Gernikako Jai-Alai pilotalekuan, Winter Seriesen (Neguko Txapelka), zortzi bikotek hartzen dute parte. Bederatzi pilotari dira Hegoaldekoak eta mendiz bestaldekoak, zazpi.
Hirugarren jaialdian jokatuko den partidan hiru pilotari dira Iparraldekoak: Olharan, Urrutia eta Basque; erdaldunak hirurak. Laugarren pilotaria, Aimar, Berriatukoa (Bizkaia), euskaraz egin dezakeen bakarra.
Euskal Herriko bi aldeetako plekariek (pilotari puntistak) elkarrekin nahastuta aritzen dira hainbat jaialditan, urtean zehar. Udan, Lapurdin batik bat; tarteka Hondarribian, Donostian, Mutrikun, Markina-Xemeinen ere bai.
Ez da Euskal Herrian beste kirolik halako fenomenoa bizi duenik. Zesta-punta profesionala da modalitate bakarra.
Aspaldiko kontuak dira hauek, ez pentsa. Esku artean dut Jean Elissalderen Zerbitzariren Idazlan Hautatuak´, Jabier Kaltzakortak paratutako liburu mardula. Bada liburu honetan atal bat,`Oraiko pilotariak´, oso interesgarria iruditu zaidana. Hainbat pilotari omenen erretratua egiten baitu. Zerrenda luzeena da Iparraldeko pilotariei dagokiena: Chilar, Sarako Chantrea, Larralde, Darraidau, Leon Dongaitz, Chiki eta abar.
Mendiz bestaldekoak, berriz: Vitoriano Embil (Jorge Oteiza eskultorearen osaba), semea Enrique, Piztia, Errezabal… Bada agertzen den beste bat ere: Porteño, Montevideon (Uruguay) jaioa.
Artikulu solteak dira, behinola Gure Herria aldizkarian jasotakoak.
Errebotean (joko zaharra, aurrez aurre jarduten dena, tenisean bezala) egiten zuten aipaturiko pilotariek. Baita plekaz ere (xisteraz, horma nagusiaren kontra). Pilotarien zerrenda luzea da Zerbitzarik aipatzen duena. Izan ere, taldeka jokatzen zenez (errebotean bost lagunek osatzen dute taldea), ugariak dira XX. mende hasierako pilotariak. Begi-bistakoa da xisteraz jokatutako moldeak berebiziko indarra zuela mugaz bi aldeetan. Iparraldean batik bat. Plazen zerrenda ikusita, ematen du herri gehienetan aritzen zirela pilotan. Ez horrenbeste Hegoaldean.
Zerbitzarik aipatzen dituen pilotalekuak hauek dira: Donostia, Oiartzun, Tolosa, Usurbil, Villabona eta Orio. Bilbaon ere izaten omen ziren partidak bi aldeetako pilotariez osatuta.
Argentinara edo Uruguayra joaten ziren denboraldiak egitera garai beretsuan edo lehenago, XIX. mendearen bukaeran, alegia.
Ehun bat urte edo gehiago pasa dira baina bi aldeetako pilotarien beharrak berean segitzen du, taxuzko partidak antolatu nahi badira.
Sasoi haiek oraingoekin alderatuz gero, badute zerbait bereizteko modukoa: elkarrekin komunikatzeko hizkuntza.
Ez du Zerbitzarik gai hau kroniketara ekartzen. Hain xuxen, mugaz bi aldeetako pilotarien hizkuntza euskara izaki, bakoitzak bere erara baina den denek euskaraz.
Gernikan parte hartuko duten zazpi pilotari frantsesetatik bakar batek ere ez du euskaraz egiten. Gazteleraz, ordea, nahiko poliki moldatzen dira. Derrigorrez ikasi behar, ulertuak izan nahi badute.
Gainontzeko bederatzi pilotariak, Hegoaldekoak, denak gai dira euskaraz egiteko. Nahiz eta, kantxan, batzuek bestela egiten duten, gazteleraz, alegia. Paparrean daramaten mikroa horren lekuko.
Euskal Herriak bizi duen egoera soziolinguistikoa?
Hala dirudi.
Niri, behinik behin, belarriko mina eta bihotzean tristura sortzen dit euskaraz dakitenek euren artean jo eta su erdaraz entzuteak. Jende aurrean batik bat, telebista lekuko.
Hau esanda putzu batean sartzen ari naizela iruditzen zait. Ni, neu ere, tarteka, erdaraz aritzen naizelako hainbat euskaldunekin.
Baina, ez al dugu behingoz —Euskaraldian gaude— kontzientzia apur bat norberaganatu eta ahaleginak egingo euskaraz aritzeko?
Ez al dute kameren aurrean jarduten diren pilotariek abagune ezin hobea eredugarri izateko?
Mundu guztiak aipatzen du zer nolako susperraldia bizitzen ari den zesta-punta. Bolo-bolo dabil “Olatuarena”, beste hizpiderik ez da.
Plekaren (zesta-punta) urak gorantz doazenean, euskararenak, aldiz, itsasbehera bizi du. Eta ez du ematen mugituko direnik. Zikloa erabat “normalizatutzat” hartzen badugu.
Has gaitezen, beraz, norberarengandik hasita, ahalik eta gehien euskaraz egiten pilota plazetan, Zerbitzariren garaietan bezala.