Joan den astean estreinatu zuten Zubiak dokumentala, Donostiako Zinemaldian, Juan Mari Jauregiren alargun Maixabel Lasaren eta Langraiz bideko euskal preso Ibon Etxezarretaren aurrez aurreko elkarrizketa filma —dena hori ez den arren—. Etxezarretak esaten du sentitzen duela Jauregiren-eta hilketetan parte hartzea, indarkeriaren erabilera kritikatzen du, ETAren biktimekin abiatutako prozesua estimatzen du, eta euskal presoen urruntzeaz eta Euskal Herriratzeaz egiten du gogoeta bat; hauxe (euskarara itzulia): “Huelvako kartzelan zaude, edo Badajozen —han egon nintzen ni—, eta kezka hauek dituzu eta pentsatzen duzu gustatuko litzaizukeela parte hartzea, baina nola egiten duzu? Hemen bazegoen diferentzi bat, niretzat oso garrantzitsua zena: Langraizera etorri ginenean, jartzen zenuen irratia, eta Euskadi Irratia genuen —Euskaditik kanpo ezin zen entzun—; jarri telebista, eta ETB genuen; egunkari gehiago genituen, irrati kate gehiago, eta hemengo gaiez hitz egiten zen. Zu mila aldiz entzun izan zaitut; Badajozen egon izan banintz, sekula ez zintudan adituko. Esaten dudanean sakabanaketak ez duela inolako zentzu positiborik presoen eboluzioan, horretaz ari naiz. Guk hemen bagenekien Euskadin zer gertatzen ari zen”.♦

(irudian, Ibon Etxezarreta eta Maixabel Lasa, Zubiak filman, Legorretako elkarte gastronomiko batean)

Gaur gauerdian bukatuko da Espainiako Estatuko legealdia, bihar desegingo dituzte Gorteak, eta bihar bertan deituko, haien agerkari ofizialean, datorren azaroaren 10eko Kongresurako eta Senaturako hauteskundeak. Eta estatuko eskubia hor dago, orain ernai dago, bozetan jarria dauka konpainia… Badu masa elektorala, 10,5 milioi boto-emaileko oinarria —behean, azken bi hamarkadetako lau erreferentzia—; eta badu —eta hau inportantea da— berriz ere Moncloara iristeko itxaropena. Egingo dituzte aurrez eta ondoren —balizko aukera baliatzeko— batzeko saioak.

Arnaldo Otegi ere izan da gaur, Bergaran, Telesforo Monzon Euskal Herrigintza Laborategiaren aurkezpen ekitaldian, Olaso Dorrean, eta eraikinaren bisita gidatuan bere inguruan zituen batzuei aipatu die halako mahaitan aurkeztu zuela ezker abertzaleak 2003an Bergarako proposamena (mahaia behean, gaur ateratako irudian). “Espainiako hauteskundeetan Euskal Herriarentzat autodeterminazio eskubidearen alde kandidatura bakarra” osatzeko proposamena izan zen. Abenduaren 16an aurkeztu zuten, eta mahaiaren atzean ziren, lehen lerroan, Jon Idigoras, Rafa Diez, Arnaldo Otegi, Jose Luis Elkoro, Arantxa Arruti; haien gibelean, Koldo Ormaetxea, Pernando Barrena, Emilie Laplazette eta Xabi Larralde. Handik hiru hilabetera tokatzen ziren Gorteetarako bozak. Ezker abertzalea ordurako hasia zen Jesus Egigurenekin-eta euskal gatazkaren konponbiderako bide berri bat urratzen, baina egoera zail batean ere bazen, legez kanporatzeagatik. Autodeterminazioa Madrilekin negoziatuko lukeen ordezkaritzaren aldeko proposamenak ez zuen irten aurrera. EAJk ez zuen ikusten. Olaso Dorreko 2003ko hitzordu hartan Otegirekin-eta hedabideak zeuden. Gaur, Andoni Ortuzar ere bazegoen han. Tankerako hautagaitza bat proposatzeko baldintzarik ez, ordea, gaur-gaurkoz.♦

BERRIAn gaur argitaratu dugu Josu Urrutikoetxearen abokatuek Le Figaro Frantziako egunkariaren kontrako salaketa bat aurkeztuko dutela, difamazio delitua egotzita. Poliziak pasa den maiatzean Urrutikoetxea atxilotu ondorengo artikulu batean (2019-6-19) behintzat, Le Figaro-k idatzi zuen 1987an Zaragozako kuartelaren aurkako “erasoan parte hartu” zuela hark —11 lagun hil zituen ETAk—.

Xabier Arzalluz zenak 2001ean, artean EAJren EBBko buru zela, Prentsaren Auzitegia sortzeko eskatu zuen, “komunikabideen gehiegikeriak bukatzeko”. Artikulu bat idatzi zuen Deia-n: “Guido Brunner enbaxadore alemaniarrak auzitegietan erabateko indefentsioa eta presio eta jazarpen mediatikoa jaso zuen, batez ere Espainiako bi egunkari inmoralen aldetik, gobernu sozialistarekin eta Felipe Gonzalezekin zeukan harreman bikaina zela eta. Aldiz, Stern Alemaniako astekari indartsuak Brunnerri buruz Espainian zer esaten zen jaso zuenean, Brunnerrek Stern-en kontra parte sartu zuen Hanburgeko Prentsa Delituen aretoan. Hilabetera atera zuen epaia aretoak, eta Stern zigortu egin zuen, jendaurrean hanka sartu zuela aitortzeko esanez, isuna ezarriz, baita kalte-ordaina ere. Auzitegi Gorenak berretsi egin zuen epaia. Niri orain dela urte batzuk hilketa baten ‘eragilea’ nintzela esan zidaten publikoki, eta behar morala eduki nuen parte sartzeko. Auzitegiak atzera bota zuen kereila, dialektika politikoan gehiegikeriak arraroak ez direla argudiatuz”. Zenbat halako, eta denak ez hedabideen aldetik: gaur Albert Rivera Ciudadanoseko buruak Espainiako Kongresuan bota du Arnaldo Otegik “atentatu terroristetan 54 katalanen sarraski batean [matanza, erabili du] parte hartu” zuela.♦

Gaur Gara-k dakar Iñigo Urkullu Jaurlaritzako lehendakariak baztertu egiten duela Eusko Legebiltzarrerako bozak datorren azaroaren 10erako jartzea, Espainiako Gorteetarako balizko hauteskundeekin batera. Bi hitzorduak sekula ez dira izan egun berean, EAJri ez zaiolako komeni. Ildo horretan, Patxi Zabaletak Nafarroako azkeneko foru hauteskundeen ondoren iradokizun bat egin zuen Hamaika Telebistako elkarrizketa batean (7.22-8.55): “pentsatu eta mahai gainean jarri” behar dela Nafarroako foru bozak noiz egitea komeni den. Esan zuen duela zortzi urtera arte herrialdean, Foru Hobekuntzak agintzen zuenez, parlamenturako bozak udaletakoekin batera egin behar zirela, baina harrezkero ez, araudia aldatu egin zutelako, eta, ondorioz, pasa den legealdian Uxue Barkos gobernuburuak bazuela foru hauteskundeak udaletakoak baino lehenago deitzeko eskumena —batera izan ziren: maiatzaren 25ean—. EAEko adibidea jarri zuen Zabaletak: “EAJri ez zaio burutik pasatu ere egiten munizipalekin batera jartzea hauteskunde autonomikoak; [hauek] egiten ditu beti beste data batean. Hori komeni zaie, zalantzarik gabe, alderdi abertzaleei”. Izan ere, udal bozak Espainiako Estatu osoan egiten dira, eta horrek asko markatzen du agenda, eta fokua, Madrilen jartzen. Hurrengo baterako ideia, hurrengorik bada.♦

Joan den maiatzaren 16an atxilotu zutenetik, Josu Urrutikoetxea euskal presoak hil honen 31n jasoko du bere familiaren lehen bisita, La Sante kartzelan. Frantziako Alpeetan atzeman zuen Poliziak, eta utuneroztik sendiak auzitegian baizik ez du ikusi. Ekainaren 19ko auzi saioan, Parisko Dei Auzitegiko epaileek baldintzapeko askatasun eskaera ebatzi zutenean, Egoitz eta Irati seme-alabekin ordu erdi batez egoteko aukera izan zuen. Epaileek aske uzteko ebazpena eman zuten orduan, baina Espainiaren atxiloketa eskaera bat gertatu zen eta preso segitu zuen. Duela bi hilabete pasa Sallanchesen atzematean, hango erietxe batera ebakuntza egitera zihoan Urrutikoetxea. Gaixotasun larri bategatik, egunak zeramatzan pixa ezin eginda eta ezin janda. Atxiloketaren ostean, urologoak esan zuen hilabete baten buruan egin beharko zitzaiola operazioa. Ez diote egin oraindik. Parisen zunda bat jarri zioten, hilabete bateko iraungitzearekin. Berriro jarri zioten zunda, eta, familiako iturrien arabera, uztailaren 15erako programatu zioten ebakuntzaren data, baina ez zioten egin, ez presoaren erabakiagatik, eta hirugarrenez ipintzekoak dira zunda, jada ipini ez badiote. Gainera, gutunik jasotzeke segitzen du. Horretaz guztiaz gain, ETAko militante historiko ohiarentzat juridikoki eta politikoki bi hilabete intentsu izan dira. Une honetan, hainbat auzi ditu zabalik: Espainiaren bi estradizio eskaera eta beste bi euroagindu; Frantziak bi epaiketa egingo dizkio ETAren egitura politikoarekin lotuta; seguruenez, abuztuan izango da baldintzapeko askatasunaz dagoen beste eskaera bati buruzko saioa —bihar izatekoa zen—; ekainaren 19an epaileek hartutako erabakiaz fiskalaren helegite bat Kasazio Auzitegian da… Notiziak egongo dira.♦

Duela lau urte, Hegoaldeko 10.000 biztanletik gorako 56 udalerrietatik 45etan zeuden talde abertzaleak alkatetzan. Orain, bost gutxiagotan. Ikusi konparazioa BERRIAko bi mapetan. Aipatzeko bi aldaketa daude. Aurrena, nagusia:  lehen, UPNk ez zuen alkatetzarik udalerririk handienetan; orain, haren koalizio Navarra Sumak sei ditu —Iruñekoa, Tuterakoa, Barañaingoa, Lizarrakoa, Burlatakoa eita Eguesibarkoa—. Beste aldaketa: EAJk EAEn sei alkatetza galdu ditu, eta seietan EH Bildu jarri da; dena dela, EAJk 24 alkatetza ditu erkidegoan, eta EH Bilduk, 11. 56 udalerri horietan bizi dira Hegoaldeko herritarren %66.

2015

2019

Iazko maiatzaren 3koa da ETAren desegitearen adierazpena, gaur urtebetekoa, baina bada ETAren beraren data bereko beste dokumentu bat, orain arte publiko egin gabea: bere kideei helarazi ziena Zuzendaritza Batzordeak, erakundearen (1958-2018) azkeneko dokumentu moduan, erakundearen desegitea zela-eta “kidegoak merezi duen errekonozimendua” azaltzeko. “Milaka euskal herritarrek sentitzen duten behar bera sentitu dugu, eta horregatik ETAren zigilua erabiliko dugu azken aldiz; hain zuzen ere, gutun hau egiteko. Hauxe da Erakundearen izenean idatziko den azken idazkia, militantziari zuzendua”. Behekoa da idazki horixe, eta BERRIAk argitaratu du aurreneko aldiz. (Desegite fasearen berrosaketa kronika ere argitaratu dugu).♦

Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak aurreratuko ote dituen Iñigo Urkullu Jaurlaritzako lehendakariak, horretaz zeozer aipatu du asteon Josu Erkoreka bozeramaileak, eta, “momentuz, ez”, esan zuen atzo Urkulluk berak. Arnaldo Otegi EH Bilduko koordinatzaile nagusiak hilaren 17an BERRIAn: “Uste dut Urkulluk [hauteskundeak] aurreratu egingo dituela. Ez harritu urte honen bukaeran legebiltzarra desegiten badu”. Atzera joz, 1980an EAEko bozak egiten hasi zirenetik, aurreratu-aurreratu, hiru aldiz egin dituzte: 1986an (urtebete eta hiru hilabete), 2001ean (urtebete eta bost hilabete) eta 2012an (bost hilabete). Lehen bietan, lehendakaria EAJkoa zen: Jose Antonio Ardanza (1986koan) eta Juan Jose Ibarretxe (2001ekoan); 2012koan, PSE-EEkoa zen: Patxi Lopez. EAJko lehendakarien aurreratze elektoralen kasuan, 1986koan alderdiaren zatiketak eragin zuen, eta 2001ekoan Lizarra-Garazi akordioaren haustura garaia zen. Ikusiko orain Urkulluk (EAJ) aurreratuko dituen ala ez; berez, urte eta erdira lirateke, 2020ko irailean. Aurreratuko balitu, orain arrazoia ez litzateke alderdi barruko afera edo testuinguru politiko berezia, baizik eta kudeaketa: EAJ, PSE gobernukidearekin batera, gutxiengoan dago legebiltzarrean (75 aulkitik 37 dituzte —28 eta 9—; bat falta), eta horrek sortzen dizkio arazoak. Urkulluk / EBBk aurreratzen badituzte, seguru EAJ-PSE gehiengo osorako aukera ikusten dutela.♦

Aurki: apirilaren 28an Espainiako Gorteetarako hauteskundeak, eta maiatzaren 26an udal eta, Hego Euskal Herriaren kasuan, foru bozak. Bi hitzorduak hain gertu egonik, Espainiakoetako irabazlearen eragin efekturik izango al da udal eta forukoetan, haren alde? Estatuko eta EAEko eremuko lau hitzordu elektoral jakini erreparatuz —eta esanik ez zirela orain bezain hurre portunatu eta beste faktore batzuk ere sartzen direla tartean—, ikusten dena da Gorteetarako bozetako EAEko irabazleak (EAJk) gora egin zuela erkidegoko eta foruetako hurrengo hitzorduetan, eta Gorteetarakoetan estatuan irabazle ateratako alderdiak, behera. (Espainiako bozen aurreko EAEkoak edo foruetakoak ere badira azpiko taulan, eta hor ikusten da indar estatala gero normalki igo egin zela EAEko edo foruetako hurrengo hauteskundeetan, baita EAJ ere)

EAEko eremuan:
1982, Espainiako bozak (PSOEk gehiengo osoa): 1. EAJ %31,8           2. PSE %29,3
1983, foru bozak:                                                                     1. EAJ %39,8           2. PSE %26,4
(1980, EAEko bozak:                                                              1. EAJ %38,1           3. PSE %14,2)
……
2000, Espainiako bozak (PPk gehiengo osoa):        1. EAJ %31,2           2. PP %29,1
2001, EAEko bozak:                                                                1. EAJ-EA %42,7   2. PP %23,1
(1999, foru bozak:                                                                    1. EAJ-EA %35,2   3. PP %19,3)
……
2004*, Esp. bozak (PSOEk ia gehiengo osoa):           1. EAJ %34,1          2. PSE %27,5
2005*, EAEko bozak:                                                               1. EAJ-EA %38,6  2. PSE %22,6
(2003*, foru bozak:                                                                   1. EAJ-EA %46      2. PSE %21,8)
……
2011, Espainiako bozak (PPk gehiengo osoa):       1. EAJ %27,7             4. PP %18
2012, EAEko bozak:                                                               1. EAJ %34,6             4. PP %11,7
(2011, foru bozak:                                                                   1. EAJ %31,6             4. PP %14,6) ♦

*ezker abertzale ofizialaren legez kanporatze garaia zen, eta horrek eragin zuen beste taldeen babesaren batez bestekoetan.