Category Archives: Esku-pilota

Esku-pilota

Piztia eta hezitzailea

Posted on by

Nik ez nuke nahi, inondik ere, kaiola batean sartu eta basapiztia bati aurre egin behar izatea. Nahiz eta esku batekin aulkiari eutsi eta zartailuari bestearekin.
Horrela irudikatzen ditut Peio Etxeberria eta Altuna III.a: piztia eta hezitzailea.
Ez da pilotazale amorratua izan behar jakiteko nork zein eginkizun beteko lukeen.

Nafarra telebistan ikusten dudanean sakatzera abiatu aurretik, mugimendu mantsoz, arnasa poliki-poliki hartuz, pausoak airean emango balitu bezala… halako beldur puntua sentitzen dut ez ote den pantailatik atera eta zuzen-zuzenean nire lepoaren bila etorriko.

Beste irudi bat. Sakan amaigabean den arbola baten adarraren gainean dago etzanda basapiztia. Ingurunea aztergai. Orduak eman ditzake presa egokiaren zain. Behin balizko biktima lokalizatuz gero, mantso-mantso jaitsi da arbolatik. Ez dauka presarik eta belar altuaren artetik zuzenean doa, zelatan, harrapakinari begirik kendu gabe. Bat-batean, ordea, lasterka labur baina esplosiboa baliatuz, jauzi beldurgarria medio, bizkarraren gainean jarri zaio, lepo-hezurrari kosk eginez; eraso hilgarria.

Piztia eta hezitzailea ez dira neurtuko oihanean, kaiolan baizik. Lehendik ere, badute elkarren berri eremu horretan.
Piztia hezitzailea baino lehen sartu da kaiolan. Barruan da eta orro batzuk egin ditu esku batean aulkia eta bestean zigorra daraman etorri berrria ikaratzeko. Tenple handikoa da hezitzailea. Zuzenean begiratu dio begietara piztiari, sorgindu nahiko balu bezala, aztia baita hezitzailea.

Hezitzaileak badaki distantzia mantendu beharko duela; lehenengo araua da, bizirik irten nahi badu. Hurbiletik urrun. Oldarkorra da piztia, odolaren gose da. Arriskutsua!

Aztia ez dator konfiantzaz gainezka, ez da ondo prestatu halako desafio bati aurre egiteko. Eritua datorrela dio. Piztiaren aldeko dema egin dutenek ez dute batere sinesten bete-betean ez datorrela entzuten dutenean. Zortzigarrenez lelo berbera errepikatuz agertzen dela. Aztia baita, bizkorra piztiaren aurrean. Beharko!

Kaiolan daude jada. Tentsioa apartekoa da. Piztiak hezitzailea barruan ikusi duenean mantso-mantso abiatu da, zuzenean ez, bazterretik baizik, burdin-barrei arrimatuta, arnasa poliki-poliki hartzen duela. Aztiaren aurpegia, berriz, zurbil-zurbil dago, gihar bakar bat ere ez du mugitzen. Erasoa noiz hasiko zain, aulkia du esku batean, zartailua bestean.

Ikusgarria izan daiteke datorren igandean, Bizkaia pilotalekuan gerta daitekeena, beldurgarria.

Estoikoak

Posted on by

Partida gogoangarria ikusten ari nintzen. Ematen zuen Altuna III.a eta Tolosa nagusituko zirela. Izan ere, 19 eta 16 joanda, hiru tantoko abantaila, nahikoa zirudien. Are gehiago, kontuan hartzen bada partidan zehar uneoro aurretik joan zirela. Bai, ondo bidean, gipuzkoarrak astebetera Iruñean izango ziren Lasorekin eta Imazekin Bi-bitako txapela borrokatzeko.

Ondo bidean esan dut, zeren derrepente keinu txar bat antzeman zitzaion Anoetako (Gipuzkoa) atzelariari. Zerbait serioa gertatu zitzaion, ez aurreko batean bezala, karrankak medio, partida amaitu ezinean ikusi nuenean Ez, oraingoan, lesio gaiztoren bat, zaintiraturen bat, haragi-etena edo batek daki… Itsusia, inondik ere!

Estoizismoaz idaztea pentsatuta neukan Jokin Altunaren adierazpenak entzun eta gero, astean zehar, komunikabideetan.
Modan daude estoiko klasikoak: Epikteto, Seneca edo Marco Aurelio, besteak beste. Modan, baita ere, horien gainean idatzitako liburuk, dozenaka aspaldi honetan.
Liburuak, ordea, edozein liburuk, ez du inongo baliorik ez badigu laguntzen eguneroko bizitzan. Nik ez dakit Altuna III.a liburuzalea den ala ez. Epikteto edo Marco Aurelioren berri ba ote duen. Jokabidearen arabera ematen du baietz. Edo ez. Zeren gertatu liteke ateratzen zaion guztia sena baliatuz egitea. Kantxa barruan bezala, pilotakada bakoitza intentzioz egina du.

Partida irabaztea helburu baino, sistema du estrategia amezketarrak. Gauzak ahalik eta ondoen egin, dena eman, eta gero gerokoak. 22arekin itsutu gabe.

Epiktetok azpimarratzen du badirela zure mendean dauden gauzak; eta, bestaldetik, zure kontroletik kanpo geratzen direnak. Altuna III.a eta Tolosa ondo ari ziren jokatzen, euren partea egiten. Baina, ai bigarren partea! Zure eskutik at geratzen dena…
Zorte txarra, destino petrala.
Estoizismoa modan omen, dozenaka liburu argitaratzen dira eta lagungarriak dira bizi dugun ziurgabetasunari aurre egiteko, soseguz bizitzeko ahal den neurrian.
Epiktetok esan zuen (idatzita ez baitzuen ezer utzi): “Gauzek, berez, ez digute minik egiten, ezta eragozpenik jartzen. Ezta beste pertsonen jokabideek ere. Nola ikusten ditugun gauzak, beste kontua da. Gure jarrerak eta erreakzioak dira arazoak sortzen dizkigutenak”.
Hasi hori guztia azaltzen Altuna III.a eta Tolosari partida bertan behera utzi zutenean. Kirolaren gordintasunak, goi mailakoarenak, zaplaztekoa ematen dizu gutxien espero duzuenean. Lehenago edo geroago gertatzen den bezala. Bizitzak berak, ataka gaiztoetan jartzen gaituen moduan.
Bai, sinetsita nago estoikoak inoiz baino beharrezkoak ditugula zoratu ezean.

Gargantuaren zain

Posted on by

Garai bateko esku-huskako pilota modalitateak —enpresa-partidetan oinarrituta, apustua negozioaren bizkarrezurra izaki, hierarkiatan sailkatuta— fabrika baten usaina zuen.

Gazteek debuta egin ahala, apurka-apurka, urteen poderioz gora egiten zuten, kategoriak sortuz: primerakoak, segundakoak eta tertzerakoak.

Kantxatik at, pilotaria libre zen bere bizitza egiteko. Erantzukizuna, enpresarekiko eta zaleekiko, kantxako jarduerarekin lotuta zegoen soilik. Fabrikako lanak bukatu ostean, libre. Pilotariak kirolari baten itxura baino, langile batena zuen.

Errotik aldatu da egoera joan deneko 30 urteetan telebistak aginte makila hartu ondoren. Bai finantziazioari dagokionez, baita exijentzia maila parte hartzaileei dagokienez ere.
Telebistaren eraginaz, langile zirenak kirolariak bilakatu dira, beste edozein kirolaren pareko kirolari homologatuak.

Modernitate horrek, komunikabideak medio, aldaketa nabarmenak ekarri zituen berehala. Gaztetu egin ziren koadroak, gero eta beterano gutxiago eta gero eta aurpegi berri gehiago kantxetan.

Sistema berrian txapelketak dira negozioaren muina, urte osoan gainera: binaka, banaka ala lau t`erdian. Bestelako partidak, enpresakoak, inongo erakargarritasunik gabeak, ezpada udaran, herriko festetan.

Txapelketek elite baten sorrera dakarte, exijentzia maila, haatik, goren-gorenekoa. Hautatuak errendimenduaren arabera izaten dira, mementoko jokoak du garrantzia; ez izenak edo izanak.

Kotizazioa, kontratu berriak, elitearekin lotuta daude. Babak txapelketen lapikoan egosten dira.

Sistema zaharrean pilotaria, enpresa-partidetan eroso bizi zen, entrenatu ala ez. Errendimendua, intendentearen esku neurri batean. Derrepente, etenik gabeko erakusleihoan ageri da, profesional bilakatu da, erabatekoa.

Telebistaren fokuen azpian ari den pilotari berria, lehia basatian murgiltzen da, eta honek ondorioak ekarriko dizkio.
Pilotariak aurpegia eman behar du une oro. Lortutako balentriak ahaztu egiten dira biharamunean, estatistiken kaxoian gordetzen dira. Berriro hasi beharra, zerotik. Denboraldiz-denboraldi, sekulako estresa sortzen du.
Kirolarien zaurgarritasuna agerian geratzen da.
Ikustekoak dira egungo esku-huskako pilotarien entrenamenduak —prestaketa fisikoaz ari naiz—. Olinpiar jokoetan parte hartuko dutenen parekoa dela esango nuke.

Goi mailan aritzeak edo ailegatu nahiak higadura dakar, jasanezina batzuentzat. Bolo-bolo dabil arlo psikologikoaren eragina pilotan ere; natural-natural hitz egiten da horretaz. Zergatik?
Kirol modernoan elitera ailegatu eta bertan egonkortu nahi duten guztiek baldintza batzuk bete behar dituzte.

Genetikoki egokiak izatea. 2. Muturreko entrenamenduak burutzea. 3. Burua, psikologikoki, ondo prestatuta edukitzea. 4. Lesioekin zorte ona izatea.
Kirol modernoan lehiakor izan nahi duen lehiakideak jakin behar du edozein mementotan Gargantua agertuko zaiola.

Nor eta Gehiagoka

Posted on by

Joan den igandeko partida gogoangarriari buruz zer idatzi pentsatzen ari nintzela.
“Joseba Ezkurdiak hirugarren aldiz jantzi du lau t´erdiko txapela”… Berriaren mezua azaldu zait pantailaren izkina batean.

Nola jokatu liteke horrenbeste hasi eta bukatu arte, intentsitate horrekin, maila gorenean?, galdezka ari nintzaion nire buruari.

Halako batean, Andoni Egaña bertsolariaren hitzak etorri zaizkit gogora. “Barruan gaude” podcast-en zera zion bertsolari zarauztarrak:
“Txapelketa norgehiagoka da. ´Norgarrantzitsuagoa da ´gehiago´ baino. Gehiago´ soilaren hurrengo urteetan plazan ez duzu irauten…Nor´ bazara, bai.
Biak baldin bazara momentu batean, ba, oso ondo… Baina ez bazara Noren´ alde egin,Gehiagoren´ ordez”.

Kirola garaipenaren diktaduran oinarritzen da. Gizarteak irabazlea saritzen du. The glory of victory and the agony of defeat. Gizartea ez da galdezka hasten zer egin duen irabazteko, bidea nolakoa izan den. Garaipenak balio du soilik. Etxeko taldeak gol bakar bategatik, azken minutuan eta penaltiz irabazi arren, zalea pozez txoratzen etxeratuko da.
Zure pilotari kutunak tanto bakar bategatik irabazten badu, gauza bera, irabazi egin du. Saria hor dago eta hori baloratzen da.
Gazte-gaztetatik garaipenean jartzen da fokua. Emaitzak balio du, 22ra ailegatzea nola ahala.
Badira kalte ordainak, ordea, latzak gainera. Emaitzen mende bizi den kirolaria txotxongilo bat bihurtzen da. Lehentasuna markagailuari ematen dionak, morroi hauskor bilakatzen da. Une bateko norbere buruaren konfiantzaren mende. Irregularra, hitz batean.
Presio ikaragarri batean bizi da eta gogotik sufrituz, gainera.
“Yo-yo” efektua deitzen diote.

Zergatik Ezkurdia eta Altuna III.a iristen dira finaletara halako joko maila erakutsiz?
Nortasuna dutelako, oroz gain. Egañaren Nor´ horren aldeko apustua egin dutelako,Gehiagoren´ alde baino. Urteen poderioz heldutasuna, identitate bat lortu dutelako. Txapeldunena.
Bidea, ordea, ez da samurra. Pilota eskoletan ez da azpimarra jartzen benetako txapelduna izateko zer baliabide behar diren. Emaitza-zale dira nik ezagutu ditudan monitore gehienak.
Denbora behar da, landu egin behar. Autodidaktak izaten dira.

“Txapelaren bila?” galdetzen dio kazetariak lau aldiz txapela jantzi zuen Egañari. “Ez pentsa. Ahal den ondoen egitera. Eromena litzateke txapelaren bila joatea. Bizirautea izaten de helburu”.
Txapeldun handiak ondoen egitera plazaratzen dira, etxetik lanak eginda. Nortasuna lortu duenak badaki zein den bidea eta baliabideak. Eta halako batean, astroak alde agertzen badira, ondorio gisa, sari bat moduan, amaiera bikaina emanez. Nahiz tanto bategatik izan.

Nekez jokatu liteke gehiago lau t´erdian Ezkurdiak eta Altuna III.ak jokatu zutena baino Bizkaia pilotalekuan. Ondoen egitera plazaratu ziren. Egañak esanda bezala.
Noren´ alde apustua egin zuten hasi eta bukatu arte Ezkurdiak eta Altuna III.ak.

Joan den igandean, biak,`Nor´ eta `gehiagoka´, Joseba Ezkurdiak lortu zuen. Baina egon lasai, izango dute elkarren berri datozen urteetan.

Iritsiko al dira 22ra?

Posted on by

Sekulako jipoia ematen ari zitzaion Altuna III.a Dariori Tolosako Beotibar pilotalekuan, Lau eta Erdiko txapelketa jokoan.
Partida hasi bezain pronto, 20 tanto egin zituen Altuna III.ak jarraian. Deseroso sentitzen ari nintzen partidaren norabidea ikusita.

Ez ahal du egingo tantoren bat, nire artean. Bakar bat bederen. 0 itsusi hori alde batera utziz.
Halako batean, lortu zuen Dariok tanto bat egitea; beste bat segidan.
A zer lasaitasuna!
Markagailuak 20 eta 0 seinalatzen zuen. Handik gutxira 22 eta 3. Sufrimenduaren bukaera?
Lur jota egon behar du, pentsatu nuen. Aurretik partida ondo prestatu, ilusio handiz, konfidantzaz gainezka kantxaratu eta, derrepente, dena pikutara doala sentitzen duzu. Jarraitzaile eta familia osoaren aurrean.

Ezagutzen dut sentsazio mingots hori. Ez porrotarena, azken finean, porrot ugari izaten direlako pilotari baten ibilbidean; baizik eta, erradikularena, lotsarena, jipoi handienen estatistikara pasatzea. Inoiz ahaztuko ez duzun emaitza. Gogorra da, oso ankerra.

Dario, ordea, gizon elegantea da. Kameren aurrean ez zen ezkutatu. Duinak bere adierazpenak ETBko kazetariaren galderei erantzutean.
“Gauza okerragoak badaude. Min gehio ematen dit nire familiarengatik eta animatzen nauen jendearengatik. Nik baino gehiago sufritu dute”.

Altuna III.a ere, deseroso azaldu zen kameren aurrean adierazpenak egiterakoan. Errukituta halako astindua emateagatik.
Erantzunen arabera, ematen zuen Dariok hobeto ulertzen duela kirola zer den, Jokin Altunak baino.

Kalean hurbildu zait pertsona bat galdezka ea Zulaika naizen. Hizketan hasi gara. Ume denborako auzokideak Tolosan, lanak izan ditut orain dela 55 urteko kontuak freskatzen. Non bizi zen eta zer familiatakoa. Eskolapioetan elkarrekin ibilitakoak.

Kafe bat hartzera gonbidatu dut. Pilota, zesta-punta zale amorratua omen. Ikusi nauela telebistan, erreportaje batean edo bestean. Bere bizitzaz galdetu diot.

Kontatzen hasi bezain prest, tantoak galtzen joan da, errenkadan. Noraezean ibilitakoa munduan zehar: Londresen, Italian, Australian nahiz Indian. Larre motzean beti, bakardadeak inguratuta. Sosik gabe, hala moduz bizitzen. Baita Euskal Herrian ere.

Gauza batzuk ezin dizkidala kontatu, baina kontatu dizkidanak deseroso sentiarazi naute, partidak aurrera egin ahala. Dario eta Altunaren neurketaren aurrean bezala sentitu naiz.

Ez da samurra de calle galtzen ikustea norbait. Nire begien aurrean nuen Vascos por el mundon inoiz ikusiko ez duzuen norbait. Nahiz bera ere munduan zehar ibili euskalduntasunaz harro sentituz.

Despeditu garenean, ukituta nengoen, Altuna III.a bezala. Ez dut kalibratu bizitzea zer den. Beti ez dela 22ra ailegatzen. Batzuetan, hiru tanto soilik ez direla egiten.
Berak, ordea, Darioren itxura zuen. Onartuta dauka tokatu zaiona, eta aurrera egin behar duela. Baditu egitasmo batzuk, idatzi, argazkigintza…
Dariok ere bi-bitako txapelketa du begiz jota. Buru-belarri nahi du prestatu.
Iritsiko al dira 22ra?

Altuna III.a haserre da

Posted on by

Altuna III.a pilotari manistaren adierazpenak entzuten ditut Euskadi Irratian. Esku pilotaren figura handiak, beraiek, manistak ere, pertsonak direla aldarrikatuz amaitzen du elkarrizketa. Altuna III.ak 4 t ‘erdiko finala jokatuko du azaroaren 14an. Ondoren, binakako txapelketa hasiko da eta horrela urte osoan zehar, hainbat diziplinatan lehiatuz, oporrik gabe, diziplina bakoitza eliteko kirolari gisa prestatu ezinik.

Bestalde, zesta-puntako pilotariak daude, modalitate honetako figurek bi hilabetez jokatzen dute, uztailean eta abuztuan, eta urteko gainerako hilabeteetan, ia txapelketa gehiagotan parte hartu gabe. Harrigarria, beraz, batzuen eta besteen arteko aldea.

Egoera bideratu al daiteke? Bai manistek eta bai puntistek beren gabeziak hobetuta ikustea?
Baliteke.
Nire ikuspuntua azaletik azaltzen saiatuko naiz, katedra jartzeko asmorik gabe eta lerro hauek irakurtzera hurbiltzen den balizko irakurlea aspertzeko asmorik gabe. Jakinda ere, eguzkitan topa egiteko idazten dudala.

Zergatik jokatzen dute manista profesionalek urte osoan? Zeintzuk dira etenik gabe egiteko arriskuak?
Ez dago munduan (ez zait bururatzen) urtarokoa ez den kirol profesionalik. Hau da, kirol profesionalak denboraldiz denboraldi jokatzen dira. Ez, ordea, esku-pilota. Futbolariak, txirrindulariak, beisbolariak, tenislariak eta baita Amerikako jai-alai denboraldiak ere, hirurogeita hamarreko hamarkadara arte, denboraldiz denboraldi jokatzen ziren. Altuna III.a bezalako manistak dira (ausartzen naiz esaten) gelditzen ez diren bakarrak, horrek dakarren higadura psikologiko eta fisikoarekin. Ez da harritzekoa Altuna III.a kexatzea.

Etenik gabeko praktika hori joan den mendean ezarri zen ustiapen-eredu batetik dator, pilotaleku industrialen funtzionamendurako egokia den gizarte- eta lan-testuinguru bateko eskaerari erantzuteko. Ez zegoen apusturik egiteko leku askorik, kasino debekatuak, bingo berdina… Beste kirol batzuen lehiak, ikuskizunari eta entretenimenduari dagokienez, ez zuen a posteriori izango zuten pisua. Hirurogeiko hamarkadako desarrollismo ekonomikoa gehitzen badiogu, laborantza-salda egokia dugu apustularia frontoietara hurbiltzeko.

Durangoko Ezkurdi pilotalekuan eta Gernikan, zesta-puntaz edo Hernaniko Galarretan eskaintzen ziren asteroko emanaldiei zeharka begiratuz gero. Aldi bereko jaialdiak, edozein asteburutan. Euskal Herrian zehar manistek jokatzen zituzten partiden kopurua… datuak izugarriak dira. Gaur egungo ikuspegitik ulertzen zaila.
Sistema osoa erori da ezagutu ezineraino.
Hala ere, manistek urte osoan jokatzen jarraitu dute.
Zergatik, beraz?

Gainontzeko modalitateek jasandako beherakada, EITBk, esku-pilotaren kasuan, sekuritate sare bat jarrio dio esku-pilotari amildegirantz ez abiatzeko. Uztarri berean, komenentziako ezkontza osatuz, sostengua ematenn diote urte osoko egutegiari.

Galdera da, ba al dago eskari errealik EITBk (euskal telebista publikoak) prime time-an zuzenean eskaintzen dituen 150 jaialdietan?

Nik ezetz uste dut. Are gehiago, epe luzera kaltegarria izan daiteke. Esklusiboak ez ditu bermatzen etorkizuneko audientzia-mailak. Berritzen ez den kirola —Irujo, Olaizola II.a edo Altuna III.a bezalako jokalariak ateratzen diren heinean zoriaren araberakoa dena eta txapelketetako partidak eskaintzera mugatzen dena— ez da etorkizunerako eszenatoki desiragarria.

Lehiarik gabeko jarduera ekonomikoa zaharkituta geratzen da. Lehiakideren bat iritsiko da. Kanpoko kasu honetan: Ibai Llanosen eta Pîqueren aretoko puxiken txapelketak edo e-sportak edo dena delakoak, eta belaunaldi berriek bizkarra emango diote esku pilotari. Eta antzinakoek, adin jakin bateko pilotazaleek, ez dute gehiago kontatuko.

Posible al da egoera iraultzea?

Geldiarazi, bai. Epe laburreko ikusmenarekin amaitzea, bai. Nola? Erantzukizun instituzionala. Konfort-gunetik irteten. Mahaian ukabilkada bat emanez.

Ezinbestekoa da Estatuak (gure tresna politikoak) esku hartzea bere tresna baten bidez, kasu honetan, euskal telebista publikoa. EITBk meloia ireki eta pilota modalitateak denboraldiz denboraldi eskainiz, Floridako pari-mutuel industriarekin gertatzen zen bezala (kanodromoak, hipodromoak eta jai-alai). Urtaro bat bakoitzarentzat.

Denboraldi indartsua eskuarentzat, bere diziplinei lekua eginez, zaletuaren jakin-mina indartuz, pilotariari atseden emanez.

Garai bat zesta-puntarako, Iparraldeko bi hilabeteei erantsita, orain kanpoko merkatua iragana baita eta pilotari bikainen soberakina ikaragarria baita. Denbora horri esker, modalitatea duintasunez mantendu ahal izango litzateke, belaunaldien arteko erreleboa bermatuz. Teknologia berrien laguntzarekin, modalitatearen ikusgarritasuna nabarmentzeko eta ikusleari irudi liluragarriak eskaini ahal izateko.

Kontraesana dirudien arren, eskuko enpresentzat ere aukera interesgarria litzateke arlo ekonomikotik. Zer esanik ez tresna-modalitateetarako izango litzatekeen salbamendua.
Azken batean, egoera horretan alde guztiak aterako lirateke onuradun.

Dinosauroa

Posted on by

Ume-umetatik Erikek dinosauro eta dragoiekin amesten zuen, amets gaiztoak gehienak. Sua ahotik; atzaparrak, ikaragarriak! Eta garrasiak?… Beldurgarriak!
Izerditan blai, dardarka… esnatu zenean, dinosauroa hantxe zegoen oraindik.
Lizartzatik (Gipuzkoa) Amezketara joatea erabaki zuen. Han sendatuko ziotelakoan, aztiak zeudela eta: Xalton, Azti Nagusia, denen buru. Asmatuko zutela erremedioren bat, behingoz, amesgaiztoei amaiera emateko.
Beste ume batekin egin zuen topo Erickek Amezketan, bi urte gazteagoa hura. Zizarea baino meheagoa, indar gutxikoa, bizkorra kantxan!

Zaharrena gaztearen itzalean aritu zen urteetan. Gihartsua izanagatik, ez zuen abantailarik. Txapelak eta trofeoak pilatzen hasi ziren gaztearen apaletan; Erikek, berriz, ametsetan jarraitzen zuen, dinosauroak, dragoiak, mamuak bidaide. Ikusezin bihurtu zen eta ingurukoak ere ez ziren ohartzen.
Xaltonek lasaitzeko eskatzen zion. Cristiano Ronaldo futbolariaren adibidea jartzen zion: “Zu ez zara jaio berez magiaz ukituta; zu bestelakoa zara, tematia, egosgorra, langilea! Zaildu ahala, iritsiko zara egunen batean eta, magoen pareko izatera helduko zara. Denbora kontua da”.

Amesgaizto horiek, ordea, ezin kendu burutik.

Bitartean, zizarea gorputzez, malgua mugimenduetan, aluita kantxan, txapelak bildu eta bildu…
“Messiren parekoa izango da”, esaten zuten herrian.

Entzun egin behar guzti horiek! gure Erikek.
Esnatzen zenean, dinosauroa hantxe zegoen oraindik.
Erik pazientzia galtzen hasi zenean, eta Xaltonen aholkuek alferrikakoak ematen zutenean… Paris, Londres edo Nueva Yorkera alde egitea pentsatzen jarrita zegoenean etorri zen aldaketa.

Astelehen goiz batean gertatu zen.
Bart, ahoko suari muzin egin, atzaparretatik ihes eginez, bera izan zen garrasika hasi zena. Mutu geratu ziren denak, Xalton izan ezik: kazetariak, lankideak, apostulariak, baita aurkari gaztea ere. Kikildu zen kantxetako aluita, burua makurtu zuen Messik.

Irribarre zabal-zabala agertu zen Eriken ezpainetan. Uxatu dut dinosauroa!… Uxatu dut! Libre naiz! Eskerrak Xaltoni!
Hilabete baino gutxiago pasatu zenean, astelehen goiz batez, Erik izerdi patsetan, dardarka… Esnatu zenean, dinosauroa hantxe zegoen oraindik.

Jaka txapeldun, buruko minak

Posted on by

Eric Jaka zeruan sentitu zen Eskuz Banakako finalerdia irabazi zuenean. Geroztik, zeruan eman du ia astebete. Zerutik lurrera zetorrela —finala jokatzeko Altuna III.aren aurka— lainoen artean, Maradonarekin egin zuen topo. Zertaz aritu ziren, ez dut elkarrizketaren berri. Dakidana da: “Maradona ez zela edozein izan, larruzko pilota bati itsatsitako pertsona bat izan zela, dohain zerutiarra izan zuena baloia oso ondo tratatzeko, gerlari bat”… Halaxe kantatu zion Andres Calamarok.
Donostiako Kontxako paseoan buelta bat emanez, 20 bat lagunez osatutako taldea sumatu nuen hondartzan, argentinar bandera airean, Bocako kamisetak, Argentinos Juniorsekoak ere bai, kandelak piztuta zeuzkaten aldaretxo batean, burumakur batzuk, zerurantz begira besteak; otoitzean denak. Santutegi bat. Maradonianoen elizako feligresak? Maradona, dagoeneko, zeruko bidean zen, gerlariei dagokien Olinporako bidean.
Zestoan (Gipuzkoa) bada beste santutegi bat, Xabier Iriondo pilotazale amorratuak sortutakoa. Etxabe bat santutegi bihurtu duena, ez Maradonaren aldekoa, ez. Eskuzko pilota memorabilia pilatu du bertan: ehunka argazki ditu, liburuak ugari. Pareta korrederak mago baten xistera batetik bezala agertzen dira derrepente, sabaia, dena eskuzko pilotari txapeldunekin beteta. Museo txiki bat da Iriondorena. Buruz buru txapeldun izandakoek leku berezia dute santutegian.
Egunero joaten da etxabera. Ez dut uste kandelak piztera, ezta otoitz egitera ere. Pilota bizimodu bat izan da beretzat. Entretenimendua. Gozatu eta lagun asko egin ditu pilotari esker. Dedikatoriak ikusi besterik ez.
Iriondok begi onez ikusten du Jokin Altuna, faboritoa finala jokatu aurretik. “Beldur baino, ez ote zuen finala galduko”…
Eric Jaka ez da edozein hemendik aurrera. Finala irabazi zion Altuna III.ari, kostata, 22-20, baino irabazle. Eric Jaka pilota bati itsatsitako pertsona bat zela bagenekien. Pilota oso ongi tratatzen duela erakutsi zuen Bizkaia pilotalekuan. Gerlari bat dela Eric Jaka.
Galdetu bestela Xabier Iriondo “beldur zen gizonari”. Ba ote zuen zestoarrak Maradonak eta Jakak edukitako elkarrizketaren berri? Edo, agian, bere beldurrak terrenalagoak ziren. Ez daukala leku gehiago bere etxabean beste gerlari baten argazkia sartzeko. Izan ere, Jaka txapeldun berria baita. Bere tartetxoa irabaziz santutegian. Baina non? Biharamuneko buruko minak Iriondorentzat.

Abel Barriola: pedagogo

Posted on by

Egokitu izandu zait esatari lanetan aritzea telebistan, zuzeneko emankizunean, gonbidatu gisa. Eta ez da batere samurra. Kaskoak kaskezurrean dituzula eta mikrofonoa aurrean, arraroa egiten da. Gainetik, suposatzen da asko dakizula, horregatik deitu dizute, aditu bat zarelako. Beraz, ezin hutsik egin. Batek daki zenbat entzule dituzun telebistaren aurrean. Presioa sentitzen da. Ondorioz, presaka hitz egiten duzu eta gehiegi, beharbada. Behin, lanak bukatuta, etxerako bidean: “Hau esan banu, edo beste hura”. Sentsazio gaziarekin bukatzen duzu. Ez, ez da erraza esatari lanetan aritzea gonbidatu gisa. 

EITBk baztertu egin ditu Errasti eta Tolosa eskuzko pilota emanaldietatik. Bi pilotari ohirekin ordezkatu ditu: Idoatek eta Barriolak hartu dituzte euren lanpostuak, Lehena, Idoate, Josetxo Lizarzarekin aritzen da. Barriolak, Euzkitzerekin osatzen du bikotea. 

Euzkitzek eta Barriolak osatzen duten bikotea jarraitzeko aukera izan dut igande batzuetan, eta iruditzen zait aldaketak asko irabazi duela. Haize berria sartu dela telebistaz eskaintzen dituzten eskuzko pilota partidetan. Binakako neurketetan tanto luzeak izaten dira, badute, beraz, denbora sobera solasean aritzeko. Aproposa esatarientzat. Gauza bat da, ikuslearen tokian, gozatzea pilotarien jokoarekin, ikuskizunarekin. Bestea da disfrutatzea esatariek esaten dutenarekin. Euzkitzek eta Barriolak osagarri dira eta bikote apartekoa egiten dute.

Irudiaz ere aldaketak izan dira. Janzkerak etxetik ekarritakoak izan beharrean, EITBk emandako uniformeak dira, NBAko amerikar esatarien estiloan. Aldaketa aproposa iruditzen zait. Fashionezko jakak edo lepo luzeko jertseak alboratu eta irudi korporatiboa erakutsiz, lankideak direla erakusten dute, eta ez pilotalekuan egokitutako bi lagun. Baina estetika alde batera utziz, mamiaz ere asko irabazi du Barriolaren ekarpenarekin. Saio batetik bestera hobera egin du plazagizona dela erakutsiz. Pilotari handia izan da leitzarra kantxetan, profesional bikaina. Horrek, ez du esan nahi, ordea, esatari bezala ona izango denik. Esperientzia, jakinduria, ez dira nahikoak. Komunikatzaile trebea izan behar. Euzkitzen gonbidatua izatea aukera ezin hobea da luzitzeko. Baina, aldi berean, zure onena eman behar duzu. Aurrelari onenekin jokatzea tokatzen zaizunean bezala. Erraztu egiten dute lana. Hala ere, atzelariak lan karga handia hartzen du bere gain, aurrelariak tantoa bukatu dezan. Goi mailako bikotea osatzen dute Euzkitzek eta Barriolak.

Aspaldidanik ezagutzen ditugu Euzkitzen dohainak mikrofonoarekin. Mintzo ederrekoa, mendiko iturritik ateratzen den hitz jarioa da berea. Freskagarria. Edozeini egarria asetzeko modukoa. Jokoaren deskribapena, ikusten ari garena, azaltzen digu azpeitiarrak, tarteka areago joanez, urteek ematen duten baliabideaz. Ez da derrigorrezkoa pilotari profesionala izan beharra aditu bilakatzeko. Halere, kantxa zapaldu izana, ogibidez, beste abantaila puntu bat ematen du. Barru-barrutik ezagutu dituzun esperientziek plus bat ematen dute esatari lanetan tokatzen denean. Ez azalpen teknikoak ematerako unean soilik, baita buru barruko sentsazioez aritzerakoan. Konfiantzaz jokatzea zer den, edota zeharo konfiantzarik gabe, miserablea sentitzeraino Egun beltz baten ondoren, partida erraz galdu ostean, sekulako errridikulua eginez. Aldageletatik irten inor ikusi nahi ez duzula, automobilaren bila zoazela, beldur topo egiteko ezagunen batekin. Kirolari profesionala izatea, askotan, sufrimenduaren sinonimoa da. 

Barriolak kontatzen dizkigunak ikusten ez direnak dira, ezkutuko faktoreak, begi-bistatik haratago daudenak. Pedagogia egiten du esatari nafarrak. Eskertzeko da. Partida onak, ikuskizunak, pizten du zaletasuna. Baina pilotari egokiak ez badaude kantxan alferrikakoak dira esatarien ahaleginak. Ikusleak zapping egiten bukatuko duelako. Joko ona bada kantxan, esataria luzitzeko aukera ematen du. Barriola luzitu egiten da. Ezagutzen ditu pilotariak, duela gutxi arte eurekin jokatzen zuelako. Ezagunak ditu kantxa ezberdinak. Materiala, hots, pilota motak: biziak, motelak, azpitik ibiltzen direnak, gastatzen direnak. Kokatzeaz maiz egiten du aipamen, pilotaria konfiantzaz dagoenean edo faltan. Lekuko pribilegiatu bat da Barriola. 

Steven Pinker, psikologo amerikarrak esaten du bere liburu batean, idazle askok idazten dutela irakurleek beraiek bezainbeste ez dakitela konturatu gabe. Jakinduriaren sindromea edo, antzerako zerbait aipatzen du Pinkerrek. Ez da Euzkitze eta Barriolarekin gertatzen dena. Behin eta berriz azaltzen dute gertatu dena zergatik gertatu den, ikuslearen jakin-mina asetuz eta jakinduria aberastuz. Pedagogoak dira biak.  Barriolaren kasuak gogora ekartzen dit kirol idazle batzuekin gertatzen zaidana. Nahiz, nire kasuan, azaleko kirol jarraitzaile izan, kronikak onak direnean, gozatu egiten dut. Halako zerbait sentitzen dut txirrindularitzarekin. Xabier Usabiaga tartean denean, orduak emango nituzke bere azalpenak entzuten. Bai Usabiaga, baita Barriola, biak kirolari profesionalak izanak dira. Mikrofonoa aurrean dutela pedagogo bilakatu direnak.

Lurrean arrastaka

Posted on by

Lur jota ikusi nuen Jokin Altuna partidua bukatu ostean. Ezustezko galanta hartu baitzuen. Irabazteko espektatiba handiak zituen. Nonbait, aurreko egunetan ez zuen pentsatu galtzeko posibilitatea benetakoa zela. Konfiantzaz gainezka zetorren. Finala jokatu aurretik erakustaldi bikainak emanak zituen amezketarrak. Gehienok faboritotzat jotzen genuen. Baita katedrak ere, dirua doblean atera baitzen joan den igandean Navarra Arenan, eskuzko lau eta erdiko finalean.

    Borroka epikoa ikusi genuen. Niri, behinik behin, halaxe iruditu zitzaidan. Wagnerren walkiriak alde batean, Chopinen nokturnoak bestean. Ballet dantzaria espartinetan, Basajauna Salomon oinetakoetan. Ederra eta Piztia. Motozerra eskuetan batak, makilatxo majikoa besteak. Bi estilo ezberdineko pilotariak. 

    Abel Barriolak, EiTBrako esatari lanetan, zera zioen, besteak beste: garai bateko pilotariek bi-paretak edo txokoan egindako dejadak jasotzeko, ez zutela bere burua lurrean arrastaka botatzen. Seinale txarra izaten zela. Kantxan kolokatzeko gabezia. Hala izango zen. Niri behintzat, gaur gun, ikaragarrizko abiaduran jokatzen dutela iruditzen zait. Ikusi besterik ez zenbat bider sartzen diren airez. Sinestezina! Horrek behartzen ditu pilotariak lurrean arrastaka ibiltzera.

Ez, ez dut irudikatzen Josean Tolosa lurrean arrastaka, laprast egin ezean. Ezta aurrekoak ere, Migel Gallastegi eta enparauak.

   Partidaren lehenengo zatian Altuna III.ak harat-honat ibili zuen Ezkurdia gizajoa, mandatuak egiten. Ardi txakurra artzainaren aginduetan ibiltzen den moduan. “Joseba! zabalera… Joseba! Txokora”… Lurrean arrastaka sarri, lege zaharreko pilotarien iritziaren kontra. “Lehertuko duk nafarra!”, nioen nire baitan. “Lehertuko duk, hainbeste korrika egin eta gero!”.

   Amezketako “Printze Txikia” edo “Harry Potter”, nahi duzuena, Jokin Altuna, alegia. Txapela nahi zuen, lau eta erdikoa. Osoa, banakakoa kantxa osoan, eskegita baitauka bere laborategian. Aurten bai, magia egiteko tramankulu guztiak ekarri zituen poltsatxoan, prestidigitatorea baita amezketar gaztea. Beste batean, Barriolak esaten zuen moduan: “Azken unea arte ezkutatu egiten du kolpea”. Ez dakizula, alegia, txokoan utziko duen pilota, edo zabalean. Sorginkeriak erabiliz, ezkutatu egiten du pilota. Pilotari gutxik egin dutena, horixe baita gauzarik zailena. 

   Bigarren zatia. Ai! bigarren zatia. Zeharo ezberdina izan zen. Arbizuarrak badaki zer den lur jota bukatzea, lurrean arrastaka ibili ostean. Baita buruz eta animoz ere. Larre motxekoa baita Joseba Ezkurdia arlo horretan. Jotako aharia. Bigarren zatia, motozerrra eskuetan, abarken ordez Salomon-ak oinetan, lokatzetara jauzi egin zuen. Jokoa nahastuz, aginte makila eskuetan artzainaren paperean oraingoan. Odolkiak ordainetan. Border-collie-a makur-makur eginda, umil, nagusiak zer aginduko duen zain.

   Gutxitan ikusi den Jokin Altuna bat ikusi genuen podiumean. Lur jota. Lurrean arrastaka ibili ostean, hainbatetan. Altxako da, ordea, pilotari gaztea. Zailduko da, Ezkurdia zaildu egin den bezala. Altxatzen lanak Danel Elezkanok izango ditu. Iaz bi-bitako txapeldun izan zen Rezustarekin batera. Aurten, aldiz, txapelketatik kanpo utzi dute. Ez du parte hartuko, ordezko gisa ez bada. Lurrean arrastaka ibiltzea gaitza bada, lur jota bukatzeko gero, zer esanik ez lur eman nahi badizute!

Animo Danel txapeldunari!