BERRIAko analisiaren (2023-8-30) laburpena: Luhusokoa ez zen Luhuson hasi. Euskal gatazkaren ondorioen aterabide prozesuan, memoria kolektiboan txertatu zen Luhusokoa, baina aurreko urteetako hainbat gertakariren eta konpromiso-hartzeren ondorioz gertatu zen. Besteak beste, Graxi Etxebehere zendu berriaren ekinaldiaren ondorioz [ETAren armagabetze prozesuan]. (…) Ipar Euskal Herrian beste dinamika bat zegoen, barneratzaileagoa eta eraikitzaileagoa. Mugarri izan zen 2014ko urrian bakegintzari buruzko Baionako adierazpena, Iparraldeko sentsibilitate guztien parte hartzearekin egin eta aurkeztutakoa. (…) Jose Luis Rodriguez Zapaterok duela bi urte BERRIAko elkarrizketan aipatu zuen 2011n «Oslora joanda, ETAren amaiera bi urtean» egin zitekeela. Pedro Sanchez 2018an heldu zen Moncloara, ETAk bukatu berritan, eta oraindik euskal presoena ez dago erabateko konponbide prozesuan. Egun hauetan Kataluniako auziko amnistiaz ari dira hizketan —Baionako adierazpenak puntu batean bazekarren amnistiarena—, eta ematen du emango duela Madrilek. Aldiz, euskal presoen auzian oraindik ere ez du osorik ezarri legedi arrunta; asko falta zaio. Gaur egun, horixe betetzea baino ez zaio eskatzen. Auzia, politikoa da, Katalunian bezala. Tekla egokia(k) jotzea da kontua. Etxebeherek-eta jo zuten.♦

Berria.-eus-eko analisiaren (2021-5-8) laburpena: Ausarta zen Mixel Berhokoirigoin [gaur hil da], pentsatzen zuena modu zibil eta demokratikoan egiten zuena, Euskal Herria helburu. Beraz, bazekien euskal gatazkan egoera deserosoak, gogorrak eta ankerrak agertuko zitzaizkiola. (…) ELBk 1984an “indarkeria politikoaren” aurkako jarrera azaldu zuen idatzi batean, Berhokoirigoinek berak-eta sustatuta. (…) Frantziak auzitara eraman zuen (2008-2010), ELHGk markotzat Ipar Euskal Herria hartu izanagatik, lurraldetasuna lantzeagatik, eta euskara plazara ateratzeagatik. Desobedientzia estatu jakobino eta indartsuari. (…) Esaten zuen berak: ETAk 2011n jarduera armatua bukatu ondotik gatazkaren ondorioetan aurrerabiderik ikusten ez eta buruari bueltaka hasi zitzaiola, eta interpelatua sentitu zela. Hots, parte hartu beharra, gizarte zibileko kide modura. Nola hasi aitzinatzen? ETAren armagabetzearekin. (…) Harena da hau, Luhuso liburuan (2017) esandakoa: “Urratsa elkarrekin egiteko ez da beharrezkoa ados izatea bukaeran edo helburuan. Etapa batzuk egin ahal dira elkarrekin; horrek hurbildu egiten zaitu, eta gero beste etapa batzuk egin ahal dituzu batera. Gardentasuna eta errespetua behar dira. Zu aldatu egiten zara, baina bestea ere bai, eta ez dakizu noraino helduko zaren”. Transbertsaltasuna eta akordioa zituen maite, baina, halakorik ezin zenean erdietsi, ekimena hartu eta aitzina, desobedientziari helduz batzuetan, aurrerabiderako berriro akordioaren bila aritzeko. Joan da Mixel. Militante eta ekintzaile garrantzitsua izan da Euskal Herriarentzat.♦

BERRIAko analisiaren (2020-7-16) laburpena: Berriz ere EAJk aise irabazi ditu Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak, (…) eta ez du deus aldatuko duela hamar urtetik —Ibarretxe erretiratu zenetik— argi eta garbi daraman estrategia. EH Bilduk alternatiba eraikitzeko baluke zer sakondua, eta PSEk, zer berritua biziberritzeko. (…) EH Bildurentzat garrantzitsua da EAEn EAJren alternatiba izaten hasteko sentsazioa izatea. Duela lau urte hamar aulkiko aldea atera zion EAJk (28-18), eta orain, bederatzikoa (31-22*), baina orain lau urte 173.000 botoko diferentzia kendu zion, eta orain, 100.000koa. (…) Datozen urteetarako badu kontakizun bat: alternatiba josteko aukera du. (…) Errealitateak errealitate, agenda soziala ere prozesu independentistan kokatuz, EH Bilduri, adibidez, gertutasun kontuagatik-eta, bere eredu munizipalistak ematen dio espazioak irabazteko egokierarik, eta aukera luke, batetik, lan horri proiekzio nazionala emateko, eta, bestetik, mugimendu handiago bilakatzeko. (…) PSEk babesa nabarmen galdu du. Eta, alderdi sozialistan, batzuk hasi dira ezbaian jartzen EAJrekiko koalizio estrategia. (…) Lopezen belaunaldiak eraman zuen PSE babes elektoral handieneraino, eta belaunaldi berak txikieneraino. Ez zaio ikusten bide berririk jorratzeko asmorik; EAJri kateatutako PSE bat da hau. Biziberritzen hasteko belaunaldi aldaketaren garaia ote han?♦

BERRIAko analisiaren (2020-5-26) laburpena: Iñigo Errejon: “(…) Politikan espazioak ere sortu egiten dira”.  (…) Orain jokoan dagoena ez da ezker abertzaleak eta EH Bilduk indarkeriaren aurka duten posizioa —berriz ere— argitu behar izatea. Orain argituko da ea EAEn ere epe ertainean espazio berrietarako aukerarik sortzen hasiko den edo ez. Aurrera begira garrantzitsua izango da EAJren eta EH Bilduren arteko aldea handituko-mantenduko edo murriztuko den ikustea. 2012ko bozetan sei aulkiko diferentzia egon zen: EAJk 27, EH Bilduk 21. Hala ere, garai haiengatik —2011ko tsunamiaren efektua oraindik, eta artean ETA—, ezin da erreferentzia modura hartu. Beste kontu bat litzateke orain aldea 2012koaren antzekoa balitz. Izan ere, kasu horretan —egun, hamarrekoa da tartea—, herritarrak eta eragileak has daitezke EH Bildu epe ertainerako alternatiba gisa kontsideratzen. Erritmoak erritmo, eta taula politikoa gehiago mugiarazteko eraldaketa sozialaren agenda ere prozesu subiranistan kokatuz, espazioak sortzen jarraitzeko egokiera onean legoke EH Bildu. Jesus Egigurenek duela hiru hilabete BERRIAn iragarri zuen 2023ko udal hauteskundeen ondoren hasiko direla EH Bildu eta PSE itun lokal batzuk egiten. Euskal presoen auziaren bilakaerak ere baldintzatuko du etorkizuna. Aldiz, EAJk aldeari eusten badio edo tartea handitzen badu, partida nahi bezala jokatzen segituko du urteetan, espazioen kontrola izanik.♦

BERRIAko analisiaren (2020-5-14) laburpena: Osasuna oinarritzat hartuz, «normaltasun berri baterako trantsizio ordenatu bat» nahi du Jaurlaritzak. Trantsizio batean sartu behar al dira hauteskundeak? Urkulluk uztailean nahi baldin baditu, aipatutako neurri horiekin guztiekin-eta justifikatu nahi edo behar al du osasun larrialdiaren desaktibazioa? Hori guztia, apirilaren 5erako hauteskundeen deialditik kutsatuta bezala dator, lehendakariaren otsailaren 10eko agerralditik. Igarle rolean mintzatzeaz gain, bazirudien gehiago ari zela hizketan alderdi baten lehendakarigai moduan. (…) 2012ko abendutik da lehendakari Urkullu, eta haren Jaurlaritzak legebiltzarrean sekula ez du izan gehiengo osoa. Ikusiko zuen EAJ-PSEk datozen hauteskundeetan gehiengo osoa lortzeko aukera, eta bozetara deitu zuen otsailean, nahiz eta, legealdi osoa beteta, irailean edo urrian egitea tokatu. (…) Gaur izango dute bilera Urkulluk eta taldeek hauteskundeez. Jarduneko lehendakariak «entzun» egingo die, martxoaren 16ko ohar bateratuko hirugarren eta azkeneko puntuak zioen bezala. Gauza asko pasatu da martxotik. Berriki ,Jose Antonio Zarzalejos kazetariak idatzi du EAJ, «alderdi enpresariala» eta «ideologia aldetik» Arzalluz eta Ibarretxeren garaikoa baino «neutroagoa» izateaz gain, «errealista» dela «mugimenduak egiteko orduan», eta «arrakastazko kontakizun baten protagonista». Ez dirudi EAJ parametro horiek denak betetzen dabilenik.♦

BERRIAko analisiaren (2020-4-26) laburpena: Koronabirusaren gogorraz eta ezjakintasunaz gain, testen, maskaren eta bestelako babes eta prebentzio neurrien aplikazio desordenatua eta desegokia ikusita —espektakulu bat—, nola egongo da hiru hilabete barru osasun egoera? Uztailaren erdialderako [EAEn] hitzordu elektorala jartzeko, maiatzaren erdialdera egin behar da deialdia. Osasun adituek espero dute egoera hobea izatea uztailean, baina ez da horren bermerik. Hauteskunde batzuetan hautagaitzen parte hartzerako berdintasuna zaintzea ere elementala da, eta, kasuan, uztaileko bozen kanpainaurrean hautagai nagusiak berdintasun egoera berean al leudeke agerraldiak egiteko, eragileekin batzartzeko, kazetariekin elkarrizketak aurrez aurre egiteko eta abarrerako? Gaitza. Konfinamenduan zehar horretarako aukera izaten ari dira gobernuetan daudenak, besteak ez, eta Jaurlaritzan den bat izango da EAJren lehendakarigaia: Urkullu. Konfinamendu ostea ez da izango erabat askea, graduala baizik, eta hor izango du abantaila publiko-politiko bat Urkullu jarduneko lehendakariak. Jarduera mugatua(goa) lukete besteek; berdintasun berbera, ez. Defizit bat. Nahikoa egon zen beste garai latzago batzuetan.♦

BERRIAko analisiaren (2020-1-29) laburpena: Hainbat froga dago Josu Urrutikoetxeak Luis Herguetaren hilketarekin (1980-6-25) zerikusirik izan ez zuela ondorioztatzeko. Garbiena izan ahal da ETA pm-k aldarrikatu zuela atentatua eta Urrutikoetxea sekula ez zela izan ETA pm-koa. Eta, auziak izaera politikoa duela pentsatzeko, badago hurrenkera bat nabarmena. (Espainiako Estatuko) Terrorismoaren Biktimen Oroimenezko Zentroak 2018ko ekainaren 24an ere, Hergueta Gasteizko Michelingo arduradunaren hilketaren 38. urteurrenaren bezperan, txio batean esan zuen ETA pm-k hil zuela. 2018ko ekainaren hasieran heldu zen PSOE gobernura, eta, ondoren, aipatutako zentroaren zuzendaritzan ere jarri zen —Espainiako presidentea bera da patronatuko burua, eta, besteren artean, hainbat ministro dira zuzendaritzakideak; tartean, Justiziakoa—. Oroimenezkoak 2018ko txio hura egin zuenean, artean atxilotu gabe zegoen Urrutikoetxea. Iazko maiatzaren 16an atzeman zuten, Frantziako Alpeetan, eta Parisko Dei Auzitegiak ekainaren 19an baldintzapean libre uztea erabaki zuen arren, egun berean berriro atxilotu zuten, Espainiako Estatuaren eskariengatik. Handik bost egunera —ekainaren 24an— idatzi zuen berriro Terrorismoaren Biktimen Oroimenezko Zentroak Herguetarena ETA pm-ren hilketa izan zela zioen txioa, eta uztailaren 12an Espainiako Ministroen Kontseiluak, Justizia ministroaren proposamena onartuta, Herguetaren kasuagatik Frantziari Urrutikoetxearen estradizioa eskatzea erabaki zuen, idatzian zehazteke ETAren zein adarrek hil zuen, eta aipatzeke idatzian aitatzen dituen Michelingo langile bat eta haren emaztea —Urrutikoetxeari Herguetaren argazki bat eman zioten 1980an— Madrilek ez zituela zigortu Herguetaren kasuagatik. Egoitz Urrutikoetxeak iazko auzi saio baten ostean esan zuen: «Frantziako Justizia instrumentalizatzen ari da Espainiakoa. Gezurretan ari zaio». Espainiako Gobernua ez da atzean gelditu.♦

BERRIAko analisia (2020-1-23): Antton Lopez Ruiz, Oihana San Vicente, Haimar Altuna eta Oihana Garmendia atzo eguerdian artean atxilotuta zeuzkatela, Espainiako Barne Ministerioak prentsa ohar batean iragarri zuen hurrengo orduetan aske utziko zituztela, eta autoritate judizialaren esanetara geratuko zirela. Auzitegi Nazionalak agindu zuen operazioa, baina deklaratzera ez zituzten epailearen aurrera eraman, baizik eta Guardia Zibilaren kasernetara, gero libre lagatzeko, oharrekoa egiaztatuz. Horren guztiaren esplikazioa? Bill Clintonek AEBetako 1992ko hauteskunde kanpainan George Bushen aurka erabilitako The economy, stupid-en bertsio errepresibo espainola etortzen da burura: Guardia Zibila, baboa. Hor dagoela oraindik. Kasurako, Espainiako gobernu berriak baluke asmorik eta presiorik bestelako espetxe politika bat garatzeko; Guardia Zibilak ez du hor ere gauzak errazteko asmorik eta ez presio sentsaziorik, gobernuak kendu eta ipini arren haren arduradun nagusiak. Politikoki eta humanoki eztabaidagarriak izan ahal dira euskal presoen harrera batzuetako erakustaldiak, ETAren biktima askorentzat mingarriak izateagatik, baina hortik jauzi handia dago, ministerioak egotzi bezala, “biktimen umiliazioa eta gutxiespena” gertatu dela esatera. Gainera, nekez argudia daiteke “terrorismoaren goratzearen” akusazioa. Baina Espainiako judikatura… Hala ere, estatu aparatuok egun zaila dute halako operazioekin-eta euskal politika eta elkarbizitza baldintzatzeko. Jada ez dago akzio-erreakzio espiralik; gatazkaren parte batek orain hamar urte utzi zion estrategia politiko-militarrari, eta etxeko lanak egin ditu. Etorkizunera begira dago euskal gizartea, eta biharko egunean ere izango dira presoen harrerak. Denek ere lehengo eskeman dagoen partea ahultzen joateko neurriak hartuz gero, hobeto.♦

BERRIAko analisiaren (2020-1-12) laburpena: Zentzuzkoa da aldarrikatzea euskal presoen auzia behingoz konponbide fasean jarri behar dela. Baldintzak badira. Partekatutako abiapuntu baterako zume sendoak daude; baina, halaber, baliagarria litzateke guztien artean ondorioztatzea auzia Espainiako Estatuan (ere) oraindik ez dela konponbidearen fasean ezarri; edo areago: PSOEren gobernuak urte eta erdian, zegoen egoera berezi eta ahulean mugimendu batzuk egin zituela baloratuta ere, beharrezkoa dela auziaren bukaeraren hasierari ekitea. Bakoitzak jarriko ditu gero terminoak: presoen askatasuna, etxeratzea, (bir)gizarteratzea, legediaren betetzea…; eta, logikoki, bakoitzak egingo ditu eskakizunak. Euskal presoek badituzte ametsak, bizi proiektuak, eta maite dute askatasun haizea, baina urruntzeak eta lehen graduak eragotzi egiten die legebideari jarraitzea, Euskal Herrian sentiaraztea, eta, egokiera ikustean, posibilista izatea. Zer egin behar du haietako batek Algecirasen-edo, Madrilen hiru eguneko irteera baimena jasota? Edo egunez ateratzekoa izanda? Zer gogo edukiko dute, urrun egonik, legebidean pausoak emateko? Madrilek ia ehun euskal preso ditu sorterritik 700 kilometro pasara, gizarteratze printzipioak baztertuta. Samina zabaltzen. Presoen auzian azken faseari lehenbailehen ekiteko erabakitasuna daukate euskal eragile askok. “Orain ez bada, noiz?”, galdetu du Sarek. Gaur-gaurkoz, 248 ohe huts daude. Eta hori nork ulertarazi… Euskal Herri berriari.♦