luzea isiltasun eta larritasunezko bide hau.

Gauden tokian gaude; hobe dugu jakitea eta esatea

eta, oinak lurrean, aldarrikatu

uko eta zalantzazko garai baten oinordeko garela,

negarrek hitzak itotzen dituztena

eta ispilu ugariek bizitza mozorrotzen.

Alferrik dira oroimina eta kexua,

edo malenkonia axolagabezko ukitua,

kalera irtetean jertse edo gorbatatzat

jantzi ohi duguna. Ozta daukagu daukaguna

eta horrekin aski: egokitu zaigun

historia-zatitxoa eta lur-puska koxkor bat

berori bizitzeko. Jar gaitezen

berriro zutik eta entzun dadila

guztion ahotsa, argi eta ozen.

Esan dezagun nor garen eta orok adi dezala,

eta, amaitzean, jantzi dadila bakoitza

gogoak ematen dion bezala, eta kalera,

dena baita eginkizun eta dena egingarri.

 

Miquel Martí i Pol
Itzulpena: Xabier Mendiguren
Irudia: Greg Raines

Arraina

 

Gure platerik gogokoenak lanketa berezia eskatzen zuen.

Amonak bertikalean zabaltzen zuen arraina,

eta nire etorkizuna irakurtzen zuen bertan.

Azal zaurituan arretaz zabaltzen zuen betegarria:

heriotzaren markak ezin dira zornatu.

Bitartean, hitz egiten zidan.

Oraindik umea nintzen;

eskolatik bueltan, jateko zer zegoen galdetzean,

nire graziak milikatzen zizkidan eta esaten zidan:

arrainak, udakoak bezala.

Orduan hotz egiten zuen.

Eta bazkalondoan elkarrekin esertzen ginen,

elkarrekin ikusten genuen telebista,

elkarrekin hartzen genuen arnasa arratsaldero.

Bizitzea, bion arteko ohitura zen

eta udan ernegatu egiten nintzen ikusten nuenean nola zihoan

ur ertzean gora

ur ertzean behera:

haserretu egiten nintzen olatu batean galduko nuelakoan,

hoztuko zelakoan edo minutu batzuez bere ondoan ez egote hutsagatik.

Bueltatzean, bere hamakan esertzen nintzen,

eta oinetako hondarra kentzen laguntzen zidan,

poltsan nire argizariak bilatzen,

edo kresala eta bekarrak desitsasten.

Negua, orain, atsegina da etxe honetan.

Sartzean lasai aurkitu nahi izan zaitut,

zure istorioak errepikatzen,

garai onei irribarrez, beti lez, nire umetako ohiturei adi.

Baina orain ez zaude.

Biok ez gara bizi, eta hotzak bizkarretik heltzen dit, eta kolpatu;

hainbat gauzaz oroitzen da,

beldur naiz berriro,

eta neure begiek

labain egiten didate eskuetan

umel

neguko arrainak bezala.

 

Elena Medel
Itzulpena: Leire Bilbao
Irudia: Andy Chilton

Denborak sendatzen du omen

 

Denborak sendatzen du omen —

Baina Denborak ez du inoiz sendatu —

Benetako mina handiagotzen da

Zainak bezala, urteekin —

 

Denbora arrangura froga bat da —

Baina deusen konponbiderik ez —

Hala bada, zera demostratzen du

Ez zela inon Gaitzik egon —

 

Emily Dickinson
Itzulpena: Angel Erro
Irudia: Dylan Luder

Nola jantzi emakume hitza

 

Nola jantzi

emakume hitza

oina zapata barruan

dantzatu gabe.

 

Geroago,

berehala,

lokarriek estutzen gaituzte

eta larruak,

ahuntz larru finak,

txarolak,

urratuak egiten dizkigu,

eta babak,

inoiz ez orbaintzen ez direnak.

 

Marta Sanz
Itzulpena: Castillo Suárez
Irudia: Dominik Martin

Pertsona berezi batentzako aholkuak

 

Zabiltza kontuz boterearekin:

haren jausiak lurpera zaitzake;

elurra, elurra, elurra, zeure muinoa ito arte.

 

Zabiltza kontuz gorrotoarekin:

ahoa irekitzen duenean zeure burua

kanpora egotz zenezake,

eta zure zangoa irentsi, bat-bateko legenardun.

 

Zabiltza kontuz zure lagunekin,

haiek traizionatzen dituzunean

—gertatuko da—,

komun-zuloan sartuko dutelako euren burua,

eta kateari tiratu gero.

 

Zabiltza kontuz adimenarekin,

sobera baitaki ez dakiela ezer:

orkatiletatik zintzilik utziko zaitu.

Hark jakinduria ahoskatu ahala, zuri bihotza

ahotik irteten zaizu.

 

Zabiltza kontuz jolasekin, antzezpenekin,

aurrez prestatutako hitzaldi jakinekin,

emana datorrenarekin,

saldu egingo zaituztelako

eta umetxo biluzi bilakatuko zara gero,

zeure sehaskan txiza bero.

 

Zabiltza kontuz maitasunarekin

(benetakoa izan

eta zeure izatearen zati bakoitzak baiezkoa esan

ezean, behatz txikiak barne),

momia baten gisan bilduko zaituelako,

eta zure oihua ez du inork entzungo,

eta zure lasterka ahaleginak alferrik dira izango.

 

Maitasuna? Dela gizona. Dela emakumea.

Haren gainean irristatu nahi duzun olatua behar du izan,

hari zure gorputza eta zure irribarrea

eman nahi dizkiozuna,

hondar harritsuak menpean zauzkanean

zeure malkoak lurrari eman nahia.

Inor maitatzea otoitzaren

antzeko zerbait da, ezin aurreikus daiteke;

zure sinesmenak zure sinesgaiztasuna

desegin du, eta haren besoetan erori zara.

 

Pertsona berezi hori,

nik, zu banintz, ez nieke arretarik eskainiko

nigandik datozen aholkuei,

zeure hitzetatik atera ditudalako hein batean,

eta nireetatik beste hein batean.

Lankidetza bat dira.

Ez dut esandako hitz bat bera ere sinesten,

salbu eta bakarren bat,

salbu eta zuhaitz gazte baten eran

ikusten zaitudala,

itsatsitako hostoak dituzun zuhaitza, sustraituko dena ziur,

badakit benetako berdetasuna etorriko zaizula.

 

Hala bedi. Hala bedi…

Oi, pertsona berezi hori,

balizko hostoetarantz zoazenean

gustuko zaitu idazmakina honek,

baina kristalezko edalontziak apurtu nahi ditu,

halaber, zure alde:

arbolazal iluna astintzen dutenean,

zu derrepente airean igeri dabilen

puxika bat izatea

ospatu nahi du.

 

Anne Sexton
Itzulpena: Harkaitz Cano
Irudia: Mohamed Said